Innovatiezone Westvoorne Green Economy
Samenvatting De Innovatiezone is gesitueerd aan de noordrand van het Oostvoornse Meer op het fysieke snijvlak tussen Natura2000 natuurgebied en het haven industrieel complex. Deze plek werd vooral gezien als barrière tussen de haven en de omgeving. Met het project Noordrand (onderdeel van de Regionale Investeringsagenda) transformeert het gebied naar dé verbindende factor tussen de bedrijvigheid in de haven en de dynamiek van de natuur. De zone als plek die iets biedt aan industrie én milieu. De Innovatiezone is een locatie waar experimenten en innovaties in de open lucht ontwikkeld, getest en getoond worden. Door de unieke ligging van de zone is de locatie bij uitstek geschikt voor innovaties op het gebied van green economy. Innovaties op het gebied van ecologische ontwikkeling, duurzame energiewinning en circulaire economie worden hier ontwikkeld en getoond. De producten worden vermarkt via het fieldlab Smart, Safe & Resilient Mainport (SSRM). Nieuwe bedrijven (of bedrijven met nieuwe producten) worden gestimuleerd om zich te vestigen in de regio. Hierbij ligt de focus op bedrijven die gericht zijn op duurzaamheid, ecologie en circulaire economie. Daarmee draagt de Innovatiezone direct bij aan de economische ontwikkeling van Voorne Putten en de omliggende regio. Het betekent een krachtige impuls aan de regio en het versterkt de concurrentiepositie en leefbaarheid.
Innovatiezone Westvoorne Green Economy De Innovatiezone is gesitueerd aan de noordrand van het Oostvoornse Meer op het fysieke snijvlak tussen Natura2000 natuurgebied en het haven industrieel complex. Deze zone ligt er nu wat verlaten bij. Het is vooral een plek voor vrijbuiters en recreanten die niet veel eisen stellen. Recreanten komen vooral (kite)surfen, duiken en mountainbiken. Deze plek leent zich voor vrijdenkers. Een plek waar buiten de kaders gedacht kan worden. Deze plek wordt nu gezien als barrière tussen de haven en de omgeving. De zone kan juist ook gezien worden als verbindende factor, als schakel tussen de bedrijvigheid in de haven en de dynamiek van de natuur. Juist waar je aan de ene kant de ruimte voelt en aan de andere kant het rumoer, de spanning tussen twee werelden, daar kunnen nieuwe gedachten, innovatieve ideeën ontstaan. Met het project Noordrand Voorne Putten (onderdeel van de Regionale Investeringsagenda) transformeert het gebied naar de verbindende factor tussen de bedrijvigheid in de haven en de dynamiek van de natuur. De zone biedt zo een plek aan zowel industrie als milieu. Testfield Binnen de gehele duurzame ontwikkeling van de Noordrand van Voorne Putten wordt de Innovatiezone een podium voor duurzame initiatieven op het snijvlak van industrie, economie en natuur. De ruimte van het Oostvoornse Meer biedt unieke mogelijkheden, zowel onder water als op het strand en in het duin. Het meer is geschikt voor materialen of technieken die onder water toegepast moeten worden. De diepte van het meer is hier uitermate geschikt voor. Langs de kant of op het duin hebben wind, zon, zoute lucht en vocht vrij spel. Materialen worden hier continu blootgesteld aan de elementen. De locatie is bij uitstek geschikt om concepten uit het laboratorium, de collegebanken en vanuit de bedrijven in de open ruimte te testen. Denk aan het testen en ontwikkelen van drijvende zonnepaneelvelden op een drijfinstallatie van gerecyclede grondstoffen. Of aan polymere bakken voor het kweken van waterplanten en mosselen (het lokale bedrijf Farm Frites levert de grondstoffen (aardappelschillen)). Zie verderop voor meer mogelijkheden zoals deze eerder benoemd zijn door de kernpartners. Naast dit alles biedt de locatie een andere, meer abstracte mogelijkheid. Regelgeving rondom natuurgebieden is zeer stringent wat beperkend werkt voor bedrijven (zonder hier een waardeoordeel over te hebben). Binnen de MRDH speelt deze spanning op verschillende locaties. De zone biedt de mogelijkheid om te experimenteren en de randen van de wet en regelgeving op te zoeken. DCMR en Provincie Zuid Holland hebben, in aansluiting op de aankomende Omgevingswet hun medewerking toegezegd. Zo ontstaat dus ook een omgeving waar geëxperimenteerd wordt met regelgeving rondom natuur en bedrijven. Per experiment wordt bezien hoe de invulling plaatsvindt. De kernpartners (waarin zowel het bedrijfsleven als het onderwijs vertegenwoordigd zijn) hebben reeds uitvoerig gekeken naar de mogelijkheden die de zone biedt om te experimenteren en testen. Onderzoek naar de volgende onderwerpen wordt voorzien binnen de Innovatiezone: De transitie naar duurzame energie is in volle gang. Wind en zonne energie zijn sterk in opkomst. Het aandeel duurzame energie groeit. Een van de bottlenecks is de opslag van
energie, om pieken en dalen op te vangen. De zone biedt ruimte om alternatieven van energieopslag te onderzoeken. Afval = grondstof. Het denken in kringlopen, vraagt om een geheel andere manier van ontwerp van producten en keuze van grondstoffen. De zone biedt een uitgelezen plek om inspiratie en kennis op te doen over natuurlijke kringlopen en deze te spiegelen op gangbare producten en processen van een bedrijven. Bedrijven kunnen zo komen tot nieuwe ontwerp regels. De zone langs het Oostvoornse Meer ruimte om materialen te testen op invloed van zon, water, zand, zout. Bedrijven die installaties fabriceren die gedurende de levensduur sterk beproefd worden op bijvoorbeeld zout, kunnen hier onderzoek laten naar gebruik van alternatieve materialen of coatings en de invloed van zout en open ruimte. Bedrijven zijn gehouden steeds verder de uitstoot van schadelijke stoffen in de lucht te reduceren. Dat is vaak een kostbare zaak. Hoe reduceert de natuur zijn afval stoffen? Onderzoek kan worden gedaan naar kosten efficiënte alternatieven. Het Oostvoorne meer is een zout meer. De verwachting is dat de vraag naar aquacultuur, algenteelt of dergelijk de aankomende decennia flink zal stijgen. De Innovatiezone biedt een mooie plek om onderdelen van deze trend te onderzoeken zodat opschaling in de toekomst op een verantwoorde wijze kan plaats vinden In het Oostvoornse Meer komt, ondanks een relatief hoog zoutgehalte, blauwalg voor. Een onderzoeksvraag is de zout tolerantie van deze (Oscillatoriaceae) soort, zodat er mogelijk gericht beheer van het waterschap kan plaats vinden. Met onderzoek kunnen oplossingen worden gevonden de Blauwalg en mogelijk ook voor alternatieve bestrijding methode en biedt dus businesskansen. Naast het vraagstuk van de Blauwalg speelt gelijke tijd het probleem van paalworm. De wormen tasten oude scheepswrakken op de bodem aan. Kan de waterkwaliteit van het meer verbeteren door de morfologie aan te passen en de diepe delen (tot 43 m) op te vullen met zand uit de Voordelta of bv schone grondstoffen uit een afvalverwerkingsbedrijf op de Maasvlakte? Is hier een win/win te vinden en leidt dat tot een nieuwe kijk en kansen op de verhouding van bedrijven met hun omgeving? Verstopping door bijvoorbeeld mosselen van een waterinlaat voor koelwater leidt tot veel onderhoudskosten. Hoe kan dit voorkomen worden? De kaden in de haven verouderen. Nieuwe aanleg is kostbaar. Hoe kunnen kaden hersteld worden en daarmee de levensduur worden verlengd? Zouden de kaden zich ook zelf kunnen herstellen? Wat leert de natuur ons? In de chemiesector wordt steeds meer gezocht naar alternatieve, biologische grondstoffen. Onderzoek kan mogelijk worden gedaan naar alternatieve algenkweek en verwerking daarvan in de zone. Deze primaire functie (testfield) biedt de ruimte voor twee andere functies van de innovatiezone: Locatie voor onderwijs, onderzoek en wetenschap: Het Innovatiecentrum Westvoorne Green Economy leent zich uitstekend voor wetenschappelijke en educatieve doeleinden. In samenwerking met onderwijs en kennisinstellingen kan het Innovatiecentrum een faciliterende rol spelen bij het uitvoeren van onderzoek. Daarnaast biedt de zone een uitstekende locatie voor lessen in een inspirerende omgeving.
Inspiratiecentrum: Het Oostvoornse meer en de contrasterende omgeving geeft creatieve energie die nieuwe ideeën losmaakt en prikkelend en verfrissend werkt. Een accommodatie die hieraan ruimte geeft en gebruik van maakt, is uitermate geschikt voor wetenschappelijke of educatieve doeleinden en inspirerende sessies voor het bedrijfsleven. De dynamische omgeving daagt uit voor een ontwerp waarbij de relatie met het gebied behouden blijft en tegelijkertijd inspiratie wordt teruggegeven aan het landschap. Organisatie Bij een positief besluit over de bijdrage wordt de stichting Innovatiezone Westvoorne Green Economy opgericht. De gemeente Westvoorne zal de, van de MRDH ontvangen bijdrage, aanwenden om een subsidie te verlenen aan deze stichting om de hier gestelde activiteiten uit te voeren. Er wordt een bestuur ingesteld met vertegenwoordigers van de gemeenten op Voorne Putten, Havenbedrijf en onderwijsinstellingen. Onderstaande leden van de kernpartners worden hiervoor benaderd. Het secretariaat en financiële beheer van de stichting (en daarmee het project) neemt gemeente Westvoorne op zich en is verantwoordelijk voor het verkrijgen van de noodzakelijke middelen. Aan bedrijven met een onderzoeksvraag wordt een bijdrage gevraagd die in verhouding staat tot de omvang van de vraag. Een benchmark gericht op de juiste aanpak van het werken met onderzoeksopdrachten vindt plaats met de andere fieldlabs binnen de MRDH. De Innovatiezone gaat uit van een groeimodel. Na de start met de kernpartners sluiten meer bedrijven en instellingen bij het initiatief aan. De eerste drie jaar ligt de focus op een succesvolle start en het vinden van definitieve huisvesting, inrichting en (inhoudelijke) invulling. De stichting Innovatiezone Westvoorne Green Economy wordt de drijvende kracht achter de Innovatiezone. Aan de kernpartners wordt gevraagd om een bestuurslid te leveren voor de stichting. Het gaat om de volgende organisaties: Gemeente Westvoorne: Bert van der Meij (Wethouder), Marcel Westerhout (teamhoofd), Jos Littel (Beleidsmedewerker Economie); Arcadis: Philip Drontmann (alliantiemanager); Delta Academy/Centre of Expertise Deltatechnology: Joost Stronkhorst (lector); Havenbedrijf Rotterdam: Frank Wolkenfelt, Paul de Beijer, Marjolein Boer (innovatiemanager); Smart Ports (indirect TU Delft en EUR) Michiel Jak, directeur; DCMR Arie Deelen, directielid; Fieldlab Smart, Safe & Resilient Mainport Peter de Bruijn (Chairman). Naast deze kernpartners zijn er meer organisaties betrokken bij de ontwikkeling van de Innovatiezone: Waterschap Hollandse Delta Recreatieschap Voorne Putten Rozenburg (recreatief beheerder Oostvoornse Meer) Deltalinqs Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) Fieldlab infrastructuur Zuid Holland
Kosten & planning De Innovatiezone Westvoorne Green Economy legt een directe connectie met het onderwijs (Delta Academy en Smart Port (o.a. TU Delft en EUR)), het bedrijfsleven en het fieldlab Smart, Safe & Resilient Mainport (SSRM). Qua bedrijfsleven wordt gekeken naar bedrijven met een onderzoeksvraag op het gebied van ecologie, duurzame energiewinning en circulaire economie. Vanwege de koppeling aan het onderwijs is de begroting ingedeeld in onderwijsperiodes en niet in kalenderjaren. De zone start met een budget van 347.500, voor de eerste drie jaar (2016 2019). De verdeling van de inkomsten is als volgt: Bron Euro s MRDH 180.000, Westvoorne 60.000, Arcadis 7.500, Delta Academy 50.000, Havenbedrijf 25.000, Bedrijven HIC * 25.000, Totaal 347.500, ( 32.500, ambtelijke inzet) Ophalen uit onderzoeksopdrachten (zie organisatie). * Haven-industrieel complex. Gemeente Westvoorne heeft de volledige voorbereidingskosten voor haar rekening genomen. In totaal komt dit uit op 7.500,. De verdere kosten voor de gemeente bestaan uit de inhuur van de projectbegeleiding door Arcadis ( 15.000, ) en aanschaf van de mobiele unit waaruit de Innovatiezone gaat starten ( 5.000, ). Buiten deze opdracht heeft Arcadis als marktpartij zelf ook geïnvesteerd in het project door capaciteit en knowhow ter beschikking te stellen ( 7.500, ). Gedurende de looptijd van het project zal de gemeente zowel in cash als in kind blijven bijdragen. Met name in de eerste twee opstartjaren zal dit gaan om een geraamd bedrag tussen de 12.500, en 15.000, aan ambtelijke uren. Deze inzet is reeds vrijgemaakt binnen de ambtelijke organisatie. Hieronder wordt weergegeven hoe de kosten verdeeld zijn over de eerste drie jaar. Per jaar, in euro 2016 2017 2017 2018 2018 2019 Totaal Accommodatie 12.000 9.000 9.000 30.000 Oefenveld 20.000 20.000 20.000 60.000 Onderwijs 75.000 45.000 42.500 162.500 Programma management 45.000 28.000 22.000 95.000 Totaal 152.000 102.000 93.500 347.500 Bij een positief besluit over de bijdrage van de MRDH gaan de kernpartners aan de slag met de inrichting van de Innovatiezone (de inrichting is reeds gestart). De Innovatiezone moet op tijd gereed zijn om in de tweede helft van het leerjaar 2016 2017 in gebruik te nemen. De locatie wordt
ingericht met (tijdelijke) voorzieningen zoals een onderkomen. In het leerjaar 2017 2018 moet de zone volledig ingericht en gebruiksklaar zijn voor bedrijven en onderwijsinstellingen. Na 3 jaar wordt geëvalueerd. November 2016 Behandeling aanvraag bijdrageregeling BC EV MRDH December 2016 Start met oprichting stichting 1 e onderzoeksvragen uit bedrijfsleven matchen i.s.m. SSRM; Tijdelijke locatie opzetten met studenten. 1 e helft 2017 5 10 onderzoeksvragen vanuit bedrijfsleven worden onderzocht; 2 pilots op oefenveld; 1 student event & 3 kennissessies. 2 e helft 2017 2019 Eind 2019 Doorontwikkeling Innovatiezone door meer onderzoeksvragen op te pakken binnen de zone. Evaluatie van de Innovatiezone. Bij succes wordt de Innovatiezone voortgezet.