Gemert - Bakel Kernpunten

Jeugdmonitor 12 t/m 18-jarigen 2011-2012 Gemert - Bakel Kernpunten

Jeugdmonitor 12- tot en met 18-jarigen 2011-2012 Kernpunten gemeente Gemert-Bakel GGD Brabant-Zuidoost Sector Gezondheidsbevordering Mieke van Duijnhoven, Ellen van Bree December 2012

Leeswijzer Eind 2011 is de Jeugdmonitor afgenomen bij ruim 12.100 12- tot en met 18-jarigen in de regio. In de gemeente Gemert-Bakel hebben 678 jongeren de vragenlijst ontvangen. In uw gemeente hebben 343 jongeren, schriftelijk of digitaal, gereageerd. De respons was 51%. In de hele regio Brabant-Zuidoost was deze 48%. In de gemeente Gemert-Bakel wonen 2.863 jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar. Dus voor Gemert-Bakel komt elke 1% overeen met 29 jongeren. In dit document met kernpunten bespreken we eerst de belangrijkste resultaten voor de speerpunten overgewicht, alcoholgebruik, roken, drugsgebruik, seksueel gedrag, psychische gezondheid en lichamelijke gezondheid. Daarmee sluiten we aan bij de thema s en beleidsaanbevelingen die zijn beschreven in het rapport Op weg naar een gezonder Gemert-Bakel (Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011). Daarna volgen de thema s sociale participatie, omgaan met geld, spijbelen, veiligheid en achtergrondkenmerken. Tot slot geven we aan op welke manier de GGD een advies op maat kan geven naar aanleiding van deze resultaten. Het kan voorkomen dat een verschil tussen 2007 en 2011 voor Gemert-Bakel niet significant is, terwijl dit in de regio wel het geval is. Als het verschil ongeveer even groot is en dezelfde richting uit wijst, bespreken we dit verschil toch. Wanneer we spreken over verschillen tussen jongens en meisjes of 12- tot en met 15-jarigen en 16- tot en met 18-jarigen betreft het cijfers op regio Zuidoost-Brabant niveau. De regionale resultaten zijn samengevat in Regio kernpunten. De resultaten van de monitor zijn tevens gebundeld in een tabellenboek en te raadplegen op www.ggdgezondheidsatlas.nl.

Kernpunten voor de gemeente Gemert-Bakel Overgewicht, voeding en bewegen Overgewicht blijft nagenoeg gelijk Elf procent van de jongeren in de gemeente Gemert-Bakel heeft overgewicht en/of obesitas. In 2007 lag dit percentage op 8% maar deze toename is statistisch gezien niet significant. Bij 1% is sprake van obesitas. In de regio is het percentage jongeren met overgewicht stabiel gebleven (figuur 1). De 16- tot en met 18- jarigen hebben vaker overgewicht dan de 12- tot en met 15-jarigen. Vooruitgang op gebied van bewegen De Nederlandse Norm Gezond Bewegen houdt voor jongeren tot 18 jaar in: dagelijks één uur tenminste matig intensieve lichamelijke activiteit. Aan de jongeren is gevraagd op hoeveel dagen van de week ze minimaal één uur besteden aan lopen of fietsen naar school, gymmen op school, sporten bij een sportvereniging en sporten buiten een sportvereniging om. Zeventig procent van de jongeren in Gemert-Bakel geeft aan dit minder dan 7 dagen per week te doen, dus slechts 30% beweegt voldoende. Sinds 2007 is wel vooruitgang geboekt, toen voldeed nog maar 22% aan de norm. In de gehele regio beweegt een kwart van de jongeren voldoende en 9% sport zelfs nooit. In Gemert-Bakel is dat 8%. Jongeren denken zelf genoeg te bewegen Opvallend is dat maar liefst 82% van de jongeren in Gemert-Bakel zelf denkt voldoende te bewegen. Dit zijn vooral jongens en 12- tot en met 15-jarigen. Jongeren weten blijkbaar niet goed wat voldoende bewegen inhoudt. Meer aandacht voor kennis over voldoende beweging en hoe je dat kunt bereiken draagt bij aan een gezonder beweeggedrag van jongeren. Toch is 23% van de jongeren van plan om binnenkort meer te gaan bewegen. Dit zijn vooral meisjes en 16- tot en met 18-jarigen. Veel minder jongeren eten elke dag groente Een gezond voedingspatroon is een belangrijke factor in het voorkomen of verminderen van overgewicht. In de gemeente Gemert-Bakel eet 81% van de jongeren niet dagelijks groente. Dit betekent een flinke toename; in 2007 was dit nog 62%. Ook in de regio is de toename groot; van 60% naar 79%. Vooral jongens eten minder vaak dagelijks groente. Fruitconsumptie blijft onvoldoende De fruitconsumptie onder jongeren is de afgelopen jaren niet veranderd. Nog steeds eten vier op de vijf jongeren niet dagelijks fruit en voldoet 89% niet aan de norm voor fruitconsumptie: 2 stuks fruit per dag. De regiocijfers tonen aan dat jongens vaker onvoldoende fruit eten dan meisjes. Verbind initiatieven die een gezonde leefstijl bevorderen, met de nadruk op veilig sporten en bewegen in de buurt. Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor onder meer diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en een aantal vormen van kanker. De gemeente Gemert-Bakel heeft de laatste jaren al de nodige aandacht besteed aan de preventie van overgewicht en het stimuleren van lichaamsbeweging, onder meer via breedtesportproject Jongeren in beweging en de Combinatieregeling sport. Ook binnen de eerste lijn is aandacht voor overgewicht bij kinderen. Gezien de ernstige risico s van overgewicht is het raadzaam om hiermee de komende jaren door te gaan. Het rapport Op weg naar een gezonder Gemert-Bakel doet hiervoor suggesties. De toezegging van minister Schippers aan de Tweede Kamer over inzet van extra middelen voor bestrijding overgewicht bij kinderen, biedt hiervoor misschien extra mogelijkheden. 1

Alcoholgebruik Alcoholgebruik onder jongeren daalt Het alcoholgebruik onder jongeren is al jaren een belangrijk punt van aandacht. De dalende trend zet door. In 2007 had 65% van de jongeren in Gemert-Bakel wel eens alcohol gedronken. Eind 2011 is dat 54%. Ook in de regio is een forse daling te zien; van 61% naar 49%. en dan vooral beneden de 16 jaar Het percentage jongeren in Gemert-Bakel dat recent (in de afgelopen maand) alcohol heeft gedronken is tussen 2007 en 2011 afgenomen van 51% naar 46% (figuur 2). Dit betekent dat de gunstige trend die in 2007 al zichtbaar was, heeft doorgezet. Ook in de regio is deze afname te zien. Vooral in de leeftijdsgroep 12- tot en met 15-jarigen is deze daling fors (van 23% naar 14%). Bij de 16- tot en met 18- jarigen is de afname minimaal: van 81% naar 78%. Jongeren beginnen later met drinken In 2007 dronk nog 44% van de alcoholdrinkende jongeren hun eerste glas voor de 14 de verjaardag. In 2011 is deze groep meer dan gehalveerd tot 15%. Gemert-Bakel scoort hierop beter dan de regio, waar een afname te zien is van 42% naar 23%. De startleeftijd van 16 jaar of ouder is duidelijk gestegen van 11% naar 19%. Ook regionaal zien we deze verschuiving. Meer ouders spreken hun kind aan op het alcoholgebruik De mening van ouders over het alcoholgebruik van hun kind(eren) is belangrijk en kan van invloed zijn op de mate ervan. In 2011 zeggen meer ouders van de jongeren wel eens iets van het alcoholgebruik van hun kind dan in 2007. Vier procent van de jongeren zegt dat hun ouders het niet weten. In 2007 was dit 0,9%. Maar de meeste jongeren (64%) geven nog steeds aan dat hun ouders dit goed vinden. Er zijn wel duidelijke verschillen tussen de leeftijdsgroepen. Regionaal gezien geldt dit veel vaker voor de 16- tot en met 18-jarigen (68%), dan voor de 12- tot en met 15-jarigen (25%). In 2007 was deze jongste groep duidelijk groter (39%). In 2011 raden de meeste ouders van deze leeftijdsgroep het juist af (36%) en 10% verbiedt het. 2

Mate van alcoholgebruik blijft verontrustend De jongeren die alcohol drinken, drinken nog steeds veel. Zeventig procent van de recente alcoholgebruikers is binge drinker (bij een gelegenheid vijf glazen of meer). Dit is in de afgelopen jaren niet afgenomen. (figuur 2). En 41% is recent dronken of aangeschoten geweest. Regiocijfers laten zien dat vooral bij de 16-plussers het alcoholgebruik fors blijft. In deze leeftijdsgroep heeft maar liefst 76% van de drinkers bij één gelegenheid 5 glazen of meer gedronken (binge drinken), 52% is recent dronken geweest en 15% drinkt wekelijks zelfs 20 glazen alcohol of meer. Drinkers willen blijven drinken Slechts een kleine groep van de drinkers in Zuidoost-Brabant is van plan om binnenkort dit gedrag te veranderen. Zeven procent geeft aan binnenkort minder te willen gaan drinken en 21% wil minder dronken worden. Dit zijn vooral de 12- tot en met 15-jarigen. In Gemert-Bakel zijn deze percentages vergelijkbaar. Blijf in Gemert-Bakel investeren in alcoholmatiging, vooral onder de 16-plussers. De huidige landelijke, regionale en lokale aanpak heeft zeker een bijdrage geleverd aan het alcoholgebruik onder de 16 jaar. Gunstige trends, maar jongeren die drinken, drinken nog steeds heel erg veel. Voldoende reden om de aanpak de komende jaren voort te zetten via het regionale project Laat je niet flessen! maar ook lokaal in te zetten op voorlichting, bewustwording, regelgeving en handhaving. Daarnaast geeft de nieuwe drank- en horecawet die 1 januari 2013 in gaat de gemeente handvatten om deze problematiek nog beter aan te pakken. Drugsgebruik Minder drugsgebruik in Gemert-Bakel In de regio Zuidoost-Brabant heeft bijna één op de tien jongeren wel eens drugs gebruikt. In Gemert-Bakel ligt dit percentage op 5%. De afgelopen maand gebruikte 3% van de jongeren softdrugs. Hierbij is geen significante verandering opgetreden sinds 2007. Ook het harddrugsgebruik is hetzelfde gebleven; in totaal is dit door 0,7% recent gebruikt. (figuur 3). Dit betrof vooral XTC/MDMA (0,7% van alle jonge ren), cocaïne (0,4%) en paddo s (0,4%). In de regio is het drugsgebruik in de afgelopen vier jaar afgenomen. Deze daling zien we zowel 3

bij softdrugs zoals wiet of hasj, als bij de harddrugs paddo s, amfetamine en cocaïne. Drugsgebruik neemt toe met de leeftijd De regiocijfers laten zien dat 2% van de jongeren tussen 12 en 15 jaar wel eens drugs heeft gebruikt. Bij de 16- tot en met 18-jarigen is dit toegenomen tot 18%. Uit een gezondheidsmonitor die gelijktijdig is afgenomen onder 19 tot en met 24 jarigen blijkt dat 38% van deze groep wel eens drugs heeft gebruikt. Een zelfde toename is te zien als we vragen naar het drugsgebruik in de afgelopen 4 weken. Wat betreft softdrugsgebruik neemt dit toe van 0,7% van de 12-15 jarigen, 5% van de 16-18 jarigen en 11% van de 19-24 jarigen. Bij recent harddrugsgebruik is het percentage gebruikers bij de 12-18 jarigen laag en is het met name de groep 19-24 jarigen die gebruikt....en jongens gebruiken meer dan meisjes Over het algemeen geldt dat vooral de jongens wel eens drugs hebben gebruikt. In de leeftijdsgroep 12 tot en met 18 jaar 10% van de jongens en 7% van de meisjes. Bij de 19- tot en met 24-jarigen is dat 44% van de jongens en 32% van de meisjes. We zien vooral bij softdrugs dat jongens meer gebruiken dan meisjes. Aandacht voor deze problematiek blijft van groot belang. Drugs zijn middelen die de hersenen prikkelen en het gebruik ervan is schadelijk voor zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Het combineren van alcohol en drugs geeft extra en onverwachte risico s, deze verschillen per combinatie van middelen en per persoon. Elke drug heeft een risico op misbruik, verslaving en maatschappelijke problemen. Het is zorgwekkend dat het drugsgebruik onder jongeren sterk toe blijft nemen met de leeftijd. Er zijn signalen dat de jeugd steeds makkelijker denkt over drugsgebruik en er daardoor ook vrijer mee omgaat. Het is daarom van belang om bij de aanpak van de drugsproblematiek zoveel mogelijk preventief te werken via een integrale aanpak vanuit gemeente, onderwijs, jongerenwerk en politie. Roken Steeds minder rokende jongeren In Gemert-Bakel heeft 22% van de jongeren wel eens gerookt. Acht procent geeft aan regelmatig te roken en 3% doet dit dagelijks (figuur 4). Regionaal zijn de percentages regelmatig roken en dagelijkse rokers beiden afgenomen. In Gemert-Bakel lijkt ook sprake van een daling, maar deze zijn niet significant. Rokers bevinden zich met name in de oudste groep: 10% van de 16- tot en met 18-jarigen in de regio geeft aan dagelijks te roken. Passief roken is fors afgenomen Niet alleen roken is schadelijk voor de gezondheid, blootstelling aan rook in huis (passief roken) brengt ook gezondheidsrisico s met zich mee. Steeds meer mensen zijn zich hiervan bewust. In 2007 werd 33% van de jongeren in de afgelopen 7 dagen aan rook blootgesteld in huis. In 2011 was dit nog 21%. Ook in de regio is passief roken fors afgenomen (figuur 4). 4

Waterpijp roken is populair Van de jongeren in Gemert-Bakel heeft 22% wel eens waterpijp gerookt. Uit regiocijfers blijkt dat vooral 16 tot en met 18 jarigen dit weleens hebben geprobeerd (42% versus 11% van de 12- tot en met 15- jarigen). In Gemert-Bakel rookt 4% van de jongeren regelmatig wat Rokers willen minder roken of stoppen Rokers lijken zich wel bewust te zijn van hun ongezonde gewoonte. Van de rokende jongeren in Gemert-Bakel gaf 41% aan van plan te zijn om binnenkort minder te gaan roken. Eén op de drie rokers wil hiermee zelfs helemaal stoppen. Deze groep bestaat vooral uit 12- tot en met 15-jarigen (45% vs. 34% van de 16- tot en met 18- jarigen). Aandacht voor schadelijkheid van roken en ontmoediging blijft noodzaak. Roken is in Nederland de leefstijlfactor die de meeste ziekte en sterfte veroorzaakt. Aandacht voor de risico s blijft nodig en daarbij moet ook de schadelijkheid van de waterpijp worden betrokken. Waterpijp roken is zelfs ongezonder dan het roken van sigaretten. Je krijgt meer rook binnen en het duurt langer. Voorlichting op de scholen blijft de komende jaren belangrijk. Vooral de jongere jeugd (12 tot 15 jaar) lijkt nog ontvankelijk om zijn gewoonten te veranderen. Daarnaast kan de gemeente scholen stimuleren om rookvrij te worden. Seksueel gedrag Eén op de vijf jongeren is seksueel actief... Net als in de regio heeft één op de vijf jongeren in Gemert-Bakel heeft wel eens geslachtsgemeenschap gehad (figuur 5). In de regio is de groep seksueel actieven sinds 2007 iets kleiner geworden. Ook in Gemert-Bakel is een afname te zien, maar dit verschil is niet significant. Regiocijfers laten zien dat deze groep vooral bestaat uit 16- tot en met 18- jarigen (43%) en voor een klein deel uit de 12- tot en met 15- jarigen (4%). Meisjes hebben op jongere leeftijd voor het eerst geslachtsgemeenschap dan jongens...en meer dan de helft vrijt onveilig In 2007, heeft 12% van alle jongeren wel eens onveilig gevreeën; dat is 60% van de seksueel 5

jarigen relatief vaker onveilig seksueel actief dan de jongste leeftijdsgroep. Jongeren met ongewenste seksuele ervaring blijft gelijk In 2011 heeft 5% van de wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad (figuur 5). Hieronder verstaan we zoenen, intiem betasten of naar bed gaan. In de regio is dit ook zo, maar hier is, anders dan in Gemert-Bakel, een afname te zien sinds 2007 (van 7% naar 5%). Een ongewenste seksuele ervaring komt vooral voor bij meisjes en in de oudste leeftijdsgroep. actieve jongeren (figuur 5). Negen procent gebruikt wel altijd een condoom (=bijna de helft van de seksueel actieven) en 5% (vrijwel) nooit (=25% van de seksueel actieven). In de regio is dit vergelijkbaar. Meisjes hebben vaker onveilig gevreeën dan jongens (67% van de seksueel actieve meisjes vs. 50% van de seksueel actieve jongens). Ook zijn de 16- tot en met 18- Meer voorlichting over seksualiteit en gezonde relaties blijft nodig. Onveilig vrijen kan leiden tot seksueel overdraagbare aandoeningen (zoals HIV, chlamydia, syfilis, gonorroe of herpes) en ongewenste zwangerschappen. Maar seksuele gezondheid gaat ook over prettige en gewenste seksuele contacten en relaties. Hiervoor zijn goede relationele en communicatieve vaardigheden van belang. Seksuele vorming krijgt nog onvoldoende aandacht thuis, op school en bij het CJG. Er bestaan goede lespakketten voor zowel basisals voortgezet onderwijs. Ook de website www.sense.info wordt nadrukkelijk aanbevolen. 6

Weerbaarheid Vier procent van de jongeren heeft een lage weerbaarheid Jongeren worden al op jonge leeftijd geconfronteerd met riskant gedrag. In Gemert-Bakel geeft 4% van de jongeren aan onder druk van vrienden dingen tegen de zin in te doen. Bovendien vindt 10% het moeilijk om hulp te vragen als iemand hen lastig valt. Net als in de regio, heeft 4% van alle jongeren een lage weerbaarheid (figuur 6). Dit geldt vaker voor meisjes dan voor jongens. Lage weerbaarheid risico voor negatieve seksuele ervaring Het is van belang dat jongeren kunnen aangeven wat ze wel of niet willen, voor zichzelf kunnen opkomen en hun eigen grenzen kunnen bewaken. Uit regiocijfers blijkt bijvoorbeeld dat jongeren met een lage weerbaarheid vaker een negatieve seksuele ervaring hebben gehad dan jongeren met een hogere weerbaarheid. Eén op de twaalf jongeren wordt gepest Pesten op school heeft ingrijpende gevolgen voor diegene die wordt gepest en voor de sfeer op school. Eén op de twaalf schoolgaande jongeren in Gemert-Bakel is de afgelopen 3 maanden gepest. Deze groep lijkt iets kleiner te zijn geworden, maar dit verschil is niet significant (figuur 6). Vooral jongeren met een lage weerbaarheid zijn de dupe van pesterijen (28% vs. 9% van de jongeren met een goede weerbaarheid). maar minder jongeren pesten Jongeren beseffen niet altijd dat bepaalde opmerkingen of gedragingen kwetsend kunnen zijn. Van de jongeren geeft 5% toe in de afgelopen 3 maanden anderen op school gepest te hebben. In 2007 lag dit percentage nog op 14% (figuur 6). Ook regionaal is een daling te zien, maar deze is niet zo groot dan in Gemert-Bakel. Vergroot de weerbaarheid van jongeren om de (ongezonde) verleidingen uit het dagelijks leven te weerstaan. Het Centrum voor Jeugd en Gezin kan ouders in hun rol als opvoeder ondersteunen. Maar ook het onderwijs speelt een grote rol in de ontwikkeling van weerbare kinderen. In Gemert-Bakel is de laatste jaren al geïnvesteerd in dit onderwerp. Maar de huidige aanpak is soms nog versnipperd en weinig structureel. Er is nog gezondheidswinst te boeken door weerbaarheid een duidelijke plek te geven binnen leefstijlprogramma s op het gebied van bijvoorbeeld genotmiddelen en seksuele vorming en deze thema s zoveel mogelijk in samenhang aan te bieden. 7

Psychische gezondheid Weinig jongeren voelen zich somber Slechts 3% van de jongeren in Gemert-Bakel voelt zich somber (figuur 7). Dit cijfer komt overeen met 2007 en met de regio. Meisjes en 16- tot en met 18-jarigen voelen zich wat vaker somber. Eén op de tien voelt zich psychisch ongezond Van alle jongeren ervaart 10% zijn of haar geestelijke gezondheid als slecht. Dit is nauwelijks veranderd in de afgelopen jaren. In 2007 was deze groep wel beduidend kleiner dan in de regio. Dit verschil is in 2011 kleiner geworden en statistisch gezien ook niet meer significant (figuur 7). Ook hier geldt dat het vooral meisjes en 16-plussers betreft. Kleine groep heeft indicatie voor psychosociale problematiek De aanwezigheid van psychosociale problemen, sterke kanten van het kind en de invloed van psychische problemen op het dagelijks functioneren zijn onderzocht. In Gemert-Bakel heeft 1% van de jongeren een indicatie voor psychosociale problematiek. De psychische problemen die zich voordoen hebben met name betrekking op hyperactiviteit. Meer jongeren met problemen De groep jongeren zonder problemen is de laatste jaren veel kleiner geworden: van 34% in 2007 naar 22% in 2011. Jongeren piekeren vooral over keuzes die ze moeten maken (48%) gevolgd door schoolprestaties of cijfers (42% vs. 34% in 2007), uiterlijk (35% vs. 25%) en verveling (28% vs. 20%). Voor maar liefst 13% van alle jongeren spelen deze problemen zelfs dag en nacht. Dit betekent bijna een verdubbeling t.o.v. 2007 (figuur 7). Jongeren zoeken vaker hulp bij professionals Als jongeren hulp nodig hebben zoeken ze deze vooral bij een professional (49% versus 40% in 2007) dan in de directe omgeving (48% versus 55% in 2007). Opvallend is dat dit vier jaar geleden nog andersom was. In de regio zien we hetzelfde beeld. De meest bezochte hulpverleners, zijn de leerlingbegeleider of mentor (28%: in 2007 21%) en de huisarts (21%: in 2007 13%). Slechts 2% van de jongeren geeft aan momenteel behoefte te hebben aan professionele hulp. Centrum voor Jeugd en Gezin relatief onbekend Bijna de helft van de 12- tot en met 18-jarigen in Gemert-Bakel heeft nog nooit gehoord van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Uit regiocijfers blijkt dat het CJG vooral onbekend is binnen de jongste groep en onder jongens. Het percentage dat hulp heeft gezocht bij deze instantie is nihil. Aandacht voor het voorkómen van psychosociale problemen blijft van belang. De gemeente Gemert-Bakel heeft de laatste jaren samen met andere organisaties zoals jongerenwerk, huisartsen, scholen, GGZ en GGD al de nodige aandacht besteed aan het voorkómen van psychische problemen. Gezien de ernst van psychische ongezondheid blijft dit ook voor de toekomst van groot belang. Het rapport Op weg naar een gezonder Gemert-Bakel doet hiervoor suggesties op het gebied van voorlichting, vroegsignalering en sporten en bewegen. De GGD Brabant Zuidoost ziet daarbij een belangrijke rol weg gelegd voor het onderwijs, het jongerenwerk en het CJG. Daarbij zal extra aandacht moeten worden besteed aan het vergroten van de bekendheid van het CJG bij de jongeren. 8

Lichamelijke gezondheid Geen verschil in ervaren gezondheid De ervaren gezondheid geeft een totaal oordeel over alle gezondheidsaspecten die relevant zijn voor een persoon. Twaalf procent van de jongeren in Gemert-Bakel ervaart de eigen gezondheid als matig of slecht (figuur 8). Ten opzichte van de regio en 2007 zijn er geen noemenswaardige verschillen. Meisjes zijn minder positief over de eigen gezondheid dan jongens. Ook is er een duidelijk verschil naar leeftijd. Van de 16- tot en met 18- jarigen vindt 19% de eigen gezondheid matig tot slecht. Bij de 12- tot en met 15- jarigen is dat 10%. en ruim de helft van deze groep wordt hierdoor belemmerd Van de jongeren met een chronische aandoening wordt 55% daardoor belemmerd bij dagelijkse bezigheden. Dat is 15% van de totale groep jongeren in Gemert-Bakel (figuur 8). Drie procent wordt zelfs sterk belemmerd (= 11% van de jongeren met een chronische aandoening). Deze percentages zijn niet veranderd ten opzichte van 2007. Ziekteverzuim is stabiel In de afgelopen maand heeft ongeveer één op de vier schoolgaande jongeren in Gemert-Bakel van school verzuimd wegens ziekte. Meisjes verzuimen vaker van school wegens ziekte dan jongens. Ten opzichte van 2007 is het ziekteverzuim gelijk gebleven, zowel in Gemert-Bakel als in de regio. Ruim een kwart van de jongeren kampt met chronische aandoening.. Chronische aandoeningen komen vaker voor, met het toenemen van de leeftijd. Jongeren komen vooral bij de huisarts met aandoeningen als luchtweginfecties, astma, middenoorontstekingen, eczeem en andere huidaandoeningen. Ruim een kwart van de jongeren heeft een chronische aandoening (figuur 8). Bij zeventien procent is de chronische aandoening daadwerkelijk vastgesteld door een arts. Astma of bronchitis (7%), eczeem (4%) en migraine (4%) zijn de meest voorkomende aandoeningen, vastgesteld door een arts. 9

Diagnose ADHD blijft gelijk In Gemert-Bakel geeft 2% van de jongeren aan een diagnose ADHD te hebben. Dit percentage was in 2007 1%, maar dit verschil is niet significant. In de regio is wel sprake van een duidelijke toename van 2% naar 3%. Bij 2% is dit reeds vastgesteld door een arts en bij 0,3% (nog) niet, maar is er wel een vermoeden. ADHD is vaker vastgesteld bij jongens en bij de jongste leeftijdsgroep. Geef extra aandacht aan de jeugd met een risico maar voorkom onnodig etiketteren Deze kinderen en hun ouders hebben hulp op maat nodig met als uitgangspunt: niet overnemen, maar ondersteunen vanuit de behoefte en de mogelijkheden van kind en gezin. Alleen waar dat nodig is, wordt extra hulp geboden en doorverwezen. Deze werkwijze krijgt steeds meer vorm vanuit het Centrum jeugd en Gezin. Daarbij verdient ook de aanpak van ziekteverzuim aandacht. Hierdoor kan onderliggende medische of andere problematiek zo vroeg mogelijk naar boven worden gehaald en goede zorg worden georganiseerd. Als leerlingen met frequent en langdurig ziekteverzuim tijdig en adequaat worden begeleid wordt verder verzuim en mogelijk schooluitval voorkomen.. Sociale participatie Veel jongeren doen vrijwilligerswerk Voor een goede sociale ontwikkeling is het belangrijk dat jongeren op verschillende manieren participeren in de maatschappij. Ook de overheid stimuleert de maatschappelijke betrokkenheid van jongeren. Een manier om een steentje bij te dragen aan de maatschappij is het verrichten van vrijwilligerswerk. In Gemert-Bakel is 17% van de jongeren hiermee wekelijks actief (figuur 9). Dit is meer dan gemiddeld in de regio (11%). In de regio zien we een toename van 8% naar 11%. In Gemert-Bakel is er een toename van 11% naar 17%, maar dit verschil is niet significant. Zestien- tot en met achttienjarige jongeren verrichten vaker vrijwilligerswerk dan de 12- tot en met 15-jarigen. 10

Veel jongeren zijn lid van een club In totaal is 83% van de jongeren lid van een vereniging of organisatie. Bijna driekwart is lid van een sportvereniging. Naast een sportvereniging, zijn de meesten lid van een zang- muziek- of toneelvereniging (16%) en 7% is lid van een jeugdvereniging zoals scouting. Jongens en 12- tot en met 15-jarigen zijn vaker lid van een vereniging. Bijna één op de tien geeft mantelzorg Van de jongeren in Gemert-Bakel geeft 9% momenteel mantelzorg (figuur 9). Dit is zorg die de jongere geeft aan ouder(s), broer(s), zus(sen), buren of vrienden, die voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn. De zorg kan bestaan uit: boodschappen doen, koken en schoonmaken, oppassen, aankleden en eten geven van jongere broertjes en zusjes, helpen met eten, medicijnen geven aan zieke of gehandicapte familieleden en troosten of praten over problemen met zieke familieleden. Ongeveer 4% van de jonge mantelzorgers in Gemert-Bakel vindt dit zwaar. In de regio geeft 10% van de jongeren momenteel mantelzorg, 3% van hen vindt het zwaar. Sociale participatie door jongeren is en blijft belangrijk voor de leefbaarheid. Steeds meer jongeren in Gemert-Bakel zijn actief op sociaal gebied. Blijf investeren in maatschappelijke stages. Heb aandacht voor de ondersteuningsvragen van jonge mantelzorgers en betrek de jeugd bij het bevorderen van sociale cohesie in de dorpen. Veiligheid Meer jongeren voelen zich veilig tijdens het uitgaan Eén op de vier jongeren in Gemert-Bakel voelt zich wel eens onveilig (figuur 10). Regionaal is een daling te zien van 29% naar 24%. In Gemert-Bakel is dit niet het geval. Maar de groep jongeren die zich ooit onveilig voelt tijdens het uitgaan is wel aanzienlijk kleiner geworden van 15% naar 7%. Deze daling is ook groter dan in de regio (13% vs. 10%). Op straat in de eigen buurt lijken jongeren zich ook veiliger te voelen dan in de regio en ook ten opzichte van 2007, maar deze verschillen zijn niet significant. Vooral meisjes voelen zich wel eens onveilig (34% versus 14% van de jongens). Ook op school meer gevoel van veiligheid Een gevoel van veiligheid op school is erg belangrijk. In 2007 voelde 7% van de jongeren in 11

zich wel eens onveilig op school. Eind 2011 heeft nog slechts 2% hier last van (figuur 10). Deze afname is ook in de regio zichtbaar. Betrek deze resultaten onder andere bij het maken van schoolveiligheidsplannen en het integraal veiligheidsbeleid van de gemeente Omgaan met geld Minder jongeren hebben schulden Steeds meer jongeren maken al op jonge leeftijd schulden. Ze hebben moeite om met geld om te gaan. Slim omgaan met geld kun je niet vroeg genoeg leren. In Gemert-Bakel geeft 7% van de jongeren aan dat ze vaak geld tekort komt (figuur 11). En slechts 0,3% heeft een schuld die niet binnen een maand kan worden afgelost. In de regio is deze groep met 2% duidelijk groter. Regionaal geven meisjes en 16- plussers vaker aan dat ze geld tekort komen. In Gemert-Bakel zit slechts 6% regelmatig met geldproblemen 0,8% van de jongeren wordt hier dag en nacht bezig door bezig gehouden. Gokken of spelen om geld fors afgenomen Enkele jaren geleden was het gokken of spelen om geld onder jongeren erg populair. In de periode 2007-2011 is zowel in Gemert-Bakel als in de regio een afname te zien van 6% naar 2%. Het zijn nog steeds vrijwel uitsluitend jongens en 16- tot en met 18-jarigen die dit doen. 11

Spijbelen Spijbelen is afgenomen Veel jongeren spijbelen wel eens. Regelmatig spijbelen kan een voorbode zijn voor delinquent gedrag, roken en drinken en schooluitval. In Gemert-Bakel heeft 4% van de schoolgaande jeugd in de afgelopen maand gespijbeld. In 2007 was dit 7%. Regionaal is het spijbelen afgenomen van 10% naar 7%. In Gemert-Bakel lijkt dit ook het geval, maar dit verschil is niet significant. Regiocijfers laten zien dat spijbelen voornamelijk voor komt bij de oudste leeftijdsgroep: 13% versus 2% van de 12- tot en met 15-jarigen. Jongeren met minder goede relatie met ouders spijbelen vaker Uit onderzoek blijkt dat een goede band met ouders en leerkrachten spijbelen voorkomt. Ongeveer één op de zes jongeren in Gemert- Bakel heeft een minder goede relatie met zijn/haar ouders. Jongeren die een minder goede relatie hebben met hun ouders spijbelen vaker dan de jongeren die een goede relatie met hun ouders hebben (12% vs. 5%). Internet Internetten belangrijke vrijetijdsbesteding Met de komst van smartphones is het internet snel, gemakkelijk en overal toegankelijk. Dit zorgt ervoor dat veel jongeren online winkelen, surfen of informatie zoeken. In Gemert-Bakel doet één op de vijf jongeren dit dagelijks, 9% gamet dagelijks online met anderen en 53% bezoekt dagelijks social media sites. Drie procent is internet- verslaafd Moeite hebben om te stoppen met internetten, het ervaren van problemen als gevolg daarvan en het continue bezig zijn met internet, ook als men niet achter de pc zit, zijn kenmerken van compulsief internetgebruik. Aan de hand van een aantal stellingen kunnen we bepalen of er sprake is van compulsief internetgebruik. Dit is het geval bij 3% van de jongeren in Gemert- Bakel. In de regio is dit vergelijkbaar en geslacht en leeftijd zijn geen risicofactoren. 13

Achtergrondkenmerken Achtergrondkenmerken bepalen de verschillen Bepaalde gezondheidsproblemen of knelpunten doen zich vaker voor bij bepaalde groepen 12- tot en met 18-jarigen. In bovenstaande thema s is reeds op basis van regionale cijfers de invloed van geslacht en leeftijd besproken. Daarnaast zijn ook verschillen zichtbaar op basis van achtergrondkenmerken als gezinssamenstelling, onderwijstype, etniciteit en opleiding en werksituatie van de ouders. Gezinssamenstelling en onderwijsniveau zijn van invloed Bij jongeren die in een nieuwgevormd gezin of éénoudergezin wonen, komen relatief vaker problemen voor dan bij jongeren die bij beide (biologische) ouders wonen. In Gemert-Bakel woont 4% van de jongeren bij zijn/haar vader of moeder en zijn/haar partner en 9% in een éénoudergezin. Deze percentages liggen iets onder de regiogemiddelden, maar deze verschillen zijn statistisch gezien niet significant. Het onderwijstype dat de jongere volgt is eveneens van invloed op het voorkomen van bepaalde problemen of knelpunten. In Gemert-Bakel volgt 45% van de jongeren een lager onderwijstype: 25% VMBO of praktijkonderwijs en 20% MBO. Iets minder dan de helft (45%) volgt HAVO, VWO, HBO of universiteit. In de gehele regio Zuidoost-Brabant volgen minder jongeren MBO en juist meer HAVO, VWO, HBO of Universiteit dan in Gemert-Bakel. Ook etniciteit en sociaaleconomische status spelen een rol In Gemert-Bakel is 94% van de jongeren van autochtone afkomst, wat duidelijk meer is dan gemiddeld in de regio (85%); 3% is westersallochtoon en 4% van de jongeren is nietwesters allochtoon. Daarnaast doen zich gezondheidsverschillen voor tussen jongeren op basis van de sociaaleconomische status van hun ouders. Als indicatoren voor sociaal economische status gebruiken we opleiding en werksituatie van de ouders. In Gemert-Bakel heeft 1% van de ouders geen opleiding of alleen basisonderwijs; 22% heeft ten hoogste een MAVO of MBO-kort opleiding. Deze percentages liggen gelijk aan het regionale gemiddelde. Drie procent van de jongeren in Gemert-Bakel heeft geen werkende ouder of verzorger en van 11% van de jongeren is één of beide ouders werkloos, arbeidsongeschikt en/of langdurig ziek. In de regio is deze groep kleiner (9%). In de Regio kernpunten is in een tabel weergegeven welke achtergrondkenmerken van invloed zijn op het voorkomen van enkele belangrijke kernindicatoren. 14

Advies op maat naar aanleiding van deze resultaten In dit document met kernpunten beschrijft de GGD Brabant Zuidoost de belangrijkste resultaten van de Jeugdmonitor ten aanzien van het welzijn, gedrag, de risico s en de behoeften van jongeren in uw gemeente. Het onderzoek wordt elke vier jaar herhaald om veranderingen te kunnen signaleren. De resultaten kunnen gebruikt worden voor onderbouwing of aanpassing van het jeugd- (gezondheids)beleid in uw gemeente, maar ook bijvoorbeeld voor het bepalen van de inzet van de extra middelen die de gemeenten naar verwachting in 2013 krijgen om het overgewicht bij jongeren verder terug te dringen. De inzet van deze middelen is primair gericht op voeding en bewegen, maar daar waar mogelijk kan een verbredingslag worden gemaakt naar andere leefstijlthema s. Hierdoor kan een extra impuls worden gegeven aan activiteiten die op wijk- en schoolniveau worden uitgevoerd én voor de invoering van een extra contactmoment van jeugdgezondheidszorg voor adolescenten. De resultaten van de gezondheidsmonitor kunnen ook gebruikt worden voor andere beleidsterreinen zoals LGB, onderwijs, WMO, sport en armoede. De GGD Brabant-Zuidoost adviseert u graag op maat naar aanleiding van deze resultaten. Onze onderzoekers kunnen de resultaten van deze Jeugdmonitor toelichten in een persoonlijk gesprek of een presentatie verzorgen, bijvoorbeeld binnen een netwerkoverleg Jeugd in uw gemeente. Uw adviseur Lokaal gezondheidsbeleid kan u adviseren over de gezondheidsthema s zoals ze binnen het lokale gezondheidsbeleid in uw gemeente opgepakt (kunnen) worden. Zij zal hierbij nauw samenwerken met de jeugdarts. Hij of zij kan op basis van kennis van de praktijk en expertise als sociaal geneeskundige, een belangrijke inbreng hebben bij het tot stand komen van een overall plan voor de aanpak van de gezondheid van de jeugd in uw gemeente. De contactpersonen voor uw gemeente zijn: Ellen van Bree, adviseur LGB, tel. 088 0031 362, e.van.bree@ggdbzo.nl Marie-José Ackens, Jeugdarts JGZ, tel. 088 0031319, m.ackens@ggdbzo.nl U kunt de resultaten van de Jeugdmonitor 12- tot en met 18-jarigen 2011-2012 net als de andere monitors van de GGD vinden in het tabellenboek voor uw gemeente en op www.ggdgezondheisatlas.nl. De cijfers van uw gemeente kunt u daar ook vergelijken met omringende gemeenten in Zuidoost-Brabant. 15