Betreft Vergaderdatum Hoofdlijnennotitie Aanpak transities en herinrichting sociale domein in de gemeente Stein 21-oktober-2013 Gemeenteblad 2013 / Agendapunt Aan de Raad Voorstel De gemeenteraad wordt voorgesteld: 1. De hoofdlijnennotitie 'Aanpak transities en herinrichting sociale domein in de gemeente Stein vast te stellen 2. De volgende uitgangspunten vast te stellen als kader voor de herinrichting van het sociale domein in de gemeente Stein a. De burger van Stein staat centraal b. We werken integraal en gekanteld c. Eén gezin, één plan, één regisseur d. We werken samen op de juiste schaal e. Financiële duurzaamheid staat voorop en het Rijksbudget is richtlijn 3. Het college van B&W op te dragen de kaders verder uit te werken in een plan van aanpak voor de implementatie in 2014 Inleiding Per 1 januari 2015 hevelt de Rijksoverheid diverse taken over naar de gemeenten op de beleidsterreinen werk, inkomen, zorg en jeugd. De gemeente Stein krijgt hierdoor een grotere uitvoerende taak op deze beleidsterreinen en wordt uiteindelijk verantwoordelijk voor alle maatschappelijke ondersteuning en niet-medische zorg aan haar burgers. Van de gemeente Stein wordt verwacht dat ze die verantwoordelijkheid neemt met een aanzienlijk lager budget dan wat daar tot nu toe beschikbaar is geweest. Het gaat hier dus tegelijkertijd om een overheveling van taken en budgetten (transitie) naar de gemeente als om een fundamentele verandering van het sociale domein (transformatie). De maatschappij is sterk aan verandering onderhevig. De samenleving en de sociale structuren veranderen: mensen worden ouder, individualisering is een trend, maar ook ontstaan nieuwe vormen van gemeenschapszin en verbondenheid. De overheid trekt zich meer terug, de verantwoordelijkheid van burgers zelf wordt groter.
De decentralisaties hebben hetzelfde thema: participeren. De samenhang tussen de drie decentralisaties is dan ook onomstreden. Het vormgeven van integraal beleid op deze drie beleidsterreinen is gezien deze samenhang onontkoombaar. Die samenhang bepaalt de te realiseren transformatie. De gemeente Stein neemt verantwoordelijkheid voor die samenhang en de richting van die transformatie. In de notitie Aanpak transities en herinrichting sociale domein in de gemeente Stein is die samenhang op hoofdlijnen uitgewerkt. Die hoofdlijnen zijn uitgewerkt in uitgangspunten. Die uitgangspunten worden hier onder als argumenten opgevoerd. Per argument wordt u gevraagd om het uitgangspunt als beslispunt vast te stellen. De vastgestelde uitgangspunten zijn het fundament waarop het plan van aanpak voor implementatie in 2014 zal worden uitgewerkt. Het college van B&W zal daar verder zorg voor dragen. U zult over de voortgang periodiek geïnformeerd worden. Argumentatie Het sociale domein is omvangrijk. Het sociale domein gaat over alles wat inwoners van Stein in hun directe bestaan raakt. Het gaat daarom om zorg, welzijn, werk, inkomen, onderwijs en opvoeding en besteding van vrije tijd. Een inwoner van Stein participeert naar vermogen als er op al die terreinen een balans van inzet en activiteiten ontplooid worden. Een groot deel van Steinse burgers is zelfstandig in staat om in de Steinse maatschappij te deel te nemen. Soms ontstaat er op een van de hiergenoemde terreinen een probleem. Iemand verliest zijn baan of heeft moeite met de opvoeding van zijn puberende zoon of soms ontstaan er meerdere problemen tegelijk. Vaak kunnen die problemen zelfstandig opgelost worden of met hulp van de naaste omgeving, maar soms heeft iemand daar hulp voor nodig. De gemeente Stein neemt de verantwoordelijkheid om die hulp en ondersteuning te organiseren. Leidraad daarbij is dat we niet langer zorgen voor de oplossing van het probleem maar zorgen dat er passende ondersteuning wordt geregeld om ten minste met het probleem te blijven mee doen in de maatschappij. Daarbij wordt in eerste instantie gekeken naar wat de directe omgeving kan betekenen en welke rol verenigingen, vrijwilligersorganisaties en particuliere initiatieven kunnen vervullen, voordat ondersteuning van professionele maatschappelijke organisaties en/of aanbieders van zorg en welzijn wordt ingeschakeld. 1. De hoofdlijnennotitie 'Aanpak transities en herinrichting sociale domein in de gemeente Stein vast te stellen Argument: De hoofdlijnennotitie biedt de kaders voor de transformatie van het sociale domein van Stein. De gemeenteraad geeft zo vorm aan zijn kaderstellende bevoegdheid 2. De volgende uitgangspunten vast te stellen als kader voor de herinrichting van het sociale domein in de gemeente Stein a. De burger van Stein staat centraal b. We werken integraal en gekanteld c. Eén gezin, één plan, één regisseur d. We werken samen op de juiste schaal e. Financiële duurzaamheid staat voorop en het Rijksbudget is richtlijn Argument: Deze uitgangspunten geven richting aan de transformatie van het sociaal domein van Stein 2
a. De burger van Stein staat centraal De burger van Stein staat in het middelpunt van onze dienstverlening. Dat betekent dat we ten eerste uitgaan van de eigen kracht van die burger. Onze dienstverlening is erop gericht om die eigen kracht te versterken. Daarnaast is onze dienstverlening erop gericht om te onderzoeken op welke wijze de sociale omgeving van de burger een bijdrage kan leveren aan een oplossing voor het probleem dat de burger ervaart. Die sociale omgeving bestaat enerzijds uit het persoonlijke netwerk van de burger en anderzijds uit verenigingen, vrijwilligersorganisaties en particuliere initiatieven in zijn of haar directe omgeving. Om die samenhang in beeld te krijgen organiseren we onze dienstverlening dichtbij de burger van Stein, in zijn directe leefomgeving. Voor Stein betekent dat een dorpsgerichte benadering. Hiermee sluiten we aan bij de richting die in de Strategische Visie is vastgelegd. Een burger in eigen kracht biedt het fundament voor de sociale vitale dorpskern waarin hij leeft. Voorstel: Burger centraal als uitgangspunt van onze dienstverlening vaststellen b. We werken integraal en gekanteld Met de burger centraal nemen we ons voor om zijn probleem in samenhang te bezien en daar een integraal ondersteuningsarrangement tegenover te stellen. We organiseren een proces van toegang tot de voorzieningen in het sociale domein dat breed is en dus voorziet op alle terreinen van het sociale domein. Hierbij sluiten we aan om onze dienstverleningsvisie Dienstverlening Centraal. De brede toegang betekent dat de burger van Stein al zijn vragen over zaken in het sociaal domein kan op één herkenbare plek kan stellen. Ons toegangsproces is erop ingericht om te beoordelen of de vraag van de burger met het verstrekken van informatie of advies beantwoord kan worden of dat een intensiever gesprek nodig is om de vraag van de burger verder te verhelderen. Dat intensievere gesprek noemen we het keukentafelgesprek, zoals dat nu gebruikelijk is in de Wmo. Dat keukentafelgesprek voeren we in de leefwereld van de burger, aan zijn keukentafel bij wijze van spreken. Dat gesprek is erop gericht om de aard en omvang van het probleem vast te stellen en om te bekijken wat de burger zelf kan om zijn probleem op te lossen en hoe zijn sociale omgeving daarbij kan helpen. Pas in laatste aanleg wordt een maatwerk voorziening aangeboden. Die voorziening is complementair aan de bijdrage die de burger zelf en samen met zijn omgeving kan bieden. Die benadering noemen we een gekantelde benadering. Die werkwijze is sinds 2012 in de uitvoer van de Wmo geïmplementeerd en dient als richtlijn voor al onze dienstverlening in het sociaal domein. Voorstel: Integrale en gekantelde benadering als uniforme werkwijze voor het gehele sociaal domein vaststellen c. Eén gezin, één plan, één regisseur Als is vastgesteld dat enige vorm van ondersteuning nodig is, wordt dat vastgelegd in een plan. In dat plan staat welke ondersteuning geboden zal worden, wie er voor bepaalde taken verantwoordelijk is en welke doel de geboden ondersteuning heeft. Dat plan stellen we op gezinsniveau op. Op die manier kunnen de samenloop van problematiek en voorzieningen in beeld houden en ervoor zorgen dat hulpverlening niet langs elkaar heen loopt. Het gezinsplan wordt bewaakt door één regisseur die als vast aanspreekpunt voor het gezin dient. Op die manier is het voor het gezin ook duidelijk waar ze terecht kunnen voor vragen en andere 3
zaken die relevant zijn bij uitvoer van het plan. De gemeente Stein ontwikkelt een methode die borgt dat de gezinsregisseur de juiste inhoudelijke kennis heeft om regie op het plan van het gezin te kunnen voeren. Het is daarbij een gegeven dat (samenloop) van verschillende problematiek verschillende expertise van de regisseur vereist. Voorstel: Eén gezin, één plan, één regisseur als dienstverleningsconcept vaststellen d. Samenwerken op de juiste schaal Gezien de omvang van het sociaal domein kan de gemeente Stein niet alle benodigde ondersteuning zelf bieden. Daar hebben we partners bij nodig. Die partner kan bijvoorbeeld een vereniging, vrijwilligersorganisatie of particulier initiatief zijn, maar ook een professionele welzijnsorganisatie, de GGD Zuid Limburg, een schuldhulpverleningsorganisatie of Vixia. Samenwerken is dus cruciaal. Samenwerken is het middel om een sluitend netwerk van voorzieningen te organiseren dat kostendekkend is. Samenwerken is ons regiemodel. We moeten samenwerken om vorm te kunnen geven aan het dienstverleningsconcept één gezin, één plan, één regisseur. Samenwerken is ook om budgettaire redenen noodzakelijke. Dit is zeker van belang in het kader van specifieke specialistische zorg waar de gemeente verantwoordelijk wordt, bijvoorbeeld jeugd-ggz. Het loont om die voorzieningen regionaal in te kopen, omdat daarmee schaalvoordeel gerealiseerd kan worden. Desalniettemin willen we alle benodigde ondersteuning zo dicht mogelijk bij de burger organiseren. We ontwikkelen een methode waarmee we kunnen bepalen welke voorzieningen we lokaal organiseren en welke voorzieningen beter op regionaal niveau georganiseerd en ingekocht kunnen worden. Leidraad voor die methode is: Lokaal waar dat kan, regionaal waar dat moet. Voorstel: We organiseren de samenwerking lokaal waar dat kan, maar zoeken de juiste regionale schaal als dat moet e. Financiële duurzaamheid staat voorop en het Rijksbudget is richtlijn Financieel uitgangspunt voor de transformatie van het sociaal domein in Stein is dat het beschikbare rijksbudget vanaf 2015 als richtlijn wordt beschouwd. In 2014 is dat nog een verkokerd budget waar voor verschillende voorzieningen een apart budget is. De gemeente Stein gaat er vooralsnog van uit dat de die transities uiteindelijk tot één budget Sociaal Domein zal leiden. Het kabinet bereidt dat uniforme budget nu voor. Ook als dat een feit is staat financiële duurzaamheid voorop voor de gemeente Stein en is dat rijksbudget richtlijn. Dat betekent dat we vooralsnog geen algemene middelen aan het sociaal toewijzen, anders dan dat dat reeds door uw raad is goedgekeurd. Wijzigingen op deze richtlijn vallen binnen de budgettaire bevoegdheid van de gemeenteraad. Voorstel: Financiële duurzaamheid staat voorop en het Rijksbudget is richtlijn 3. Het college van B&W op te dragen de kaders verder uit te werken in een plan van aanpak voor de implementatie in 2014 Argument: Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering van beleid binnen de kaders die de gemeenteraad stelt. Het besluit geeft vorm aan die bevoegdheid 4
2. Plan van Aanpak De hoofdlijnennotitie die hier voorligt wordt na vaststelling door uw raad, door het college uitgewerkt in een plan van aanpak waarin de benodigde acties om de transformatie van het sociaal domein in Stein te realiseren, worden geformuleerd en in tijd worden weggezet. Dat plan van aanpak is daarmee de beleidsleidraad en voor de transformatie van het sociaal domein. Dat plan van aanpak wordt u ter kennisname toegezonden als het college daarmee heeft ingestemd. Het Plan van Aanpak geeft nog geen invulling van wie er verantwoordelijk is voor het realiseren van de verschillende acties.in 2014. In het nieuwe jaar dient een passende projectorganisatie opgezet te worden om hieraan vorm te geven. Het is hierbij van belang dat die projectstructuur de juiste slagkracht heeft om de benodigde acties te realiseren. Het is daarbij ook van belang dat de projectstructuur ook rekening houdt met de wijze waarop de burgers van Stein, de ambtelijke organisatie, de gemeenteraad en de ketenpartners betrokken worden bij de verandering van het Sociaal Domein. Dat moet worden vastgelegd in een projectplan. Het ligt niet in de opdracht van de deze hoofdlijnennotie om de invulling van dat project vorm te geven. Voorstel: Het college van B&W wordt opgedragen om de kaders verder uit te werken in een plan van aanpak voor de implementatie in 2014 3. Financiële onderbouwing De voorstellen die aan u gedaan zijn, hebben geen financiële onderbouwing. De kaders die gesteld zijn, zijn vastgelegd binnen de bestaande begrotingssystematiek. Zoals bij het uitgangspunt onder e is aangegeven is het richtlijn om de rijksbegroting als leidend te beschouwen. Vaststelling of wijziging van de richtlijn valt binnen de bevoegdheid van de raad en u zult in gelegenheid gebracht worden van die bevoegdheid gebruik te maken via de bestaande begrotingssystematiek. Relevante beschikbare achtergrondinformatie A. Hoofdlijnennotitie Aanpak transities en herinrichting sociale domein in de gemeente Stein B. Advies van Wmo/Wwb-raad op hoofdlijnennotitie C. Advies van SJAR op hoofdlijnennotitie Burgemeester en Wethouders, de Secretaris, de Burgemeester, Dict. 5
6