1. Vraagstuk Ondernemers zijn zich op dit moment vaak niet bewust van hun juridische positie is als zij een recreatiegebouw (laten) bouwen dan wel een recreatiebedrijf inrichten. In deze notitie geven wij aan waar u als ondernemer met betrekking tot legionella(preventie) staat. 2. Juridisch kader Wetgeving De wet bepaalt dat de bezitter van een opstal (gebouw) dat niet voldoet aan de eisen die men in de gegeven omstandigheden daaraan mag stellen, hetgeen een gevaar voor personen of zaken oplevert, aansprakelijk is als dit gevaar zich daadwerkelijk voordoet (conform artikel 6:174 BW). De Drinkwaterwet verplicht pandeigenaren adequate maatregelen te treffen om legionella te voorkomen. Hierbij zijn ook het Waterleidingbesluit, Drinkwaterbesluit en verschillende regelingen, waaronder de drinkwaterregeling en de regeling legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater van belang. Installaties moeten bovendien voldoen aan de NEN 1006-2015 (NEN 1006). De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op naleving van deze wet- en regelgeving en handhaaft bij overtredingen. De eigenaar van het pand is primair verantwoordelijk voor het naleven van de wet- en regelgeving omtrent legionella. Dit betreft zowel een goede aanleg als beheer van de leidingwaterinstallatie. Indien de ondernemer het pand huurt, heeft ook deze hurende ondernemer verantwoordelijkheden omtrent de bovengenoemde naleving. Vaak is dit ook contractueel tussen verhuurder en huurder vastgelegd. De (hurende) exploitant kan worden aangesproken op de uitvoering en naleving van verplichtingen uit de Drinkwaterregelgeving, waaronder het (laten) uitvoeren van beheersmaatregelen. Indien de exploitant hier niet aan voldoet, kan hij (net als de eigenaar) worden gesanctioneerd.
Nieuwbouw Ook bij nieuwbouw komt het voor dat er sprake is van legionella. Dit kan worden veroorzaakt door dode hoeken in waterleidingen, waar zich door opwarming legionella voordoet. Ook vloerverwarming en schachten in gebouwen kunnen problemen omtrent legionella opleveren. Naast het feit dat bij de opdrachtgever (bijv. een ondernemer in de gastvrijheidssector) gebrekkige kennis omtrent legionella aanwezig is, geldt dit ook regelmatig voor de opdrachtnemer (bijv. de installateur of aannemer). Juridisch gezien rust bij de (nieuw)bouw van een pand/installaties op de opdrachtgever de regierol. De opdrachtgever (bijv. de ondernemer in de gastvrijheidssector) is de eerste verantwoordelijke omtrent legionella. Bestrijding van legionella begint op de tekentafel. Indien bij de (nieuw)bouw, waaronder de plaatsing van installaties, afdoende rekening wordt gehouden met de verplichtingen omtrent legionella(bestrijding), bestaat in het vervolg (bij de exploitatie van het pand) minder risico omtrent legionella en zijn ook minder vergaande beheersmaatregelen vereist. Verplichtingen In het geval het pand en de installaties eenmaal in gebruik zijn, rusten omtrent de bestrijding van legionella op de eigenaar/gebruiker de volgende beheersverplichtingen: 1. Uitvoeren van een risicoanalyse; 2. Opstellen van beheersplan; 3. Bijhouden van logboek; 4. Nemen van watermonsters (per half jaar, in bepaalde gevallen 1 keer per jaar); 5. Bij normoverschrijding van legionella in drinkwater: melden bij ILT en de juiste maatregelen nemen; 6. Bij ernstige normoverschrijding van legionella in drinkwater: in samenwerking met ILT en de GGD klanten/gebruikers inlichten. Voor het uitvoeren van de risicoanalyse, het opstellen van een beheersplan en de controles dient een BRL 6010-gecertificeerd bedrijf te worden ingeschakeld. 3. Advies aan ondernemers Nieuw- of verbouw van prioritaire instellingen? Voorkom legionella en maak hierover duidelijke afspraken met de aannemer/installateur! Verschillende ondernemers zijn verplicht extra maatregelen te nemen omtrent legionellapreventie. Onder dit soort, zogenoemde prioritaire instellingen vallen onder meer zwembaden, sauna s, gebouwen met logiesfuncties (zoals hotels en Bed and Breakfast s met meer dan 5 slaapplaatsen), campings, bungalowparken en jachthavens.
Kort gezegd is een pandeigenaar er voor verantwoordelijk dat er goed water uit de kraan komt en dat het openbare leidingnet niet wordt verontreinigd. Een legionellabesmetting kan worden veroorzaakt door opwarming in zogenoemde dode hoeken in waterleidingen. Ook vloerverwarming en schachten in gebouwen kunnen problemen omtrent legionella opleveren. Op Campings en bungalowbedrijven moeten de leidingen naar en in de recreatieobjecten die langere tijd niet worden gebruikt, in dit kader zeker niet vergeten worden. In het geval er sprake is van legionellabesmetting is de pandeigenaar hiervoor in beginsel aansprakelijk. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op naleving van de wetgeving en handhaaft bij overtredingen. In het geval u het pand huurt, gelden ook voor u verplichtingen op het vlak van legionellapreventie. Dit betreft met name het (laten) uitvoeren van beheersmaatregelen. In de huurovereenkomst kunnen hierover nadere contractuele verplichtingen zijn opgenomen. Verplichtingen omtrent legionellapreventie De pandeigenaar van een prioritaire instelling dient er voor te zorgen dat er sprake is van een deugdelijke aanleg van de leidingwaterinstallatie. Daarnaast gelden de volgende verplichtingen: 1. Uitvoering van een risicoanalyse (dat laat zien waar in de waterleiding legionellabacteriën kunnen groeien); 2. Opstellen van een beheersplan (waarin staat welke maatregelen nodig zijn om de groei van legionellabacteriën tegen te gaan); 3. Maatregelen nemen om de groei van legionellabacteriën te verminderen; 4. Een logboek bijhouden (waarin wordt bijgehouden welke beheersmaatregelen u heeft genomen); 5. Minimaal 2 keer per jaar controle op de aanwezigheid van legionella in het water; Voor seizoensgebonden campings geldt 1 keer aan het begin van het seizoen. 6. Bij normoverschrijding van legionella in drinkwater: melding bij ILT en juiste maatregelen nemen; 7. Bij ernstige normoverschrijding van legionella in drinkwater: in samenwerking met de inspectie en de GGD klanten/gebruikers inlichten. Voor de uitvoering van de risicoanalyse, het opstellen van een beheersplan en de controles dient u een BRL 6010-gecertificeerd bedrijf in te schakelen. Nieuw- en verbouw Ook bij nieuw- en verbouw komt het voor dat de gevreesde legionellabacterie aanwezig is. Deze problemen kunnen ontstaan door een onjuiste aanleg van de waterleidinginstallatie,
vanwege gebrekkige kennis bij de aannemer/installateur. Aangezien juridisch gezien bij de bouw de regierol bij de opdrachtgever ligt, is de pandeigenaar als eerste verantwoordelijk voor legionella. Tips Als u tot nieuw- of verbouw van een prioritaire instelling overgaat, adviseren wij u het volgende: 1) Bespreek het onderwerp legionella Het is van belang om met de partij die de verbouwing uitvoert (aannemer of installateur) en overige partijen in het bouwproces (wellicht een architect of projectontwikkelaar) het onderwerp legionella duidelijk te bespreken. Indien dit onderwerp bij de tekentafel al duidelijk aan bod komt, wordt de bestrijding van legionella bij het exploiteren van het pand aanzienlijk vergemakkelijkt en zijn er minder beheersmaatregelen vereist. 2) Maak met aannemer/installateur afspraken over legionella Wij raden u aan dat u de volgende afspraken met de aannemer/installateur maakt: 1) De aannemer/installateur garandeert dat het bouwwerk aan alle geldende wet- en regelgeving omtrent legionella voldoet. (Het is ook verstandig om deze garantie voor alle overige bouwvoorschriften overeen te komen); 2) Als het bouwwerk/de installaties toch niet aan deze wet- en regelgeving voldoet, is de aannemer/installateur aansprakelijk voor de herstelkosten en de door u geleden schade; 3) U ontvangt alle onderliggende documentatie omtrent de leidingwaterinstallaties en de genomen maatregelen omtrent legionellapreventie. U kunt deze documenten vervolgens gebruiken bij het laten uitvoeren van de risicoanalyse en het opstellen van het beheersplan. Wij raden u aan om bovenstaande afspraken schriftelijk met de aannemer/installateur over een te komen. Hiervoor kunt u de volgende tekst gebruiken: Opdrachtnemer garandeert dat het te realiseren bouwwerk (inclusief installaties) voldoet aan alle vereisten die volgens de geldende wet- en regelgeving omtrent legionella gelden (waaronder, maar niet uitsluitend de vereisten conform NEN 1006:2015 en de voorwaarden die het drinkwaterbedrijf mogelijkerwijs omtrent de aanleg en beheer van installaties oplegt), hierna te noemen Verplichtingen. In het geval blijkt dat niet aan alle Verplichtingen is voldaan, is Opdrachtnemer aansprakelijk voor zowel alle herstelkosten om alsnog aan deze Verplichtingen te voldoen als de overige schade die Opdrachtgever hierdoor lijdt (waaronder in ieder geval vallen boetes die Opdrachtgever hieromtrent door inspecterende instanties opgelegd heeft gekregen).
De keuze is aan Opdrachtgever om Opdrachtnemer de opdracht te verstrekken om de (herstel)werkzaamheden te verrichten om alsnog aan de Verplichtingen te voldoen dan wel hiervoor een derde in te schakelen. Deze werkzaamheden zijn op kosten van Opdrachtnemer. Opdrachtnemer is verplicht om op eerste verzoek van Opdrachtgever bovengenoemde kosten en schade aan Opdrachtgever te vergoeden. Opdrachtnemer overlegt (uiterlijk bij de oplevering) aan Opdrachtgever (voor zover van toepassing) de volgende documenten: - Installatietekeningen, schema s en technische beschrijvingen van leidingwaterinstallatie; - Een overzicht van: o alle aanwezige soorten tappunten; o alle aanwezige keerkleppen; o alle installatiedelen die onbedoeld kunnen opwarmen tot boven de 25 graden Celsius; o alle leidingdelen die niet minimaal wekelijks worden ververst; o beveiligingen voor leidingdelen die niet ververst worden (bijv. brandslanghaspels); - Een beschrijving van de wijze waarop het warm tapwater wordt bereid, waarbij wordt aangegeven hoe de temperatuur van het uitgaande water wordt gemeten; - Een inventarisatie van: o alle mengwaterleidingen die langer zijn dan vijf meter; o alle warmwaterpunten, waar een temperatuur van minimaal 60 graden Celsius niet wordt bereikt. Opdrachtgever kan deze documenten vervolgens gebruiken omtrent zowel de uitvoering van de legionellarisico-analyse als het opstellen van het beheersplan. In de voorstaande bepaling kunnen de termen Opdrachtgever en Opdrachtnemer ook door de partijnamen (of andere termen) worden vervangen. In het geval de aannemer/installateur niet instemt met de opname van de volledige bovenstaande bepaling, raden wij u aan de gemaakte afspraken wel met een andere omschrijving op papier tussen partijen vast te stellen en van de aannemer/installateur een schriftelijk akkoord te krijgen. Dit kan ook via e-mails geschieden. 3) Betrek bij nieuw/verbouw een gecertificeerd bedrijf Voor prioritaire instellingen geldt de verplichting om door een BRL 6010-gecertificeerd bedrijf een risicoanalyse en legionellabeheerplan op te laten stellen. Wij raden u aan om zo n gecertificeerd bedrijf al bij de nieuwbouw- of verbouwingsplannen te betrekken. Conclusie Op grond van de voorgaande drie punten kunt u ervoor zorgen dat u bij de nieuw- of verbouw een goede start maakt omtrent de naleving van alle verplichtingen omtrent
legionella. Enerzijds regelt u hiermee dat de aannemer/installateur verantwoordelijk is voor het aanleggen van een deugdelijke leidingwaterinstallatie. Anderzijds zorgt u ervoor dat uitvoering van de legionellarisico-analyse en het opstellen van het beheersplan naadloos op de nieuw- en/of verbouw kunnen volgen. Bij de aanleg van een deugdelijke leidingwaterinstallatie wordt het in de toekomst ook gemakkelijker om aan de naleving van de beheersmaatregelen omtrent legionella te voldaan. Januari 2017 Websites voor nadere info over legionella(bestrijding) Kenniscentrum InfoMil: http://www.infomil.nl/onderwerpen/hinder-gezondheid/legionella/ Info over veilige en efficiënte drinkwaterinstallaties: www.infodwi.nl ISSO, kennisinstituut voor de installatiesector: www.zorgplicht-legionella.nl