Laatste punten op de i

Update Ruimte voor de Rivier Zwolle De Update houdt u regelmatig op de hoogte van de werkzaamheden die vanwege Ruimte voor de Rivier Zwolle worden uitgevoerd. Er zijn twee deelprojecten: de Dijkverlegging Westenholte en de Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden. /RVDRZWOLLE @RVDRZWOLLE Laatste punten op de i Ruimte voor de Rivier Zwolle is (bijna) klaar. Woensdag 14 december 2016 werd het project officieel opgeleverd door minister Melanie Schultz van Haegen (zie verderop in deze Update). Wat nu nog aan werkzaamheden rest, is vooral de aankleding met onder meer bankjes, beplanting en hier en daar een hekje. Het materieel van de aannemerscombinatie vertrekt uit Zwolle of is al weer een tijd bij andere projecten ingezet en de bouwketen zijn afgebroken. Intussen komen steeds meer fietsers en wandelaars een kijkje nemen om te zien hoe het gebied is veranderd met de nieuwe geulen, de nieuwe dijk en de overstroombare brug bij de Vreugderijkerwaard, waarvan je een schitterend uitzicht over de uiterwaarden hebt. De bewoners die moesten verhuizen om de IJssel meer ruimte te geven, kunnen met schone voeten hun huis bereiken. In de uiterwaarden zijn de ingrepen in het landschap goed zichtbaar: de nieuwe dijk en de terpen zijn begroeid en de geulen hebben hun vorm. Als eerbetoon is de contour van de oude dijk bij Spoolde/Westenholte nog in het landschap te zien. Om goed te ontdekken wat er in het gebied is gebeurd, kun je luchtfoto s naast elkaar leggen. Waar je op de oude foto de zandwinplas in Schelle-Oldeneel nog ziet, is het terrein nu bijna vlak. Gek idee dat hier ruim 800.000 m 3 grond in is verdwenen. Veel veiliger Door alle werkzaamheden is de kans op overlast en gevaar door hoogwater een stuk kleiner geworden. Dat de IJssel meer ruimte heeft gekregen, is heel goed te zien bij Spoolde/Westenholte, waar de dijk 300 meter landinwaarts is verlegd. En zowel in dit gebied als bij Schelle-Oldeneel zie je de nieuwe geulen. Ze vormen een slim systeem dat er voor zorgt 1

dat bij laagwater voldoende water door de IJssel blijft stromen en bij hoogwater helpt om de piekafvoer veilig richting IJsselmeer af te voeren. Er zijn drempels aangelegd waaroverheen bij hoogwater op de IJssel het teveel aan water stroomt. Zo vullen de geulen zich en helpen ze de IJssel mee. Dit is te vergelijken met spitsstroken langs een snelweg: wanneer er teveel aanvoer is, gaan de spitsgeulen open om de waterfile op te lossen. Stroomopwaarts zorgen duikers (grote buizen onder de drempels door) ervoor dat het water in de geulen zich ook bij laagwater kan verversen. Ingrijpend Het aanpassen van de rivier was ingrijpend voor mensen die in het projectgebied wonen of zelfs moesten verhuizen. En ook de natuur merkte dat er gewerkt werd. Om te zorgen dat kwetsbare soorten zich ook na de werkzaamheden thuis zouden voelen, zijn er onder andere broedgebieden voor de kwartelkoning gemaakt en is er een nieuw bos voor de bevers aangelegd. Er is bovendien voor gezorgd dat het gebied goed beleefbaar is, onder meer met aantrekkelijke fiets- en wandelpaden. Ruïne De IJssel was altijd al een rivier vol verhalen en daar is met deze werkzaamheden weer een bijzonder hoofdstuk aan toegevoegd. Een uitstekende plek om het verhaal tot leven te brengen, is het terrein in de uiterwaard aan de Schellerdijk, waar de familie Sluiter ruim een eeuw woonde. Ze hebben hun woningen verlaten, maar relicten van de huizen blijven pal aan de rivier staan als herinnering aan de bewoning die hier plaatsvond. Een bijzondere plek om straks tijdens een wandeling in de uiterwaard even bij stil te staan. 2

Ontdek de nieuwe uiterwaarden tijdens publieksevenement Na vele jaren van voorbereiding, uitvoering en afronding wordt het tijd het uiterwaardengebied weer terug te geven aan de liefhebber. Om die reden houdt het waterschap op zaterdag 20 mei een publieksevenement met een vleugje theater. Noteert u 20/5 alvast in uw agenda? 3

Volg het project via het blog van Rivierjutter Henk Tuinman: fotospoolde.tumblr.com Tijdens de oplevering door de minister werd deze animatie getoond. Aan de hand van Rivierjutter Henk keken we terug op enkele high lights uit het project. 4

Feestelijke oplevering door minister Schultz van Haegen Op woensdag 14 december 2016 reisde minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) naar Zwolle af om het Ruimte voor de Rivierproject officieel op te leveren. Na het binnenprogramma in het goed gevulde Schapentheater van De Vreugdehoeve verrichtte zij bij de overstroombare brug twee handelingen waarna Ruimte voor de Rivier Zwolle de geschiedenisboeken inging. Na een startschot renden leerlingen van basisschool De Morgenster als symbolisch hoogwater naar de minister toe. Even later draaide ze de kraan van Ruimte voor de Rivier open, waarmee het water letterlijk de ruimte krijgt die het nodig heeft. Het was nog spannend toen de Eerste Kamer zo n tien jaar geleden, op 19 december 2006, zou besluiten over het programma Ruimte voor de Rivier. Melanie Schultz van Haegen was als staatssecretaris speciaal van zwangerschapsverlof teruggekomen voor het debat, zo vertelde ze de aanwezigen in Zwolle. Ik heb daardoor een speciale band met dit programma. En ik kijk met respect naar de veerkracht van de bewoners die betrokken zijn bij de projecten, want hun leven wordt er zeer door beïnvloed. Lees hier de toespraak van minister Schultz van Haegen 5

Nieuw IJsselgebied terug naar eigenaren en beheerders Een dag na de oplevering werd met het ondertekenen van diverse documenten donderdag 15 december het gebied door het waterschap overgedragen en teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenaren en beheerders. Deze partijen beheren en onderhouden de twee gebieden waar de afgelopen jaren hard werd gewerkt om de IJssel meer ruimte te geven. Gecombineerde doelen Wellicht ten overvloede: Ruimte voor de Rivier combineert de doelstelling van waterveiligheid met natuurontwikkeling en kansen voor recreatie. Beide doelen zijn behaald en de klus is geklaard. Aannemerscombinatie Van den Biggelaar/Ploegam, die de daadwerkelijke uitvoering verrichtte, heeft in totaal zo n 2,6 miljoen kuub grond verzet. Dat zijn 180.000 grote zandwagens of ruim 15 miljoen kruiwagens. In Nederland zijn we overigens nooit klaar met werken aan waterveiligheid. Om ons land ook in de toekomst blijvend te beschermen tegen ons water, treft Nederland Waterland b.v. voortdurend maatregelen. Voor het gebied van de Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden is Staatsbosbeheer weer verantwoordelijk voor de uiterwaarde van het Engelse Werk. Rijkswaterstaat Oost-Nederland is de eindbeheerder voor het gebied ten zuiden van spoorbrug De Hanzeboog. Natuurmonumenten staat weer aan de lat voor natuurgebied de Vreugderijkwaard, waar de Dijkverlegging Westenholte plaatsvond. Ook hier neemt Rijkswaterstaat Oost-Nederland een deel van het beheer voor zijn rekening Voor meer informatie, ga naar www.onswater.nl De nieuwe brug over de gegraven geul en het fietspad over de nieuwe dijk zijn vanaf nu in beheer bij de gemeente Zwolle. Waterschap Drents Overijsselse Delta is de beheerder van de nieuwe dijk. 6

Een trots rondje door de uitwaarden Als je bij een aannemer aan een project zoals Ruimte voor de Rivier werkt, word je een beetje familie van je collega s. Je ziet elkaar vaker dan je gezin. Inmiddels is die familie van collega s verspreid over het land in andere projecten aan het werk, maar Tom Beunk, die in november vertrok, kijkt graag even terug. Tom heeft bij Ruimte voor de Rivier een bijzondere carrière meegemaakt. Hij begon na de bouwvak van 2014 bij aannemer Ploegam in het Zwolse project: Ik had al een tijd gewerkt in allerlei functies. Ik reed op shovels, bediende de mobiele kraan, maar wilde wel wat meer. Ik ben een opleiding gaan volgen en kwam voor mijn stage in Zwolle terecht. Eerst was ik assistentuitvoerder en keek op kantoor mee bij de voorbereiding van de plannen. Daarna ging ik buiten meewerken bij de uitvoering en deed ik een deel van de werkvoorbereiding. Er was werk zat, dus ik heb van alles aangepakt. Toen vorig jaar de uitvoerder wegging, heb ik die taak overgenomen. Zodoende werkte ik tijdens de oplevering alleen. Dat waren vooral afrondende werkzaamheden en hier en daar wat bluswerk. Er resten nu alleen nog wat kleine dingetjes, maar daar ben ik niet meer bij betrokken. Afronding De afronding van het project is niet ongemerkt voorbijgegaan: We hebben met de mensen die bij de uitvoering betrokken waren een feest gehad. Daarbij hebben we gevaren door het hele projectgebied en gegeten bij schapenboerderij De Vreugdehoeve. Dat was een mooi presentje van het waterschap, waarbij we goed konden zien wat we met elkaar hebben bereikt. Het was mooi en voor iedereen heel leerzaam. Je bent met elkaar een hechte ploeg en het is wel jammer om elkaar nu uit het oog te verliezen. Maar zo gaat dat: we zijn nu bij andere projecten aan het werk. 7

Balans vinden tussen natuur en doorstroming zijn de graafsporen goed te zien: de dieren hebben flink aan de bomen geknaagd en er mee gesleept. Er was een opgetogen sfeer bij de Beverwerkgroep. Tijdens de laatste telling namen de leden zeker zes verschillende bevers waar. En dat laat zien dat de dieren het naar hun zin hebben in het Ruimte voor de Riviergebied. Ze hebben zich wel moeten aanpassen, want door alle graafwerkzaamheden voor het project is hun leefgebied er anders uit gaan zien. Maar kennelijk is de nieuwe huisvesting naar wens. Gerrit Jan van Dijk is lid van de Beverwerkgroep en ecoloog bij het waterschap. Hij houdt van de dieren: Ze zijn waardevolle bewoners van het gebied en ze horen hier van oudsher thuis, al hebben we ze lange tijd niet gezien. Door de jacht verdween de bever in de negentiende eeuw. Aan het eind van de twintigste eeuw is hij in het gebied teruggebracht. Bij het uitvoeren van de werkzaamheden voor Ruimte voor de Rivier is zo veel mogelijk rekening met de bevers gehouden, zegt Gerrit Jan. Bijvoorbeeld door voldoende afstand tot hun burchten te houden. In het Engelse Werk zit een grote burcht. Die moest verdwijnen, net als wilgenbeplanting. Ter compensatie is een nieuw beverbos aangelegd. Dat beginnen de bevers interessant te vinden: ze vinden er hun voedsel. Bij laagwater Beheer Een zorg is dat de bever dichtbij plekken komt waar we m liever niet hebben, namelijk dicht bij de dijk. We zien hem liever bij de rivier, maar daar is zoveel gekapt, dat de bever er te weinig voedsel vindt. Het is belangrijk dat bij het beheer een goede balans wordt gevonden tussen natuurontwikkeling en waterdoorstroming. De bever is redelijk nieuw in het geheel en zijn aanwezigheid is voor veel mensen nog niet vanzelfsprekend. Wij proberen de dieren bekendheid te geven en bij de gebruikers van het gebied liefde voor ze te kweken. Als we daar in slagen, wordt het veel normaler om rekening met ze te houden. 8

Uniek plekje hoog op de dijk We zitten eerste rang, zegt Jan van Assen. De hele dag zien we de schepen over de IJssel varen. Dat is ook s avonds een leuk gezicht, als er alleen een batterij lampjes voorbijkomt. Nu de dijk is verlegd, hebben we 300 meter extra uitzicht. En als straks de uiterwaarden groen worden, is het nog mooier. Van Assen geniet van zijn nieuwe huis bovenop de dijk, maar de gedwongen verhuizing hakte er flink in. Het was voor de familie van Assen een rare gewaarwording, een jaar of 10 geleden. Via de tamtam hoorden we dat op de plankaart van Ruimte voor de Rivier een rood kruis door ons huis stond. Bij de informatiebijeenkomst die de gemeente in Het Anker hield, bleek dat verhaal te kloppen. Het was raar, want we hadden het helemaal niet zien aankomen. We voelden ons helemaal veilig achter de dijk. Toen we van de mededeling bekomen waren, zijn we in kansen en bedreigingen gaan denken: we woonden fijn en erg rustig in ons huis uit 1900. Maar een nieuw huis lokte ook wel, dat zou helemaal aan de hedendaagse eisen voldoen en comfortabel zijn. Plannen maken Er volgde een lange periode van plannen maken en onderhandelen: Het uitgangspunt was dat mensen die in het gebied woonden of hun geld verdienden konden blijven. Wij wilden niet weg, want er woont hier veel familie en ik ben hier geboren en opgegroeid. We kregen de mogelijkheid om op de dijk een nieuw huis te bouwen, waarbij we voor de kosten werden gecompenseerd. Daarbij mochten we er financieel niet slechter van worden, maar ook niet beter. En daar zijn we uitgekomen. Het waterschap stelde voor dat we een paar jaar naar een tijdelijke woning zouden gaan, zodat de aannemer eerst de nieuwe dijk kon leggen. Maar dat zagen we niet zitten, want dan blijf je verhuizen en bovendien moest ons paard dan een tijd op stal. Bovendien wilden we aan de slag bij ons nieuwe huis: afbouwen en de tuin aanleggen bijvoorbeeld. Het waterschap ging akkoord met onze keuze, waardoor de bouw bijzonder is verlopen: Je zag aanvankelijk hoge blauwe wanden onder ons huis, daar is later de dijk tegenaan gelegd. Die manier van werken, was voor de aannemer een hele uitdaging. Rammelende kopjes Sinds de zomer van 2013 wonen we bovenop de dijk. We zaten bij de uitvoering eerste rang. Het was leuk om aan het begin en aan het eind van de dag de stoet zware voertuigen langs te zien rijden. Nadelen waren er ook, want de kopjes rammelden in de kast. Voor ons was dit wel te doen, maar als je niet goed in je vel zit, is het lastig en valt alles tegen. Van Assen maakte zich in zijn oude huis geen zorgen over hoogwater en dat is op zijn nieuwe plek niet anders: Ik heb zelf gezien hoe de dijk is opgebouwd en dat is echt goed gebeurd. Er zijn lagen grond aangebracht die steeds werden verdicht en er is hele zware klei gebruikt die nauwelijks uit de bak kwam. Met die veiligheid zit het wel goed! 9

Smile van oor tot oor en de blubber in je nek Voor een flink aantal mensen is meedoen aan de DrogeVoeten Run inmiddels een vaste gewoonte. Een tocht door het uiterwaardengebied waar het hele gezin aan mee kan doen en die zo uitdagend is, als je zelf wilt. Het project Ruimte voor de Rivier is afgerond, maar als het aan mede- organisator Eddie Sevink en de honderden deelnemers ligt, blijft de tocht gewoon bestaan. Sevink herinnert zich nog goed hoe het begon: Communicatieadviseur Herald van Gerner van het waterschap komt regelmatig bij ons in de winkel (Run2Day). Vijf jaar geleden vroeg hij me of ik een idee had om het project Ruimte voor de Rivier op een leuke manier onder de aandacht te brengen. Ik dacht meteen aan hardlopen. Maar Herald twijfelde of daar wel mensen op af zouden komen. Ik was er van overtuigd dat het zou lukken, als je het maar leuk zou opzetten. En dat bleek te kloppen. Na een week hadden we al het maximale aantal van 200 aanmeldingen binnen. Het jaar daarna groeiden we naar 300 en zo ging het door naar 400, 500 en 600. Het is dat we een maximum op het aantal deelnemers zetten, anders was het nog drukker. Je ziet mensen bij de start die het leuk vinden om hun verzameling shirtjes compleet te houden. En er zijn er die het gewoon heel leuk vinden om mee te doen. Vaak hebben ze het via via gehoord. En wat ook scheelt: we hebben altijd mooi weer! Blubber maken De eerste tocht was bij het Engelse Werk. Toen zag je alleen een bouwbord staan, met de aankondiging dat Ruimte voor de Rivier zou worden uitgevoerd. Een jaar later liepen we bij de Vreugdehoeve over de oude dijk. Daarna volgden jaren met heel veel blubber, waarbij we het werk steeds meer zagen vorderen. Vorig jaar vonden we het traject zo schoon, dat we het deels onder water hebben gezet om wat blubber te krijgen. Hoe we het in de toekomst gaan doen, moeten we nog bekijken. Het zal ook van de beheerder afhangen. Misschien kunnen we wel een route door het terrein maken. Dan zie je eind van de dag een paadje, maar twee weken later is het alweer weg. 10

Eddie verheugt zich er al weer op: Rond de Vreugdehoeve hangt altijd een gezellig sfeertje. Het is zo leuk met alle families die met de run meedoen en opa s en oma s die hun kleinkinderen meenemen. Iedereen doet de loop op z n eigen manier. Je ziet kinderen als een malle van start gaan, om na een rondje uitgeput te gaan zitten. Als ze bijgekomen zijn rennen ze weer een rondje. Vorig jaar keken een paar kinderen die onder de blubber zaten me aan en constateerden dat ik veel te schoon was. Toen gaven ze me een lekker blubberbad. Daar doe je het voor! Gezien de succesformule wil het waterschap ook na het project graag doorgaan met de DrogeVoeten Run. De gesprekken met de nieuwe beheerders van het gebied vinden binnenkort plaats. Fingers crossed! Nog even nagenieten? Bekijk de video! DrogeVoeten Run 2016 11