Nederlands Openluchtmuseum

Nederlands Openluchtmuseum Rare Jongens, bakkers en boeren Arnhem LESPAKKET Een project over hoe gebouwen van functie veranderen Voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs Docentenhandleiding en leerlingenmateriaal

Over dit lespakket: U heeft gekozen voor het educatieve project: voor groep 7 en 8 van het Basisonderwijs. In dit lespakket kunt u het volgende vinden: Introductie Nederlands Openluchtmuseum; Wat biedt het museum nog meer? Introductie project Architecten gezocht; Voorbereidende lessen met leerlingenmateriaal; Museumbezoek; Afsluitende les voor groep 7 en 8. Dit lespakket bestaat uit: Docentenhandleiding Werkbladen (roze) Werkbladen (geel) De roze en gele werkbladen moeten gekopieerd worden. Contact Voor inhoudelijke vragen over dit project en het lesmateriaal kunt u contact opnemen met de afdeling Educatie. Wij zijn het beste te bereiken via het e-mailadres: educatie@openluchtmuseum.nl of bel voor een afspraak met de afdeling Sales & Reserveringen, telefoon: 026 357 61 25. Colofon Samenstelling en productie: Afdeling Educatie, Nederlands Openluchtmuseum, 2013. Met dank aan: het Prins Bernhard Fonds en de leerlingen en leerkrachten van de Protestants Christelijke Basisschool De Klimroos in Westervoort en Basisschool de Arcade in Arnhem.

Docentenhandleiding Welkom in het Nederlands Openluchtmuseum Het Nederlands Openluchtmuseum is er voor iedereen die Nederland en de wijze waarop de Nederlanders leefden, wil ontdekken, zien en beleven. In het uitgestrekte museumpark ondergaan u en uw leerlingen de geschiedenis van het dagelijks leven. Naast de oude trams zijn er meer dan tachtig historische huizen en bedrijven in het park en vrijwel allemaal zijn ze toegankelijk voor publiek. Op veel plekken kunnen de leerlingen echte vaklieden aan het werk zien, zoals de smid, de papierschepper of de olieslager. Alle zintuigen worden geprikkeld bij een bezoek aan het museum! Educatieve projecten Voor alle groepen uit het primair onderwijs, speciaal onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn educatieve projecten ontwikkeld. Elk project duurt twee uur, waarin kinderen op hun eigen niveau worden uitgedaagd actief bezig te zijn met een stukje Nederlandse geschiedenis. Een overzicht van alle educatieve projecten vindt u achterop deze brochure. De plek voor kinderen Het Kindererf is het centrale punt van diverse educatieve activiteiten in het museum. Het is gevestigd in een oude Brabantse boerderij en is dé plek voor kinderen! Leerlingen kunnen hier allerlei karweitjes doen die vroeger heel gewoon waren, zoals water pompen, wassen met een wasbord en de koe melken. Kortom: een plek waar je je naar hartenlust kunt uitleven! Gewoon even lekker spelen Even gewoon lekker spelen kan ook in het museumpark. Op het plein in de Zaanse buurt staat het historische speelgoed, zoals hoepels, vélocipèdes en de Vliegende Hollanders al klaar. Naast het historische doolhof is een moderne speeltuin ingericht om even lekker uit te razen. Smikkelen en smullen Ontdekken en spelen in de buitenlucht maakt hongerig. Het Openluchtmuseum biedt daarom verschillende mogelijkheden om een hapje te eten. Schrijf samen met uw leerlingen geschiedenis en kom een dagje ontdekken, spelen, proeven en speuren!

Docentenhandleiding Introductie Doelgroep Het project is bestemd voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Thema Het project gaat over hoe gebouwen van functie kunnen veranderen. In het museum onderzoeken leerlingen wat er allemaal komt kijken bij het veranderen van een boerderij in een woonhuis. Doel project De leerlingen ervaren dat een gebouw ingrijpend kan veranderen als de functie verandert van werkfunctie naar woonfunctie. Doel introductie les De leerlingen weten dat een gebouw van functie kan veranderen. Zij weten dat als een gebouw van werkfunctie verandert naar woonfunctie, het anders ingericht wordt. De leerlingen zijn in staat een plattegrond te lezen/te maken Opzet van het project Het project bestaat uit drie onderdelen: 1. introductieles op school 2.museumbezoek 3. lessuggesties na afloop van het bezoek. Kerndoelen Het project heeft raakvlakken met de kerndoelen Meten en meetkunde nr. 33 en Kunstzinnige oriëntatie nr. 55 en nr. 56 1. Inleiding voor groep 7 en 8 Doelen Leerlingen krijgen inzicht in de redenen om een huis te verbouwen. Leerlingen weten dat een gebouw van functie kan veranderen: van werk- naar woonfunctie. Leerlingen weten dat als een gebouw van functie verandert, het doorgaans wordt verbouwd zodat het voldoet aan de eisen van deze tijd. Onderdeel 1 Tijdsduur Dit onderdeel duurt 10 minuten Materiaal Eventueel de bouwtekeningen die leerlingen hebben meegenomen. Organisatie In een kringgesprek praten de leerlingen over hoe zij wonen en of er in hun huis verbouwingen zijn geweest en waarom. Als er kinderen zijn die bouwtekeningen hebben meegenomen, dan kunnen zij gevraagd worden om aan de hand van de tekeningen te vertellen wat er veranderd is in hun huis. De antwoorden (en ook de redenen van verbouwen) van de leerlingen worden geïnventariseerd en kunnen op het bord geschreven worden. De resultaten worden klassikaal besproken. Mogelijke vragen zijn: In wat voor soort huis woon je? (een flat of een laagbouwhuis) Hebben je ouders/verzorgers iets veranderd of verbouwd in het huis? Zo ja, wat hebben ze veranderd of verbouwd? Waarom hebben ze dat veranderd of verbouwd? Hoe hebben ze het veranderd of verbouwd? Tot slot vraagt u aan de leerlingen of er een ruimte van functie is veranderd en daar gaat u in het tweede deel van het kringgesprek op door.

Docentenhandleiding Onderdeel 2 Tijdsduur Dit onderdeel duurt 10 minuten Materiaal Fotoblad 1 Kerk Fotoblad 2 Pakhuis Fotoblad 3 Stal Fotoblad 4 Toren Organisatie U begint met een klein raadspelletje, de leerlingen moeten een aantal zinnen afmaken. U begint met het voorbeeld: Een station zonder stationschef. Daarna mogen de leerlingen de volgende zinnen afmaken: Een kerk zonder... Een fabriek zonder... Een garage zonder... Misschien kunnen de leerlingen nog meer verzinnen. U vertelt dat de meeste beroepen verbonden zijn of waren aan gebouwen waar dat beroep werd uitgeoefend. U vertelt dat zo n gebouw speciaal werd gebouwd en compleet was ingericht om het beroep uit te kunnen oefenen. U kunt zelf een aantal voorbeelden noemen, of ze aan de leerlingen vragen. Mogelijke voorbeelden: fabriekshal is heel groot, een station met loketten, een vuurtoren met een trap. Vervolgens vertelt u dat, vanwege verschillende redenen, sommige gebouwen in de loop van de tijd van functie zijn veranderd. Als voorbeeld kunt u noemen dat er stations zijn die op kleine trajecten staan. Omdat het niet meer rendabel was, werd de stoptrein eruit gehaald en was er was geen station meer nodig op die plek. Het station verloor zijn functie. U vertelt dat er veel meer gebouwen zijn die hun oorspronkelijke functie hebben verloren en dat veel gebouwen zijn afgebroken. U vertelt dat er ook gebouwen bewaard zijn gebleven omdat men ze zo mooi, speciaal of bijzonder vond; deze hebben vaak een andere functie gekregen. Bijvoorbeeld omdat mensen er gingen wonen. U vraagt de leerlingen of zij voorbeelden kennen van gebouwen die veranderd zijn van een bepaalde functie naar woonfunctie. Daarna laat u aan de hand van de fotobladen enkele voorbeelden zien. Een gebouw waarin gewoond wordt, moet aan bepaalde eisen voldoen: zoals de beschikking over een toilet, slaapkamers en een keuken. U vraagt welke eisen de leerlingen stellen aan wonen. Tot slot vraagt u aan de leerlingen wat de consequenties voor een gebouw zouden kunnen zijn als aan de eisen van wonen wordt voldaan. U kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan: muren die eruit moeten omdat sommige mensen een woonkeuken willen, muren erbij vanwege een extra toilet, extra ramen vanwege het licht.

Docentenhandleiding 2. Kern voor groep 7 Doelen Leerlingen weten wat een plattegrond is. De leerlingen zijn in staat om een eenvoudige plattegrond te maken. Onderdeel 1 Tijdsduur Dit onderdeel duurt 10 minuten Materiaal Werkblad 1: foto s van de kamer Werkblad 2: plattegrond van de kamer Organisatie U vertelt dat het noodzakelijk is om een plattegrond te kunnen lezen als je een gebouw wilt verbouwen. U legt vervolgens het principe van een plattegrond uit. U laat eerst de foto van de kamer zien en daarna de plattegrond. U kunt de leerlingen ook opdracht geven om op de plattegrond aan te geven op welke drie plaatsen de fotograaf de foto s heeft gemaakt. Onderdeel 2 Het is mogelijk om verschillende ruimtes te laten meten en tekenen, als iedere ruimte maar in elk geval door twee groepen wordt getekend. Dat levert vergelijkingsmateriaal op. Als alle leerlingen klaar zijn, laten zij aan elkaar de plattegronden zien en vergelijken de resultaten, deze worden klassikaal besproken. Hoe is het getekend? Welke plattegrond is het duidelijkst? In de nabespreking is het aardig om de volgende vraag en opdracht te geven: Hoe weet je nou dat het dit lokaal is? Teken dingen die in dit lokaal te vinden zijn in je plattegrond. U geeft de leerlingen opdracht om herkenningspunten in hun plattegrond aan te geven. Na afloop kunnen alle plattegronden opgehangen worden. 2. Kern voor groep 7 en 8 Doel De leerlingen zijn in staat om een plattegrond te maken van een bestaand gebouw. Tijdsduur Dit onderdeel duurt 35 minuten Materiaal Tekenvellen, potloden, gum, meetlint en liniaal. Organisatie U verdeelt de groep in tweetallen. Elk tweetal krijgt de opdracht om een plattegrond op schaal van de school (of onderdelen daarvan) te maken. Elk tweetal tekent op hun plattegrond een route door de school. Een ander tweetal gaat deze route lopen. Let op! De plattegrond wordt tevens gebruikt in de afsluitende les. Tijdsduur Dit onderdeel duurt 25 minuten Materiaal Tekenvellen, potloden, gum, meetlint en liniaal. Organisatie U geeft de leerlingen opdracht om in groepjes het lokaal te meten en een plattegrond van het lokaal te tekenen. U kunt zelf een keuze maken welke verhoudingen u gebruikt: 1 meter = 1 centimeter, 1 meter = 2 centimeter of een andere.

Docentenhandleiding Bezoek aan het museum Voorafgaande aan het museumbezoek refereert u aan het raadspelletje en komt nog met een mogelijkheid, die de leerlingen aanvullen; een boerderij zonder... (boer). U vertelt kort dat er in Nederland steeds meer boerenbedrijven ophouden te bestaan en dat de boerderijen omgebouwd worden tot woonhuis. Werkblad 3 Brief Hallo allemaal De brief is een introductie op het museumbezoek en is bestemd voor de leerlingen. Het is de bedoeling dat u de brief voorafgaand aan het bezoek aan de leerlingen laat lezen. Werkblad 4 Begeleiding tijdens het museumbezoek Dit werkblad is een introductie op het museumbezoek en is bestemd voor alle begeleiders. Hierin vindt u wat u van het museum kan verwachten en wat het museum verwacht van de begeleiders. Het is de bedoeling dat u dit werkblad kopieert voor alle begeleiders en voorafgaande aan het bezoek met elkaar bespreekt en meeneemt naar het museum. Korte omschrijving Leerlingen gaan op pad en bekijken hoe ze een boerderij kunnen ombouwen tot woonhuis. Wat gebeurt er met de stal en bestaat de opkamer nog wel? Welke functies krijgen de vertrekken nu? Leerlingen staan aan de tekentafel en veranderen zo een boerenbedrijf in een boerderij om in te wonen. Tijdsduur Het project duurt 2 uur. Doel Leerlingen ontdekken aan den lijve hoe zij een gebouw (in dit geval een boerderij) kunnen veranderen in een huis om in te wonen. Organisatie Allereerst moet u er voor zorgen dat u op tijd bij het project bent. Uw groep wordt ontvangen door een museummedewerker op het Entreeplein bij de paarse tulp, die het project tijdens het museumbezoek begeleidt. De begeleider verzorgt de introductie en de afsluiting van het project. U gaat dus zelf met de leerlingen aan de slag. Wij vragen minimaal vier begeleiders (waarvan één leerkracht) op een groep van 30 leerlingen en verwachten van de begeleiders een actieve rol. Voorafgaand aan het museumbezoek is de klas in vier groepen verdeeld. Na de introductie gaan de vier groepen op pad. Met elke groep gaat een begeleider mee. Natuurlijk is de museummedewerker tijdens de activiteiten aanwezig ter ondersteuning en advies. Afsluitende les voor groep 7 en 8 Doel De leerlingen zijn in staat op een plattegrond aan te geven hoe zij een gebouw willen veranderen als de functie van dat gebouw verandert. Tijdsduur De les duurt 50 minuten Materiaal Plattegrond van de school, potloden, gum, meetlint en liniaal. Organisatie U legt de leerlingen het volgende voor:stel er zijn te weinig kinderen die naar deze school komen. De school moet dan sluiten. Het gebouw verandert van functie, het is de bedoeling dat het geschikt gemaakt wordt voor bewoning. In de voorgaande les hebben zij al plattegronden van de school gemaakt, deze worden tijdens deze les ook weer gebruikt. U verdeelt de groep in groepjes van vier leerlingen en zij moeten o.a. de volgende vragen/opdrachten beantwoorden/uitvoeren. Hoeveel gezinnen kunnen in dit gebouw/dit gedeelte wonen? Welke/hoeveel ruimtes heb je nodig om te kunnen wonen? Bespreek wat er veranderd/verbouwd moet worden. Geef op de plattegrond aan wat je wilt veranderen/verbouwen. Na afloop wordt de opdracht klassikaal besproken.

Fotoblad 1

Fotoblad 2

Fotoblad 3

Fotoblad 4

Werkblad 1, foto s van de kamer

Werkblad 2, plattegrond van de kamer

Leerlingenmateriaal Werkblad 3: Brief van het museum a Hallo allemaal, Jullie komen binnenkort naar het Nederlands Openluchtmuseum voor het project. Dit project gaat over boerderijen die omgebouwd worden tot woonboerderij. De familie Berkhoven wil graag in een boerderij wonen. Zij hebben twee boerderijen bekeken: boerderij Kadoelen en Boerderij Giethoorn. In beide boerderijen moet veel verbouwd worden omdat de familie allerlei eisen heeft zoals een grote badkamer, drie slaapkamers en twee toiletten. Jullie zijn de architecten die voor de familie gaan kijken hoe de boerderijen verbouwd kunnen worden tot een fijn huis om in te wonen. Wij wensen jullie alvast veel plezier. Tot ziens in het museum! Groeten van de medewerkers van de afdeling Educatie

Begeleidersmateriaal Werkblad 4: Begeleiding tijdens het museumbezoek Op schoolreisje naar het Nederlands Openluchtmuseum Hoe gaat het in z n werk? Begeleiders Uw groep wordt bij de paarse tulp op het Entreeplein ontvangen door een museummedewerker, die het project tijdens het museumbezoek begeleidt. De begeleider verzorgt de introductie en de afsluiting van het project. U gaat dus zelf met de leerlingen aan de slag. Wij vragen minimaal vier begeleiders (waarvan één leerkracht) op een groep van 30 leerlingen en verwachten van de begeleiders een actieve rol. Natuurlijk is de museummedewerker tijdens de activiteiten aanwezig ter ondersteuning en advies. Zorg dat u op tijd bij het project bent. 1 Parkeren bussen, toiletten 2 Betalen bij kassa 3 Entreepaviljoen: - Kaartcontrole - Toiletten 4 Ontvangst museummedewerker bij de paarse tulp 5 Lekker eten (Picknickloods) 6 Even lekker spelen 6 5 6 1 2 3 4

Overzicht van ons aanbod per groep groepen 1 2 3 4 5 6 7 8 Educatieve projecten Keuterboeren Waar komt jouw eten vandaan? Wat wil je later worden? Wat kon je vroeger worden? Kenmerkende thema s Opa & Oma, groeien, de boerderij, dieren, de supermarkt, koken, eten Beroepen, ambachten, dit ben ik! Bakkers en Boeren Hoe zie jij een ander? Feest, weet wat je viert Wat vieren we in Nederland en waarom? Canonvenster*: Veelkleurig Nederland Brood! Dat koop je toch in de winkel? Discriminatie, pesten, jezelf en elkaar leren kennen, respect en tolerantie, samenwerken Feesten van alle culturen Waar komt ons voedsel vandaan, eten, land bewerken, de bakker, de boerderij vanaf 1 sept Dossier Bouwen Bouwen in de 18e en 19e eeuw Dingenliefde Hoe en wat bewaart een museum? Ontwerp je eigen woonboerderij Dossier Kinderarbeid Canonvenster*: Verzet tegen Kinderarbeid Nieuw in Nederland Waar moet je aan wennen? Canonvenster*: Veelkleurig Nederland Bouwen, huisvesting, uitvindingen, hout- en vlecht constructies, vloeren, muren, daken Sparen, verzamelen en bewaren, presenteren en filmpje maken Ontwerpen, bouwen, huis en wonen, inrichten, van boerderij tot woonhuis, samenwerken Opa en Oma, werkervaringen opdoen, derde wereld, kleding, de rechten van het kind, meningsvorming Waar kom ik vandaan, multiculturele samenleving, Nederlands-Indië en dekolonisatie, kleding, samen koken en eten, respect en tolerantie Elfstedentocht Winterschoolreisje Friesland, wintertradities, bewegen * tien tijdvakken van de rooy en canon van Nederland Het Nederlands Openluchtmuseum gaat de Canon van Nederland presenteren. De presentatie bevat de Tien Tijdvakken van De Rooy en de 50 Canonvensters. In het museum zijn vanaf 2017 de nieuwe presentaties in meerdere zalen te zien. Kinderen kunnen nu al kennismaken met twee vensters die juist hen zullen aanspreken: Verzet tegen Kinderarbeid en Veelkleurig Nederland. Nederlands Openluchtmuseum Hoeferlaan 4, Arnhem Reserveringen: 026 357 61 23 Schoolreisjes: 026 357 61 25 www.openluchtmuseum.nl educatie@openluchtmuseum.nl