Investment Highlights week 36 Datum: 12 september 2016 Centrale banken bepalen sentiment Een week met weinig economisch nieuws. Het sentiment werd vooral bepaald door de centrale banken. De ECBvergadering van donderdag was het hoogtepunt van de week. De ECB wijzigde haar beleid niet. In de Verenigde Staten hintten diverse Fed-leden op een renteverhoging. Dit alle zorgde voor een negatief sentiment op de financiële markten. Wereldwijd verloren aandelen circa 1,4%. De Duitse 10-jaars rente steeg 5 basispunten en is met 0,01% weer (net) positief. Belangrijkste Economische data week 36 De ISM Non-mfg. index duidt op een lagere groei in de Amerikaanse dienstensector (zie grafiek 1) Fed-leden hintten op renteverhoging dit jaar Geen aanvullende maatregelen van de ECB. Tegenvallende cijfers over de Duitse en Franse industriële productie (zie grafiek 2) Deflatie in de Chinese industriële sector loopt terug < Lees verder op pagina 2> Overig Nieuws week 36 Staatsobligatie opkoopprogramma ECB breekt door de 1.000 miljard De G20 gaan de wereldeconomie redden Duitsland wereldkampioen exporteren < Lees verder op pagina 3> Ontwikkelingen financiële markten week 36 Teleurstelling over centrale banken bepaalt het sentiment Wereldwijde aandelenmarkten dalen met 1,4% Rente op staatsobligaties licht hoger Een goede week voor grondstoffen (+1,9%) door onder de stijging van de olieprijs < Lees verder op pagina 4> Vooruitblik op week 37 In de Verenigde Staten een aantal belangrijke economische cijfers: industriële productie, de detailhandelsverkopen en de producentenprijzen In de eurozone onder meer de inflatiecijfers en een aantal vertrouwensindicatoren (ZEW) In China de detailhandelsverkopen en de cijfers over de industriële productie Grafiek 1 Amerikaanse dienstensector onder druk ISM Non-Manufacturing 70 65 60 55 50 45 40 35 30 jun-03 jun-05 jun-07 jun-09 jun-11 jun-13 jun-15 Grafiek 2 Europese industriële productie valt tegen 20 15 10 5 0-5 Franse industriële productie (j-o-j) Duitse industriële productie (j-o-j) -10 dec-09 dec-10 dec-11 dec-12 dec-13 dec-14 dec-15 Tabel 1 Selectie economische cijfers week 36 Act. Exp. Prev. VS: ISM Non-mfg. 51,4 54,9 55,5 EZ: 2e schatting Q2 bbp 0,3% 0,3% 0,3% EZ: PMI composite (definitief) 52,9 53,3 53,3 Dld: industrial prod. m-o-m -1,5% 0,1% 1,1% Dld: factory orders m-o-m 0,2% 0,5% -0,3% FR: industrial prod. m-o-m -0,6% 0,3% -0,7% CH: CPI j-o-j 1,3% 1,7% 1,8% CH: PPI j-o-j -0,8% -0,9% -1,7% CH: Exporten j-o-j -2,8% -4,0% -4,4% CH: Importen j-o-j 1,5% -5,4% -12,5% Act. = Actual = meest recente cijfer, Exp. = Expectation = marktverwachting, Prev. = Previous = cijfer vorige periode Achmea Investment Highlights
Alle ogen op de Fed My personal view, based on data that we have received to date, is that a reasonable case can be made for continuing to pursue a gradual normalization of monetary policy, Boston Fed-president Eric Rosengren, vrijdag 9 september, Massachusetts Wel of geen spoedige renteverhoging door de Fed? In de Verenigde Staten kwamen vrijwel geen belangrijke economische cijfers uit. Het belangrijkste cijfers was de ISM Non-manufacturing voor de maand augustus. Dit is een leidende indicator voor de bedrijvigheid in de dienstensector. Met een daling van 55,5 naar 51,4 bevindt de ISM Non-manufacturing zich op het laagste niveau sinds 2010. De sterke daling duidt er op dat de groei in de bedrijvigheid afneemt. De Amerikaanse centrale bank (Fed) zendt de laatste tijd wisselende signalen uit over het moment waarop de rente verder wordt verhoogd. Fed-president Yellen heeft meermaals aangegeven dat het beleid data dependent zal zijn. Het gevolg hiervan is dat, al naar gelang de ontwikkelingen, de Fed een hawkish (snelle renteverhoging) of dovish (geen snelle renteverhoging) toon aanslaat. Op de financiële markten wordt er volop gespeculeerd over het moment waarop de Amerikaanse centrale bank (Fed) de rente verder gaat verhogen. Afgelopen week werd een aantal toespraken van Fedleden dan ook met bovengemiddelde interesse gevolgd. Vooral de uitspraken van Eric Rosengren, voorzitter van de Boston-Fed, zetten de markten in beweging. Volgens Rosengren moet de Fed niet langer wachten met het normaliseren van het monetair beleid. De kans op een renteverhoging op de vergadering van 20-21 september steeg hierdoor prompt naar 30%. Geen nieuwe maatregelen van de ECB In de eurozone ging de meeste aandacht uit naar het rentebesluit van de Europese Centrale Bank (ECB) op donderdag. Doordat de ECB dreigt tegen de grenzen van het obligatie-opkoopprogramma aan te lopen, werd verwacht dat de ECB het opkoopprogramma op een aantal punten zou aanpassen. De ECB hield echter zowel de rente als het obligatie-opkoopprogramma ongewijzigd. Volgens ECB-president Draghi is het huidige beleid effectief, hoewel de inflatie nog ver verwijderd is van de doelstelling van 2%. Volgens Draghi is er dan ook niet gesproken over het verlengen van het opkoopprogramma dat officieel tot maart 2017 loopt en waarbij maandelijks voor 80 miljard aan obligaties wordt opgekocht. Draghi gaf wel aan dat de ECB een aantal comités heeft ingesteld om de uitvoering van het opkoopprogramma onder de loep te nemen. Al naar gelang de uitkomsten kan dit betekenen dat er binnenkort (oktober?) wel aanpassingen in het opkoopprogramma komen. Zo niet dan dreigt voor de ECB al snel een tekort aan Duitse staatsobligaties die in aanmerking komen voor het opkoopprogramma. De ECB kwam ook met nieuwe ramingen voor de economische groei en de inflatie. Door het aangekondigde vertrek van de Britten uit de Europese Unie (EU) is de groeiverwachting voor 2017 naar beneden bijgesteld. De impact van de Brexit is echter niet groot. De verwachte groei over 2016 is aangepast van 1,6% naar 1,7%. De verwachte groei voor 2017 is bijgesteld van 1,7% naar 1,6%. De verwachte inflatie blijft echter laag: 0,2% in 2016, 1,2% in 2017 en 1,6% in 2018. De ECB ziet vooral neerwaartse risico s voor deze verwachtingen. Daarom moet de EU haast maken met het doorvoeren van structurele hervormingen. Al met al reageerden de financiële markten teleurgesteld op de ECB-vergadering. Deflatie bij Chinese producenten loopt terug Sinds maart 2012 kampen de Chinese producenten met deflatie. De aanhoudende daling van de prijzen holt de winstgevendheid van het Chinese bedrijfsleven uit en zorgt voor deflatoire druk in de rest van de wereld. De laatste maanden is echter sprake van een snelle kentering (zie grafiek 3). In augustus steeg de PPI van -1,7% j-o-j naar -0,8% j-o-j. Een einde van de Chinese deflatie in de producentensector lijkt daarmee in zicht. Grafiek 3 Deflatie in Chinese industrie loopt terug 15 10 5 0-5 CPI J-o-J PPI J-o-J -10 jun-03 jun-05 jun-07 jun-09 jun-11 jun-13 jun-15 Achmea Investment Highlights 2/5
Een lange weg te gaan We are determined to foster an innovative, invigorated, interconnected and inclusive world economy to usher in a new era of global growth and sustainable development, taking into account the 2030 Agenda for Sustainable Development, the Addis Ababa Action Agenda and the Paris Agreement. Het ontbreekt de G20 niet aan ambitie en mooie woorden. Maar hoe zit het met de daadkracht? ECB bezit voor 1.000 miljard aan staatsobligaties De ECB koopt sinds maart 2015 maandelijks via diverse programma s voor 80 miljard aan obligaties. Het merendeel daarvan zijn euro-staatsobligaties die via het Public Sector Purchase Programma (PSPP) worden opgekocht. In dit tempo dijt de balans van de ECB snel uit. Eind augustus naderde de ECB de grens van 1.000 miljard aan staatsobligaties (zie tabel 2). Vorige week werd bekend dat de ECB begin september door de grens van 1.000 miljard aan staatsobligaties is gegaan. Via de opkoopprogramma s voor gedekte obligaties, obligaties met onderpand en bedrijfsobligaties is nog eens voor 230 miljard opgekocht waardoor het totaal aan opgekochte obligaties eind augustus op ruim 1.225 miljard uitkwam. Met bijna 238 miljard vormen Duitse staatsobligaties het grootste aandeel. Franse staatsobligaties volgen met bijna 189 miljard. Tabel 2 Totaal van ECB opkoopprogramma s in miljarden euro Staatso bligaties Overig Totaal Eind juli 2016 944,9 220,2 1.165,1 Netto aankopen 50,5 10,0 60,5 Eind augustus 2016 995,4 230,2 1.225,6 Bron: ECB Mütti Merkel verliest steeds meer steun Wir schaffen das, met deze mooie woorden opende de Duitse Bondskanselier Angela Merkel in september 2015 de grenzen voor vluchtelingen die vastzaten in Griekenland. Bondskanselier Merkel was destijds zeer populair en werd door haar achterban liefkozend Mütti genoemd. De toestroom van immigranten bleek echter groter dan verwacht. Het sentiment onder grote delen van de Duitse bevolking is hierdoor omgeslagen. Dit resulteert nu in een politieke aardverschuiving in Duitsland. De jonge partij Alternative für Deutschland (AfD), in 2013 opgericht als eurosceptische partij, profiteert. Met hun anti-immigratie standpunt waren ze zondag 4 september de grote winnaar van de deelstaatverkiezingen in Mecklenburg-Vorpommern. Met 20,8% van de stemmen werd het AfD groter dan de CDU van Merkel (19% van de stemmen). Het AfD moest alleen de socialisten van de SPD voor zich dulden. Daarmee schaart Duitsland zich in het snel groeiende lijstje van Westerse landen waar onvrede onder de bevolking resulteert in een afbrokkelende steun voor de traditionele politieke elite. In 2017 zijn de Duitse parlementsverkiezingen en het is nog maar de vraag of Merkel dat nog gaat schaffen. Duitsland export kampioen Duitsland heeft al jaren een zeer groot overschot op de lopende rekening. Het ligt al sinds 2011 boven de Europese norm van maximaal 6% van het bbp. Momenteel bedraagt het lopende rekening overschot circa 9% van het bbp. Een overschot op de lopende rekening correspondeert met een tekort op de kapitaalrekening, met andere woorden kapitaal stroomt Duitsland uit. Naar verwachting haalt Duitsland dit jaar China in als grootse exporteur van kapitaal: circa $310 miljard voor Duitsland versus circa $260 miljard voor China. De oorzaak ligt vooral bij een daling van het Chinese overschot op de lopende rekening terwijl Duitsland zijn exporten binnen Europa ziet stijgen. G20 bereikt historische consensus over wereldeconomie De G20, de 20 belangrijkste industriële landen, ontmoette elkaar op 4 en 5 september in China. Er werd veel gepraat en er werden veel goede intenties uitgesproken. Zo heerst er een historische consensus over groei van de wereldeconomie. Men is het erover eens dat de wereldeconomie niet alleen op het monetair beleid moet leunen, maar dat begrotingsbeleid en structurele hervormingen ook nodig zijn. Om de wereldhandel en groei te stimuleren moet marktwerking worden gestimuleerd en moeten subsidies worden afgebouwd. Ook moet het wisselkoersbeleid beter op elkaar worden afgestemd terwijl landen moeten afzien van competitieve devaluaties van de eigen valuta. Eén en ander werd samengevat in een mooie slotverklaring die bol staat van grootse ambities. Harde afspraken bleven echter uit. Achmea Investment Highlights 3/5
Matige start van september De eerste volle week van september viel wat tegen. Het uitblijven van aanvullende maatregelen van de ECB en de hints van de Fed-leden op een spoedige renteverhoging zetten de toon. Per saldo daalden de aandelenmarkten terwijl de rente iets steeg. Rentevrees jaagt aandelenmarkten schrik aan De wereldwijde aandelenmarkten sloten de week af met een verlies van 1,4% in lokale valuta. Dit verlies is geheel toe te schrijven aan de ontwikkelde markten, daar bedroeg het verlies gemeten in lokale valuta ongeveer 1,7%. De aandelen van de Opkomende Markten stegen per saldo met 0,7% in lokale valuta. Vooral vrijdag was een slechte dag. De uitspraken van Dallas Fed-president Rosengren over een spoedige renteverhoging, joeg de aandelenmarkten schrik aan. De Amerikaanse aandelenmarkten lieten met -2,5% het grootste verlies op dagbasis zien sinds het Brexit-referendum. Grafiek 4 Duitse 10-jaars rente weer positief 10-jaarsrente Duitsland 0,4% 0,3% 0,2% 0,1% 0,0% -0,1% -0,2% -0,3% apr-16 mei-16 jun-16 jul-16 aug-16 Duitse 10-jaars rente weer positief In aanloop naar de ECB-vergadering daalde de Duitse 10- jaars rente van -0,04% naar -0,12%. Nadat de ECB afzag van aanvullende maatregelen begon de rente te stijgen. Deze stijging zette op vrijdag versneld door de uitspraken van de Amerikaanse Fed. Hierdoor sloot de Duitse 10- jaarsrente de week af op 0,01% (zie grafiek 4). Daarmee is de Duitse 10-jaarsrente weer positief. Door de stijgende rente was het totaal rendement op euro-staatsobligaties negatief. Het verlies bedroeg 0,4%. Ook de Amerikaanse 10-jaarsrente sloot de week hoger af. Deze rente steeg van 1,6% naar 1,7%. Stabiele risico-opslagen op kredietobligaties De risico-opslagen op kredietobligaties veranderde nauwelijks. In combinatie met een hogere risicovrije rente resulteerde dat per saldo in een rentestijging. Investment grade credits sloten hierdoor de week af met een klein verlies. Goede week voor grondstoffen Grondstoffen waren afgelopen week de best renderende beleggingscategorie. Het rendement op de brede grondstoffenindex (GSCI) bedroeg 1,3% gemeten in euro. Dit positieve rendement komt vooral door de stijging van de olieprijs. De prijs voor een vat Brent olie steeg van $47 naar $48. Euro wint aan kracht De valutamarkten stonden in het teken van de rentevergadering van de ECB. Nadat bekend werd dat de ECB afziet van aanvullende beleidsmaatregelen steeg de euro in waarde. De euro won ongeveer 1% ten opzichte van de Amerikaanse dollar en steeg naar 1,125. Achmea Investment Highlights 4/5
Achmea Investment Management - Investment Strategy Postadres Postbus 866 3700 AW Zeist Bezoekadres Handelsweg 2 3707 NH Zeist www.achmeainvestmentmanagement.nl Chief Strategist Wim Barentsen willem.barentsen@achmea.nl Auteurs: Alex van den Berg alex.van.den.berg@achmea.nl Maurice Geraets maurice.geraets@achmea.nl Coen van de Laar coen.van.de.laar@achmea.nl Frank van Weegberg frank.van.weegberg@achmea.nl De auteurs van de Achmea Investment Highlights rouleren wekelijks over de afdeling Investment Strategy. De auteur van deze week: Coen van de Laar Disclaimer Achmea Investment Management B.V. ( Achmea IM ) heeft de informatie in dit document met zorg samengesteld. De informatie is alleen bestemd voor gekwalificeerde beleggers en/of professionele beleggers zoals bedoeld in de Wet op het financieel toezicht (Wft). Dit document is of bevat (i) geen aanbod of uitnodiging om financiële instrumenten te kopen, te verkopen of te verhandelen, (ii) geen beleggingsaanbeveling of beleggingsadvies, (iii) geen juridisch, fiscaal of ander advies. Achmea IM raadt u af een (beleggings)beslissing uitsluitend te baseren op de informatie in dit document. Raadpleeg in voorkomende gevallen een juridisch, fiscaal of andere adviseur. Achmea IM is niet aansprakelijk voor schade die het gevolg is van zo n (beleggings)beslissing. De informatie in dit document is (mede) gebaseerd op informatie die Achmea IM van betrouwbaar geachte informatiebronnen heeft verkregen. Achmea IM garandeert niet de betrouwbaarheid van die bronnen en de juistheid en volledigheid van de van die bronnen verkregen informatie. De informatie in dit document is puur informatief en u kunt daaraan geen rechten ontlenen. Alle informatie is een momentopname, tenzij uitdrukkelijk anders is aangegeven. Het verstrekken van dit document na de oorspronkelijke publicatiedatum is geen garantie dat de hierin opgenomen informatie op die latere datum nog juist en volledig is. Achmea IM heeft het recht om deze informatie zonder aankondiging te wijzigen. Het noemen van rendementen op beleggingen in dit document dient uitsluitend als uitleg en toelichting. Achmea IM spreekt daarmee geen verwachting uit over het rendement of koersverloop van die beleggingen. De waarde van uw belegging kan fluctueren en in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. U mag de informatie in dit document alleen voor eigen persoonlijk gebruik kopiëren. U mag de informatie niet overnemen, vermenigvuldigen, distribueren of openbaren zonder schriftelijke toestemming van Achmea IM. Alle informatie (teksten, foto s, illustraties, grafisch materiaal, handelsnamen, logo s, woord- en beeldmerken) blijft eigendom van of in licentie bij Achmea IM en wordt beschermd door auteursrecht, merkenrecht en/of intellectueel eigendomsrecht. Er worden geen rechten of licenties overgedragen bij gebruik van of toegang tot deze informatie. Uitgegeven door: Achmea Investment Management B.V., statutair gevestigd te Zeist en kantoorhoudende te Zeist (Handelsregister nr. 18059537). Achmea IM is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten ("AFM") in Amsterdam als een beheerder van beleggingsinstellingen als bedoeld in artikel 2:65a Wft en is onder deze vergunning bevoegd tot het verlenen van de beleggingsdiensten als opgenomen in het door de AFM gehouden register. Achmea Investment Highlights 5/5