Toerisme op Schouwen-Duiveland Omvang en economisch belang 2014-2015-2016
Deze rapportage is samengesteld door Kenniscentrum Kusttoerisme in opdracht van Gemeente Schouwen-Duiveland. Bij het samenstellen van deze publicatie is de grootste zorgvuldigheid betracht. Kenniscentrum Kusttoerisme is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie in deze publicatie. Kenniscentrum Kusttoerisme p/a HZ University of Applied Sciences Postbus 364 4380 AJ Vlissingen Telefoon: 0118-489 850 E-mail: info@kenniscentrumtoerisme.nl Website: www.kenniscentrumtoerisme.nl Vlissingen, juni 2017
Samenvatting Toerisme is van groot belang voor de gemeente Schouwen-Duiveland en de gemeente wil graag inzicht in de omvang en economische betekenis van toerisme. Op verzoek van de gemeente stelt Kenniscentrum Kusttoerisme, onderdeel van HZ University of Applied Sciences, jaarlijks een rapportage samen, waarin inzicht wordt geboden in verblijfstoerisme en dagtoerisme. Voor verblijfstoerisme is de ontwikkeling weergegeven van het aantal overnachtingen over de periode 2011-2016, met een uitgebreidere analyse over de jaren 2014, 2015 en 2016. Dagtoerisme wordt alleen voor de jaren 2015 en 2016 beschreven, omdat er pas vanaf 2015 gegevens beschikbaar zijn waarmee dagtoerisme in beeld kan worden gebracht. Verblijfstoerisme Onderstaande tabel toont het aantal overnachtingen in de gemeente Schouwen-Duiveland voor de jaren 2011-2016. Alleen voor de jaren 2014-2016 zijn gedetailleerde cijfers beschikbaar. Het totale aantal groeide in 2016 met 7 procent, t.o.v. 2014. Deze groei zat vooral in het toeristisch verblijf. Aantal overnachtingen 2011 2013 2014 2015 2016 Toeristisch verblijf n.b. n.b. 2.640.800 2.828.100 2.992.100 Vaste gasten - campings / havens n.b. n.b. 1.599.600 1.593.700 1.587.500 Totaal vlg. toeristenbelasting 4.544.600 4.455.800 4.240.400 4.421.800 4.579.600 Vaste gasten - tweede woningen n.b. n.b. 669.500 680.900 680.900 Totaal n.b. n.b. 4.909.900 5.102.800 5.260.400 Dagtoerisme Op basis van gegevens over parkeertransacties in de gemeente, gecombineerd met kengetallen uit landelijke en provinciale onderzoeken, is een raming gemaakt van de omvang van het dagtoerisme op Schouwen-Duiveland. Tevens is een schatting gemaakt van het aantal recreatieve activiteiten van eigen inwoners. De omvang hiervan wordt vaak onderschat, maar verreweg de meeste recreatieve activiteiten vinden plaats in de directe woonomgeving. Aantal activiteiten 2015 2016 Dagtoeristen 3.169.500 3.154.600 Recreatieve activiteiten van eigen inwoners 1.062.800 1.033.181 Totaal 4.232.300 4.187.800 Bestedingen van toeristen De bestedingen van toeristen omvatten alle bestedingen die de toerist doet in de gemeente. Dit zijn dus overnachtingskosten, maar ook andere bestedingen aan activiteiten tijdens het verblijf zoals horecabezoek. Verblijfstoerisme dagelijkse uitgaven tijdens overnachtingen van toeristen en vaste gasten 2014 2015 2016 127.437.000 139.277.500 141.766.000 Verblijfstoerisme jaarlijkse kosten vaste gasten 40.861.500 39.431.500 39.557.500 Verblijfstoerisme totaal 168.298.500 178.709.000 181.323.500 Dagtoeristen --- 56.875.500 56.188.000 Recreatieve activiteiten van eigen inwoners --- 19.162.500 19.148.000 Totaal 254.747.000 256.659.500
Economische impact van toerisme De bestedingen van toeristen vormen het startpunt van de berekening van de economische impact. De bestedingen van eigen inwoners aan recreatieve activiteiten worden niet meegenomen in de berekening. Het gaat immers om activiteiten die in de eigen gemeente worden ondernomen, die dus niet kunnen worden beschouwd als toerisme. De berekening van de economische impact vindt plaats met behulp van een input-outputmodel (IOmodel), dat vervolgens laat zien in welke sectoren de effecten van elke bestede euro terecht komen, uitgedrukt toegevoegde waarde en werkgelegenheid. De werkgelegenheid wordt uitgedrukt in banen, gebaseerd op de i/o-analyse en gemiddelde arbeidsproductiviteitscijfers per sector. 2014 2015 2016 Bestedingen verblijfstoerisme 168.298.500 178.709.000 181.323.500 Bestedingen dagtoerisme excl. eigen inwoners --- 56.875.500 56.188.000 Totale bestedingen als input berekening 168.298.500 235.584.500 237.511.500 Toegevoegde waarde 60.790.500 78.573.000 79.174.000 Werkgelegenheid in banen 1.928 2.458 2.479 De bestedingen ter waarde van 237 miljoen in 2016 zorgden voor 2.479 banen in de gemeente / in Zeeland, verspreid over alle economische sectoren. In 2016 telde de gemeente in totaal 15.120 banen (LISA, 2016). Toerisme genereert dus ruim één op de zes banen op Schouwen-Duiveland (16,3%) en is daarmee verreweg de grootste banenmotor. Een vergelijking met andere grote werkgevers op het eiland: de sector Gezondheids- en welzijnszorg biedt werk aan 1.950 personen, 1.900 banen in de detailhandel, de sector industrie houdt 1.690 personen aan het werk en 1.260 banen in de sector Landbouw & visserij.
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Omvang verblijfstoerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland... 2 3 Omvang dagtoerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland... 7 4 Toeristische bestedingen in de gemeente Schouwen-Duiveland... 10 4.1 Bestedingsprofielen... 10 4.2 Totale bestedingen verblijfstoerisme 2014... 12 4.3 Totale bestedingen verblijfs- en dagtoerisme 2015... 13 4.4 Totale bestedingen verblijfs- en dagtoerisme 2016... 14 4.5 Samenvatting bestedingen... 15 5 Economisch belang van toerisme op Schouwen-Duiveland... 16 5.1 Economische impact 2014... 18 5.2 Economische impact 2015... 19 5.3 Economische impact 2016... 20 Bijlage 1: Het input-outputmodel... 21 IO-model op regionaal niveau... 22 Bijlage 2: De analyse stap-voor-stap... 23 Van marktprijzen naar basisprijzen... 23 Van directe naar totale output... 25 Van output naar toegevoegde waarde... 26 Van output naar inkomen en werkgelegenheid... 27
1 Inleiding Toerisme is van groot belang voor de gemeente Schouwen-Duiveland en de gemeente besteedt in haar beleid en plannen veel aandacht aan de toeristische en vrijetijdssector. De gemeente heeft dan ook behoefte om de resultaten van haar activiteiten te kunnen monitoren. Hierbij is een aantal kerncijfers belangrijk, denk bijvoorbeeld aan het aantal toeristen dat de gemeente bezoekt, het aantal overnachtingen en hun bestedingen. Inzicht in de bestedingen is nodig om de economische waarde van de vrijetijdssector voor de gemeente in beeld te brengen. Bij toeristen kan onderscheid gemaakt worden tussen verblijfstoerisme en dagtoerisme. In deze rapportage worden beide vormen van toerisme in beeld gebracht. Voor de volledigheid worden hieronder de gebruikte definities beschreven: Verblijfstoerisme: Toeristisch verblijf: Vaste gasten: Daguitstapjes: Gasten die minimaal één overnachting doorbrengen buiten de eigen woning. Bij verblijfstoerisme kan onderscheid worden gemaakt tussen toeristisch verblijf en vaste gasten. Gasten betalen per overnachting / verblijf voor de accommodatie. Denk hierbij o.a. aan hotels, toeristisch kamperen, vakantiehuisjes, groepsaccommodaties, maar ook aan particulier aangeboden accommodaties. Gasten hebben die een eigen accommodatie bezitten voor recreatieve doeleinden, zoals een tweede woning, stacaravan op een jaarplaats, kampeermiddel op een seizoenplaats of boot op vaste ligplaats. Zij kunnen hier verblijven zonder daarvoor per verblijf te betalen, zij betalen per jaar. Dit omvat alle recreatieve activiteiten waarvoor men minimaal twee uur van huis is, zonder dat er buiten de eigen woning wordt overnacht. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen bezoekers vanuit andere gemeenten (dagtoerisme) en inwoners van de gemeente (recreatie). Meestal wordt bij toerisme gedacht aan verblijfstoerisme. Echter, het economisch belang van dagtoerisme en recreatie is eveneens substantieel. Het is dan ook belangrijk om goed inzicht te hebben in de omvang van alle marktsegmenten. Op basis van diverse gegevensbronnen, zowel vanuit de gemeente zelf als vanuit landelijke consumentenonderzoeken, wordt de omvang van het verblijfstoerisme en dagtoerisme geschetst. Vervolgens wordt berekend welke bestedingen hiermee samenhangen en wat de impact hiervan is voor de lokale economie van de gemeente Schouwen-Duiveland. 1
2 Omvang verblijfstoerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland Nederland kent twee belangrijke onderzoeken die inzicht bieden in de omvang van het verblijfstoerisme: het ContinuVakantieOnderzoek van NBTC-NIPO Research en de Statistiek Logiesaccommodaties van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Deze onderzoeken zijn zeer verschillend van aanpak en definitie, waardoor zij tot verschillende cijfers leiden, die onderling niet vergelijkbaar zijn. Beide onderzoeken bieden bovendien slechts inzicht in een deel van het toerisme, zo richt het ContinuVakantieOnderzoek zich alleen op vakanties van Nederlanders en brengt het CBS alleen het toeristisch verblijf in bedrijfsmatig geëxploiteerde accommodaties in beeld. Daardoor is er geen volledig beeld van de omvang van het verblijfstoerisme. Ten slotte verstrekken beide onderzoeken alleen gegevens op provinciaal niveau. Dat betekent dat het met deze onderzoeken niet mogelijk is om inzicht te bieden in het toerisme per regio, gemeente of kern. Daarom heeft Kenniscentrum Kusttoerisme gezocht naar alternatieve gegevensbronnen over verblijfstoerisme in gemeenten. Diverse gemeenten zijn sinds 2014 bereid gevonden om geaggregeerde data vanuit hun administratie toeristenbelasting te delen. Individuele bedrijfsgegevens zijn niet gedeeld, wel is het mogelijk het totaal aantal overnachtingen per type accommodatie in te zien. Deze gegevens zijn ontleend aan de administratie toeristenbelasting 1 van de Belastingsamenwerking Walcheren en Schouwen-Duiveland, met toestemming van de gemeente Schouwen-Duiveland. De toeristenbelasting wordt gebaseerd op de opgave van de ondernemer, deze dient het totaal aantal gerealiseerde overnachtingen per accommodatietype door te geven aan de gemeente. Voor vaste gasten gelden andere regels. Ondernemers die arrangementen, seizoensplaatsen, jaarplaatsen of vaste ligplaatsen aanbieden, betalen hierover een forfaitaire heffing, gebaseerd op een vooraf overeengekomen aantal overnachtingen per plaats. De berekening gaat uit van deze getallen vermenigvuldigd met het aantal accommodaties, het getoonde aantal overnachtingen is dus een berekening en geen registratie. Voor tweede woningen geldt geen toeristenbelasting. Veel recreatiewoningen zijn particulier eigendom, maar dit zijn niet allemaal tweede woningen; veelal worden deze woningen via een centrale bedrijfsmatige exploitatie aangeboden voor recreatieve verhuur. In deze rapportage wordt een recreatiewoning als tweede woning beschouwd wanneer de eigenaar meer dan 90 dagen kan beschikken over deze woning. Wanneer dit het geval is, dient forensenbelasting betaald te worden. Op basis van het aantal objecten dat geregistreerd staat voor forensenbelasting is het aantal tweede woningen in de gemeente bepaald op 3.955 in 2014 en 4.022 in 2015. Voor 2016 is het aantal van 2015 (4.022) aangehouden omdat deze cijfers voor 2016 nog niet bekend zijn. Om een inschatting te maken van het aantal overnachtingen in deze tweede woningen, wordt gebruik gemaakt van diverse onderzoeken. Vanuit het ContinuVakantieOnderzoek (NBTC-NIPO Research, 2016) is bekend dat men gemiddeld met 2,7 personen verblijft in een tweede woning. Uit hetzelfde onderzoek is bekend dat de gemiddelde duur van een verblijf in een tweede woning 6,6 nachten is. In het onderzoek Toekomst van de vaste gast (CELTH, 2015) is berekend dat vaste gasten gemiddeld 9,5 keer in hun accommodatie verblijven. Zo is berekend dat eigenaren gemiddeld 169,29 nachten gebruik maken van hun tweede woning. 1 De getoonde cijfers vanuit de toeristenbelasting kunnen voor eenzelfde jaar soms heel licht afwijken. Dit kan voortkomen uit de verschillende momenten waarop de informatie is opgevraagd uit de administratie: na het volledig verstrijken van de inningstermijn kunnen de cijfers nog enigszins worden bijgesteld. 2
Tabel 2.1 toont het aantal overnachtingen in de gemeente Schouwen-Duiveland, gespecificeerd naar type accommodatie. Het totale aantal overnachtingen dat doorgebracht is in de gemeente, is gestegen van 4.909.800 nachten in 2014 naar 5.260.400 nachten in 2016, een stijging van 7 procent. Deze stijging is met name te danken aan het toegenomen aantal overnachtingen via particuliere verhuur (+34%) en het aantal overnachtingen in hotels en pensions (+23%). Maar ook het aantal overnachtingen op mini-campings heeft de laatste jaren een vlucht genomen, zo blijkt uit de cijfers van 2014, 2015 en 2016. Het aantal overnachtingen van passanten in jachthavens is in 2015 en 2016 echter gedaald ten opzichte van 2014. Bij de vaste gasten is sprake van een licht dalende trend, met uitzondering van de mini-campings. Zoals op de vorige pagina toegelicht, geeft dit alleen de trend in het aantal accommodaties van vaste gasten weer, omdat er met een gemiddeld aantal overnachtingen per accommodatie wordt gerekend. Tabel 2.1 Aantal overnachtingen in de gemeente Schouwen-Duiveland Aantal overnachtingen 2014 2015 2016 Verandering % 2016 t.o.v. 2014 Toeristisch verblijf Toeristisch kamperen op campings 2 992.600 1.050.800 1.087.600 10% Toeristisch kamperen op mini-campings 2 154.500 165.400 171.700 11% Hotels en pensions 478.000 534.900 585.900 23% Bungalowparken 747.300 781.200 805.000 8% Particuliere verhuur 226.100 255.400 303.700 34% Passanten in jachthavens 42.300 40.400 38.200-10% Vaste gasten 3 Vast kamperen op campings 4 1.384.300 1.382.200 1.371.800-1% Vast kamperen op mini-campings 4 102.300 98.800 105.100 3% Vaste ligplaatsen in jachthavens 113.000 112.700 110.600-2% Totaal gebaseerd op toeristenbelasting 4.240.400 4.421.800 4.579.600 8% Tweede woningen 5 669.500 680.900 680.900 2% Totaal 4.909.900 5.102.800 5.260.400 7% NB: verhuur via platformen als Airbnb, Wimdu e.d. zijn (voor zover men toeristenbelasting afdraagt) inbegrepen in bovenstaande cijfers. Het is geen afzonderlijke categorie, het is onderdeel van particuliere verhuur, maar ook van reguliere verblijfsaccommodaties die deze platformen als extra verkoopkanalen gebruiken. 2 Toeristisch kamperen omvat alle overnachtingen op kampeerplaatsen, inclusief voorseizoenarrangementen, verlengd voorseizoen-arrangementen, maandarrangementen, naseizoenarrangementen, winterarrangementen en beroepsmatig verhuurde kampeermiddelen op permanente standplaatsen of seizoenplaatsen (standplaats B-forfait), maar exclusief permanente standplaatsen (jaarplaatsen) en seizoenplaatsen (standplaats A-forfait). 3 Exclusief de overnachtingen van eigen inwoners, dit aantal is niet bekend omdat zij zijn vrijgesteld van het betalen van toeristenbelasting. 4 Dit betreft kamperen op permanente standplaatsen (jaarplaatsen) of seizoenplaatsen (standplaats A-forfait) 5 Het aantal tweede woningen voor het jaar 2016 is nog niet bekend, daarom is voor 2016 vooralsnog het aantal van 2015 aangehouden (4.022). 3
Aantal accommodaties van vaste gasten Het aantal overnachtingen van vaste gasten in bovenstaand overzicht is deels afgeleid van de administratie toeristenbelasting en deels van onze eigen berekening op basis van het aantal tweede woningen. Op Schouwen-Duiveland zijn er daarnaast veel eigen inwoners die een eigen vakantieaccommodatie op het eiland bezitten, met deze groep is rekening gehouden door uit te gaan van het aantal accommodaties in plaats van het aantal forfaits, voor zover dat mogelijk is. Voor de berekening van de bestedingen en economische impact (in hoofdstuk 4) is het van belang inzicht te hebben in het aantal accommodaties. Immers, vaste gasten geven niet alleen geld uit tijdens het verblijf, maar hebben ook te maken met jaarlijkse kosten voor het bezit / huur van de accommodatie en het onderhoud daarvan. Tabel 2.2 Aantal accommodaties van vaste gasten in de gemeente Schouwen-Duiveland, 2014 en 2015 Aantal accommodaties 2014 2015 2016 Vaste standplaatsen op campings & mini-campings 6 8.500 7.800 7.800 Vaste ligplaatsen in jachthavens 7 3.100 3.100 3.100 Tweede woningen 8 3.955 4.022 4.022 Totaal 15.555 14.922 14.922 6 Dit betreft alleen permanente standplaatsen (jaarplaatsen). Het aantal is niet exact bekend. De laatste volledige inventarisatie stamt uit 2008, bij de intrekking van de Wet openluchtrecreatie telde de gemeente toen 9.500 jaarplaatsen op campings, minicampings en in fruitgaarden. Sindsdien is het aantal jaarplaatsen afgenomen door de omzetting naar verhuureenheden, kwaliteitsverbetering op parken of bedrijfsbeëindiging van bedrijven. Het is echter niet bekend in welke mate het aantal is gedaald. In overleg met de gemeente is het aantal jaarplaatsen voor 2014 geschat op 8.500. Mogelijke indicator voor ontwikkeling is het standplaats A-forfait dat wordt gehanteerd voor de toeristenbelasting. Dit tarief geldt voor zowel jaarplaatsen als seizoenplaatsen en helaas is onbekend hoeveel jaarplaatsen hierin zijn opgenomen. Daarnaast zijn eigen inwoners vrijgesteld van het betalen van toeristenbelasting en is eveneens onbekend hoeveel jaarplaatsen zij bezitten. Desondanks geeft het aantal in rekening gebrachte standplaats A-forfaits wel een indruk van de ontwikkeling. In 2014 ging het om 7.825 standplaatsen en in 2016 om 7.196 standplaatsen. Deze daling van 8% is gehanteerd in tabel 2.2. In 2017 vindt een uitgebreide aanbodinventarisatie plaats in Zeeland, op basis daarvan kunnen deze cijfers worden aangescherpt. 7 Bron: Deltagids 2014, 2015 en 2016 8 Het aantal tweede woningen in het jaar 2016 is nog niet bekend, daarom is voor 2016 het aantal van 2015 gehanteerd. 4
Spreiding overnachtingen over de gemeente Onderstaand overzicht is ontleend aan de gegevens toeristenbelasting 2016, hierdoor blijft het verblijf in tweede woningen buiten beschouwing. Het merendeel van de overnachtingen vindt plaats op de Kop van Schouwen. Tabel 2.3 Spreiding overnachtingen over de kernen, 2016 Woonplaats Aantal overnachtingen 2014 Aantal overnachtingen 2015 Aantal overnachtingen 2016 Aandeel overnachtingen 2016 Renesse 1.213.000 1.250.700 1.280.500 28,0% Burgh-Haamstede 1.152.500 1.220.000 1.263.700 27,6% Scharendijke / Ellemeet 532.200 426.900 447.700 9,8% Brouwershaven 418.400 434.900 435.500 9,5% Noordwelle 212.500 365.500 418.400 9,1% Bruinisse 352.300 364.500 367.100 8,0% Overig 359.400 359.400 366.600 8,0% Totaal 4.240.300 4.421.900 4.579.500 100% NB: De indeling naar woonplaatsen is gebaseerd op de administratieve grenzen van woonplaatsen (BAG) en deze zijn veelal veel ruimer dan de kernen zelf, zoals wordt weergegeven in figuur 1. Door deze administratieve grenzen worden bijvoorbeeld enkele grote parken aan de kust tussen Renesse en Scharendijke toebedeeld aan de woonplaats Noordwelle. Figuur 1 Kaart met administratieve grenzen woonplaatsen (bron: BAG) 5
Meerjarenontwikkeling In figuur 2 wordt de ontwikkeling van het aantal overnachtingen in de gemeente Schouwen- Duiveland weergegeven voor een iets langere periode, namelijk 2011-2016 9. De ontwikkeling wordt vergeleken met de Zeeuwse ontwikkeling. Beide worden weergegeven in indexcijfers, met basisjaar 2012. De lijnen zijn niet geheel vergelijkbaar, aangezien de Zeeuwse cijfers (bron: CBS) alleen toeristisch verblijf betreffen en de cijfers Schouwen-Duiveland ook overnachtingen van vaste gasten op campings en in jachthavens meetellen. Bovendien telt het CBS niet de overnachtingen in particulier verhuurde accommodaties en in jachthavens; deze cijfers zijn voor Schouwen-Duiveland wel inbegrepen. Ondanks deze verschillen laat de figuur wel een duidelijke trend zien. Het aantal overnachtingen op Schouwen-Duiveland is al enkele jaren vrijwel stabiel, schommelend rond het aantal van 4,5 miljoen overnachtingen. Voor Zeeland als geheel is sprake van een vrij sterke groei. Figuur 2 Ontwikkeling aantal overnachtingen op Schouwen-Duiveland vs. Zeeland, in indexcijfers, basisjaar = 2012 140 120 100 80 60 40 20 Schouwen-Duiveland: Toerisosche overnachongen en overnachongen van vaste gasten op campings / in havens, excl. vaste gasten in tweede woningen Zeeland: Toerisosche overnachongen, excl. watersport en paroculiere verhuur en excl. overnachongen van vaste gasten 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 9 Het jaar 2012 is ingeschat voor Schouwen-Duiveland, exacte cijfers ontbreken wegens het overhevelen van de cijfers toeristenbelasting van Gemeente Schouwen-Duiveland naar de belastingsamenwerking Middelburg in dat jaar. 6
3 Omvang dagtoerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland In Nederland bestaat één onderzoek dat inzicht biedt in het dagtoerisme van Nederlanders. Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) van NBTC-NIPO Research vraagt een steekproef van Nederlandse consumenten naar hun activiteiten in de vrije tijd, variërend van buitenrecreatie (zoals fietsen en wandelen) tot bezoek aan horeca, van sporten tot culturele activiteiten, van wellness tot evenementen. Het gaat hierbij om vrijetijdsactiviteiten die buitenshuis worden ondernomen en waarbij men minimaal 2 uur van huis is. Activiteiten tijdens de vakantie tellen niet mee, die activiteiten worden meegenomen als onderdeel van het verblijfstoerisme. Het CVTO wordt eens per twee jaar uitgevoerd en biedt zo inzicht in het vrijetijdsgedrag van de Nederlander, per provincie. Dat betekent dat het niet mogelijk is om inzicht te bieden in het dagtoerisme op gemeentelijk niveau. Bovendien doet het CVTO alleen onderzoek naar het vrijetijdsgedrag van Nederlanders, waardoor dagtoerisme vanuit het buitenland volledig buiten beeld blijft. Daarom is Kenniscentrum Kusttoerisme op zoek gegaan naar alternatieve manieren om een benadering te kunnen maken van de omvang van het dagtoerisme op gemeentelijk niveau, dagtoerisme uit binnen- en buitenland. Verkenningen met gegevensbronnen als verkeerstellingen en gsm-data bleken onvoldoende relevante informatie op te leveren. Uiteindelijk is ervoor gekozen om het aantal transacties bij parkeerautomaten te hanteren als startpunt voor de berekening, in combinatie met kengetallen uit andere onderzoeken. Onderstaande tabellen tonen de berekening, de toelichting hiervan staat op de volgende pagina. Tabel 3.1 Raming omvang dagtoerisme op Schouwen-Duiveland, 2015 binnen bebouwde kom buiten bebouwde kom Aantal parkeertransacties in de gemeente Schouwen-Duiveland 341.049 386.192 Waarvan % dagtoerisme 29% 29% x gemiddeld aantal personen bij een uitstapje 3,1 3,1 Aandeel dagtoeristen die betaald parkeren 32% 16% Omvang dagtoerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland 3.169.500 Tabel 3.2 Raming omvang dagtoerisme op Schouwen-Duiveland, 2016 binnen bebouwde kom buiten bebouwde kom Aantal parkeertransacties in de gemeente Schouwen-Duiveland 324.119 392.040 Waarvan % dagtoerisme 29% 29% x gemiddeld aantal personen bij een uitstapje 3,1 3,1 Aandeel dagtoeristen die betaald parkeren 32% 16% Omvang dagtoerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland 3.154.600 Bovengenoemde getallen betreffen het aantal dagbezoeken, één persoon kan per jaar meerdere bezoeken hebben ondernomen. 7
Startpunt van de berekening is het aantal parkeertransacties op parkeerterreinen aan de kust / in het buitengebied vs. het aantal parkeertransacties op parkeerterreinen in de bebouwde kom. Dit onderscheid maken we omdat het bezoekmotief anders is, evenals de mate waarin betaald geparkeerd wordt. Niet alle parkeertransacties worden gedaan door dagtoeristen. In de zomer van 2015 heeft Kenniscentrum Kusttoerisme onderzoek gedaan op een aantal parkeerplaatsen aan de Zeeuwse kust. Het doel van dit onderzoek was anders, maar uit de resultaten kan worden afgeleid welk percentage van de parkeertransacties kan worden toegekend aan dagtoerisme (29%), naast inwoners en verblijfstoeristen in de regio. Op deze wijze is het mogelijk om te bepalen hoeveel auto s op jaarbasis geparkeerd worden door dagtoeristen. Vanuit het eerder genoemde CVTO is bekend dat daguitstapjes in Zeeland met gemiddeld 3,1 personen worden ondernomen. Met dit kengetal kunnen we het aantal auto s omrekenen naar het aantal personen dat betaald geparkeerd heeft. Betaald parkeren geldt niet jaarrond en niet overal hoeft men te betalen voor een parkeerplaats. In het eerder genoemde CVTO is voor alle vrijetijdsactiviteiten gevraagd of mensen parkeerkosten hebben betaald. Daardoor is bekend dat bij 16% van alle daguitstapjes (zoals strandbezoek, wandelen, fietsen) sprake is van parkeerkosten. Dit kengetal gebruiken we om verder te rekenen met parkeertransacties buiten de bebouwde kom. Voor de parkeertransacties binnen de bebouwde kom rekenen we met het percentage dagtoeristen dat parkeerkosten heeft betaald bij winkeluitstapjes: 32%. Op deze wijze kunnen de transacties van het betaald parkeren worden omgerekend naar alle vrijetijdsactiviteiten, dus ook de activiteiten waarbij men gratis kon parkeren of activiteiten die zonder auto zijn ondernomen. Met alle bovengenoemde kengetallen kunnen we ten slotte het totaal aantal dagtoeristen in de gemeente beramen: bijna 3,2 miljoen. Dit betreft het aantal bezoeken, één persoon kan meerdere dagbezoeken per jaar ondernemen. Uiteraard is dit geen exact gemeten getal, maar het is met de huidige informatiebronnen de best mogelijke benadering van de omvang van het dagtoerisme op gemeentelijk niveau. In verhouding, in kustgemeente Veere is in 2015 het aantal dagtoeristen op ruim 2,3 miljoen geraamd. 8
Dagrecreatie van eigen inwoners Recreatieve activiteiten van inwoners zijn in bovengenoemde berekening nog buiten beschouwing gelaten. Hiervoor is een andere benadering gekozen. Vanuit CVTO is bekend hoeveel recreatieve activiteiten Zeeuwen gemiddeld per jaar ondernemen: 94 activiteiten per inwoner. Het gaat hierbij om alle recreatieve activiteiten buitenshuis, waarvoor men minimaal 2 uur van huis is, van sporten tot winkelen, van strandbezoek tot bezoek aan een evenement. Vanuit het CVTO is ook bekend welk deel van de recreatieve activiteiten in de eigen gemeente plaatsvindt: gemiddeld 33% vindt plaats in de eigen gemeente en 67% elders. Met deze gegevens en het inwoneraantal van de gemeente Schouwen-Duiveland kan zo het aantal recreatieve activiteiten van inwoners in de eigen gemeente worden geraamd: de 33.735 inwoners ondernemen samen ruim 1 miljoen recreatieve activiteiten. Tabel 3.3 Raming aantal recreatieve activiteiten van eigen inwoners op Schouwen-Duiveland, 2015 Gemiddeld aantal uitstapjes van Zeeuwen 94 per inwoner per jaar Waarvan % in eigen gemeente 33% x het aantal inwoners van de gemeente Schouwen-Duiveland 33.821 Recreatieve activiteiten van inwoners binnen de gemeente Schouwen-Duiveland 1.062.800 Tabel 3.4 Raming aantal recreatieve activiteiten van eigen inwoners op Schouwen-Duiveland, 2016 Gemiddeld aantal uitstapjes van Zeeuwen 94 per inwoner per jaar Waarvan % in eigen gemeente 33% x het aantal inwoners van de gemeente Schouwen-Duiveland 33.735 Recreatieve activiteiten van inwoners binnen de gemeente Schouwen-Duiveland 1.033.181 9
4 Toeristische bestedingen in de gemeente Schouwen-Duiveland In dit hoofdstuk worden de bestedingen van toeristen in de gemeente Schouwen-Duiveland in beeld gebracht. Allereerst worden de bestedingsprofielen toegelicht, die vervolgens vermenigvuldigd worden met het aantal overnachtingen, aantal accommodaties of aantal dagtoeristen. 4.1 Bestedingsprofielen Verblijfstoeristen besteden tijdens het bezoek geld aan uitgavencategorieën, te weten detailhandel, horeca & logies, vermaak en vervoer. De omvang van de bestedingen verschilt per type accommodatie. De bestedingen van gasten in toeristische accommodaties zijn ontleend aan het ContinuVakantieOnderzoek (NBTC-NIPO research, 2016) en betreffen het gemiddelde bedrag dat Nederlanders tijdens een vakantie in eigen land per nacht uitgeven. Aangenomen is dat de bestedingen in de gemeente Schouwen-Duiveland niet significant afwijken van dit gemiddelde en dat het bestedingspatroon van Nederlandse en buitenlandse gasten vergelijkbaar is. De bestedingen van vaste gasten zijn ontleend aan het onderzoek Toekomst van de vaste gast (CELTH, 2015). Aangezien deze bestedingen betrekking hebben op het jaar 2015, zijn deze gecorrigeerd voor inflatie om ook bedragen te kunnen noemen voor 2014 en 2016. Tabel 4.1 Toeristische bestedingen per persoon per nacht in 2014 Horeca & logies Recreatie Vervoer Totaal Hotels 60,43 1,66 10,06 4,70 76,86 Vakantiewoningen 27,82 0,77 4,63 2,17 35,38 Toeristisch kamperen 17,37 0,48 2,89 1,35 22,09 Vaste gast - jaarplaats / 2e woning 4,74 0,30 6,84 0,75 12,63 Vaste gast - ligplaatsen 9,42 0,43 7,60 0,87 18,32 Tabel 4.2 Toeristische bestedingen per persoon per nacht in 2015 Horeca & logies Recreatie Detailhandel Detailhandel Vervoer Totaal Hotels 62,52 1,57 9,61 4,41 78,11 Vakantiewoningen 29,63 0,75 4,55 2,09 37,02 Toeristisch kamperen 18,35 0,46 2,82 1,29 22,92 Vaste gast - jaarplaats / 2e woning 4,77 0,30 6,88 0,78 12,72 Vaste gast - ligplaatsen 9,47 0,44 7,65 0,90 18,45 Tabel 4.3 Toeristische bestedingen per persoon per nacht in 2016 Horeca & logies Recreatie Detailhandel Vervoer Totaal Hotels 65,45 1,59 10,86 4,20 82,10 Vakantiewoningen 26,03 0,63 4,32 1,67 32,66 Toeristisch kamperen 17,32 0,42 2,87 1,11 21,72 Vaste gast - jaarplaats / 2e woning 4,79 0,30 6,90 0,78 12,76 Vaste gast - ligplaatsen 9,50 0,44 7,67 0,90 18,51 10
In tegenstelling tot een normale verblijfstoerist heeft een vaste gast ook jaarlijkse uitgaven. Deze kosten zijn in beeld gebracht in het onderzoek Toekomst van de vaste gast (CELTH, 2015). De jaarlijkse kosten verschillen per type verblijfsaccommodatie en worden gespecificeerd weergegeven in tabel 4.4. Ook deze kosten hebben betrekking op het jaar 2015. Om bedragen voor 2014 en 2016 te kunnen gebruiken in de berekening, zijn deze gecorrigeerd voor de gemiddelde inflatie in 2015 (0,6%) en 2016 (0,32%). Tabel 4.4 Jaarlijkse uitgaven van de vaste gast (prijspeil 2015). Accommodatie Onderhoud / overig Totaal Tweede woningen 1.325 817 2.142 Jaarplaatsen 2.221 377 2.598 Vaste ligplaatsen 2.155 1.249 3.404 De bestedingen van dagtoeristen zijn ontleend aan het CVTO (NBTC-NIPO research, 2016). Zij besteden gemiddeld 18 per dag, eveneens verdeeld over vier uitgavencategorieën. Dit bedrag is gecorrigeerd voor de gemiddelde inflatie in 2016 (0,32%). Tabel 4.5 Bestedingen van de dagtoerist (prijspeil 2015). Horeca & Recreatie Detailhandel Vervoer Totaal logies Gemiddelde uitgaven per dag 6,12 1,69 5,27 4,95 18,03 11
4.2 Totale bestedingen verblijfstoerisme 2014 Tabel 4.6 Totale bestedingen door verblijfstoeristen tijdens de vakantie, 2014 Aantal overnachtingen Gemiddelde bestedingen per nacht Totale bestedingen Toeristisch verblijf Toeristisch kamperen op campings 992.600 22,09 21.927.000 Toeristisch kamperen op mini-campings 154.500 22,09 3.413.000 Hotels en pensions 478.000 76,86 36.738.500 Bungalowparken 747.300 35,38 26.438.000 Particuliere verhuur 226.100 35,38 7.999.000 Passanten in jachthavens 42.300 38,24 1.617.500 Vaste gasten Vast kamperen op campings 1.384.300 12,63 17.485.000 Vast kamperen op mini-campings 102.300 12,63 1.292.000 Vaste ligplaatsen in jachthavens 113.000 18,32 2.070.500 Tweede woningen 669.500 12,63 8.456.500 Totaal 4.909.800 127.437.000 Tabel 4.7 Jaaruitgaven van de vaste gast, 2014 Aantal eenheden Gemiddelde bestedingen per jaar Totale bestedingen Tweede woningen 3.955 2.129 8.420.500 Jaarplaatsen 8.500 2.583 21.951.500 Vaste ligplaatsen 3.100 3.384 10.489.500 Totaal 15.555 40.861.500 De totale bestedingen door verblijfstoeristen op Schouwen-Duiveland in 2014 zijn een optelsom van bovengenoemde bedragen en zijn in totaal 168,3 miljoen. Let wel, dagtoerisme is hierbij nog niet inbegrepen. 12
4.3 Totale bestedingen verblijfs- en dagtoerisme 2015 Tabel 4.8 Totale bestedingen door verblijfstoeristen tijdens de vakantie, 2015 Aantal overnachtingen Gemiddelde bestedingen per nacht Totale bestedingen Toeristisch verblijf Toeristisch kamperen op campings 1.050.800 22,92 24.088.500 Toeristisch kamperen op mini-campings 165.400 22,92 3.791.500 Hotels en pensions 534.900 78,11 41.779.000 Bungalowparken 781.200 37,02 28.918.000 Particuliere verhuur 255.400 37,02 9.454.500 Passanten in jachthavens 40.400 41,05 1.658.500 Vaste gasten Vast kamperen op campings 1.382.200 12,72 17.587.000 Vast kamperen op mini-campings 98.800 12,72 1.257.000 Vaste ligplaatsen in jachthavens 112.700 18,45 0 Tweede woningen 680.900 12,72 2.080.000 Totaal 5.102.800 139.277.500 Tabel 4.9 Jaaruitgaven van de vaste gast, 2015 Aantal eenheden Gemiddelde bestedingen per jaar Totale bestedingen Tweede woningen 4.022 2.142 8.614.500 Jaarplaatsen 7.800 2.598 20.264.500 Vaste ligplaatsen 3.100 3.404 10.552.500 Totaal 14.922 39.431.500 Tabel 4.10 Totale bestedingen door dagtoeristen, 2015 Aantal activiteiten Gemiddelde bestedingen per activiteit Totale bestedingen Dagtoeristen 3.169.500 18,03 56.875.500 Recreatieve activiteiten van eigen inwoners 1.062.800 18,03 19.162.500 Totaal 4.232.300 76.038.000 De totale bestedingen door verblijfs- en dagtoeristen op Schouwen-Duiveland in 2015 zijn een optelsom van bovengenoemde bedragen en zijn in totaal 255 miljoen. 13
4.4 Totale bestedingen verblijfs- en dagtoerisme 2016 Tabel 4.11 Totale bestedingen door verblijfstoeristen tijdens de vakantie, 2016 Aantal overnachtingen Gemiddelde bestedingen per nacht Totale bestedingen Toeristisch verblijf Toeristisch kamperen op campings 1.087.600 21,72 23.623.500 Toeristisch kamperen op mini-campings 171.700 21,72 3.729.500 Hotels en pensions 585.900 82,10 48.102.500 Bungalowparken 805.000 32,66 26.288.000 Particuliere verhuur 303.700 32,66 9.917.500 Passanten in jachthavens 38.200 13,45 514.000 Vaste gasten Vast kamperen op campings 1.371.800 12,76 17.510.500 Vast kamperen op mini-campings 105.100 12,76 1.341.500 Vaste ligplaatsen in jachthavens 110.600 18,51 2.047.500 Tweede woningen 680.900 12,76 8.691.500 Totaal 5.260.500 141.766.000 Tabel 4.12 Jaaruitgaven van de vaste gast, 2016 Aantal eenheden Gemiddelde bestedingen per jaar Totale bestedingen Tweede woningen 4.022 2.149 8.642.000 Jaarplaatsen 7.800 2.606 20.329.500 Vaste ligplaatsen 3.100 3.415 10.586.000 Totaal 14.922 39.557.500 Tabel 4.13 Totale bestedingen door dagtoeristen, 2016 Aantal activiteiten Gemiddelde bestedingen per activiteit Totale bestedingen Dagtoeristen 3.106.427 18,09 56.188.000 Recreatieve activiteiten van eigen inwoners 1.058.610 18,09 19.148.000 Totaal 4.165.037 75.336.000 De totale bestedingen door verblijfs- en dagtoeristen op Schouwen-Duiveland in 2016 zijn een optelsom van bovengenoemde bedragen en zijn in totaal 256,7 miljoen. 14
4.5 Samenvatting bestedingen Tabel 4.14 Overzicht bestedingen 2014 2015 2016 Verblijfstoerisme dagelijkse uitgaven tijdens 127.437.000 139.277.500 141.766.000 overnachtingen van toeristen en vaste gasten Verblijfstoerisme jaarlijkse kosten vaste gasten 40.861.500 39.431.500 39.557.500 Verblijfstoerisme totaal 168.298.500 178.709.000 181.323.500 Dagtoeristen --- 56.875.500 56.188.000 Recreatieve activiteiten van eigen inwoners --- 19.162.500 19.148.000 Totaal 254.747.000 256.659.500 De bestedingen van verblijfstoeristen stegen in 2015 6% ten opzichte van 2014. Deze toename kwam door de groei van het aantal overnachtingen enerzijds en door de hogere bestedingen per nacht anderzijds. In 2016 groeiden de bestedingen van verblijfstoeristen met 1,5% ten opzichte van 2015. Deze toename komt door de lichte groei van het aantal overnachtingen, de bestedingen per nacht zijn gedaald. 15
5 Economisch belang van toerisme op Schouwen-Duiveland In dit hoofdstuk wordt het economisch belang van toerisme voor de gemeente Schouwen-Duiveland weergegeven. De bestedingen van toeristen vormen het startpunt van de berekening, dit zorgt immers voor de economische impuls in de gemeente. De bestedingen van eigen inwoners aan recreatieve activiteiten worden hierbij buiten beschouwing gelaten. Het gaat hier om activiteiten die in de eigen gemeente worden ondernomen en dus niet kunnen worden beschouwd als toerisme. Daarom is het niet juist de economische spin-off hiervan toe te rekenen aan het toerisme. De koopkracht was immers al in de gemeente. 2014 2015 2016 Verblijfstoerisme totaal 168.298.500 178.709.000 181.323.500 Dagtoerisme excl. eigen inwoners --- 56.875.500 56.188.000 Totale bestedingen als input berekening 168.298.500 235.584.500 237.511.500 De berekening van de economische impact vindt plaats met behulp van een input-outputmodel (IOmodel). IO-modellen laten zien in welke sectoren de effecten van elke bestede euro terecht komen, uitgedrukt in output, toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Nadere informatie over het IOmodel als middel voor het berekenen van het economisch belang van toerisme staat in bijlage 1. Allereerst worden de bestedingen van toeristen onderverdeeld naar bedrijfsklassen volgens de indeling van het CBS. Deze bestedingen zijn uitgedrukt in marktprijzen : prijzen die door consumenten worden betaald. Het IO-model is echter genoteerd in basisprijzen. Basisprijzen zijn prijzen exclusief belastingen, productgebonden subsidies en handels- en vervoersmarges. Alle prijzen worden daarom gecorrigeerd voor BTW en eventuele accijnzen (bijvoorbeeld brandstofaccijnzen). Hieronder wordt toegelicht hoe de bestedingen van toeristen (in marktprijzen) worden omgerekend naar de benodigde basisprijzen. Bestedingen aan horeca en overnachtingen worden ingevoerd in de bedrijfsklasse Logies en horeca. Bestedingen aan recreatieve activiteiten worden toegekend aan de bedrijfsklasse Cultuur, sport & recreatie. Ook de bestedingen in jachthavens komen in deze bedrijfsklasse terecht, jachthavens worden door het CBS beschouwd als onderdeel van sport. Voor al deze bestedingen geldt dat de BTW in mindering wordt gebracht om de marktprijzen om te rekenen naar basisprijzen. Overige netto productgebonden belastingen en subsidies worden buiten beschouwing gelaten omdat de waarde hiervan verwaarloosbaar klein is. Bestedingen in de detailhandel of overig kunnen niet rechtstreeks worden toebedeeld aan één bedrijfsklasse. Bestedingen in de detailhandel mogen namelijk niet volledig worden toegewezen aan de regionale economie, omdat slechts een beperkt deel van deze producten daadwerkelijk in de regio geproduceerd is. Dit kleine deel wordt toegewezen aan de bedrijfsklasse Industrie. Omdat wel alle goederen worden verkocht via de detailhandel in de gemeente, worden de handels- en vervoersmarges wel over alle bestedingen aan detailhandel berekend. Voor bestedingen aan vervoer moet eveneens een extra tussenstap worden uitgezet. Uitgaven aan openbaar vervoer worden toegewezen aan de bedrijfsklasse Vervoer en opslag. Uitgaven aan brandstof (bezoekers met auto, motor etc.) komen echter terecht in de detailhandel en kennen dezelfde aanpak als hierboven beschreven. 16
In het IO-model wordt vervolgens zichtbaar welke sectoren nodig zijn om de bestedingen mogelijk te maken: de horeca heeft bijvoorbeeld elektriciteit en gas nodig van energiebedrijven om gasten te kunnen bedienen. Deze directe en indirecte relaties worden met het IO-model inzichtelijk gemaakt. In bijlage 2 wordt de berekening stap voor stap getoond. Uiteindelijk resulteert deze berekening in de toegevoegde waarde die gecreëerd wordt in de regionale economie van de gemeente Schouwen- Duiveland en de werkgelegenheid die daarmee samenhangt. Bij het berekenen van de werkgelegenheidseffecten wordt geen rekening gehouden met seizoenseffecten of overwerken, de benodigde arbeid is omgerekend naar banen, uitgaande van de gemiddelde arbeidsproductiviteit in de verschillende sectoren. Het is een lineair model, er wordt niet van uitgegaan dat het bestaande personeel meer of efficiënter gaat werken en ook wordt geen rekening gehouden met de werking van de arbeidsmarkt, zoals dat een toenemende vraag naar arbeid zou kunnen leiden tot loonstijgingen. Ten slotte wordt ook geen rekening gehouden met pendel van werknemers en het daarmee samenhangende weglekken van inkomen, bijvoorbeeld inwoners van andere gemeenten die in de gemeente Schouwen-Duiveland werken of omgekeerd. 17
5.1 Economische impact 2014 Tabel 5.1 Economische effecten van het verblijfstoerisme in 2014 Gecorrigeerde bestedingen (na aftrek belastingen) Toegevoegde waarde Werkgelegenheid (aantal banen) A Landbouw, bosbouw en visserij 295.000 2,5 B Delfstoffenwinning 2.500 0,0 C Industrie 401.000 1.046.000 11,1 D Energievoorziening 561.500 2,1 E Waterbedrijven en afvalbeheer 21.000 0,2 F Bouwnijverheid 110.000 1,4 G Handel 2.776.500 48,4 H Logies & horeca 729.500 722.000 9,6 I Hotels & Catering 103.344.000 48.101.000 1.740,6 J Informatie en communicatie 146.000 1,3 K Financiële dienstverlening 125.500 0,7 L Verhuur en handel van onroerend goed 484.000 1,1 M Specialistische zakelijke diensten 599.000 6,6 N Verhuur en overige zakelijke diensten 439.000 11,0 O Openbaar bestuur en overheidsdiensten 47.000 0,5 P Onderwijs 51.500 0,9 Q Gezondheids- en welzijnszorg 27.500 0,7 R Cultuur, sport en recreatie 8.918.500 5.069.000 84,5 S Overige dienstverlening 166.500 4,8 Handels-en vervoersmarges 5.906.000 Totaal 119.298.500 60.790.500 1.928,0 Bovenstaande tabel toont de economische impact van het verblijfstoerisme (excl. dagtoerisme) voor de gemeente Schouwen-Duiveland in 2014. De bestedingen ter waarde van 168,3 miljoen zorgden voor 1.928 banen in de gemeente / in Zeeland, verspreid over alle economische sectoren. In 2014 telde de gemeente in totaal 15.170 banen (LISA, 2014); hetgeen laat zien hoe belangrijk verblijfstoerisme op Schouwen-Duiveland is voor de regionale werkgelegenheid. 18
5.2 Economische impact 2015 Tabel 5.2 Economische effecten van dag- en verblijfstoerisme op Schouwen-Duiveland in 2015 Gecorrigeerde bestedingen (na aftrek belastingen) Toegevoegde waarde Werkgelegenheid (aantal banen) A Landbouw, bosbouw en visserij 378.000 3,3 B Delfstoffenwinning 3.500 0,0 C Industrie 627.500 1.378.000 14,7 D Energievoorziening 734.000 2,7 E Waterbedrijven en afvalbeheer 28.000 0,3 F Bouwnijverheid 147.500 1,8 G Handel 3.748.000 65,3 H Vervoer en opslag 1.047.500 1.000.500 13,3 I Logies & horeca 129.819.000 60.431.500 2.186,8 J Informatie en communicatie 196.000 1,7 K Financiële dienstverlening 163.000 0,9 L Verhuur en handel van onroerend goed 617.500 1,4 M Specialistische zakelijke diensten 790.500 8,7 N Verhuur en overige zakelijke diensten 583.000 14,7 O Openbaar bestuur en overheidsdiensten 62.500 0,7 P Onderwijs 74.000 1,3 Q Gezondheids- en welzijnszorg 35.500 0,9 R Cultuur, sport en recreatie 14.095.500 7.987.000 133,2 S Overige dienstverlening 214.500 6,1 Handels-en vervoersmarges 9.244.500 Totaal 154.834.000 78.573.000 2.457,7 Bovenstaande tabel toont de economische impact van verblijfs- én dagtoerisme voor de gemeente Schouwen-Duiveland in 2015. De bestedingen ter waarde van 235,6 miljoen zorgden voor 2.458 banen in de gemeente / in Zeeland, verspreid over alle economische sectoren. In 2015 telde de gemeente in totaal 15.220 banen (LISA, 2015); dit illustreert het belang van toerisme voor de regionale werkgelegenheid. 19
5.3 Economische impact 2016 Tabel 5.3 Economische effecten van dag- en verblijfstoerisme op Schouwen-Duiveland in 2016 Gecorrigeerde bestedingen (na aftrek belastingen) Toegevoegde waarde Werkgelegenheid (aantal banen) A Landbouw, bosbouw en visserij - 381.500 3,3 B Delfstoffenwinning - 3.500 0,0 C Industrie 638.000 1.391.000 14,8 D Energievoorziening - 740.000 2,7 E Waterbedrijven en afvalbeheer - 28.500 0,3 F Bouwnijverheid - 148.500 1,8 G Handel - 3.788.000 66,0 H Vervoer en opslag 999.500 986.000 13,1 I Logies & horeca 131.077.500 61.017.000 2.208,0 J Informatie en communicatie - 197.500 1,7 K Financiële dienstverlening - 164.000 0,9 L Verhuur en handel van onroerend goed - 623.000 1,4 M Specialistische zakelijke diensten - 796.000 8,7 N Verhuur en overige zakelijke diensten - 586.000 14,7 O Openbaar bestuur en overheidsdiensten - 63.000 0,7 P Onderwijs - 74.000 1,3 Q Gezondheids- en welzijnszorg - 36.000 0,9 R Cultuur, sport en recreatie 13.999.500 7.934.500 132,3 S Overige dienstverlening - 216.000 6,2 Handels-en vervoersmarges 9.401.000 0 - Totaal 156.115.500 79.174.000 2.478,9 Bovenstaande tabel toont de economische impact van verblijfs- én dagtoerisme voor de gemeente Schouwen-Duiveland in 2016. De bestedingen ter waarde van 237,5 miljoen zorgden voor 2.479 banen in de gemeente / in Zeeland, verspreid over alle economische sectoren. In 2016 telde de gemeente in totaal 15.120 banen; dit illustreert het belang van toerisme voor de regionale werkgelegenheid. 20
Bijlage 1: Het input-outputmodel Het berekenen van de economische effecten van toerisme vindt plaats met behulp van een inputoutputmodel. De keuze voor gebruik van dit model wordt hieronder toegelicht. In Nederland worden veel verschillende modellen gebruikt voor het berekenen van economische impact. Met name in de context van toerisme en vrije tijd bleek dat deze verschillende berekeningen veel vragen opriepen. Reden voor NHTV internationaal hoger onderwijs Breda, partner binnen Kenniscentrum Kusttoerisme, om een promotie-onderzoek te starten naar de beste methode om de economische impact van toerisme en vrije tijd op regionaal niveau te meten. De eerste fase van het promotie-onderzoek was gericht op de keuze van een model. In het artikel 'Criteria to Compare Economic Impact Models in Tourism' (Klijs et al, 2012) zijn, op basis van een uitgebreide set criteria, diverse economische modellen met elkaar vergeleken. De conclusie is dat, met name voor toepassingen op regionaal niveau, het IO-model zeer veel mogelijkheden biedt. Onder auspiciën van Wageningen Universiteit & Research centrum (WUR) heeft Klijs het input-output model in de tweede fase van het promotie-onderzoek verder verbeterd voor toepassingen in een toeristische context. IO-modellen laten zien in welke sectoren de effecten van elke bestede euro terecht komen, uitgedrukt in output, toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Daarom hanteert Kenniscentrum Kusttoerisme dit model altijd voor economische impactanalyses van toerisme en toeristische ontwikkelingen. Binnen de hogescholen wordt continu gewerkt aan de doorontwikkeling van kennis over economische monitoring van toerisme. Dankzij de samenwerking in Kenniscentrum Kusttoerisme en in CELTH (Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality) kan deze kennis worden toegepast voor partijen in het werkveld. Het input-outputmodel beschrijft de relaties tussen bestedingen (=input) enerzijds en de productie (=output) die daarvoor in de verschillende bedrijfsklassen nodig is. Deze relaties zijn in elke regio anders, afhankelijk van de aanwezige bedrijvigheid in regio s. Met behulp van deze relaties worden zowel de directe als de indirecte effecten zichtbaar gemaakt. Direct zijn de effecten bij sectoren die rechtstreeks verkopen aan toeristen. Bijvoorbeeld de werkgelegenheid op de camping waar de toerist verblijft of de bakker waar de toerist zijn brood koopt. Indirect zijn de effecten in de sectoren die leveren aan de sectoren die verkopen aan de toeristen. Zoals de werkgelegenheid bij de groothandel die producten levert aan de camping. Niet berekend worden de afgeleide effecten: het feit dat extra inkomen in de verschillende sectoren ook weer leidt tot meer bestedingen. Bij het gebruik van een input-outputmodel wordt ook geen rekening gehouden met eventuele negatieve effecten 10. Er wordt van uitgegaan dat de bestedingen die worden opgevoerd als input niet leiden tot een afname van bestedingen elders. Daarnaast geldt bij een input-outputmodel de aanname dat de benodigde productiecapaciteit (arbeid, kapitaal, machines) vrij inzetbaar is voor het realiseren van deze input; oftewel dat de extra productie niet ten koste gaat van productie in andere sectoren. Overigens worden een aantal van deze beperkingen gereduceerd als onderdeel van het promotie-onderzoek bij NHTV. 10 Dwyer, L., Forsyth, P. & Spurr, R. (2003). Evaluating tourism s economic effects: new and old approaches. In: Tourism Management 25 (2004), 307 317. 21
Om de berekeningen te kunnen uitvoeren is er een input-outputtabel specifiek voor de regio nodig. Dit is een tabel die antwoord geeft op de vraag hoeveel elke sector levert aan zichzelf, aan andere sectoren en aan hun uiteindelijke afnemers. Alleen op basis van een input-outputtabel kan de stap worden gemaakt van de directe effecten naar de totale effecten (direct + indirect). Er blijkt namelijk uit hoeveel output er in elk van de sectoren van de economie nodig is, om er voor te zorgen dat er producten en diensten geleverd kunnen worden aan (bijvoorbeeld) toeristen. IO-model op regionaal niveau Input-outputtabellen zijn veelal alleen beschikbaar op nationaal niveau. Speciaal voor dit onderzoek hebben onderzoekers van NHTV internationaal hoger onderwijs Breda een input-outputtabel voor de provincie Zeeland samengesteld. Hierbij is de aanpak van Flegg s Location Quotient gehanteerd. Nationale technische coëfficiënten (die de basis vormen van het IO-model en de economische samenhang beschrijven tussen sectoren) worden omgerekend naar regionale technische coëfficiënten, gebaseerd op een vergelijking van de werkgelegenheid per sector op regionaal en nationaal niveau. Deze methode is gebaseerd op een aantal aannames, waaronder een gelijke arbeidsproductiviteit en gelijke verhoudingen tussen gebruikte inputs binnen sectoren op regionaal en nationaal niveau. Voor de regionalisering zijn de meest recente cijfers gebruikt, zijnde de jaren 2011-2014. De hieruit resulterende IO-tabel beschrijft als enige de specifieke economische samenhang in de provincie Zeeland. 22
Bijlage 2: De analyse stap-voor-stap In deze bijlage wordt de berekening van de economische impact stap-voor-stap getoond. Hierbij gebruiken we de berekening voor het jaar 2014 als voorbeeld, de berekening voor de andere jaren werkt natuurlijk op dezelfde wijze. Van marktprijzen naar basisprijzen De consumentenbestedingen zoals getoond in hoofdstuk 2 vormen het startpunt voor de berekening van de totale economische betekenis van toerisme in de gemeente Schouwen-Duiveland. Deze bestedingen zijn uitgedrukt in marktprijzen : prijzen die door bedrijven of consumenten worden betaald. Het IO-model is echter genoteerd in basisprijzen. Basisprijzen zijn prijzen exclusief handelsen transportmarges en exclusief netto productgebonden belastingen. De bestedingen tegen basisprijzen zijn gelijk aan de directe output. De bestedingen worden gedifferentieerd naar bedrijfsklasse ingevoerd in het input-outputmodel. Bestedingen aan logies en horeca worden ingevoerd in de bedrijfsklasse Logies & horeca en bestedingen aan entree, huur etc. worden toegekend aan de bedrijfsklasse Cultuur, sport & recreatie. Voor al deze bestedingen geldt dat de BTW in mindering wordt gebracht om de marktprijzen om te rekenen naar basisprijzen. Overige netto productgebonden belastingen en subsidies worden buiten beschouwing gelaten omdat de waarde hiervan verwaarloosbaar klein is. Voor bestedingen in de detailhandel geldt een aantal extra berekeningen. Dit heeft de volgende reden. De producten die via de detailhandel worden verkocht zijn enorm verschillend van aard van een plastic strandbal tot een brood en van kleding tot meubelen. Dat betekent dat ook de achterliggende relaties met andere sectoren totaal verschillend zijn: van lokaal vervaardigd tot made in China. Uit CBS-cijfers blijkt dat 50% van alle goederen die in Nederland worden aangeschaft, in het buitenland worden geproduceerd. De resterende 50% wordt in Nederland geproduceerd, waarbij 2,8% van alle goederen in Zeeland gemaakt wordt (uitgaande van werkgelegenheid in de industrie; LISA, 2015). Dit betekent dat we een gefundeerde aanname kunnen doen dat 2,8% (Zeeuwse deel) van 50% (Nederlandse deel) van alle goederen in Zeeland geproduceerd zijn. Oftewel 1,4% van alle bestedingen in de detailhandel wordt in het input-outputmodel toegewezen aan de Zeeuwse sector industrie. Wat wel universeel is, is dat al deze producten worden verkocht via de detailhandel en naar Zeeland vervoerd worden. Daarom wordt over alle bestedingen in de detailhandel de waarde van de handels- en transportmarges berekend en ingevoerd in het regionale input-outputmodel. Dit laat het belang zien van toerisme voor de detailhandel op Schouwen-Duiveland. 23