Orthopedie Amputatie van het been, heup en bekken Hemipelvectomie Inleiding In overleg met uw arts is besloten dat u een hemipelvectomie zult ondergaan. Een hemipelvectomie is een operatie waarbij uw been, inclusief de heup en een deel van het bekken met een deel van de bil wordt verwijderd. In deze brochure leest u wat de ingreep en de verdere behandeling inhoudt. Hemipelvectomie De aanleiding voor een hemipelvectomie is vaak botkanker (ongeveer 75% ), meestal in het bij het bovenbeen of bekken. Een andere reden om deze operatie uit te voeren is een (motor)ongeval, waarbij het been niet meer te redden valt. De chirurg zal zijn uiterste best doen om een deel van het darmbeen (de bekkenkam) en het zitbeen te sparen. Deze botten kunnen in een later stadium namelijk als steunpunt dienen voor een prothese. Ze maken ook dat u makkelijker kunt zitten. Hoeveel bot gespaard kan worden is afhankelijk van de plaats en de grootte van de tumor. Voorbereiding op de operatie Een hemipelvectomie is lichamelijk en geestelijk een ingrijpende gebeurtenis. Meestal is er weinig tijd om te wennen aan het idee dat u uw been zult verliezen, omdat de beslissing snel genomen moet worden. In acute situaties, zoals na een ongeval, is voorbereiding helemaal niet mogelijk. De operatie wordt uitgevoerd om uw leven te redden; die gedachte kan u misschien helpen om te accepteren dat u uw been zult verliezen. 1
In voorbereiding op de operatie heeft u een gesprek met de arts, en een gesprek met de oncologieverpleegkundige. Hij of zij stelt u een aantal vragen, die van belang zijn rondom de operatie en geeft u aanvullende informatie en begeleiding. Bij iedere operatie is de kans op complicaties aanwezig, zoals nabloeding of infectie. De arts zal u ook hierover meer uitleg geven. In deze gesprekken kunt u natuurlijk ook zelf vragen stellen. Lichamelijke voorbereiding Als u lichamelijk in een goede conditie bent kan uw lichaam de operatie beter aan. De arts overlegt met u hoe u op een verantwoorde manier kunt blijven bewegen tot de operatie. Om uitgerust te zijn voor de operatie, is het belangrijk dat u van tevoren gezond eet en probeert genoeg te slapen. U kunt het beste voor de operatie al met krukken leren lopen. Hiervan zult u na de operatie profijt hebben. Geestelijke voorbereiding Met de verpleegkundige kunt u praten over de psychische belasting die de ingreep met zich meebrengt. Het kan bijvoorbeeld goed zijn om u al van tevoren te realiseren dat uw lichaam er na de operatie anders uitziet. Misschien wilt u praten over de verandering die de operatie betekent voor uzelf, uw naasten, uw werk, enz. Misschien maakt u zich zorgen over de reacties van uw omgeving of vraagt u zich af wat u met uw leven wilt doen na de operatie. Al deze dingen kunt u bespreken met de verpleegkundige. Verdoving (anesthesiologie) De operatie gebeurt onder algehele narcose. Enkele weken voor de operatie krijgt u een oproep voor het spreekuur van de preoperatieve polikliniek Anesthesiologie. Hier krijgt u alle informatie over de verdoving en pijnbestrijding. Ook wordt er bloed afgenomen voor onderzoek. Afhankelijk van uw leeftijd en conditie wordt er een ECG (hartfilmpje) gemaakt. De opname op de verpleegafdeling Orthopedie De operatie De afdeling Orthopedie belt u ongeveer twee weken voor de opname om de opnamedatum door te geven. De dag voor de operatie meldt u zich op het afgesproken tijdstip bij de opnamebalie in de aankomsthal van het UMCG. Een gastvrouw brengt u naar afdeling A2VA (Fonteinstraat 3, tweede etage). Een verpleegkundige brengt u naar uw kamer. Als u medicijnen gebruikt vragen we u om deze in hun originele verpakking mee te nemen. Op de dag van de opname heeft u gesprekken met de verpleegkundige, de zaalarts, de behandelende oncologisch orthopedisch chirurg en eventueel de anesthesioloog. U hoort de dag voor de operatie vanaf welk tijdstip u nuchter moet blijven. Dit is afhankelijk van het tijdstip waarop de operatie plaatsvindt. De avond voor de operatie krijgt u een slaaptablet. Als u aan de beurt bent voor de operatie wordt u in uw bed naar de operatiekamer gebracht. Daar krijgt u meerdere infusen om vocht en medicijnen toe te dienen. Die medicijnen zijn onder andere pijnstillers en antibiotica. De antibiotica wordt uit voorzorg gegeven, omdat het om een grote wond gaat en patiënten vaak een verminderde weerstand hebben, bijvoorbeeld door chemotherapie en/of radiotherapie. De anesthesioloog brengt u onder narcose. De operatie duurt meerdere uren. 2
Na de operatie Na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer (recovery) of de intensive care (IC) gebracht. Dit is van tevoren met u besproken. Op de uitslaapkamer en de IC zijn altijd artsen en verpleegkundigen aanwezig die u in de gaten houden. U wordt een aantal uren verbonden aan bewakingsapparatuur die uw hartslag, bloeddruk, temperatuur en ademhaling voortdurend controleert. Met behulp van een kapje of slangetje krijgt u zo nodig zuurstof toegediend. De drains die tijdens de operatie zijn ingebracht voeren wondvocht en bloed af. Het pijnteam vanuit de afdeling Anesthesiologie regelt de pijnmedicatie na de operatie. Om de pijn te bestrijden krijgt u een pijnpomp via de ruggenprik of een morfinepomp via het infuus. Door de operatie kan er veel zwelling ontstaan in de schaamstreek, waardoor spontaan plassen niet lukt. Daarom krijgt u een katheter, een slangetje in de blaas waardoor de urine afgevoerd wordt. De katheter blijft in de blaas totdat u uw onderlichaam kunt optillen en kunt zitten op een po. Uw familie of contactpersoon kan zich melden op de verpleegafdeling (A2). Van daaruit begeleidt een verpleegkundige het bezoek naar de plaats waar u zich bevindt. Als u op de uitslaapkamer ligt mag er vanaf 18.30 uur bezoek bij u komen. U wordt naar de afdeling teruggebracht als u goed wakker bent en de controles van de bloeddruk en dergelijke goed zijn. Mogelijke complicaties Een hemipelvectomie is een zware operatie, waarbij verschillende complicaties mogelijk zijn. Bloedverlies Door het grote wondgebied bestaat de kans op veel bloedverlies. Dat vergroot de kans op bloedarmoede. Daarom wordt uw bloed daarop gecontroleerd. Zo nodig wordt bloed toegediend. Infectie Om infectie te voorkomen wordt er uit voorzorg antibiotica gegeven rondom de operatie. Als er na de operatie verschijnselen zijn die wijzen op infectie (koorts, roodheid, warmte en zwelling van de wond) wordt uw bloed gecontroleerd. Een infectie kan meestal worden bestreden met antibiotica. Soms is een extra ingreep nodig om de wond schoon te maken. Fantoompijn Na een hemipelvectomie hebben veel mensen het gevoel dat hun been nog aanwezig is. Soms kan dat gevoel verdwijnen door bijvoorbeeld een kussen op de plek van het denkbeeldige been te leggen. Fantoompijn is zenuwpijn in het afwezige been. Fantoompijn wordt behandeld met verschillende medicijnen, soms in combinatie met elkaar. Deze cocktail van medicijnen kan bijwerkingen hebben, zoals sufheid of verminderde concentratie. Als u veel last heeft van de bijwerkingen, dan wordt gezocht naar een ander middel of een lagere dosering. Uitslag weefselonderzoek Het verwijderde weefsel wordt na de operatie opgestuurd voor onderzoek. Er wordt gekeken of de tumor geheel verwijderd is en de snijvlakken vrij zijn. De uitslag hiervan krijgt u na ongeveer twee weken. Soms is er een aanvullende behandeling nodig. De arts zal dit met u bespreken. 3
Terug op de afdeling Revalidatie De eerste dagen na de operatie gaan vaak in een roes voorbij. Het bijkomen van de operatie, bijwerking van de pijnstilling, het bloedverlies en de spanning kunnen zorgen voor sterke wisselingen in uw stemming. De verpleegkundigen zullen u zo goed mogelijk begeleiden. Na enkele dagen worden de drains verwijderd en de infusen afgebouwd. Daarna kunt u beginnen te mobiliseren. De verpleegkundigen en fysiotherapeut begeleiden u hierbij. De eerste keer dat u gaat staan en op de stoel gaat zitten kunt u een licht gevoel in uw hoofd krijgen, doordat u lang gelegen heeft. Deze klachten zullen afnemen naarmate u vaker uit bed komt. Het kan zijn dat u weinig eetlust heeft na de operatie. De diëtist kan worden ingeschakeld om te zorgen voor goed uitgebalanceerde voeding. Dit is belangrijk voor uw wondgenezing en uw conditie. Ondersteuning Een hemipelvectomie is zeer ingrijpend voor u en uw naasten. De eerste keer dat u uw lichaam na de operatie weer ziet, is een moeilijk moment. Met de verpleegkundige kunt u hierover praten en bespreken wat u kunt doen om dit soort momenten zo goed mogelijk te laten verlopen. Daarnaast zijn er andere vormen van ondersteuning en begeleiding mogelijk, bijvoorbeeld door een medisch maatschappelijk werker of een psycholoog. In de folder Medisch Maatschappelijk Werk vindt u hierover meer informatie. Deze folder kunt u aan de verpleegkundige vragen. Na de operatie volgt een periode van revalidatie. U moet opnieuw leren zitten, bewegen en uw evenwicht bewaren. De fysiotherapeut en ergotherapeut begeleiden u hierbij. Wanneer het zitbeen is weggenomen kost het enige tijd en oefening voor u weer goed evenwicht heeft en comfortabel kunt zitten. De fysiotherapeut geeft u tips over het voortbewegen: hoe u het beste in en uit bed kunt komen, hoe u van het bed naar een stoel kunt bewegen en hoe u naar het toilet kunt gaan. Ook begeleidt de fysiotherapeut u bij het leren lopen met krukken en uw evenwicht bewaren op één been. De revalidatiearts bespreekt het revalidatietraject met u. Meestal vindt de revalidatie plaats in het revalidatiecentrum Beatrixoord. Dit kan gebeuren tijdens een opname (klinische revalidatie) of in dagbehandeling. In de folder Revalideren na beenamputatie vindt u informatie hierover. U krijgt deze folder van de verpleegkundige. Prothese Na ongeveer zes weken wordt in overleg met u besloten of een prothese voor u geschikt is. Dit gebeurt in samenwerking met een orthopedisch instrumentmaker en de revalidatiearts. Het kan zijn dat u zelf geen prothese wilt. Er zijn ook patiënten voor wie geen prothese gemaakt kan worden, omdat er niet voldoende bot over is om de prothese te steunen. Dit is het geval als u een complete hemipelvectomie heeft gehad, waarbij darmbeen en zitbeen zijn verwijderd. Of u nu wel of niet een prothese gaat dragen, er is heel veel mogelijk is op het gebied van aanpassingen in huis en op het werk. Ook zijn er allerlei mogelijkheden op sportief gebied, zoals rolstoelsporten, zwemmen en fietsen met een handbike. De revalidatiearts, ergotherapeut, fysiotherapeut en instrumentmaker kunnen hierbij advies geven. 4
Weer thuis Ook als u weer thuis bent kunt u op lichamelijk en geestelijk gebied problemen tegenkomen. De ergotherapeut kan samen met u zoeken naar manieren om beperkingen te omzeilen door aanpassingen te maken in uw huis en werksituatie. U kunt hierbij denken aan het vinden van de juiste stoel en manieren om goed op het toilet te zitten, prettig in bed te liggen en met krukken te lopen. Daarnaast moet uw kleding waarschijnlijk aangepast worden, zodat het weer prettig zit. De gemeente kan aanpassingen in huis aanbrengen. Geestelijk is de confrontatie met de buitenwereld vaak moeilijk. Neem in deze eerste periode tijd voor uzelf en uw naasten, om aan de nieuwe situatie te wennen en uit te rusten van alles wat u heeft meegemaakt. De huisarts kan u in de thuissituatie begeleiden. De bedrijfsarts zal u begeleiden in de werksituatie. Contact opnemen met het ziekenhuis Als u kort na uw ontslag (één van) onderstaande klachten heeft, neemt u dan contact op met de dienstdoende orthopeed. Die is te bereiken via de verpleegafdeling, op tel.nr: (050) 361 31 90: als u koorts heeft. hoger dan 38,5 graden Celsius als u plotseling hevige pijn krijgt als de wond(en) rood, dik en pijnlijk wordt of als er vocht uitkomt. Meer informatie Vragen Via de website www.beenamputatie.nl, www.hemipelvectomie.nl en www.lvvg.nl kunt u veel informatie vinden over de operatie en de gevolgen ervan. Hier vindt u ook de ervaringen van mensen die deze behandeling hebben ondergaan. Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, dan kunt u deze stellen aan de verpleegkundige van de polikliniek Orthopedie. Het telefonisch verpleegkundig spreekuur is op woensdagochtend tussen 9.30-11.30 uur, telefoonnummer (050) 361 87 00. U kunt uw vraag ook per e-mail stellen: vps@orth.umcg.nl. Op werkdagen wordt binnen 48 uur op uw mail gereageerd. Aantekeningen VLK082-1704/april 2017 5