2014 TBC-JAARCIJFERS GGD ROTTERDAM-RIJNMOND & DIENST GEZONDHEID EN JEUGD ZUID-HOLLAND ZUID
Samenstelling: Dr. N.A.H. van Hest, tuberculose-arts/epidemioloog Team Tuberculosebestrijding GGD Rotterdam-Rijnmond Schiedamsedijk 95 3011 EN ROTTERDAM T: 010 4339 338 F: 010 4339 950 E: nah.vanhest@rotterdam.nl Met dank aan de medewerkers van het team tuberculosebestrijding van GGD Rotterdam Rijnmond en Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid. 2
1. Tuberculosepatiënten 1.1. Absolute aantallen en incidentie in de regio zuidelijk Zuid Holland Tabel 1.1 Absolute aantallen tuberculosepatiënten per GGD van 2010 tot 2014 Gemeenten Inwoneraantal per 1 januari 2014 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond (inclusief buitenlandse zeelieden en personen in het uitzetcentrum niet afkomstig uit de regio) GGD Zuid-Holland Zuid 1.270.095 153 135 124 129 99 483.863 25 15 30 22 19 Totaal 1.753.958 178 150 154 151 118 In 2014 is bij 118 patiënten tuberculose (tbc) vastgesteld. Deze patiënten zijn inwoners van de gemeenten uit het verzorgingsgebied van de twee samenwerkende GGD en. De tuberculose-incidentie wordt gewoonlijk uitgedrukt in het aantal patiënten per 100.000 inwoners en bedroeg in 2014 voor het gehele gebied 6,7 per 100.000. 3
Figuur 1 Aantal patiënten regio back-office Rotterdam 1993 2014* Patienten regio BO Rotterdam 350 300 250 200 150 100 50 0 1993199419951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011201220132014 Patienten regio BO Rotterdam * Vanaf 1 januari 2014 werd de tuberculosebestrijding voor GGD Hollands-Midden uitgevoerd door GGD Haaglanden Figuur 2 Incidentie van tuberculose regio back-office Rotterdam 1993-2014 (n/100.000) Incidentie regio BO Rotterdam (met zeelieden en gedetineerden) 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 1993199419951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011201220132014 Incidentie regio BO Rotterdam (met zeelieden en gedetineerden) 4
1.1.1. GGD Rotterdam Rijnmond Tabel 1.1.1 Absolute aantallen tuberculosepatiënten per GGD en gemeente van 2010 tot 2014 Gemeenten Inwoneraantal per 1 januari 2014 2010 2011 2012 2013 2014 Albrandswaard 25.069 1 3-1 - Barendrecht 47.377 2 - - - 1 Bernisse 12.368 - - 2 - - Brielle 16.312-1 - - - Capelle aan den IJssel 66.178 3 7 2 12 3 Goeree Overflakkee 48.245 3 1 1 2 2 Hellevoetsluis 38.953 1 2-2 2 Krimpen aan den IJssel 28.825 1 1-1 1 Lansingerland 57.122 2 3-2 1 Maassluis 32.080 2 1 2 - - Ridderkerk 45.253 1 4 1 2 1 Schiedam 76.450 9 6 9 11 2 Spijkenisse 72.561 5 4 1 5 3 Vlaardingen 70.981 7 7 3 4 4 Westvoorne 13.964 - - - 1 1 Subtotaal regiogemeenten GGD Rotterdam- Rijnmond 651.738 37 40 21 43 21 Rotterdam 618.357 110 89 98 81 68 Totaal GGD Rotterdam-Rijnmond 1.270.095 147 129 119 124 89 Buitenlandse zeelieden, passanten en personen in asiel of uitzetcentrum, niet afkomstig uit de regio 6 6 5 5 10 Totaal 153 135 124 129 99 5
1.1.2. Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid Tabel 1.1.2 Absolute aantallen tuberculosepatiënten Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid Holland Zuid van 2010 tot 2014 Gemeenten Inwoneraantal per 1 januari 2014 2010 2011 2012 2013 2014 Alblasserdam 19.801 1 - - - 2 Binnenmaas* 28.710 4 1 3 1 1 Cromstrijen* 12.738 - - 1 - - Dordrecht 118.691 10 8 9 7 7 Giessenlanden 14.442 - - - - - Gorinchem 35.242 2 1 3 2 3 Hardinxveld-Giessendam 17.758 - - - - - Hendrik-Ido-Ambacht 28.911-1 3-1 Korendijk* 10.702 - - 3 - - Leerdam 20.590 1 1 1 3 - Molenwaard* 29.032 1 - - 1 - Oud-Beijerland* 23.715 - - 1 1 1 Papendrecht 32.117 1 1 2 6 - Sliedrecht 24.528-1 1-3 Strijen* 8.683 - - - - - Zederik 13.656 1 - - - - Zwijndrecht 44.547 4 1 3 1 1 Totaal Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid 483.863 25 15 30 22 19 * De Hoekse Waard is per 1 juli 2009 toegetreden tot het verzorgingsgebied van de Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid. Daarnaast zijn de demografische cijfers aangepast aan de herindeling van het gebied met de Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid en de fusie van de GGD Rotterdam Rijnmond met de GGD Zuid-Hollandse Eilanden. Per 1 januari 2013 zijn de gemeenten Graafstroom, Liesveld en Nieuw-Lekkerland samengegaan in de gemeente Molenwaard. 6
De tuberculose-incidentie in 2014 was voor de gemeente Rotterdam 11, voor de regiogemeenten GGD Rotterdam-Rijnmond 3,2 en voor de Dienst gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid 3,9. Figuur 3 Incidentie van tuberculose bij de GGD Rotterdam-Rijnmond, uitgesplitst in gemeente Rotterdam en de regiogemeenten Rotterdam-Rijnmond, 1993-2014 (n/100.000) Tuberculose-incidentie GGD Rotterdam-Rijnmond 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1993199419951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011201220132014 Gemeente Rotterdam Regiogemeenten GGD RR Figuur 4 Incidentie van tuberculose bij de Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid 1993-2014 (n/100.000) 30,0 Tuberculose-incidentie DG&J Zuid-Holland Zuid 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1993199419951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011201220132014 DG&J 7
Kenmerken tbc-patiënten Tabel 1.2.1 Demografische, ziekte en sociale kenmerken van tbc-patiënten 2012-2014 2012 % 2013 % 2014 % Totaal aantal patiënten* 186 181 118 Man 102 55 119 66 70 59 0-14 jaar 4 2 2 1 4 3 15-64 jaar 153 82 146 81 94 80 65 jaar 29 16 33 18 20 17 Geboren in het buitenland 131 70 131 72 92 78 Eerder tuberculose 9 4,8 8 4,4 7 5,9 HIV-coinfectie (bekend) 4 2,2 5 2,8 4 3,4 Drugsverslaafd en/of dakloos** 5 2,7 6 3,3 2 1,7 Alcoholverslaafd 6 3,2 3 1,6 5 4,2 Werkers met risicogroepen (o.a. gezondheidswerkers) - - 1 0,6 2 1,7 Illegaal*** 4 2,2 3 1,7 7 5,9 * Inclusief de tuberculosepatiënten die in Rotterdam zijn vastgesteld onder buitenlandse zeelieden en personen die in Rotterdamse uitzetcentra verbleven. ** Alleen daklozen die gebruik maken van institutionele voorzieningen of echte buitenslapers. *** Inclusief illegalen in uitzetcentrum Gedwongen opname Geen Figuur 5 Aantal tuberculosepatiënten in de regio in 2014 naar leeftijd en geboorteland 30 Tbc-patienten naar leeftijd en geboorteland 25 20 Aantal 15 10 5 0 0-4 jr 5-14 jr 15-24 jr 25-34 jr 35-44 jr 45-54 jr 55-64 jr 65-74 jr 75+ jr Buitenland Nederland 8
Tabel 1.2.2 Lokalisatie en besmettelijkheid 2010 2011 2012 2013 2014 Longtuberculose (PTB of PTB+ETB) 121 109 103 100 67 - waarvan ZN-positief (open tbc) 56 58 50 45 26 Extrapulmonale tuberculose (ETB) 90 72 83 81 51 Totaal 211 181 186 181 118 1.2. Bacteriën Tabel 1.3 Kweek- en DNA-fingerprint resultaten 2010 2011 2012 2013 2014 Totaal aantal patiënten 211 181 186 181 118 Kweekpositief 155 128 118 133***** 81 (%) 73 71 63 73 69 Mycobacterium tuberculosis of Mycobacterium africanum* 151 127 113 129 80 Mycobacterium bovis (BCG) 3 (1) 1 1 (3) 2 (1) 1 Onbekend - - 1 - - Resistentie M. tuberculosis 151 127 113 129 80 Isoniazide (H) 10 8 6 1 2 Rifampicine (R) - 1 1 - - Multidrug (HR) resistentie 2 2 0 1 2 Totaal H en R resistentie 12 11 7 2 4 (%) (8,1) (8,7) (6,1) (1,1) (5,0) RFLP of VNTR typering van M. tuberculosis 149** 126*** 112*** 128*** 79*** Clusterende fingerprint 76 56 64 71 43 (%) 53 44 57 55 54 Unieke fingerprint 71 70 48 57 36 (%) 49 56 43 45 46 * Voor de praktijk is het onderscheid tussen M. tuberculosis en M. africanum niet relevant. In 2014 werd geen M. africanum gedetermineerd. ** Van twee patienten met een positieve kweek is de DNA fingerprint niet bekend in Osiris *** Van een in het buitenland verichtte kweek is de DNA fingerprint onbekend **** Van éen patient werd een non-tuberculeuze mycobacterie gekweekt maar deze patiënt is behandeld voor een vermoedelijke dubbel-infectie met M. tuberculosis 9
1.3. Behandelresultaten tuberculose Tabel 1.4. Analyse behandelingresultaten cohort 2011-2013 Behandeling gestart in 2011 % 2012 % 2013 Aantal patiënten* 175 181 146 Voltooid 156 89,1 157 86,7 131 89.7 Afgebroken behandeling (i.v.m. bijwerken of onttrokken aan behandeling) 7 4,0 12 6,6 8 5,5 Overleden aan tbc 2 1,1 - - 1 0,7 Overleden niet aan tbc 7 4.0 4 2,2 4 2,7 Behandeling elders voortgezet of onbekend behandelresultaat 2 1,1 6 3,3 2 1,4 Nog onder behandeling - - 1 0,6 - - Geen behandeling gestart 1 0,6 1 0,6 - - Onbekend - - - - - - * Exclusief de tbc-patiënten die in Rotterdam zijn vastgesteld onder buitenlandse zeelieden, personen die in het Rotterdamse uitzetcentrum verbleven en andere passanten (respectievelijk 6, 5 en 5 in 2011, 2012 en 2013). 10
2. Opsporing 2.1. Tuberculose Tabel 2.1.1 Opbrengst actieve opsporing in 2014 RR ZHZ Bron- en contactonderzoek 3 0 1 e screening immigranten - (2.434 Rotterdam-Rijnmond; 161 GGD Zuid-Holland Zuid) = 2.595 thoraxfoto s immigranten 1 e screening 3 0 Vervolgscreening immigranten 0 0 Screening asielzoekers 0 0 Gedetineerden - (2.136 Rotterdam-Rijnmond; 350 Zuid-Holland Zuid Dordrecht) = 2.486 thoraxfoto s gedetineerden 4 0 Drugsverslaafden, dak- en thuislozen - (271 Rotterdam-Rijnmond; 62 GGD Zuid-Holland Zuid)= 333 thoraxfoto s drugsverslaafden, dak- en thuislozen 0 0 Zeelieden - 2034 thoraxfoto s 0 0 Anders (pre-tnf-α screening) 1 0 Gezondheidszorgmedewerkers 0 0 Overige medewerkers 0 0 Reizigers 0 0 Röntgencontrole na tuberculose infectie 0 0 Onderzoek vooraf aan BCG-vaccinatie 0 0 Totaal 11 0 11
Tabel 2.1.2 Tuberculosepatiënten naar manier van opsporing 2010-2014 Manier van opsporing 2010 2011 2012 2013 2014 Actief (screening, contactonderzoek, reiziger) 28 21 29 20 11 Passief (naar aanleiding van klachten) 183 160 157 161 107 Totaal 211 181 186 181 118 Diagnosticerende instelling 2010 2011 2012 2013 2014 GGD GGD Rotterdam-Rijnmond 12 15 15 5 9 GGD Hollands Midden locatie Leiden 4 3 3 5 - GGD Hollands Midden locatie Gouda - 2 3 - - GGD Zuid-Holland Zuid 5 2 5 1 2 Andere GGD in Nederland 2 3 - - - Subtotaal GGD 23 25 26 11 11 Ziekenhuizen Erasmus MC (incl. Sophia kinderziekenhuis) 49 23 34 26 31 Sint Franciscus Gasthuis 23 18 27 22 19 Maasstad ziekenhuis 17 25 15 17 8 Havenziekenhuis 7 13 11 10 10 Ikazia ziekenhuis 12 10 8 15 4 IJsselland ziekenhuis 8 9 9 12 7 Vlietland ziekenhuizen 17 8 10 11 3 Ruwaard van Putten ziekenhuis 4 6 5 1 2 Van Weel Bethesda Ziekenhuis Dirksland - 1-2 3 Andere ziekenhuizen in Nederland 6 9 6 2 4 Buiten Nederland 1 5 1-3 Leids Universitair Medisch Centrum 12 6 3 5 - Rijnland Ziekenhuis 6 5 3 6 - Diaconessen Ziekenhuis 6 2 2 6 - Groene Hart Ziekenhuis ( plus GGD Gouda) 2 7 9 6 - Albert Schweitzer Ziekenhuis 14 8 16 14 12 Beatrix Ziekenhuis (Rivas) 4 1 1 5 1 Subtotaal ziekenhuizen 188 156 160 160 107 Totaal 211 181 186 181 118 12
2.2 Latente tuberculose-infectie (LTBI) Tabel 2.2 Opsporing van tuberculose-infecties per interventie in 2014 en vervolgacties Reden onderzoek GGD RR GGD ZHZ Totaal Bron- en contactonderzoek Risicogroepen 65 18 83 Immuunsuppressie 14 7 21 Overige (incl. Mx voorafgaand aan BCG / reis / aanstellingsonderzoek etc.) 14 5 19 Screening na mogelijke blootstelling Totaal 3 1 4 96 31 127 Behandeling met H, R, HR of RZ (%) 83 28 111 (86) (90) (87) Halfjaarlijkse röntgencontrole 13 2 15 Anders - 1 1 13
Cliëntcontacten Tabel 3.1.1 Aantal cliëntcontacten per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 15.548 14.299 14.199 10.464 11.066 Buiten de regio 2.753 2.693 3.176 2.056 1.678 Subtotaal 18.301 16.992 17.375 12.520 12.844 Medicatieverstrekking (DOT) 1.908 1.487 1.651 1.249 878 Subtotaal Rotterdam-Rijnmond 20.209 18.479 19.026 13.769 13.722 Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid Holland Zuid 1.938 2.013 1.591 1.650 1.347 Medicatieverstrekking (DOT) 216 12 5 18 6** Subtotaal Zuid Holland Zuid 2.154 2.025 1.596 1.668 1.353 Totaal 22.363 20.504 20.622 15.437 15.075 ** Dit is alleen het aantal patienten op DOT (medicatie-inname onder toezicht); niet het aantal keer dat er DOT gedaan wordt. 14
Aanvraagcode en omschrijving GGD RR Buiten regio RR DG&J ZHZ Totaal Keuring zeelieden Keuring of p.o. gezondheidszorg Keuring vreemdelingenpolitie Keuring asielzoekers Keuring drugsverslaafden, dak- en thuislozen Keuring of p.o. werker met risicogroep Keuring penitentiaire instelling Keuring overig Keuring emigratie Australië Screening drugsverslaafden, dak en thuislozen Bron- en contactonderzoek Preventie buitenland Preventie kind Verwijzing wegens klachten Tbc-patiënt onder behandeling intern Tbc-patiënt onder behandeling extern Profylaxepatiënt Profylaxepatiënt extern Primaire INH-profylaxe Controle oud patiënt Controle anderszins Controle wegens tbc-infectie (2 jaar) Controle BW ers vanwege tbc-infectie (2 jaar) Nader onderzoek Medicatieverstrekking (DOT, weekdoosjes) Overige 1.142 898 5 107 17 271 2.719 213 241 - - 41 88 1 40 216 103 58 11 2 1 276 74 7 - - - 280 1 63 1.829 187 285 147 32 36 2.487 8 201 176 7 3 453 7 1* 379-18 216 34 18 3 3 9 7 4 4 5 - - 80 10-70 12 12 2 - - 473 65 24 878-6** - - 9 2.045 395 3.173 41 129 377 14 357 0 344 2.301 215 2.696 Totaal 12.044 1.678 1.353 15.075 * + 6 patiënten in Rotterdam. ** Dit is alleen het aantal patiënten op DOT (medicatie-inname onder toezicht); niet het aantal keer dat er DOT gedaan wordt. 186 461 397 268 15 15 5 90 94 2 562 884 9 15
3. Verrichtingen 4.1 Röntgenfoto s Tabel 4.1.1 Aantal röntgenfoto s per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 7.323 7.033 5.645 5.321 5.248 Buiten de regio 1.682 1.664 1.383 1.548 1.251 Screeningen Dienst Justitiële Inrichtingen 4.279 4.093 3.799 2.502 2.136 Subtotaal 13.284 12.790 10.827 9.371 8.635 Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid Holland Zuid** 719 813 453 441 486 Screeningen Dienst Justitiële Inrichtingen 1.870 488 480 348 350 Subtotaal 2.589 1.301 933 789 836 Totaal 15.873 14.091 11.760 10.160 9.471 Totaal screeningen Dienst Justitiële Inrichtingen 6.149 4.581 4.279 2.850 2.486 * Per 1 januari 2010 is de GGD Zuid-Hollandse Eilanden gefuseerd met de GGD Rotterdam-Rijnmond ** Deze thoraxfoto s zijn gemaakt met de mobiele röntgenunit van de GGD Rotterdam-Rijnmond *** Detentiecentrum Alphen aan den Rijn is per half 2010 gesloten en verplaatst naar DC Rotterdam- Zestienhoven **** Detentiecentrum Alphen aan den Rijn is per 01 oktober 2012 heropend 16
Aanvraagcode en omschrijving GGD RR Buiten regio RR DG&J ZHZ Totaal Keuring zeelieden 1.137 897 5 Keuring of p.o. gezondheidszorg 16 1 11 Keuring vreemdelingenpolitie 2.534 204 214 Keuring asielzoekers - - 42 Keuring drugsverslaafden, dak- en thuislozen 87 1 62 Keuring of p.o. werker met risicogroep 9 1 15 Keuring penitentiaire instelling 2.136-350 Keuring overig 99 41 1 Screening drugsverslaafden, dak- en thuislozen 279 - - Bron- en contactonderzoek 238 21 79 Preventie buitenland - - 4 Verwijzing wegens klachten 267 13 3 Tbc-patiënt onder behandeling intern 58 2 9 Tbc-patiënt onder behandeling extern 1 - - Profylaxepatiënt 80 13 35 Profylaxepatiënt extern - 1 - Primaire INH-profylaxe - - - Controle oud patiënt 3 - - Controle overig 62 4 - Controle wegens tbc-infectie (2 jaar) 66 11 6 Controle BW ers vanwege tbc-infectie (2 jaar) - - - Nader onderzoek 312 41-2.039 28 2.952 42 150 25 2.486 141 279 338 4 283 69 1 128 1 0 3 66 83 0 353 Totaal 8.635 1.251 836 9.471 17
4.2 Tuberculine huidtesten (Mantouxtesten) Tabel 4.2.1 Aantal tuberculine huidtesten per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD 2010 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond 3.055 2.678 3.218 1.632 1.655 Buiten de regio 530 487 874 256 169 Subtotaal 3.585 3.165 4.092 1.888 1.824 Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid Holland Zuid 1.010 932 707 655 592 Subtotaal 1.010 932 707 655 592 Totaal 4.595 4.097 4.799 2.543 2.416 18
Aanvraagcode en omschrijving GGD RR Buiten regio RR DG&J ZHZ Totaal Keuring zeelieden Keuring of p.o. gezondheidszorg Keuring vreemdelingenpolitie Keuring asielzoekers Keuring of p.o. werker met risicogroep Keuring overig Keuring drugsverslaafden, dak- en thuislozen Bron- en contactonderzoek Preventie buitenland Preventie kind Verwijzing wegens klachten Primaire INH-profylaxe Controle anderszins Nader onderzoek Totaal - 1-1 41 6 260 307 31 2-33 - - - - 101 49 37 187 80 16 6 102 - - 1 1 812 84 208 1.104 43 9 29 81 533-49 582 5-1 6 1 2-3 3-1 4 5 - - 5 1.655 169 592 2.416 19
4.3 Interferon-gamma release assays (IGRA-testen) Tabel 4.3 Aantal Quantiferon testen per GGD in 2011-2014 2011 2012 2013 2014 GGD Rotterdam-Rijnmond Buiten de regio 304 370 257 210 48-38 34 Subtotaal 352 440 295 244 Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid Holland Zuid 43 38 64 50 Subtotaal 43 38 64 50 Totaal 395 478 359 294 Vanaf 1 mei 2007 wordt de Quantiferontest toegepast als aanvullende diagnostiek bij een positieve tuberculine huidtest in bepaalde omstandigheden. De Quantiferontest is een bloedtest waarbij de productie van interferon-gamma gemeten wordt. De test heeft vooral een toegevoegde waarde bij BCG-gevaccineerde personen. 20
4.4 BCG-vaccinatie Tabel 4.4.1 Aantal BCG-vaccinaties per GGD verzorgingsgebied van 2010 tot 2014 GGD GGD Rotterdam-Rijnmond Buiten de regio Subtotaal Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid Holland Zuid Subtotaal 2010 2011 2012 2013 2014 2.158 1.761 1.855 1.384 1.825 36 26 12 8 14 2.194 1.787 1.867 1.392 1.839 332 305 319 282 209 332 305 319 282 209 Totaal 2.526 2.092 2.186 1.674 2.048 Aanvraagcode en omschrijving Keuring vreemdelingenpolitie Preventie buitenland Preventie kind Overig GGD RR Buiten regio RR DG&J ZHZ Totaal 12 1 1 14 39 6 3 48 1.769 7 202 1.978 - - 3 3 Totaal 1.820 14 209 2.048 21