RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE Geldermalsen Plaats : Geldermalsen Gemeentenummer : 0236 Onderzoeksnummer : 279478 Datum onderzoek : 13 oktober 2014 Datum vaststelling : 4 februari 2015
Pagina 2 van 18
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD.......................................... 5 1 INLEIDING............................................ 7 2 VVE IN DE GEMEENTE GELDERMALSEN........................ 9 3 CONCLUSIES.......................................... 17 Pagina 3 van 18
Pagina 4 van 18
VOORWOORD In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2014. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Geldermalsen in 2014 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 18
Pagina 6 van 18
1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Geldermalsen in 2014. De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. De inspectie heeft deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met betrokkenen van de gemeente. Vervolgens heeft de inspectie de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname in beeld gebracht. Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De inspectie start na de zomer van 2014 met het signaalgestuurde toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname. Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente. Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van het vve-beleid van de gemeente Geldermalsen. Pagina 7 van 18
Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geeft de inspectie in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Geldermalsen. Pagina 8 van 18
2 VVE IN DE GEMEENTE GELDERMALSEN De gemeente Geldermalsen heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden heeft de inspectie mogelijke risico s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. De digitale vragenlijst levert informatie over: - al dan niet gemaakte afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken; - het bereik; - de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg; - het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk). De beoordeling van het gemeentelijk beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 9 van 18
2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Geldermalsen sinds de bestandsopname Het aantal peuterspeelzalen (psz) en kinderdagverblijven (kdv) is gelijk gebleven. Naar aanleiding van het inspectierapport van 2012 heeft de gemeente een plan van aanpak opgesteld. Daarin zijn doelen en voorstellen geformuleerd voor het bereik, de doorgaande lijn, de te bereiken resultaten en de wijze waarop één en ander wordt geïmplementeerd. Het plan van aanpak heeft geresulteerd in een convenant, dat de gemeente Geldermalsen in februari 2014 heeft gesloten met alle bij vve betrokken partijen. Daarmee is in de volgende zaken voorzien: 1. Er is een doelgroepdefinitie vastgesteld. Op basis daarvan is een overzicht (in de vorm van een Excel-bestand) gemaakt van alle doelgroepkinderen. [De gegevens in dit overzicht zijn echter niet helemaal betrouwbaar. Hierdoor heeft de gemeente ook geen volledig zicht op het (eventuele) non-bereik.] 2. In een stroomschema (een onderdeel van het convenant) is aangegeven hoe risicokinderen worden gesignaleerd en begeleid naar een vvevoorziening. 3. Er zijn afspraken gemaakt over de doorgaande lijn. Deze afspraken hebben betrekking op de overdracht, de doorstroom van de voor- naar de vroegschool en het aanbod. De informatie over het onderwerp ouderbetrokkenheid in het convenant is summier. Afspraken over het pedagogisch-educatief handelen en de afstemming van zorg en begeleiding ontbreken. 4. Er zijn resultaatafspraken gemaakt. Duidelijk is in ieder geval welke toetsen de instellingen willen gebruiken voor het vaststellen van de resultaten. 5. Op het gebied van kwaliteitszorg zijn conceptafspraken gemaakt. 2.2 Lijst met de vve-documenten die de gemeente Geldermalsen heeft aangeleverd - Afspraken over kwaliteit en resultaten van voor- en vroegschoolse educatie van 22 augustus 2013, inclusief 3 bijlagen (bereik doelgroepkinderen: stroomschema, doorgaande leerlijn, resultaatafspraken); - Convenant Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Geldermalsen van februari 2014. Pagina 10 van 18
2.3 Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geeft de inspectie haar bevindingen weer over het gemeentelijke vve-beleid. Per domein is beschreven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A1 1A2 1A3 1A4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B 1C Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4 2A 2B GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl. Pagina 11 van 18
Toelichting 1. Verbeterpunten met een afspraak 1c. Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Het vve-beleid en/of de afspraken met partners over de uitvoering van vve worden niet geëvalueerd. Daarover rapporteert de gemeente ook niet. Daarom zijn op dit punt verbeteringen noodzakelijk. Dat hier vooralsnog geen sprake van is, hangt op de eerste plaats samen met de omstandigheid dat het bestand waaruit de gemeente moet putten bij het bepalen van (het aantal) doelgroepkinderen gedeeltelijk vervuild is. Op de tweede plaats blijkt dat er weliswaar afspraken zijn gemaakt over de te behalen resultaten, maar geen criteria zijn geformuleerd die gebruikt kunnen worden bij het beoordelen daarvan. Een derde omstandigheid waardoor van een systematische evaluatie en verbetering van de kwaliteit van vve op gemeentelijk niveau geen sprake is, betreft het ontbreken van een systeem van kwaliteitszorg. 2. Wenselijke verbeterpunten 1a2. Het bereik De gemeente weet hoeveel kindplaatsen (57) er volgens de gewichtenregeling moeten worden gerealiseerd. Zij zorgt er voor dat deze kindplaatsen beschikbaar zijn en dat zij voldoen aan de basisvoorwaarden voor vve. Of alle doelgroeppeuters die door het consultatiebureau als zodanig zijn aangemerkt daadwerkelijk gebruik maken van deze kindplaatsen staat niet onomstotelijk vast. 1a4. De ouders Over het onderwerp ouderbetrokkenheid blijft het convenant tamelijk oppervlakkig. Hierover is, en dat is wenselijk, op gemeentelijk niveau geen duidelijk beleid vastgelegd. Onderdeel van dat beleid dient een analyse van de ouderpopulatie te zijn, aangevuld met concrete doelen en te verwachten resultaten. Omdat dit ontbreekt, is niet duidelijk wat de ouderbetrokkenheid in praktijk zou moeten betekenen voor de inrichting van de begeleiding van de kinderen. Een bemoeilijkende factor daarbij is dat de peuterspeelzalen het moeilijk vinden de ouders van de doelgroepkinderen te overtuigen van het nut en de noodzaak hun kinderen een peuterspeelzaal te laten bezoeken. Pagina 12 van 18
1a7. Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Hierover zijn alleen conceptafspraken gemaakt. Duidelijk is dus niet op welke wijze de vve-instellingen hun eigen kwaliteit evalueren, verbeteren en borgen. Het kwaliteitsbeleid is slechts zeer gedeeltelijk (dat wil zeggen alleen in procesmatige zin) van de grond gekomen. Daarom zijn verbeteringen wenselijk. Het is feitelijk niet mogelijk vast te stellen of alle inspanningen op het gebied van vve effect hebben gehad. 1a9. De resultaten Hierover zijn in het convenant afspraken gemaakt met de schoolbesturen en de voorscholen. Deze afspraken hebben betrekking op de gebruikte instrumenten en de te behalen resultaten. Daaruit blijkt tevens welke criteria worden gehanteerd. Er zijn echter geen afspraken gemaakt met de schoolbesturen en de scholen over het aanleveren van gegevens aan de gemeente. Daarom zijn in dit opzicht verbeteringen wenselijk. 3. Voldoende 1a1. De doelgroepdefinitie. In het convenant is een doelgroepdefinitie vastgelegd, dat wil zeggen een definitie van wat een doelgroeppeuter is. Deze is enerzijds gebaseerd op de gewichtenregeling en anderzijds op gegevens van het consultatiebureau (CB). [Daardoor is het mogelijk om ook de feitelijke ontwikkelingsachterstand bij binnenkomst in de peuterspeelzaal (psz) of het kinderdagverblijf (kdv) mee te nemen in de doelgroepdefinitie.] De gemeente verantwoordt deze definitie op basis van een analyse die zij heeft gemaakt van de populatie. Op basis daarvan is een Excel-bestand gemaakt. Daarin staat welke kinderen zijn geïndiceerd door het consultatiebureau en welke zijn geplaatst op een peuterspeelzaal. Het Excel-bestand blijkt gedeeltelijk te functioneren. Uit een vergelijking van dit bestand met de gegevens van de peuterspeelzalen en het kinderdagverblijf komt naar voren dat de gegevens gedeeltelijk vervuild zijn. 1a3. De toeleiding Uit het convenant blijkt duidelijk wie hiervoor verantwoordelijk is en wie wat doet. Daarover zijn afspraken gemaakt en vastgelegd. De gemeente evalueert de toeleidingsactiviteiten echter niet. Zij geeft weliswaar aan zicht te hebben op het non-bereik, maar het is niet geheel duidelijk waarop zij dit baseert. Pagina 13 van 18
Hieraan liggen drie oorzaken ten grondslag. 1. De gemeente Geldermalsen bestaat uit verschillende (kleine) kernen. In de kernen is niet altijd een peuterspeelzaal aanwezig. Sommige ouders zijn niet genegen naar een andere kern te gaan om hun kind daar naar de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf te laten gaan. Dat kan mogelijk bijdragen aan non-bereik. 2. In Geldermalsen is een reformatorische basisschool. Een gedeelte van de leerlingen die deze school bezoeken (en mogelijk tot de doelgroepkinderen behoort) komt uit andere gemeenten. Ook dit kan leiden tot een zekere vervuiling van de gegevens over het bereik. 3. De gemeente Geldermalsen denkt bovendien dat het niet mogelijk is alle potentiële doelgroepkinderen van reformatorische gezindte te bereiken. Reformatorische ouders vinden dat kinderen tot hun vierde levensjaar thuis horen te zijn. Langzaam maar zeker komt hierin een lichte kentering, omdat ook deze ouders gevoelig zijn voor het argument dat het bezoek aan de peuterspeelzaal goed is voor de ontwikkelingskansen van hun kind. 1a5. Integraal vve-programma In alle peuterspeelzalen met doelgroepkinderen wordt nu een integraal vveprogramma gebruikt. De gemeente heeft hierover afspraken gemaakt (convenant). Dit geldt ook voor het gebruik van een observatiesysteem voor het volgen van de (brede) ontwikkeling van de doelgroepkinderen. 1a6. Externe zorg De gemeente beschikt over een duidelijke zorgstructuur voor de doelgroeppeuters. De voorscholen zijn hiervan op de hoogte. De regelfunctie van de zorgstructuur is belegd bij het Centrum voor Jeugd en Gezin. Duidelijk is tevens wanneer een kind wordt aangemeld als zorgkind. Dit is gecommuniceerd met de betrokken instanties. 1a8. De doorgaande lijn De gemeente heeft met de vve-instellingen en de schoolbesturen afspraken gemaakt over het overdragen van kindgegevens van de voor- naar de vroegschool en over een warme overdracht. Drie van de zes schoolbesturen van Geldermalsen werken in dit opzicht met elkaar samen. De drie overige besturen zijn ook in deze vertegenwoordigd in het LEA-overleg. Indien nodig vindt overleg plaats met individuele scholen. In het convenant zijn hierover afspraken gemaakt. Pagina 14 van 18
De afspraken die zijn gemaakt hebben betrekking op het volgende. 1. De overdracht. Er vindt in ieder geval een telefonische overdracht plaats. Het convenant bevat richtlijnen over de inhoud van het kinddossier van de voorschoolse voorziening naar de basisschool. 2. De doorstroming van de kinderen van de voor- naar de vroegschool. Per schooljaar stromen tussen de 35 en 40 doelgroepkinderen van de voorscholen naar één van de 15 vroegscholen. 3. De afstemming van het aanbod. In het convenant zijn afspraken gemaakt over de doorgaande lijn in de afstemming van het leerstofaanbod. Er zijn nog geen afspraken gemaakt over pedagogisch-educatief handelen en zorg en begeleiding. 1b. Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau De gemeente heeft vve expliciet op de Lokale Educatieve Agenda (LEA) gezet. Zij is aantoonbaar regievoerder hiervan. Er is een vve-coördinator aangesteld die de uitwerking van het beleid coördineert en hierbij de LEA-partners betrekt (de houders van de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en de schoolbesturen). 2a. De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt De GGD toetst zowel de algemene basiskwaliteit (zoals veiligheid en gezondheid) als de basiskwaliteit van de voorschoolse educatie (hoeveel tijd per week, groepsgrootte en dubbele bezetting, opleidings- en scholingseisen van de vve-beroepskrachten en gebruik voorschools educatie-programma). Zij toets jaarlijks van elke voorschool de basiskwaliteit en de kwaliteit van de voorschoolse educatie (het achtste domein). De GGD legt dit vast in een rapport. 2b. Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader De gemeente Geldermalsen heeft een gemeentelijk subsidie kader waarin voorwaarden zijn opgenomen conform de wet op de Kinderopvang en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit educatie. 4. Voorbeeld voor anderen Geen Pagina 15 van 18
Pagina 16 van 18
3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Geldermalsen beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid De kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Geldermalsen is in een aantal opzichten verbeterd ten opzichte van het laatste inspectiebezoek (januari 2013). De gemeente heeft begin 2014 een convenant gesloten met alle betrokken partijen. Het convenant voorziet in een aantal duidelijke afspraken. Tegelijkertijd stelt de inspectie vast dat het convenant nog niet in alle aspecten voorziet die voor een goede uitvoering van het gemeentelijke vve-beleid noodzakelijk zijn. Het is zaak hier in de komende periode aan te werken. Verbeterafspraken 1c. Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Uiterlijk 1 mei 2015 beschikt de gemeente Geldermalsen over een deugdelijk systeem van kwaliteitszorg. Daarin schenkt zij aandacht aan de stelselmatige evaluatie van de resultaten, de evaluatie van het begeleidingsproces, het planmatig werken aan verbeteringen, het borgen van de kwaliteit van vve en het inzichtelijk informeren van alle belanghebbenden. Verbeterpunten 1a2. Het bereik 1a4. De ouders 1a7. Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen 1a9. Resultaten Voldoende oordelen 1a1. Definitie doelgroepkind 1a3. Toeleiding. 1a5. Integraal vve-programma 1a6. Externe zorg Pagina 17 van 18
1a8. Doorgaande lijn 1b. Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau 2a. De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt 2b. Gemeentelijk subsidiekader Vervolgafspraken Signaalgestuurd toezicht: de inspectie zal begin 2015 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico s. Tevens worden daarbij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken meegenomen. Op grond van de analyses wordt opnieuw bekeken in welke gemeenten in 2015 een onderzoek plaatsvindt. Pagina 18 van 18