Noordwest-Nederland 2 Visie Hoofdopgaven Gebieden met concentratie van opgaven van nationaal belang Overige gebiedsopgaven MIRT Onderzoeken Kaarten Project- en programmabladen Visie Het MIRT-gebied Noordwest-Nederland beslaat de provincies Noord-Holland, Flevoland en het IJsselmeergebied. Centrale ambitie voor Noordwest-Nederland is behoud en versterking van de internationale concurrentiepositie. In de gebiedsagenda voor Noordwest-Nederland ligt het accent van deze ambitie op de ontwikkelingen binnen de Metropoolregio Amsterdam, die internationaal een sterke economische positie kent. Schiphol is een belangrijke vestigingsplaatsconditie voor internationale bedrijven, hoofdkantoren en kenniswerkers en is cruciaal voor het aantrekken van bedrijfsfuncties op het gebied van research en development, sales en logistiek. Naast de mainport Schiphol wordt de internationale concurrentiepositie versterkt door de zeehaven Amsterdam, de economische clusters handel en logistiek, zakelijke en financiële dienstverlening (de Zuidas), agrologistiek, ICT en nieuwe media, de creatieve industrie en flowers&food (de Greenports Aalsmeer en Noord-Holland Noord). Dit sluit aan bij het topsectorenbeleid. Voor een sterke internationale concurrentiepositie is bovendien de aanwezigheid van voldoende beschikbare en bij de behoefte passende woningen van groot belang. Door meer samenwerking en samenhang tussen de MIRT gebieden Noordwest-Nederland en Utrecht op de schaal van de Noordvleugel te realiseren, kan de huidige positie in de Europese top-10 van stedelijke regio s op het gebied van het vestigings- en ondernemingsklimaat, het aantrekken van kennis(werkers) en investeringen behouden of versterkt worden. Om de samenwerking vorm te geven hebben Noordwest-Nederland, Utrecht en het Rijk onder meer de actualisatie van de gebiedsagenda s Noordwest-Nederland en Utrecht samen opgepakt. Het streven is te komen tot één gebiedsagenda met een gezamenlijke visie op de Noordvleugel. Het opstellen van één gebiedsagenda en het op het bestuurlijk overleg MIRT bespreken van de centrale thema s daaruit past bij de vernieuwing van het MIRT. Hoofdopgaven Druk op woningmarkt Om in de Europese top mee te kunnen blijven spelen, is de ruimtelijke ontwikkeling van de Metropoolregio Amsterdam gericht op het creëren van een hoogwaardig, veilig en duurzaam leef- en woonmilieu, waar bedrijven, bewoners en bezoekers zich graag willen vestigen en willen verblijven. Naast de zorg voor een passend woningaanbod voor zowel de huidige als toekomstige inwoners, wordt ingezet op het realiseren van een internationaal concurrerend vestigingsklimaat. In de Metropoolregio Amsterdam zijn in de periode 2010-2040 circa 300.000 nieuwe woningen nodig voor de opvang van nieuwe huishoudens en een inloop van het huidig tekort. Naast het realiseren van 60.000 nieuwe woningen in Almere ten behoeve van opvang van de woningbehoefte in de Metropool Amsterdam is de ambitie om een groot deel van deze uitbreidingsopgave binnenstedelijk te laten realiseren. De strategie is gericht op bundeling van de verstedelijking op de as Haarlemmermeer- Amsterdam-Almere. Het gebied Zaan-IJ-oevers maakt deel uit van MIRT Projectenboek 2013 93
deze as. Tot slot moet rekening worden gehouden met zo n 140.000 nieuwe woningen ter vervanging van verouderde woningen in de huidige voorraad. Goede bereikbaarheid Noordwest-Nederland is de belangrijkste economische motor van Nederland en om die te laten functioneren is een goede (inter) nationale bereikbaarheid over weg, water, spoor en door de lucht van groot belang. Daarom is de inzet gericht op het ontwikkelen van een robuust mobiliteitssysteem, dat tevens bijdraagt aan de verbetering van de veiligheid en leefbaarheid. Het mobiliteitssysteem moet zowel de mondiale bereikbaarheid faciliteren, als die op nationale en regionale schaal. Dit vraagt om een integrale benadering van mobiliteit en ruimte. Na realisatie van alle reeds geplande investeringen ziet het Rijk vooral noodzaak tot verbeteringen aan de noordkant van Amsterdam en op termijn de achterlandverbinding naar het oosten en de vaarwegverbindingen naar Rotterdam/Antwerpen, Duitsland en Noord-Nederland. Energie en klimaatadaptatie Over de hele linie wordt ingezet op energiebesparing en het opwekken van meer duurzame energie. Het verkleinen van de kans op overstromingen door zeespiegelstijging, hoge rivierafvoeren en extreme neerslag, vormt een belangrijke uitdaging. Waar mogelijk gebeurt dit in combinatie met het verbeteren van de waterkwaliteit, natuurontwikkeling en het vergroten van de toeristisch-recreatieve mogelijkheden. Wateropgaven inclusief Deltaprogramma In dit gebied is het van belang om de waterkeringen te versterken (Hoogwaterbeschermingsprogramma) en meerlaagse veiligheid (inrichting), het ecologisch systeem van het Markermeer-IJmeer (Natura 2000) en de zoetwatervoorziening (deelprogramma IJsselmeergebied van het Deltaprogramma) te verbeteren. Bovendien is het nodig dat er gezorgd wordt voor een adequate zeetoegang (Zeesluis IJmuiden), die ook als primaire zeewering wordt ingezet. Gebieden met concentratie van opgaven van nationaal belang In de gebiedsagenda Noordwest-Nederland zijn diverse integrale gebiedsopgaven benoemd. Ze zijn niet allen van eenzelfde complexiteit en gewicht. De vijf gebiedsopgaven binnen de Metropoolregio Amsterdam (de stedelijke regio met een clustering van topsectoren conform SVIR) waar het Rijk een actieve bijdrage aan levert zijn hieronder beschreven. Mainport Amsterdam Schiphol Haarlemmermeer De internationale aantrekkingskracht van de Metropool Amsterdam en het mondiale netwerk van Schiphol en de zeehavens zijn twee zijden van dezelfde medaille. Mainport en Metropool versterken elkaar en hebben elkaar nodig om sterk te staan in de internationale concurrentie. De hoofdkantoren van multinationals langs de Amsterdamse Zuidas en internationale organisaties elders in 94 Ministerie van IenM - EL&I - BZK
Noordwest-Nederland 2 Amsterdam zijn daarvan een voorbeeld. Bedrijven kiezen niet alleen vanwege hun economische activiteiten voor deze locatie. Ook vanwege de prettige combinatie van woon- en werkomgeving, een goede internationale bereikbaarheid en een aantrekkelijk voorzieningenniveau. Onderzocht wordt op welke wijze met behoud van ambitie alle functies in het gebied geaccommodeerd kunnen worden, zodat een zo groot en effectief mogelijke bijdrage aan de economische groei geleverd kan worden. Hierbij zullen ruimtelijke keuzes gemaakt moeten worden. Concreet gaat het om het geven van een antwoord op vragen als: Hoe kan worden omgegaan met de spanning tussen de ontwikkeling van woningbouw en de ontwikkeling van de luchtvaart in het gebied? Hoe moeten internationale aanbevelingen ten aanzien van vliegveiligheid geïmplementeerd worden in het licht van onder andere de wateropgave of de noodzaak om duurzame energie op te wekken (windturbines)? Hoe kan de catchment area (gebied waar een luchthaven haar passagiers vandaan haalt) van Schiphol behouden blijven? De vorm waarin deze keuzes neerslaan wordt gezamenlijk met decentrale overheden bepaald. De ruimtelijke keuzes worden juridisch verankerd in het Luchthavenindelingsbesluit (LIB). Zuidas De Zuidas is gelegen in de nabijheid van Schiphol, tussen het statige Zuid en Buitenveldert en is goed ontsloten door diverse verkeer- en vervoermodaliteiten. De metropolitane allure, de nabijheid van groen en de binnenstad, de bereikbaarheid en het ruime culturele aanbod en het onderwijs- en voorzieningenaanbod, maken de Zuidas tot een aantrekkelijke plek om te werken, te wonen en te verblijven. Voor het Rijk is het belangrijk de Zuidas te ontwikkelen als economische toplocatie en infrastructuurknooppunt (weg, spoor en openbaar vervoer), samen met andere overheden. In totaal zullen in de Zuidas in de toekomst zo n 20.000 mensen wonen, 80.000 mensen werken en 30.000 studenten onderwijs genieten. Zowel de weg- als de OV-infrastructuur wordt in de komende jaren uitgebreid en verbeterd. Om ruimte te scheppen voor de nieuwbouw en uitbreiding van infrastructuur is besloten de A10 ondergronds te brengen. Amsterdam-Almere-Markermeer Met het Rijk-Regioprogramma Amsterdam-Almere-Markermeer (RRAAM) wordt beoogd een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van de Noordelijke Randstad tot een internationaal concurrerende Europese topregio. Dit vraagt om nieuwe, moderne woon- en werklocaties, goede bereikbaarheid en mogelijkheden voor recreatie en natuur. Er is daarom sprake van een drievoudige opgave: de groei van Almere met 60.000 woningen, gecombineerd met een verbetering van de bereikbaarheid en een kwaliteitsverbetering van het IJmeer en Markermeer. Binnen het RRAAM wordt deze drievoudige opgave opgepakt. De inzet is verder gericht op het creëren van circa 100.000 arbeidsplaatsen. De ontwikkeling van Almere vindt plaats in drie gebieden: westelijk (Pampus), oostelijk (Oosterwold) en in centrum/ Weerwater. De realisatie van het Toekomstbestendig Ecologisch Systeem in het IJmeer/Markermeer, de keuze voor een IJmeerverbinding of verdere uitbreiding via de Hollandse brug, het verbeteren van het voorzieningenniveau en de woon/werk balans, zijn opgaven die onderling nauw samenhangen en verder worden uitgewerkt in het RRAAM. Het Rijk stelt volgens planning eind 2012 een rijksstructuurvisie op voor dit gebied. Over de maatregelen OV SAAL op de middellange termijn wordt in samenhang met de Rijksstructuurvisie Amsterdam-Almere-Markermeer besloten. Noordzeekanaalgebied / Zaan-IJ-oevers Tijdens het bestuurlijk overleg MIRT in het najaar van 2011 is besloten om als Rijk en regio in gezamenlijkheid één visie voor het Noordzeekanaalgebied op te stellen. Aanleiding vormt de druk op de bestaande (milieu)ruimte als gevolg van het huidige gebruik, de potentiële groei van de Amsterdamse haven en de uitkomsten van het MIRT Onderzoek Zaan-IJ-oevers. Het project Zaan-IJ-oevers betreft een integrale binnenstedelijke gebiedsontwikkeling. Het Rijk streeft er naar dit project ruimtelijk mogelijk te maken samen met andere overheden. Het gebied kan doorgroeien naar een hoogwaardig metropolitaan gebied waar gewoond (max. 45.000 woningen), gewerkt (20.000 arbeidsplaatsen) en gerecreëerd kan worden. Gezien de samenhang met de ontwikkeling van de rest van het Noordzeekanaalgebied (NZKG) o.a. de bouw van een nieuwe zeesluis en het faciliteren van de groei van de haven tot maximaal 170 mln ton wordt de uiteindelijke koers verwoord in een integrale ruimtelijk-economische visie op de toekomstige ontwikkeling van het totale NZKG. In deze visie worden wonen, werken, recreëren en groei van het (zee)goederenvervoer in onderlinge samenhang afgewogen en wordt aan gebruikers en investeerders (bedrijfsleven, overheden, maatschappelijke organisaties) helderheid geboden over de verwachte koers in het Noordzeekanaalgebied. Zo kan iedereen zijn acties, gedrag en eigen investeringen daar tijdig op afstemmen. Dit is een voorbeeld van werken conform de vernieuwing van het MIRT. Overige gebiedsopgaven Naast de hiervoor beschreven gebiedsopgaven zijn er in de Metropoolregio Amsterdam nog andere gebiedsopgaven gedefinieerd, die ieder met hun eigen specifieke kansen en aspecten bijdragen aan de ontwikkelrichting voor het totale gebied. Dit zijn IJburg, de Bloemendalerpolder/KNSF-terrein, Zuidoostlob, Amstelveen-Amstelland, Haarlem en IJmond, Zaanstreek en Waterland, Gooi- en Vechtstreek, Lelystad Zuid. Ook buiten de Metropoolregio Amsterdam is een aantal opgaven van belang. Ontwikkelrichting Noord-Holland Noord De ruimtelijke inzet in Noord-Holland Noord is gericht op de verdere ontwikkeling van de eigen kracht van het gebied en is MIRT Projectenboek 2013 95
daarmee tevens ondersteunend voor de Metropoolregio. Tussen 2010 en 2020 worden 24.800 woningen gebouwd, terwijl de vervangingsopgave maximaal 3.200 woningen omvat. Cruciaal voor dit gebied is het meer in evenwicht brengen van de woon/werkbalans. Om dit te bereiken moeten er minimaal 10.000 arbeidsplaatsen worden gerealiseerd. Daarnaast moet de capaciteit van wegen en spoor op orde zijn. De reconstructie van de regionale wegverbinding N23 Alkmaar-Hoorn-Enkhuizen-Lelystad-Zwolle kan een extra impuls geven aan het vestigingsklimaat in deze zone. Delen van de regio krijgen mogelijk te maken met bevolkingskrimp; het is noodzakelijk hier tijdig op te anticiperen. In het gebied vormen de Agriboard met Seed Valley en de Energyboard twee onderscheidende economische clusters, die van groot belang zijn voor deze regio. Ontwikkelrichting Flevoland Gezien de ruimtelijke beperkingen in het Noord-Hollandse deel van de Metropoolregio en in Utrecht is een flink deel van de verstedelijkingsopgave in de provincie Flevoland gesitueerd, met name in Almere. Deze nieuwbouwopgave dient hand in hand te gaan met kwaliteitsverbeteringen voor de huidige bewoners. De ontwikkelingen van de luchthaven Lelystad en binnenhaven Flevokust versterken niet alleen de ontwikkeling van de mainport Schiphol en de haven van Amsterdam, maar vooral de ruimtelijk-economische structuur van Flevoland. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling van de Metropoolregio Amsterdam en voor de drievoudige ambitie in het gebied Amsterdam-Almere-Markermeer. MIRT Onderzoeken Naam Aanleiding en doel Planning Betrokkenen Deltaprogramma IJsselmeergebied In verband met klimaatverandering en een veranderende zoetwatervraag ontwikkelen van een strategie voor het peilbeheer van het IJsselmeer voor de periode 2015-2100. 2013 Kansrijke Strategieën 2014 Voorkeursstrategie (input voor deltabeslissing Waterveiligheid en Peilbeheer IJsselmeergebied) IenM, EL&I, provincies, gemeenten en waterschappen, maatschappelijke organisaties, deltacommissaris Bereikbaarheid noordkant Amsterdam Op termijn komt de bereikbaarheid van de noordkant van Amsterdam onder druk te staan. Scope van het MIRT Onderzoek is meer zicht te krijgen op de knelpunten en mogelijke oplossingen voor de periode na 2020 op de noordcorridor (A9 knooppunt Raasdorp-knooppunt Kooimeer, A7/A8/A10 Coenplein-Hoorn Noord en Coenplein- Watergraafsmeer, alsmede provinciale wegen) en om een rijksbijdrage aan de verbinding A8-A9 af te wegen t.o.v. investeringen in andere (rijks) wegen ten noorden van het Noordzeekanaal. Besluitvorming over de resultaten van het MIRTonderzoek is voorzien in het bestuurlijk overleg MIRT najaar 2012. IenM, provincie Noord-Holland, Stadsregio Amsterdam en gemeenten in de regio 96 Ministerie van IenM - EL&I - BZK
Noordwest-Nederland 2 MIRT Projectenboek 2013 97
Algemeen Natuur & Landschap Stedelijke regio met een concentratie van topsectoren Nationale herijkte Ecologische Hoofdstructuur op land Gebieden met concentratie van opgaven van nationaal belang P+R Cultureel erfgoedgebied op (voorlopige) lijst werelderfgoed Overige gebiedsopgaven Object of ensemble op (voorlopige) lijst werelderfgoed P+R Natuurlijk erfgoedgebied op lijst werelderfgoed Economie Topsectoren Creatieve Industrie Water Wateroverlast: bergingsgebieden / wateropgaven Agro & Food Waterveiligheid: waarborgen primaire veiligheid Tuinbouw en Uitgangsmaterialen Peilbeheer Logistiek Waterveiligheid:G integrale opgave Life Sciences & Health Hoofdkantoren Energie (Mogelijke) vestigingsplaats elektriciteitsproductie 500MW G Mainport Schiphol Kansrijk gebied windenergie (illustratief) Greenport Hoogspanningsverbinding 220kV Burgerluchthaven van nationale betekenis Nieuwe hoogspanningsverbinding (indicatief) Zeehaven van nationale betekenis Buisleidingenstrook Zuidas Aanwijzen ondergrondse opslag Bereikbaarheid Woningbouw Hoofdwegennet Stedelijke vernieuwing Onderliggend wegennet Uitleg Hoofdspoorwegennet HOV-net Hoofdvaarwegennet 98 Ministerie van IenM - EL&I - BZK
Opgaven Noordwest-Nederland 2 13 14 3 9 10 4 1: Mainport Amsterdam Schiphol Haarlemmermeer 2: Zuidas 3: RRAAM Amsterdam-Almere-Markermeer 4: Noordzeekanaalgebied / Zaan-IJ-oevers 5: IJburg 6: Bloemendalerpolder / KNSF-terrein 7: Zuidoostlob 8: Amstelveen-Amstelland 9: Haarlem en IJmond 10: Zaanstreek en Waterland 11: Gooi en Vechtstreek 12: Lelystad Zuid 13: Noord-Holland Noord 14: Flevoland 12 5 2 1 7 8 6 11 MIRT Projectenboek 2013 99
VERKENNING PAG 1) N50 Ens-Emmeloord 107 2) Rijk-Regioprogramma Amsterdam-Almere- Markermeer (RRAAM) 102 PLANUITWERKING PAG 3) Afsluitdijk 104 4) Amsterdam Zuidas 112 5) Capaciteitsuitbreiding ligplaatsen Amsterdam-Lemmer 120 6) Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk 105 7) Lichteren Buitenhaven IJmuiden 121 8) Ombouw Amstelveenlijn (hoogwaardige tramverbinding) 117 9) OV Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad 113 10) Vaarweg IJsselmeer-Meppel 122 11) Westflank Haarlemmermeer 128 12) Zeetoegang IJmond 123 REALISATIE PAG 13) A1/A6/A9 Schiphol-Amsterdam-Almere 108 14) A9 Omlegging Badhoevedorp 109 15) A10 Tweede Coentunnel/A5 Westrandweg/ N200 Halfweg 110 16) Almere Weerwaterzone 103 17) Amsterdam CS, Cuypershal 114 18) Amsterdam CS, fietsenstalling 115 19) Amsterdam-Rijnkanaal (verwijderen keersluis Zeeburg) 124 20) De Zaan (Wilhelminasluis) 125 21) Greenport Aalsmeer (en omgeving) 129 22) N201 118 23) N50 Ramspol-Ens 111 24) Natuurlijker Markermeer/IJmeer (NMIJ) 106 25) Noord-Zuidlijn (Noord-WTC) 119 26) Regionet, fase 1 116 27) Verbeteren vaargeul IJsselmeer (Amsterdam-Lemmer) 126 28) Walradar Noordzeekanaal 127 100 Ministerie van IenM - EL&I - BZK
Projecten Noordwest-Nederland 2 19 (ONL) 1 (UTR) 11 (ZVL) 7 (UTR) 0 20 km wegen spoor / OV vaarwegen sluis ligplaats integrale / multimodale ontwikkelingen waterbeheer / natte natuur * (ZVL) * (UTR) * (ONL) regio-overschrijdende projecten; zie kaart betreffende regio MIRT Projectenboek 2013 101