Camping Akkerhoeve te Niebert, gemeente Marum Een Archeologisch Bureauonderzoek
Administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: toponiem: bevoegd gezag: opdrachtgever: Groningen Marum Niebert Camping Akkerhoeve, Roordaweg 3a Gemeente Marum antoner coördinaten: noordwest: 217.225/576.894 noordoost: 217.475/576.928 zuidoost: 217.526/576.640 zuidwest: 217.275/576.594 kaartblad: 6H CIS-code: 46411 uitvoerder: auteur: autorisatie: Libau M. de Jong MA drs. J. Molema telefoon: 050-3126545 fax: 050-3123362 e-mail: info@libau.nl
Camping Akkerhoeve te Niebert, gemeente Marum Een Archeologisch Bureauonderzoek Planvoornemen In opdracht van antoner stedenbouw, architectuur & duurzaam bouwen, vertegenwoordigd door dhr. A. Remmers, is een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor de locatie Camping Akkerhoeve aan de Roordaweg 3a te Niebert in de gemeente Marum (zie figuur 1). Aanleiding voor het onderzoek is het voornemen om de bestaande camping te vernieuwen en uit te breiden met extra standplaatsen. Het gebied waar de ingrepen zijn beoogd wordt hieronder verder aangeduid als plangebied. Figuur 1: Plangebied Camping Akkerhoeve te Niebert (Topografische Atlas Groningen). De locatie van de bestaande camping is blauw omlijnd, de uitbreidingslocatie is rood omlijnd. Informatie Het plangebied ligt ten noorden van Niebert in de streek Vredewold in het zuidelijk Westerkwartier. De omgeving wordt gekenmerkt door zandruggen (gasten) met daartussen laagtes waarin riviertjes stromen. Op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) is goed te zien dat het plangebied op de flank van een rug ligt (zie figuur 2). Iets ten noorden van het plangebied ligt het stroomgebied van de Oude Riet (op oude kaarten ook wel aangeduid als Oude Rijt).
Figuur 2: Hoogteverschillen in en rondom het plangebied (www.ahn.nl). Het plangebied is omcirkeld. Op de fysisch geografische kaart van de provincie Groningen is te zien dat het plangebied in een dekzandvlakte met kleinschalig reliëf ligt. Plaatselijk is hier nog een pakket restveen van 15-40 cm dikte aanwezig (codes Nv1 & onv1; zie bijlage: Uitsnede fysisch geografische kaart). De bodemkaart toont in het plangebied de aanwezigheid van veldpodzolgronden bestaande uit lemig fijn zand (code ), moerige podzolgronden met een moerige bovengrond (code vwp) en laarpodzolgronden bestaande uit lemig fijn zand (code ) in het plangebied (zie bijlage: Kaart archeologie). Een laarpodzol duidt op de aanwezigheid van een cultuurdek (esdek) van 30 tot 50 cm dikte en de moerige podzolgrond duidt op de aanwezigheid van (rest)veen. De aanwezigheid van podzolgronden duidt op een goede ontwatering van het dekzand. Dit type bodem was in de prehistorie (met name de steentijd) zeer geschikt voor bewoning. Ten gevolge van een geleidelijke zeespiegelstijging stagneerde de waterafvoer en vernatte het gebied. Hierdoor ontstond langzamerhand een veenpakket. Uiteindelijk raakten ook de hogere delen van het landschap, waaronder (een deel van) het plangebied, overgroeid met veen. De bewoningsomstandigheden verslechterden en vanaf de bronstijd, of mogelijk al eerder, werd de bewoning van het plangebied en omgeving onmogelijk. In de loop van de middeleeuwen werd begonnen met de ontginning van het veen en raakte het gebied opnieuw bewoond. Het plangebied is niet geregistreerd op de Archeologische Monumentenkaart (AMK), ook zijn uit het plangebied geen vondsten bekend (geen vondsten geregistreerd in de archeologische database Archis). In de nabije omgeving van het plangebied is dichtbij de loop van de Oude Riet een stenen bijl gevonden uit de periode neolithicum-bronstijd (waarneming 238513). Verder zijn aardewerken potten van onbekende datering (waarneming 238191), neolithisch vuursteen (waarneming 238218), middeleeuws aardewerk waaronder een weefgewicht (waarneming 27285) en bewoningssporen uit de late middeleeuwen aangetroffen (waarneming 238506). De archeologische terreinen te Niebert betreffen het laat-middeleeuwse Iwemasteenhuis (AMK-terrein 6960 & waarneming 39783) en de omgeving van de laat-middeleeuwse kerk (AMK-terrein 15230). Op het kadastrale minuutplan (gemeente Marum, sectie A3) uit het begin van de 19 de eeuw is het plangebied onbebouwd (zie bijlage: Kadastrale minuut). De percelen waren destijds in gebruik als weiland (watwaswaar.nl & hisgis.nl). Iets ten noorden van het plangebied ligt een poel of meertje dat op de topografische militaire kaart van 1854 aangeduid is als Nieberter Meer. Ook in het midden van de 19 de eeuw was het plangebied nog in gebruik als weiland. De Bonnekaart uit het begin van de 20 ste eeuw geeft weiland, bouwland en bos aan in het plangebied
(zie bijlage: Projectie van de huidige situatie op de Bonnekaart). Ook geeft de Bonnekaart twee noord-zuid lopende wegen aan ter weerszijden van het huidige campingterrein. Het deel van de Roordaweg waaraan het plangebied ligt wordt weergegeven de topografische kaart van 1953 (zie watwaswaar.nl). Sinds 1970 is in het plangebied een camping aanwezig. Overweging en advies In het plangebied komen podzolgronden en een esdek voor, ook is het plangebied relatief hooggelegen. In deze omgeving bestaat kans op het aantreffen van archeologische resten uit de steentijd en de middeleeuwen. Indien bij de uitbreiding en vernieuwing van de camping bodemingrepen worden uitgevoerd die dieper reiken dan 40 cm onder het maaiveld en een groter oppervlak hebben dan 200 m 2 is een archeologisch vervolgonderzoek nodig. Geadviseerd wordt om in dat geval een archeologisch booronderzoek uit te laten voeren. Het booronderzoek dient zich te richten op de gaafheid van de bodem en het voorkomen van archeologische indicatoren zoals bewerkt vuursteen. Het booronderzoek dient te bestaan uit 6 boringen per hectare met een minimumaantal van 6 boringen. Bij bodemingrepen ondieper dan 40 cm onder maaiveld of een omvang kleiner dan 200 m 2 is geen archeologisch vervolgonderzoek nodig. De aanleg van (smalle) nutsleidingen ten behoeve van campingstandplaatsen kan zonder voorbehoud van archeologie plaatsvinden. Mochten bij dergelijke bodemingrepen onverhoopt toch archeologische resten worden aangetroffen dan geldt krachtens de Monumentenwet (1988) een meldingsplicht. Vondsten dienen zo spoedig mogelijk te worden gemeld bij de gemeente Marum en bij Libau. Bijlagen: - Uitsnede fysisch geografische kaart; - Kaart archeologie; - Kadastrale minuut; - Projectie van de huidige topografie op de Bonnekaart.
Geraadpleegde literatuur, bronnen en kaarten Actueel Hoogtebestand Nederland (www.ahn.nl). Archeologische Monumentenkaart. ARCHIS, archeologische database van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Cultuurhistorische Waardenkaart Groningen. Provincie Groningen 2004. Grote Historische topografische Atlas Groningen ± 1900 1930, schaal 1: 25000. Uitgeverij Nieuwland, 2006. Tilburg. Grote Historische Atlas van Nederland, 1: 50000. Deel 2: Noord-Nederland 1851 1855. Wolters-Noordhoff Atlasproducties, 1990. Groningen. Historisch Geografisch Informatiesysteem Groningen (www.hisgis.nl). Luchtfoto s Google Earth/Maps. Minuutplans uit het begin van de negentiende eeuw en overige historische kaarten (www.watwaswaar.nl). Schroor, M. 1996. De Atlas der Provincielanden van Groningen (1722-1736). REGIO-Projekt Uitgevers / Rijksarchief Groningen. Schroor, M. 1997. De Atlas der Stadslanden van Groningen (1724-1729). REGIO-Projekt Uitgevers / Rijksarchief Groningen. Schroor, M & J. Meijering, 2007. Golden Raand, Landschappen van Groningen. In Boekvorm Uitgevers, Assen. Snijders, F.L., 1985. Fysische geografie in de provincie Groningen. Milieu- en landschapsonderzoek Provinciaal Planologische Dienst. Groningen. Stiboka, 1985. Bodemkaart van Nederland, schaal 1: 50.000. Stiboka, Wageningen (Toelichting gepubliceerd in 1986; kaartopname door A.E. Clingeborg et al.). Versfelt, H.J. & M. Schroor, 2005. De atlas van Huguenin; militair-topografische kaarten van Noord-Nederland, 1819-1829. Heveskes Uitgevers/Drentse Historische Vereniging, Groningen/Veendam.
Archeologische periodes paleolithicum paleolithicum vroeg paleolithicum midden paleolithicum laat paleolithicum laat A paleolithicum laat B mesolithicum mesolithicum vroeg mesolithicum midden mesolithicum laat neolithicum neolithicum vroeg neolithicum vroeg A neolithicum vroeg B neolithicum midden neolithicum midden A neolithicum midden B neolithicum laat neolithicum laat A neolithicum laat B bronstijd bronstijd vroeg bronstijd midden bronstijd midden A bronstijd midden B bronstijd laat ijzertijd ijzertijd vroeg ijzertijd midden ijzertijd laat Romeinse tijd Romeinse tijd vroeg Romeinse tijd vroeg A Romeinse tijd vroeg B Romeinse tijd midden Romeinse tijd midden A Romeinse tijd midden B Romeinse tijd laat Romeinse tijd laat A Romeinse tijd laat B middeleeuwen middeleeuwen vroeg middeleeuwen vroeg A middeleeuwen vroeg B middeleeuwen vroeg C middeleeuwen vroeg D middeleeuwen laat middeleeuwen laat A middeleeuwen laat B nieuwe tijd nieuwe tijd A nieuwe tijd B nieuwe tijd C tot 8800 v.chr. tot 300000 C14 300000-35000 C14 35000 C14-8800 v.chr. 35000-18000 C14 18000 C14-8800 v.chr. 8800-4900 v.chr. 8800-7100 v.chr. 7100-6450 v.chr. 6450-4900 v.chr. 5300-2000 v.chr. 5300-4200 v.chr. 5300-4900 v.chr. 4900-4200 v.chr. 4200-2850 v.chr. 4200-3400 v.chr. 3400-2850 v.chr. 2850-2000 v.chr. 2850-2450 v.chr. 2450-2000 v.chr. 2000-800 v.chr. 2000-1800 v.chr. 1800-1100 v.chr. 1800-1500 v.chr. 1500-1100 v.chr. 1100-800 v.chr. 800-12 v.chr. 800-500 v.chr. 500-250 v.chr. 250-12 v.chr. 12 v.chr. - 450 n.chr. 12 v.chr. - 70 n.chr. 12 v.chr. - 25 n.chr. 25-70 n.chr. 70-270 n.chr. 70-150 n.chr. 150-270 n.chr. 270-450 n.chr. 270-350 n.chr. 350-450 n.chr. 450-1500 n.chr. 450-1050 n.chr. 450-525 n.chr. 525-725 n.chr. 725-900 n.chr. 900-1050 n.chr. 1050-1500 n.chr. 1050-1250 n.chr. 1250-1500 n.chr. 1500 - heden 1500-1650 n.chr. 1650-1850 n.chr. 1850 - heden
Uitsnede fysisch geografische kaart Niebert en omgeving
Kaart archeologie Camping Akkerhoeve, Roordaweg 3a te Niebert Combinatiekaart van AMK, bodemkaart en Archis 219311 / 578338 avp vwp avp 238218 238191 27285 vwp vwp 238513 pzg23 Hn21 Hn21 Hn21 vwz avz vwp pzg23 vwz vwz avz 238506 vwz hvz 15230 pzn23 KX pzg23 6960 39783 zwp zwp chn21 215473 / 574499 20-04-2011 Legenda WAARNEMINGEN HUIZEN MONUMENTEN archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd BODEM ((c)alterra) TOP10 ((c)tdn) bebouwd gebied doorgaande wegen bos bouwland weiland boomgaard/kwekerij heide zand begraafplaats water overig bodemgebruik 0 1 km N Archis2
Kadastrale minuut Camping Akkerhoeve te Niebert met een projectie van de huidige topografie (bron: hisgis.nl)
Projectie van de huidige situatie op de Bonnekaart: plangebied Camping Akkerhoeve te Niebert