WOORD VOORAF W atersport en techniek gaan van oudsher hand in hand. Het beroemde boek De zeilsport van mijn illustere voorgangers Van Kampen en later Loeff stond er al vol mee. En in de loop der jaren is techniek in de watersport alleen maar belangrijker geworden. Onze via een touchscreen aangestuurde motoren zijn krachtiger en compacter dan ooit, we navigeren via satellieten, dankzij zuinige LEDverlichting kunnen we s avonds in de kajuit een boek lezen (dit boek bijvoorbeeld) en dankzij onze compressorkoelkast hebben we daar ook nog een gekoeld drankje bij. Maar sommige dingen veranderen nooit. Hoe neem je bijvoorbeeld het beste golven? Hoe vaar je op stroom? Hoe kun je hoger aan de wind? En hoe voorkom je dat de hele haven s nachts wakker ligt van jouw klapperende grootzeilval? Dit boek is een compilatie van artikelen uit de Waterkampioen van de afgelopen twee jaar, waarbij we techniek hebben gesplitst in twee delen: de theorie en de praktijk van GMDSS tot gasslangen checken, van ratelblok tot rubberboot. Zo zit dat op een boot is een boek dat antwoord geeft op vele vragen. In tekst, maar zeker ook in beeld. Kortom, een boek waar je wat van opsteekt. Ik wens u veel lees- en kijkplezier. Jan Briek, hoofdredacteur Waterkampioen Een boek dat antwoord geeft op vele vragen WOORD VOORAF 3
INHOUD Woord vooraf 3 Lopend want 6 Dynamo 14 Hoger aan de wind 16 Kompas 18 Een stillere motorkamer 20 Ratelblok 24 Hoe werkt led? 26 Breedbandradar 28 Twist 30 Bilgepomp 32 Zelfslijpende antifouling 34 Keerkoppeling 36 Een schoon brandstofsysteem 38 De turbo 40 Loefgierigheid 42 Lift 44 Giekneerhouder 46 ITM-drinkwaterfilter 48 GPS 50 Keerfok 52 Vol spanning! 54 Drinkwaterpomp 56 Het wieleffect 58 Constrictor-lijnstopper 60 GMDSS 62 Zeilpunt 64 Compressorkoelkast 66 Deviatie 68 (Op) drift 70 Middelzware diesel 73 Compacte dieselmotor 76 Plané 80 4 ZO ZIT DAT OP EEN BOOT
Boordsanitair checken 82 Rubberboot spic & span 84 Het weer erin 88 Navigatieverlichting 90 Golven pakken 94 Gasslangen checken 96 Vastlopen en loskomen 98 Vallen inscheren 100 Veilig bij bliksem 102 Voorkom beslagen ramen 104 Een-component blank lakwerk opknappen 106 De Chinese gijp 109 Veilig winterklussen 110 Gewicht waar het moet 114 Noodvuurwerk 117 Varen op stroming 120 Ankerpunten voor je lifeline 122 Voorkom herrie in de haven 125 Teakdek lek? 128 De rode knop 130 Eentwaalfde-regel 132 Opgeruimd staat netjes 134 Zuiniger met brandstof 138 Waterstanden en brughoogtes 140 Het slimme zeeanker 142 Geslagen lijnen 144 Gevlochten lijnen 146 Koken op de woeste baren! 148 Een wantij pakken 150 Cardinale vaarwegmarkering 152 Op de bok 156 Register 160 INHOUD ZozitdatBOEK_WK binnenwerk 1-6.indd 5 5 30-10-14 11:27
LOPEND WANT De lijnen waarmee je een zeilboot bedient, vormen samen het lopend want. Op een eenvoudige zeilboot als de Tuimelaar, onze Dufour T7, tellen we er al ruim twintig. Hoe heten ze ook alweer, wat is hun functie en welke soort lijn moeten we gebruiken? HIGH-ASPECTKEERFOK A Val B Schoot Eén schoot tussen de schoothoek en een kar op een overlooprail; de schoot loopt naar een Voor het hijsen van het blok op een zo groot mogelijke afstand van de kar voorzeil. De valspanning bepaalt de plek van de (bijvoorbeeld bij het bolling. voorstag of in de mast) om het rijden van de kar niet te beïnvloeden. Deze schoot vaar je over beide boegen. A B 6 ZO ZIT DAT OP EEN BOOT
Voor de berekening van de kracht op het zeil zijn er complexe formules A GENUA A Genuaval Voor het hijsen van het voorzeil. De valspanning bepaalt de plek van de bolling. B Genuaschoot Om het voorzeil aan te trekken of te vieren. C Leioogverstelling Hiermee positioneer je het leioog, daarmee de hoek waarmee de schoot aan het zeil trekt en dus de twist. Op de T7 een kar met pen- en gat- fixatie, op grotere jachten eentje met talies. D Rollijn-rolfok Hiermee rol je een rolvoorzeil geheel of gedeeltelijk op. B D C LOPEND WANT 7
GROOTZEIL A Grootzeilval I Voor het hijsen van het grootzeil. De valspanning bepaalt (mede) de plek J van de bolling in het zeil. F H D G E A B 8 C ZO ZIT DAT OP EEN BOOT ZozitdatBOEK_WK_DEEL1_6-79.indd 8 30-10-14 12:11
B Grootschoot Om het grootzeil te vieren en aan te trekken - bepaalt ook de twist. Grotere jachten hebben een finetune op de grootschoot - een extra talie in de vertraging van de grootschoot; hiermee kun je veel kracht overbrengen op een gecontroleerde manier. C Overlooptalie Hiermee positioneer je de kar van de grootschoot. Zo verander je de positie van de giek zonder de trim van het grootzeil te beïnvloeden. D Giekneerhouder Zwaar uitgevoerde talie die de giek naar beneden houdt als de grootschoot wordt gevierd; heeft (mede) invloed op de twist. E Vertraging achterstag Beïnvloedt de mastvalling, de mastbuiging (niet bij toptuigage) en de voorstagspanning; heeft daardoor invloed op de diepte van de voorzeilbolling; bepaalt (mede) de twist in het grootzeil. F Cunningham Voor extra spanning op het voorlijk; bepaalt mede de bolling en de twist G Onderlijk strekker Bepaalt de bollingsdiepte in het onderste deel van het grootzeil. H Reeflijn Doorlopend - voor het op de giek binden van de nieuwe schoot- en halshoek bij het eerste rif. I Kraanlijn Houdt de giek omhoog als het grootzeil is gestreken. J Reeflijn Voor het zetten van het tweede rif - ook in dit geval doorlopend. KRACHTEN OP SCHOOT On Deck, o.a. importeur van Harken, legt uit dat bij de krachtenberekening de maximale kracht van belang is. Logisch: houdt een schoot bij windkracht 7, dan doet-ie het ook bij windje 2. Voor de berekening van de kracht op de schoothoek van grootzeil of voorzeil van een gemiddeld zeilschip staan complexe formules. On Deck adviseert de volgende vereenvoudigde formule als vuistregel: F = 0,02104 x V 2 x A F = kracht op de schoot in kg V= windsnelheid in knopen A = zeiloppervlak in m 2 De windsnelheid staat tot de macht 2, wat betekent dat de kracht op een schoot kwadratisch toeneemt met de windsnelheid. Bij 7 knopen wind is de kracht op 1 m 2 zeil 1 kg, bij 14 knopen wind ruim 4 kg. LOPEND WANT 9
SPINNAKER A Spinnakerval Voor het hijsen van de spinnaker. B Spinnakerschoot loef De schoot die door het uiteinde van de spinnakerboom loopt en de hoek van de boom ten opzichte van de schijnbare wind bepaalt. C Spinnakerlijschoot De lijschoot van de spinnaker, waarmee je het zeil trimt. D Spinnakerbarberhauler Bepaalt de hoek waarmee de lijschoot aan de spi trekt. Hiermee bepaal je de hoogte en de breedte van het zeil en de twist in het achterlijk. E Spinnakerboom-lift De lijn die de spinnakerboom omhoog houdt. F Spinnakerboomneerhaler De lijn die de spinnakerboom omlaag houdt. KRACHTEN SCHOOT SPINNAKER Voor de berekening van de maximale krachten bij een spinnaker adviseert On Deck de volgende formules als vuistregel: Loefschoot: F = (8 tot 10 kg) x A Lijschoot: F = (4 tot 6 kg) x A A = zeiloppervlak in m 2. Het (8 tot 10 kg) en (4 tot 6 kg) is afhankelijk van de grootte en het gewicht van de boot. Een rekenvoorbeeld: de trekkracht van de spi-loefschoot van een Jeanneau Sun Odyssey 34.2 (spinnaker 70 m 2 ) is 8 tot 10 x 70 = 560 tot 700 kg. DIKTE EN COMFORT Materiaal en dikte van een lijn bepalen de breeksterkte én het bedieningsgemak. Dat laatste is zo belangrijk in de zeilerij, dat veel lopend want veel te dik is. Neem bijvoorbeeld de grootschoot op onze redactiezeilboot van nog geen zeven meter; een polyester lijn van vier millimeter zou ruim voldoende sterk zijn, maar die zou in je handen snijden. We hanteren daarom een lijn van tien millimeter. 10 ZO ZIT DAT OP EEN BOOT
A E B D C F LOPEND WANT 11
C A B D BREEKSTERKTE Breeksterkte hangt af van de diameter en van het materiaal. De gemiddelde breeksterktes van een 10 mm-lijn: - polyester 3000 kg (bij breuk is rek 18%) - Dyneema budget 3500 kg - Dyneema standaard 5000 kg (bij breuk is rek 4,5%) Op de helft van de breeksterkte is de rek van een polyester lijn gemiddeld 10% en van Dyneema standaard 2,2%. 12 ZO ZIT DAT OP EEN BOOT