omslag Nieuwjaarsenquête: Ondernemer laat zich niet gek maken Nieuwjaarsenquête Forum stuurde tienduizend leden van de vijf regionale ondernemersverenigingen die zijn aangesloten bij VNO-NCW een e-mail met een uitnodiging voor een internetenquête. Van hen namen 687 de moeite om mee te doen aan deze peiling (een respons van 7 procent). De deelnemers aan het onderzoek hebben een gemiddelde leeftijd van 51 jaar; de man-vrouw-verdeling is 91/9. Bijna de helft van de ondernemers is actief in de zakelijke dienstverlening, 21 procent in de industrie en 9 procent in de bouw. Bijna 90 procent is directielid of directeur-eigenaar, 8 procent manager. Van 21 procent van de respondenten is het bedrijf groter dan 250 werknemers, 30 procent heeft tussen de 50 en 250 man personeel en de helft heeft maximaal 50 mensen in dienst. Het onderzoek vond plaats tussen 2 en 9 januari. 10
Een bumpy road is het geweest: het jaar 2012. Maar wat verwachten ondernemers van 2013? Met welke goede voornemens gaan ze het nieuwe jaar in? En hoe ziet de wereld er volgens hen over tien jaar uit? Tekst: Karin Bojorge, Miran de Groot Foto: Robin Utrecht/ANP Graphics: Link Design 2013 WORDT ECONOMISCH GEZIEN EEN: 2013 WORDT HET JAAR VAN Uitstekend jaar (1%) Redelijk jaar (32%) Rampzalig jaar (2%) Goed jaar (13%) Lastig jaar (52%) De stagnatie (2) Het Europese herstel (2) De Grexit (2%) Hernieuwd optimisme (2) De duurzame economie (17%) 2013 WORDT POLITIEK GEZIEN EEN: 2013 WORDT VOOR MIJN BEDRIJF EEN JAAR VAN: Onrustig jaar (57%) Stabiel jaar (31%) Zowel investeren als bezuinigen: business as usual (49%) Nieuwe investeringen (20%) Vruchtbaar jaar (4%) Chaotisch jaar (8%) Zware bezuinigingen (6%) Het hoofd boven water houden (2) wat brengt 2013? Lastig maar niet rampzalig, zo schat de ondernemer het komende jaar in. Bijna de helft van de ondernemers denkt zelfs dat het nog wel mee kan vallen en dat 2013 economisch gezien best nog wel een redelijk tot goed jaar kan worden. Zware bezuinigingen binnen het eigen bedrijf voorziet slechts 6 procent van de ondernemers. Het blijft vooral business as usual, een mix van investeren en bezuinigen, voor de grootste groep. Al verwacht een kwart vooral bezig te zijn met het hoofd boven water houden. Politiek gezien houden veel ondernemers hun hart nog vast. Bijna 60 procent verwacht een onrustig jaar. Echte chaos blijft uit, zo zijn de verwachtingen en een derde van de respondenten heeft goede hoop op een politiek stabiel of zelfs vruchtbaar jaar. Als ondernemers het beestje bij de naam moeten noemen, wordt 2013 het jaar van hernieuwd optimisme (25 procent) en het Europese herstel (25 procent). Ook een kwart houdt het voorlopig op stagnatie. Bijna 20 procent rekent ondanks de crisis op een doorbraak voor de duurzame economie. Ook spontaan genoemd: het jaar 2013 als het jaar van de waarheid voor de bouw. 11
omslag Leven we over tien jaar in de Verenigde Staten van Europa? Zo hard zal het niet gaan, denkt 53 procent van de ondernemers 38% 3% 16% 37% Is de Chinese bubbel over tien jaar allang geknapt? Dacht het niet, zegt 57 procent 4% 13% 33% 44% Over tien jaar staat Nederland er sterker voor dan ooit! Jazeker, denkt 52 procent 4% 4% 47% 39% Over tien jaar is onze omzet zeker verdriedubbeld Dat is iets te ambitieus, denkt 61 procent 9% 4% 21% 24% Bestaat over tien jaar het vaste dienstverband niet meer? Onwaarschijnlijk, denkt 61 procent 40% 6% 2% 29% 17% 44% Is over tien jaar mijn bedrijf niet meer in Nederland gevestigd? Trouw aan mijn roots, zegt 93 procent 1% 2% 2% 20% 73% 12
Zijn we in Nederland over tien jaar alweer vijf kabinetten verder? Politiek blijft op de rails, denkt 64 procent 7% 3% Zijn de Verenigde Staten over tien jaar nog altijd de grootste economie? Forget it, stelt 59 procent 2 17% 47% 6% 3% 14% 31% 4 Wordt Europa over tien jaar volledig overvleugeld door China? No fear, zegt 66 procent 6% 2% 13% 27% 53% Over tien jaar bestaat mijn bedrijf niet meer Heus wel, denkt 83 procent 7% 3% 26% 57% hoe ziet de wereld er in 2023 uit? Een goede ondernemer kijkt verder dan een jaar vooruit. Maar dat valt niet mee in een wereld die zo snel verandert. Een aantal tendensen zijn onomkeerbaar, denkt de gemiddelde ondernemer. Zo verwacht bijna 60 procent van de ondernemers dat de Verenigde Staten over tien jaar hun positie als grootste economie definitief kwijt zijn. Angst dat we tegen die tijd volledig overvleugeld worden door China kennen de meeste ondernemers echter niet. Niet omdat de Chinese bubbel tegen die tijd geknapt is, maar simpelweg omdat Nederland er over tien jaar sterker voor staat dan ooit, zo verwacht een krappe meerderheid. Ook politiek zal Nederland zijn politieke stabiliteit min of meer hervinden: elke twee jaar een kabinetscrisis zoals de laatste jaren lijkt een ruime meerderheid onwaarschijnlijk. Met Europa gaat het minder hard: dat we over tien jaar al in een Verenigde Staten van Europa leven, lijkt meer dan de helft van de ondernemers onwaarschijnlijk. Stabiliteit ook voor het eigen bedrijf, voorspelt de ondernemer. De overgrote meerderheid verwacht alle stormen te overleven, gewoon in eigen land gevestigd te blijven, en de omzet in rustig tempo uit te bouwen. Ook bestaat het vaste dienstverband dan gewoon nog. Betekenis van de kleuren Zou het echt niet weten Lijkt mij zo goed als zeker Lijkt mij waarschijnlijk Lijkt mij onwaarschijnlijk Lijkt me zeer onwaarschijnlijk 13
omslag Aan de slag in 2013 Niet lullen maar poetsen, aldus het voornemen van meerdere ondernemers voor 2013. Dat geldt dan zowel voor henzelf als voor de politiek. De ambities voor het eigen bedrijf zijn groot, en ook van de Den Haag wordt het nodige verwacht. De politiek krijgt het in 2013 nog heel moeilijk met... Het wordt een woelig jaar voor de politiek, zo verwachten ondernemers. Op de vraag waarmee de politiek het in 2013 nog heel moeilijk krijgt, noemt bijna iedereen de bezuinigingen: Het uitvoeren van de plannen die geld op moeten gaan leveren, zeker wanneer het gaat om complexe bezuinigingen in de zorg en het onderwijs wordt geen makkelijk klus. Andere ondernemers vrezen zelfs voor een volksopstand als de politiek de bevolking niet weet te motiveren om versoberingen te accepteren. Ondertussen moet bij het maken van keuzes de bedrijvigheid zoveel mogelijk worden ontzien. Een lastige opgave, aldus een respondent. Ook de gevolgen van de bezuinigingsmaatregelen worden gevreesd. Die zullen onherroepelijk leiden tot minder bestedingsruimte bij consumenten en ondernemers en dus eerder de neergaande spiraal stimuleren dan bedwingen. De huizenmarkt zal nog grotere prijsdalingen laten zien. Het zal sowieso helpen als het kabinet zich weet te profileren als één gezicht, verwacht een ondernemer. Veel ondernemers verwachten dat de politiek het vooral moeilijk krijgt met zichzelf. Weg met al die moties van wantrouwen en gewoon de bv Nederland gaan besturen! Ophouden met dat interne gekibbel, is de oproep. Veel ondernemers noemen ook het gebrek aan een meerderheid in de Eerste Kamer als struikelblok. Herstel van vertrouwen is cruciaal voor het weer op gang brengen van de economie, zo is de consensus. Geld moet rollen en dat kan alleen als er vertrouwen is en men weet waar men aan toe is. Het kabinet heeft een slechte start gemaakt, wordt gesteld. Het vertrouwen is in 2012, door onzorgvuldig handelen van de nieuwe leiders Rutte en Samsom, danig beschadigd. Ik hoop dat we van deze voortvluchtigheid verschoond blijven in 2013, aldus een ondernemer. De eerste prioriteit is helder aldus veel ondernemers: de bouw en de woningmarkt. Zolang deze niet wordt geholpen of gestimuleerd zal er een groot tekort ontstaan en veel opstand onder de bevolking. De politiek moet in 2013 eindelijk het mes zetten in... Een inkoppertje vonden de meeste ondernemers. De overheid moet in 2013 eindelijk eens het mes zetten in zichzelf. Bedrijven en burgers worden flink gekort, maar het overheidsapparaat nog veel te weinig, aldus veel ondernemers. Als ze even efficiënt zouden gaan werken als ondernemers hebben ze veel minder ambtenaren nodig. Suggesties hoe dat te bereiken genoeg: een vacaturestop, het natuurlijk verloop van babyboomers benutten om de overheid te verkleinen, de topsalarissen van publieke functies inperken. Uitgaven kunnen beter onder de loep genomen worden of ze echt wel nodig zijn. Ook de onnodige papierwinkel, het doolhof aan pietepeuterige regeltjes en de eindeloze regelzucht mag flink onder het mes als het aan ondernemers ligt. Plus de cultuur van een regel maken en dan denken dat het probleem is opgelost. Laten we aan het werk gaan in plaats van formuliertjes invullen, is de oproep. Eveneens veel genoemd: de zorg. De omvang van de sector dreigt onevenredig groot te worden. Het kenteren van deze trend vergt een radicale verandering van de organisatie, financiering en toegang tot zorg. De ontwikkelingssamenwerking kan ook nog wel een tandje minder, vindt een aantal ondernemers: Ontwikkelinggelden terugbrengen en alleen door middel van leveringen en diensten door Nederlandse bedrijven laten invullen. Toch zijn er ook veel ondernemers die het mes verder graag in de la laten dit jaar. Nergens meer in snijden. Alleen de afspraken nakomen en vervolgens voor politieke helderheid en rust zorgen. Een uitzondering maken ondernemers graag voor de ontslagbescherming. Samen met de ontslagvergoedingen vormt dit een belemmering bij het aannemen van mensen, aldus veel ondernemers. Bij collectief ontslag moet het mogelijk worden de meest geschikte medewerkers voor de organisatie te behouden. Een andere ondernemer stelt voor om bedrijven de mogelijkheid te geven jaarlijks 2 procent van hun medewerkersbestand in te ruilen voor anderen die nu werkeloos zijn. Dat kost de samenleving geen geld en geeft bedrijven de kans stappen te maken. Een gevaarlijke en moeilijke discussie, verwacht de ondernemer, maar zeer wenselijk en vruchtbaar. 14
rtbildr/dreamstime In 2013 wil ik met mijn bedrijf meer doen aan Nieuwe markten verkennen 53% Efficiënter werken 48% Productvernieuwing 44% Gebruik van social media 36% Verduurzaming 36% Technische innovatie 31% Scholing voor medewerkers 31% Marketing 29% Online zakendoen 19% Sociale innovatie 19% Export 11% Ouderenbeleid 8% Diversiteitsbeleid 6% Uitbreiding aantal vestigingen 6% Buitenlandse investeringen 6% 15