100 Gouden regels voor zakelijke teksten Pyter Wagenaar & Heidi Aalbrecht
Inhoud Inleiding 7 Foutloos schrijven 9 Formuleren 41 Leestekens 59 Brieven 73 Offertes 87 E-mail 99 Taaletiquette 113 Verklaring van gebruikte termen 127 Literatuur verder lezen 131 Register 133 5
1 Alleen sukkels kunnen niet spellen. Het gaat om de inhoud, ik ga me echt niet druk maken over spelling. Mijn baas maakt ook d/t-fouten. Zo kun je jezelf voor de gek proberen te houden, maar als jij elementaire spelfouten maakt, kun je er donder op zeggen dat er stilletjes om gegniffeld wordt. Je wordt minder serieus genomen. Ook door mensen die zelf spelfouten maken, zoals je baas. Want mensen zien vaak de balk in hun eigen oog niet, maar wel de splinter in het oog van een ander. Spellen is een eitje. Een kind van twaalf kan het. Jij kon het als twaalfjarige ook. Je moet er gewoon weer even moeite voor doen. En af en toe een woordje opzoeken in een naslagwerk. Zet het Groene Boekje in je internetfavorieten: www.woordenlijst.org. Samen met de gouden regels hierna is het de basis van een tekst zonder spelfouten. 11
3 Vertrouw nooit klakkeloos de spellingcontrole van je tekstverwerker. De spellingcontrole zet een rode kringel onder woorden die hij als verkeerd gespeld aanmerkt. Daarbij gaat het vaak om samenstellingen die het programma niet kent of niet kan afleiden, en die daarom niet per se ook écht fout zijn. En het omgekeerde komt misschien nog wel vaker voor, dus dat er géén kringel staat onder woorden die fout zijn gespeld. Zo beloont het programma je niet zelden met het weghalen van de rode kringel als je een spatie schrijft, ook al maak je dan juist een fout. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij zeventienjarigen, dat wordt goedgekeurd als je er zeventien jarigen van maakt: Rijbewijs voor zeventienjarigen. Rijbewijs voor zeventien jarigen. Een spellingcontrole is bovendien geen grammaticacontrole, dus d/t-fouten worden vaak niet opgespoord. Het programma heeft bijvoorbeeld geen enkele moeite met ik wordt of jij word. Streef naar een tekst zonder fouten, niet naar een tekst zonder rode of groene krinkels, dus gebruik de spellingcontrole hoogstens om je te laten waarschuwen voor mogelijke fouten. 13
5 Nooit meer d/t-fouten: vul het woord werken in en je hoort het vanzelf. Met stip op 1 in de spelfoutentop 10: d/t-fouten in werkwoorden. Want hoe zat het ook alweer: ik word(t), jij word(t), hij word(t)? Die twijfel is er alleen bij woorden die op een -d eindigen, want bij andere woorden hoor je vanzelf of er wel of geen -t achter komt. Van die eigenschap kun je handig gebruikmaken: twijfel je over d/t, vervang dan het woord waarover je twijfelt door werken. Dus: Word(t) jij de nieuwe projectleider? Werk jij de nieuwe projectleider in? Je hoort bij werk geen -t, dus word krijgt ook geen -t: Word jij de nieuwe projectleider? Werkwoorden in de verleden tijd eindigen nooit op -dt. Het is dus: Werd jij de nieuwe projectleider? 15
7 Samenstellingen met botsende klinkers krijgen een koppelteken. Samenstellingen die bestaan uit twee woorden waarvan het eerste eindigt op een klinker en het tweede met een klinker begint, zijn soms lastig te lezen. Dat is zeker zo als de twee klinkers die naast elkaar komen te staan, samen een klank vormen, zoals aa, eu, oe of ui dat wordt klinkerbotsing genoemd. Om klinkerbotsing te voorkomen, schrijf je een koppelteken tussen die twee klinkers: combinatie a + a a + e a + i a + u e + e e + i e + u i + e i + i i + j o + e o + i o + o o + u u + i u + u voorbeeld valuta-aankopen media-expert pagina-indeling programma-uitwisseling productie-eis adrenaline-injectie optie-uitkering, privé-uitgave groei-economie multi-inzetbaar ski-jack zo-even solo-instrument (maar: zoiets) co-ouder stereo-uitzending milieu-inspectie bureau-uren Tussen andere klinkercombinaties is een koppelteken dus niet nodig, zoals in antiautoritair, communicatieadviseur, divisieonderdeel, offerteaanvraag of softwareontwikkelaar. 17