team Anders boeken bespreken Boekbesprekingen voor de klas dienen vaak meerdere doelen: spreken in het openbaar, informatie ordenen, je mening geven, controleren of een boek wel echt gelezen is en leesplezier delen met andere kinderen. Veel kinderen zien echter erg op tegen een boekbespreking, waardoor hun eigen leesplezier eerder afneemt dan toeneemt. Scheid de verschillende doelen daarom en pak boekbesprekingen zo aan dat kinderen er wel plezier in hebben. Leesplezier voorop Lezen is de basis om mee te kunnen komen in onze informatiemaatschappij. Leesvaardigheid is essentieel om te kunnen studeren en voor succesvol werk later. Leespromotie staat daarom hoog op de agenda van goed onderwijs. Een kind wordt echter alleen een vlotte lezer als het veel leest en met name als het in de vrije tijd voor zijn plezier een boek ter hand neemt. Dan ook neemt de woordenschat en taalvaardigheid toe, waardoor lezen nog prettiger wordt en de leesvaardigheid verder groeit. Andersom zullen kinderen die weinig lezen steeds verder achterop Praxisbulletin 2 oktober 2017 raken met hun woordenschat en taalvaardigheid en de leesvaardigheid zelfs verliezen, wanneer ze het lezen niet onderhouden. Boeken lezen voor je plezier, daar draait dus alles om. En dat leesplezier vergroten is de taak van het onderwijs. Helaas zijn traditionele boekbesprekingen en boekverslagen niet het meest geschikt voor dit doel. Kinderen vinden het vervelend om een samenvatting te moeten maken, allerlei vragen te moeten beantwoorden die slechts goed of fout zijn, of te moeten spreken voor de groep. Het plezier in lezen kan zo weleens omslaan in een weerstand tegen lezen. Annemarie Bon Annemarie Bon was onder meer tien jaar hoofdredacteur van het jeugdtijdschrift Taptoe. Nu is zij kinderboekenschrijfster, leespromotor, schrijfdocent, educatief auteur en Schoolschrijver. Zij schreef voor leerkrachten de cursus Leesbevordering van E-Wise. annemariebon.nl 23
Een leeslogboekje is een aantrekkelijke manier om kinderen te laten reflecteren op een gelezen boek Waarom zou je de andere doelen, zoals spreekvaardigheid voor de groep, leren samenvatten, informatie ordenen, je mening geven, niet op een andere manier aanpakken en het spreken over boeken, het delen van leesplezier en de eerste stappen naar literatuureducatie vooral speels benaderen? Zo moeilijk is dat niet! Een leeslogboek Iets invullen vinden alle kinderen leuk. Een leeslogboekje is daarom een aantrekkelijke manier om kinderen te laten reflecteren op een gelezen boek. Sommige leesmethodes, zoals Leesparade van uitgeverij Delubas, maar ook bibliotheekorganisaties bieden leeslogboekjes aan. Denk bijvoorbeeld aan de Rode Draad. Verder zijn vanaf de website van Land van Lezen leesdagboekjes te downloaden. Bij Leesparade sluiten de leeslogboekjes elk leerjaar precies op de methode aan. Maar u kunt ook heel goed zelf werkbladen maken voor een leeslogboek, die de kinderen vervolgens in een ringband bewaren. U kunt standaardwerkbladen maken, waar een aantal vragen op staat, zoals: Wat is de titel van het boek? Wie is de schrijver van het boek? Wie heeft de tekeningen gemaakt? Wat voor soort boek is het? informatief / verhaal / gedicht / strip Wat vond je van het boek? grappig / spannend / saai / griezelig / om te huilen / om blij van te worden / om over na te denken Wie zou je wel willen zijn uit het boek? Wees erop alert dat u geen oordeel geeft bij het bekijken van de logboekjes. Het gaat niet om presteren, maar om een geheugensteuntje en om in de toekomst gemakkelijker geschikte boeken te kiezen. Werkbladen U kunt ook zelf verschillende opdrachtbladen maken waaruit de kinderen na het lezen van een boek kunnen kiezen. Let er wel op dat ze niet steeds hetzelfde opdrachtblad kiezen. U kunt eenzelfde werkblad natuurlijk ook klassikaal laten uitwerken. Denk bijvoorbeeld aan de volgende opdrachtbladen: Bedenk een nieuwe titel voor dit boek en ontwerp een nieuwe voorkant. Maak een stripverhaal over een hoofdstuk uit dit boek. Maak een reclameposter voor dit boek. Noem vijf dingen die je hebt geleerd uit dit boek. Kun je er iets over vertellen? Wie is de hoofdpersoon van dit boek? Kun je iets over hem en zijn eigenaardigheden vertellen? Schrijf een nieuw slot. Zou het boek ook anders kunnen aflopen? Maak zelf een eind voor dit boek en maak het spannend! Top of flop? Vul in welke boeken je toppers vindt en welke boeken je helemaal niks vindt. Maak een woordweb van dit boek. In het middel van het web schrijf je de titel van het boek. Daaromheen zet je allerlei woorden die met het boek te maken hebben. Dit helpt bij het praten over boeken in de boekenkring. Schrijf een appje aan een vriend of vriendin en vertel waarom hij of zij dit boek wel of niet zou moeten lezen. Is de schrijver van het boek een Nederlandse schrijver? Bedenk dan vragen voor hem of haar en mail die. De meeste schrijvers beantwoorden je vragen maar al te graag. Print de antwoorden uit en plak ze op het werkblad. Ontwerp een voorpagina van een krant met het boek als thema, compleet met nieuwsberichten, advertenties, een interview en foto s. Teken een plattegrond of landkaart van de locatie of het gebied waar het verhaal zich afspeelt. Maak een fotocollage bij het boek of bij een hoofdstuk uit het boek. 24 Anders boeken bespreken team
Kinderen worden het meest gemotiveerd een boek te lezen als hun vriendjes er enthousiast over zijn Samen praten over boeken Kinderen worden het meest gemotiveerd een boek te lezen als hun vriendjes er enthousiast over zijn. Samen praten over boeken op nietschoolse wijze, waarbij kinderen hun leeservaring kunnen delen, is daarom heel effectief. Houd minstens een keer per week een boekenkring om over boeken te praten. Stel nooit controlevragen en vraag evenmin naar waarom. Die vraag is te moeilijk en levert niets op, behalve dan een defensieve houding van de kinderen. Ze voelen zich gecontroleerd en overhoord door die vraag. Laat de kinderen ook niet het hele verhaal navertellen. Praxisbulletin 2 oktober 2017 Laat tijdens een boekenkring telkens drie tot vier kinderen iets vertellen en laat ze daar vooral vrij in. Alles kan en mag eerlijk gezegd worden, ook al kraken ze een boek totaal af. Na afloop mogen de andere kinderen vragen stellen of iets opmerken. U als leerkracht kunt ook nog verdiepingsvragen stellen. Vraag bijvoorbeeld wel naar wat het kind bijzonder of grappig vond aan een verhaal of wat hij of zij niet begreep. Vraag naar de hoofdpersoon, de tegenspeler en de helpers. Wie vond het kind aardig en waardoor kwam dat? Waar speelt het verhaal zich af? Kun je er iets over vertellen? Wanneer speelde het verhaal zich af? Zou jij in die tijd willen leven? Heb je het verhaal in een ruk uitgelezen of heb je er steeds een stukje in gelezen? Aan wie zou je dit boek aanraden? Welk cijfer geef je dit boek? 25
Voor de klas Het gaat om het delen van leesplezier Wilt u toch boekbespreking voor de klas laten houden, pak het dan eens anders aan. Een boekenheldeninterview werkt fantastisch, zeker voor de middenbouw. Een kind mag een personage uit zijn boek verbeelden, al dan niet met een klein rekwisiet of een masker. U begint met deze boekenheld te interviewen, liefst met een microfoon in handen. Stel vooral belevingsvragen en mijd kennisvragen. Het gaat niet om een overhoring, maar over het delen van leesplezier en andere kinderen enthousiast maken. Zie hiertoe ook de eerder genoemde voorbeelden. Een andere drempelverlagende manier, met name geschikt voor leerlingen in de bovenbouw, is werken met de boekendoos. De kinderen plakken een korte samenvatting van het boek aan de binnenkant van de deksel van bijvoorbeeld een schoenendoos. In de doos heeft het kind allerlei voorwerpen gestopt die met het boek te maken hebben. Vervolgens vertelt het kind aan de hand van de voorwerpen over het boek. Van boekendozen kan natuurlijk een prachtige expositie gemaakt worden. 26 Anders boeken bespreken team Echt verlegen leerlingen kunnen eraan denken om hun boek of een hoofdstuk uit dat boek te bewerken tot een toneel- of filmscript, dat ze vervolgens andere kinderen laten spelen. Volwassenen moeten weleens een zogenaamde elevatorpitch doen: verkoop jezelf voor een nieuwe baan in één minuut. U kunt zoiets ook met boeken doen. Wie houdt in één tot drie minuten het beste verkooppraatje? En help de kinderen door tips te geven om een boekbespreking te houden. Denk aan: een powerpointpresentatie een audio, video of e-mailverslag van een interview met de schrijver van een boek een stukje voorlezen een quiz als afsluiting. Laat ze kiezen uit vragen waar maar één antwoord op mogelijk is. (Hoe heet...?), meerkeuzevragen of waar/niet waar-vragen. een stelling naar aanleiding van het boek om met de groep over te discussiëren. Bijvoorbeeld: Soms is het goed niet de waarheid te zeggen.
Internet lezen.nl landvanlezen.nl e-wise.nl (cursus Leesbevordering, Annemarie Bon) Boeken Chambers, A., Leespraat. De leesomgeving; Vertel eens, NBD Biblion, Leidschendam, 2012. Bon, A., Help, een spreekbeurt, Winkler Prins, 2011. Bon, A. e.a., Leesparade, Delubas, Drunen, 2012. Walta, J., Open boek, handboek leesbevordering, De Boekenberg, Eindhoven. Meer leesbevorderende tips Zorg dat er ook voor jongens voldoende te lezen is in de schoolbibliotheek. Denk aan informatieve, oorlogs- en fantasyboeken. Laat lezen nooit een straf zijn, verplicht de kinderen niet om een boek uit te lezen dat ze niet leuk vinden en dring ze nooit een boek op. Laat de kinderen zelf kiezen, maar daag ze uit tot meer. Bijvoorbeeld als sommige leerlingen blijven hangen in heel eenvoudige, weinig uitdagende boekjes. Positieve recensies van medeleerlingen werken het sterkst. U kunt die op een flap laten schrijven. De waardering aangeven met een smiley op een zelfgemaakte boekenlegger is ook een optie. Houd wekelijks een boekenproeverij. Bied dan bijzondere boeken en themaboeken aan. Ook strips, prentenboeken, informatieve boeken, tijdschriften, korte verhalen, luisterboeken, theaterleesboeken, en samenleesboeken kunnen hierbij aan de orde komen. Het kan niet genoeg benadrukt worden: laat AVI los bij het vrije lezen! Laat de kinderen (met toestemming van de ouders) éénminuutfilmpjes voor de site whyilovethisbook.com maken. Of volg dit voorbeeld voor de eigen interne schoolsite. Maak een boekenprikbord. Iedereen mag hier iets ophangen wat met een aanbeveling voor een boek te maken heeft: een poster, boekenleggers, recensies uit kinderkranten of tijdschriften, zelfgemaakte of gekopieerde illustraties, de handtekening of foto van de schrijver. Start een naschoolse leesclub of boekenbende voor echt fanatieke lezers. Stichting Lezen heeft daartoe een handleiding ontwikkeld. Maak gebruik van de vele gratis te downloaden materialen op de website van Land van lezen. Verplicht de kinderen niet om een boek uit te lezen dat ze niet leuk vinden Praxisbulletin 2 oktober 2017 27
Praxisbulletin Hét praktische vakblad voor basisonderwijs en speciaal onderwijs Volg maandelijks de laatste onderwijsontwikkelingen en ontvang kant-en-klare lesideeën via het magazine en online! Praxisbulletin Home Archief Abonnement Nieuwsbrief Contact Word nu abonnee en ontvang het themanummer (over wetenschap en technologie) t.w.v. 19,95 gratis! Praktisch maandblad en website voor basis- en speciaal onderwijs 7Praxisbulletin praxisbulletin.nl maart 2017 jaargang 34 Een abonnement bestaat uit: 9 nummers per jaar Een extra dik themanummer in het voorjaar Toegang tot www.praxisbulletin.nl voor extra lesmateriaal Dit alles voor maar 84,50 per schooljaar Mail voor een abonnement naar infopraxis@prbulletin.nl of bel 088-600 4000 (o.v.v. OVM)