FOTO S: HANS VAN DEN HEUVEL 20 zomer 2012 MoneyCount-2012-02.indd 20 28-05-12 17:19
IN THE PICTURE TOM Het vertrouwde businessmodel van beurzen gaat verdwijnen In korte tijd hebben nieuwe beurzen tientallen procenten marktaandeel veroverd op de gevestigde orde. Logisch, ze zijn veel goedkoper. Maar het is niet alleen de prijs die de aardverschuiving heeft veroorzaakt, de innovatieve kracht is minstens zo doorslaggevend. In de voorhoede van deze vernieuwing: het Nederlandse TOM. zomer 2012 21 MoneyCount-2012-02.indd 21 28-05-12 17:19
IN THE PICTURE TOM TOM STAAT VOOR THE ORDER MACHINE, in 2009 opgericht door BinckBank, handelshuis Optiver en ABN AMRO. De MiFID-richtlijn uit 2007 (Markets in Financial Instruments Directive) opende de weg voor TOM. Tot dat moment hadden de traditionele beurzen het monopolie op de aandelenhandel: handelaren en beleggers hadden geen keuze, hun orders werden conform de regels van de beurs uitgevoerd. Na 2007 veranderde die situatie drastisch: de concurrentie tussen beurzen werd geactiveerd en de particuliere belegger kreeg bescherming door onder meer de verplichting tot best execution (banken moeten zorgen voor de best mogelijke uitvoeringsprijs). Aandelen en derivaten De MiFID creëerde zo de context voor een compleet nieuw beurslandschap, waarin TOM zich als een van de pioniers kon manifesteren. TOM doet twee dingen: 1. Een handelsplatform runnen dat veel goedkoper in de dienstverlening is dan gevestigde beurzen. 2. Een smart order router exploiteren die de beste prijs (aandeel + executiekosten) vindt. Met die combinatie van beurs en zoekmachine hebben we een doorbraak in het beursmonopolie gecreëerd, zegt directeur Willem Meijer. De smart order router ziet razendsnel op welke beurs de beste prijs ligt. Is dat op de Euronext, dan gaat de order daar naartoe. Is dat op onze beurs, dan gaat de order daarheen. De markt bepaalt de prijs, de techniek zorgt ervoor dat de belegger die prijs ook krijgt. Amper twee jaar na de oprichting is TOM een toonaangevende partij in de beurswereld. En niet alleen in de aandelenhandel, ook voor opties is een nieuw businessmodel geconstrueerd. Dat was wel even puzzelen, want waar aandelen probleemloos tussen beurzen afgewikkeld kunnen worden het zijn leverbare effecten gelden voor opties andere regels. Dat zijn geadministreerde rechten of plichten met een daaraan gekoppelde keten van partijen voor de afhandeling (beurs, handelaar, bank, clearinghouse). Wil de klant een optie (ver)kopen, dan moet hij op Hoe werkt het? Korte uitleg over TOM Meer informatie op www.moneycounts.nl Kerngegevens TOM Bedrijfsactiviteiten: TOM Smart Execution, TOM Multilateral Trading Facility Aantal medewerkers: 20 Vestigingsplaats: Amsterdam Aantal transacties TOM MTF 2011: ruim 500.000 (omzetvolume: 3,7 miljard euro) Aantal transacties TOM SE 2011: 2,5 miljoen (omzetvolume: 21,8 miljard euro) Gerealiseerde besparing per order: 4 à 5 euro (januari 2012: gemiddeld 6,10 euro) elke beurs die hele keten langs. Deze verticale silo s leggen alle macht bij de beurs die voor een transactie een veelvoud kan vragen van de werkelijke kosten. TOM (of beter: moederbedrijf ABN AMRO namens TOM) heeft dit monopolie eind vorig jaar doorbroken door een nieuw kanaal te openen: Holland Clearing House. Meijer: Dat is een nieuw afwikkelinstituut. Niet ideaal, want dat betekent extra kosten, maar omdat dit instituut direct veel marktaandeel naar zich kon toetrekken loont het de moeite. Wat we gedaan hebben: we hebben de marketmakers die op de beurs de prijs voor TOM afgeven in een consortium bijeengebracht. Die handelaren geven bij toerbeurt een beste-prijs-garantie af op basis van wat de zoekmachine vindt. De zoekmachine stuurt de order niet naar de markt zoals bij aandelen, maar zorgt dat de aangesloten handelaren in een soort carrousel de beste prijs uit de markt kunnen halen en zo voor de belegger die prijs garanderen. Dat is een uniek systeem waarbij de scherpste prijs wel beschikbaar komt voor TOM. Bied/laat-spreads Prijs is dus een belangrijk element in de positionering van TOM: de prijs van het aandeel of de optie zelf, en de prijs voor de dienstverlening van de beurs. In het eerste geval is TOM vaak goedkoper dan traditionele beurzen (zie kadertekst), in het tweede geval is TOM altijd goedkoper, aldus Meijer: We besteden zo veel mogelijk uit. Ons beursplatform draait bij Nasdaq-OMX dat de beurstechnologie in licentie verhuurt. Wij huren er een marktkraampje, dat scheelt ons zeker honderd man. En we hebben een kleine klantenkring, enkele tientallen professionele beursbedrijven. Dat bij elkaar maakt dat we met een man of twintig ons werk kunnen doen en niet de kostbare infrastructuur hebben die traditionele beurzen wel hebben. De twee prijsvormende elementen versterken elkaar ook. Meijer: De prijs van het aandeel of de optie bepaalt de aantrekkelijkheid van een beurs. En naarmate die beurs de dienstverlening rondom transacties goedkoper aanbiedt, kan de handelaar scherpere prijzen maken. Daar komt bij dat BinckBank met circa 500.000 particuliere beleggers zorgt voor een enorme retail-populatie op ons beursplatform. Dat dwingt de handelaren om krapper te quoten, omdat ze anders handel kwijt zijn. Daardoor zomer 2012 23 MoneyCount-2012-02.indd 23 28-05-12 17:19
24 zomer 2012 MoneyCount-2012-02.indd 24 28-05-12 17:19
IN THE PICTURE TOM Het is de tucht van de markt, businessmanagers realiseren zich langzaam maar zeker dat hun klanten bij Euronext niet de beste uitvoering krijgen, daar wijzen wij ze bij voortduring op. kunnen we vaak scherpere bied/laat-spreads afgeven. Neemt niet weg dat onze smart order router altijd integere keuzes maakt. In 75 procent van de gevallen gaan orders van Binck en Alex in zijn geheel of gedeeltelijk naar ons platform toe. Dat betekent dat ofwel onze prijs gelijk is aan andere platformen maar wij in de afwikkeling goedkoper zijn, ofwel dat de prijs van het aandeel zelf bij ons gunstiger is en er dus dubbel voordeel voor de klant is. Tucht van de markt Voor een prijsoorlog is Meijer niet bang. Zelf een zoekmachine bouwen en in de lucht houden is een zeer kostbare aangelegenheid iets wat TOM ook alleen maar kan doen dankzij de drie moederbedrijven. Daarbij is de prijs die TOM MTF rekent voor de afhandeling zo laag dat dit onderscheid altijd zal blijven bestaan, zelfs al zouden traditionele beurzen de prijzen drastisch omlaag gooien. Nu rekent TOM voor de dienstverlening ongeveer 5 procent van wat de gevestigde orde rekent. Met andere woorden: waar Euronext een euro rekent, rekent TOM gemiddeld vijf cent. Tegen die prijs kunnen de oude monopolisten nooit op. Meijer verwacht dan ook dat oude beurzen steeds meer voor een ander businessmodel gaan kiezen: Nieuwkomers zoals TOM doen alleen de handel en doen dat aanzienlijk goedkoper. De traditionele beurzen kunnen zich beter concentreren op dat deel van de markt waarin we niet actief zijn: beursintroducties, IT-infrastructuur. Vergelijk het met de discountairlines, die pakken een groot deel van de markt; de gevestigde maatschappijen moeten het meer zoeken in differentiatie of flexibiliteit. Wat makkelijk te verschuiven was zonder de veiligheid van het vliegen te veranderen, is verschoven. Zo gaat het in de beurswereld ook: nog maar 60 procent van de professionele handel vindt op Euronext plaats. In de VS zelfs nog maar 30 procent. De handel op Euronext zal nog verder afkalven, verwacht Meijer, vooral als ook de retail-flow (orders van particuliere beleggers) naar nieuwe platformen gaat. Nu gebeurt vaak nog wat men altijd al gewend was: orders automatisch naar Euronext sturen. Maar lang zal dat niet meer duren. Het is de tucht van de markt, businessmanagers realiseren zich langzaam maar zeker dat hun klanten bij Euronext niet de beste uitvoering krijgen, daar wijzen wij ze bij voortduring op. Daarnaast dringen wij er bij de toezichthouder en politici met klem op aan scherper te handhaven op best execution die verplicht is. De verandering in de beurswereld is al met al geen revolutie die met een klap gestalte krijgt, daarvoor zijn de kruisverbanden in de financiële wereld te strak. Maar dat er een onomkeerbare omwenteling gaande is staat vast. Concurrentie gewenst Waarmee Meijer en passant de groeimogelijkheden voor nieuwkomers als TOM duidt. Die zijn namelijk enorm: Vooral in derivaten is de potentie groot. BinckBank heeft hierin een marktaandeel van zo n 20, 25 procent. Tel daarbij ABN AMRO en de andere marketmakers met wie we werken op, dan schat ik dat we tussen de 30 en 50 procent van die handel van Euronext kunnen overnemen. Het is eens temeer een signaal dat marktmodellen aan het verschuiven zijn. De vertrouwde business van beurzen koop en verkoop faciliteren doen de nieuwkomers goedkoper en beter. Dat gaan ze echt verliezen, zegt Meijer. En de unique sellingpoints van de TOM s van deze wereld scherpe tarifering en productgerichte innovatie betekenen dat de groeimogelijkheden groot zijn. Enige rem daarop is misschien de politiek, kritische Kamervragen over de handhaving van het best executionprincipe ten spijt. Minister De Jager zegt dat niet zou zijn gebleken dat er banken zijn die hun orders nog altijd uitsluitend naar Euronext sturen. Onze cijfers tonen aan dat dit wel het geval is. Het speelveld van TOM Sinds het van kracht worden van de Markets in Financial Instruments Directive (MiFID) is er concurrentie voor gevestigde beurzen als de NYSE Euronext (eigenaar van de Amsterdamse AEX). Nieuwkomers: Chi-X (Londen), Burgundy (Stockholm), Bats (New York), Turquoise (Londen) en TOM MTF (Amsterdam). Vier jaar na het van kracht worden van MiFID is Euronext zo n 40 procent van de handel in AEX-aandelen verloren aan nieuwe beursplatformen. zomer 2012 25 MoneyCount-2012-02.indd 25 28-05-12 17:19
De gerealiseerde voordelen Sinds de geboorte van TOM zijn de eerste besparingen voor beleggers ook daadwerkelijk gerealiseerd. De voordelen op een rijtje: IN THE PICTURE TOM Analyse AEX fondsen EURONEXT 12.71% 49.07% 38.22% 12.71% 49.70% 37.59% CHI-X 14.60% 44.82% 40.58% 14.72% 46.02% 39.26% TOM MTF 7.38% 29.44% 63.18% 7.35% 29.18% 63.47% TURQUOISE 4.20% 28.77% 67.03% 4.19% 28.84% 66.97% BATS 3.23% 24.21% 72.56% 3.23% 24.49% 72.28% Analyse AEX fondsen EUR 10.000 order EURONEXT 33.77% 24.39% 41.84% 34.49% 25.23% 40.28% CHI-X 16.91% 19.31% 63.78% 16.68% 19.22% 64.10% TOM MTF 15.43% 16.19% 68.38% 15.27% 16.33% 68.40% TURQUOISE 3.77% 8.39% 87.84% 3.76% 8.89% 87.35% BATS 1.79% 6.78% 91.43% 1.79% 7.10% 91.11% Analyse ING EUR 10.000 order CHIX 27.53% 15.07% 57.40% 23.78% 14.96% 61.26% TOMX 22.52% 26.83% 50.65% 23.81% 28.73% 47.46% ENXT 9.54% 24.77% 65.70% 10.06% 26.92% 63.02% TRQX 5.57% 4.06% 90.37% 4.31% 3.98% 91.71% BATE 2.81% 3.13% 94.06% 2.15% 2.94% 94.91% Analyse TOMTOM EUR 10.000 order TOM MTF 68.05% 0.02% 31.92% 59.76% 0.19% 40.05% EURONEXT 20.38% 0.88% 78.75% 29.04% 0.30% 70.66% CHI-X 8.63% 0.42% 90.95% 6.56% 0.13% 93.32% TURQUOISE 0.13% 0.01% 99.87% 2.24% 0.14% 97.61% BATS 1.92% 0.47% 97.61% 1.99% 0.07% 97.94% Neemt niet weg dat TOM en de andere nieuwkomers de vastzittende markt flink hebben gesmeerd. Dat alleen al heeft het bedrijf veel sympathie opgeleverd van beurshandelaren die al langer smeekten om maatregelen die de concurrentie zouden bevorderen. Dat de handel daarnaast ook nog sneller en goedkoper is geworden, heeft de loyaliteit aan de nieuwkomers alleen maar vergroot. Juist om die reden verwacht Meijer dat het hier niet bij blijft: De silo s die nu nog bestaan in de optiehandel gaan wat mij betreft verdwijnen, want het strookt niet met de principes van marktwerking. Wij hebben dat door innovatie kunnen omzeilen, maar dan vooral dankzij de dominantie van onze drie moederbedrijven in deze markt. Voor nieuwe toetreders is het een stuk lastiger. Dat lijkt gunstig voor ons, maar zo zie ik dat niet. De markt is veel beter af als er meer spelers zijn die met en tegen elkaar dit spel kunnen spelen. Deze data laten zien wat een smart order router ontdekt bij een ordergrootte van 10.000 euro (= de gemiddelde ordergrootte van particuliere beleggers). Uitgaande van het gemiddelde van de AEX-fondsen is bij Euronext in ruim 40 procent van de gevallen niet de beste bieding en lating te vinden. Bij TOM wordt in ruim 68 procent van de gevallen niet de beste prijs gevonden (NB Dit is de kale prijs, exclusief transactiekosten.) Inzoomend op het populaire aandeel TOMTOM is Euronext nog meer in het nadeel. Als iedereen de beste uitvoering zou kiezen, zou TOM MTF theoretisch een aandeel van ruim 68 procent (bieding) en bijna 60 procent (lating) in de handel in TOMTOM hebben. In werkelijkheid is dat slechts een paar procent, waarmee duidelijk is dat 1. de beste executie nog lang niet altijd leidraad is en 2. de groeipotentie van TOM enorm is. Onderzoek van Intelligent Financial Systems, in opdracht van TOM Smart Execution zomer 2012 27 MoneyCount-2012-02.indd 27 28-05-12 17:19