RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS SBO "SINT MAARTEN (LOC. LEIDSCHE RIJN)"

RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS SBO "SINT MAARTEN (LOC. LEIDSCHE RIJN)" School : sbo "Sint Maarten (loc. Leidsche Rijn)" Plaats : De Meern BRIN-nummer : 06UJ Onderzoeksnummer : 108274 Datum schoolbezoek : 21 oktober 2008 Datum vaststelling : 8 januari 2009

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 3

1 INLEIDING Het kwaliteitsonderzoek Op 21 oktober 2008 bezocht de Inspectie van het Onderwijs sbo "Sint Maarten (loc. Leidsche Rijn)" in het kader van een kwaliteitsonderzoek. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de (kern)indicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde Toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op aspecten die samenhangen met de kwaliteitszorg, het onderwijsproces en de opbrengsten. Deze indicatoren vormen samen de basisset van het kwaliteitsonderzoek. Ook beoordeelt de inspectie een aantal onderdelen van wet- en regelgeving. De resultaten van het onderzoek zullen tevens worden gebruikt voor een themaonderzoek naar de kwaliteitsverbetering van het speciaal basisonderwijs. Dit themaonderzoek is een vervolg op het rapport "De kwaliteit van het speciaal basisonderwijs in 2005 en 2006 - rapportage van een onderzoek door de Inspectie van het Onderwijs". De kwaliteitsaspecten zijn uitgewerkt in het door de inspectie gehanteerde waarderingskader voor het speciaal basisonderwijs. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht hanteert. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de basisset te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij de school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald cluster van indicatoren voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen bestuur en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. De school heeft naast de schoolgids en het schoolplan enkele documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: Kijkwijzer rooster; Onderwijsinhoudelijke ontwikkeldoelen 2008-2009; Ontwikkelingen in de school en omgeving. Op grond van de gegevens uit die documenten heeft de inspectie besloten om toch alle indicatoren uit de basisset te onderzoeken. 5

De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst 'Kwaliteitsonderzoek 2008 scholen voor speciaal basisonderwijs' is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 3, 5, 6, 7 (2x) en 8. Analyse van handelingsplannen, groepsplannen en leerlingdossiers. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de basisset van indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider(s). Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. 6

2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van sbo "Sint Maarten (loc. Leidsche Rijn)" Kwaliteitszorg 1 2 3 4 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 1 2 3 4 7

Didactisch handelen 1 2 3 4 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en ontwikkelingsproces. 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep. 7.3.1 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.3.2 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 10.3 De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 10.5 De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 1 2 3 4 Zorg 1 2 3 4 11.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 8

Wet- en regelgeving 1 = ja, 2 = nee W1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd. W2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd. W3 Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd. W4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 1 2 9

3 BESCHOUWING In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de school. De beschouwing begint met de uitgangssituatie van de school(3.1). De inspectie geeft daarna een samenvattend oordeel over de kwaliteit van het onderwijss (3.2). Hierin komt allereerste de gerealiseerde kwaliteit naar voren. Vervolgens gaat de inspectie kort in op de voor dit onderzoek belangrijke aspecten 'Begeleiding' en 'Opbrengsten'. In paragraaf 3.2.3 noemt zij onderdelen waarvoor kwaliteitsverbetering noodzakelijk is. 3.1 Uitgangssituatie Context In de context van de school zijn enkele veranderingen te zien die van invloed zijn op de schoolontwikkeling. Allereerst de directie. Deze bestaat nu uit één full-time directeur, daardoor is er meer duidelijkheid in de aansturing gekomen. Dit komt de schoolontwikkeling ten goede. Verder laat de leerlingenpopulatie een verandering zien. Er komen steeds meer leerlingen met sociaal-emotionele problematiek en/of een belaste thuissituatie binnen. Dat wordt onder andere veroorzaakt doordat leerlingen veelal 'laat' worden aangemeld (vanaf groep 5). De school vraagt daarom aandacht van de omringende basisscholen voor een vroegtijdige signalering en verwijzing. De school heeft daarom ook nog geen kleuterafdeling. Kleuters die worden aangemeld, worden tijdelijk op de nevenlocatie in Overvecht geplaatst om daarna op deze school in groep 3 geplaatst te worden. Overigens heeft de school geen 'rugzak'-leerlingen, omdat binnen het samenwerkingsverband een besluit is genomen, dat deze leerlingen uitsluit van plaatsing op de SBO scholen. Gunstig is dat het leerlingaantal toeneemt, de school telt nu meer dan 100 leerlingen. Ontwikkeling naar passend onderwijs De ontwikkeling naar passend onderwijs is nog in een beginfase. Binnen het samenwerkingsverband volgt de school de ontwikkelingen en streeft zij naar inzet van haar zorgfunctionarissen op de reguliere basisscholen. Binnen het kader van het KSU beleidsplan wordt naar afstemming op stedelijk niveau gestreefd. 3.2 Kwaliteit van het onderwijs 3.2.1. Samenvattend oordeel gerealiseerde kwaliteit Het onderzoek van de inspectie leidt tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs tekortkomingen kent. De inspectie kent daarom een aangepast arrangement toe. Met name de vraag of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen is niet te beantwoorden. 11

Het fundament voor goed onderwijs is evenwel gelegd. Cruciale normindicatoren bij aanbod (3.1, 3.4, 3.8), didactisch handelen (6.1, 6.3, 8.1), en zorg en begeleiding (10.1, 11.3) zijn van een voldoende niveau. Vergeleken met het vorige kwaliteitsonderzoek van de inspectie (2006) heeft de school duidelijke stappen voorwaarts gemaakt. Vooral op het gebied van de zorg is dat zichtbaar geworden, deze is nu planmatig mede omdat er groepsplannen en individuele plannen worden gemaakt en uitgevoerd. Daarnaast worden de vorderingen van de leerlingen nu beter geanalyseerd, waardoor het aanbod en de didactiek beter afgestemd kunnen worden op de onderwijsbehoeften van de leerling(en). De ontwikkeling op het gebied van het vaststellen van onderwijsresultaten is echter niet zichtbaar geworden omdat die door de inspectie nog niet valide zijn te beoordelen. Op het gebied van de zorg vraagt alleen het inhoudelijk evalueren van de zorgtrajecten nog de aandacht. De didactische kwaliteit heeft daarentegen op enkele onderdelen kwaliteit verloren. Zo is het geven van feedback aan leerlingen onvoldoende en de taakgerichte werksfeer niet meer sterk, maar nog wel voldoende. Verder is het afstemmen op de verschillen tussen leerlingen op schoolniveau weliswaar voldoende, maar nog voor verbetering vatbaar, vooral omdat tijdens de geobserveerde lessen hierin duidelijke verschillen te zien waren tussen leraren. Vervolgens vraagt de doorgaande lijn binnen het aanbod opnieuw de aandacht, omdat de school voor de verschillende vakgebieden onderdelen van diverse methoden gebruikt, zonder deze voldoende uitgewerkt, vastgelegd en gepland te hebben. Tot slot is de geplande onderwijstijd voor rekenen en wiskunde onvoldoende, de landelijke richtlijn van minimaal 4 uren per week wordt niet gehaald. Bij het vorige onderzoek beoordeelde de inspectie de kwaliteitszorg niet, bij dit onderzoek wel. De inspectie stelt vast dat de kwaliteitszorg nog het nodige kan verbeteren waar het gaat om de systematische evaluatie van de opbrengsten en de evaluatie van leren en onderwijzen. Ook het borgen van onderwijsverbeteringen en de schoolontwikkeling als geheel, hebben in de afgelopen tijd te weinig aandacht gekregen. Het veiligheidsbeleid heeft door de invoering van het programma van de vreedzame school echter een duidelijke impuls gekregen. Het programma is het kader waarbinnen de school de aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling en veiligheid van leerlingen en leraren vorm geeft. Zowel ten aanzien van preventie, registratie van het welbevinden van leerlingen en leraren, als ook de afhandeling van (pest-)incidenten heeft de school de nodige maatregelen getroffen. 3.2.2 Begeleiding en opbrengsten De school gebruikt voldoende toetsen, zowel methodegebonden als methodeonafhankelijke, om de leerlingen in de groepen 3 tot en met 8 goed te kunnen volgen. De toetsgegevens worden ook geanalyseerd om zo het onderwijs in te richten en aan te passen op de verschillende ontwikkelingsniveaus van leerlingen. Hiervoor worden groepsplannen gemaakt en wanneer nodig individuele handelingsplannen. 12

Daarin gaat de school echter meer volgend dan plannend te werk. Er wordt nog geen ontwikkelingsperspectief vastgesteld op kortere of langere termijn. Hierdoor is geen leerlijn bepaald waarlangs de vorderingen van de (subgroepen van) leerlingen kunnen worden gevolgd en aan de hand waarvan kan worden bepaald of zij zich naar verwachting ontwikkelen. Daardoor is nu ook niet duidelijk welke leerlingen binnen een groepsplan/- aanpak passen en voor welke leerlingen extra zorg en begeleiding nodig is. De criteria hiervoor zijn niet helder vastgesteld. Het gevolg is dat er nu veel, individuele behoeften en niveaus zijn, waarop leraren in moeten spelen en niet duidelijk is wanneer welke eisen gesteld zouden moeten worden, passend bij de mogelijkheden van de (subgroepen) leerlingen. Voor het onderdeel technisch lezen zijn wel doelen gesteld per leerjaar. Deze zijn weliswaar gebaseerd op het protocol voor leesproblemen en dyslexie in het SBO, maar het betreft gemiddelde doelen en deze zijn niet voldoende afgestemd op de verschillende subgroepen/niveaus. Omdat er nog geen ontwikkelingsperspectieven zijn vastgesteld en niet duidelijk is of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen, kan de inspectie de resultaten die de school aan het eind van de schoolperiode weet te bereiken niet beoordelen. 3.2.3 Onderdelen voor noodzakelijke kwaliteitsverbetering Samenvattend vragen de volgende onderdelen om kwaliteitsverbetering: Het vaststellen van een ontwikkelingsperspectief bij de plaatsing van iedere leerling; Het volgen van leerlingen langs hun individuele leerlijn om vast te kunnen stellen of zij zich naar verwachting ontwikkelen, om het aanbod en de aanpak op af te stemmen of om, wanneer nodig, het perspectief bij te stellen; Het vaststellen en verantwoorden van de resultaten die aan het eind van de schoolperiode worden bereikt; Het uitwerken en plannen van (onderdelen van het) onderwijsaanbod, zodat de doorgaande lijn vastgelegd is; Het geven van feedback aan leerlingen op hun leer- en ontwikkelingsproces. De leraren laten in de lessen de leerlingen niet via onderlinge interactie reflecteren op hun eigen leerproces. Ook zorgen zij er te weinig voor dat hun feedback (mondeling en schriftelijk) niet alleen is gericht op het resultaat, maar ook op de totstandkoming daarvan. Het uitbreiden van de onderwijstijd voor het totale lesprogramma, omdat er teveel pauzetijd verloren gaat en specifiek voor het vak rekenen en wiskunde, omdat hiervoor te weinig tijd is ingeroosterd. Het inhoudelijk evalueren van de zorgtrajecten om de effecten vast te kunnen stellen van de extra orthodidactische en/of orthopedagogische begeleiding. Aan de hand daarvan kunnen goede vervolgstappen worden gezet. 13

Het systematisch volgen, bewaken en verbeteren van de onderwijskwaliteit is in ontwikkeling, maar staat nog wel aan het begin daarvan. Bovenschools wordt deze ontwikkeling aangestuurd en is een uniform instrument voor zelf-evaluatie gekozen. Systematisch evalueren van de onderwijskwaliteit en de resultaten daarvan vragen de aandacht evenals het borgen van afgesproken werkwijzen. Het preventieve en curatieve beleid rond de sociale veiligheid heeft zich verder ontwikkeld, alleen op het terrein van de leraren kan dit nog worden aangescherpt. 14

4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie het toegekende toezichtarrangement. Eerst gaat zij in op de naleving van de onderzochte wettelijke bepalingen (paragraaf 4.1). Daarna volgt het toezichtarrangement dat op basis van het kwaliteitsonderzoek wordt toegekend. 4.1 Naleving wet- en regelgeving Bij dit kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. De uitkomsten van het onderzoek zijn weergegeven in onderstaande tabel. Schoolplan in art. 16 lid 1 en 3 WPO Wel aanwezig Schoolgids in art.16 lid 2 en 3 WPO Wel aanwezig Zorgplan in art. 19, lid 1 en 3 WPO Wel aanwezig Onderwijstijd in art. 8 lid 7, onder b WPO Voldaan aan naleving 4.2 Toezichtarrangement Kwaliteit van het onderwijs: Op de Sint Maarten, locatie Leidsche Rijn zijn tekortkomingen vastgesteld in de onderwijskwaliteit, zodanig dat de inspectie het toezicht intensiveert en een aangepast arrangement vaststelt. Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor de kwaliteit op de school. Met het bevoegd gezag zijn daarom de volgende afspraken gemaakt. Het bevoegd gezag zorgt er voor dat de kwaliteit van het onderwijs op de school vóór 1 augustus 2010 voldoende is, zodanig dat de inspectie het geïntensiveerde toezicht kan opheffen. Daarbij zorgt het bevoegd gezag ervoor dat de school voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vaststelt en het onderwijs daarop afstemt. Op twee momenten verantwoordt het bevoegd gezag zich over de voortgang van de kwaliteitsverbetering, namelijk; uiterlijk 1 augustus 2009 als tussentijdse verantwoording. uiterlijk 1 augustus 2010 als eindverantwoording. De verantwoordingen zijn zo mogelijk voorzien van oordelen op basis van (zelf)evaluaties en beschrijven de activiteiten en maatregelen die genomen zijn om de kwaliteit te verbeteren. 15

Om vast te stellen of de onderwijskwaliteit is verbeterd, voert de inspectie een heronderzoek uit op de school. De verantwoording van het bevoegd gezag zal de inspectie gebruiken in haar onderzoek. Bij het onderzoek zullen in ieder geval de vastgestelde tekortkomingen worden onderzocht en ook de overige normindicatoren voor goed onderwijs. Dit heronderzoek zal in principe over twee jaar plaatsvinden (in schooljaar 2010/2011). Indien echter de tussentijdse verantwoording van het bestuur daartoe aanleiding geeft kan het onderzoek van de inspectie eerder uitgevoerd worden. Ook kunnen bovenstaande afspraken worden aangepast indien in de komende twee jaar de risicoanalyses van de inspectie daartoe aanleiding geven. 16