Jury Excellente Scholen Schoolrapport 2013 Het Kwadrant PRO Bergen op Zoom
Woord Vooraf Voor u ligt het rapport over uw school zoals dat is opgesteld door de Jury Excellente Scholen. Uw school heeft zich aangemeld voor het predicaat Excellente School 2013. De jury heeft de presentaties van en bezoeken aan alle aangemelde scholen bijzonder op prijs gesteld. De jury heeft gegevens over uw school vanuit verschillende bronnen bijeengebracht. Vooral belangrijk waren daarbij uw presentatie voor de jury, het bezoek aan uw school door een delegatie van de jury, de Inspectiegegevens, de Venstergegevens, tevredenheidonderzoeken en de referenties. Bij elkaar geven deze en aanvullende gegevens naar het oordeel van de jury een adequaat beeld van uw school. Dit rapport over uw school is het resultaat van een zorgvuldig en afgewogen proces waarin de jury de verschillende soorten informatie van uw school in een kader plaatst en een waardering uitspreekt. Het schoolrapport brengt de erkenning en de waardering door de jury voor de ontwikkelingen op uw school tot uitdrukking en kan andere scholen inspireren. Voor meer informatie over het proces en de gehanteerde criteria verwijs ik u graag naar het eindverslag 2013 van de jury: Maatgevende Scholen II. Excellente scholen in primair, (voortgezet) speciaal en voortgezet onderwijs. Dit is te vinden op http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/predicaat-excellentescholen/excellente-scholen. Namens de Jury Excellente Scholen, Prof. dr. Fons van Wieringen
Schoolrapportage 1. Achtergrondgegevens van de school Gegevens van de school: 15IS Het Kwadrant Aanvrager A.C. de Laater Adres Oberonstraat 2 Bergen op Zoom Leerlingenaantal 147 Bestuur: Lowys Porquinstichting 2. Motivatie van de school De onderbouwing die de school bij de aanmelding als kandidaat Excellente School 2013 gaf, luidt als volgt. Het Kwadrant, school voor praktijkonderwijs in Bergen op Zoom, organiseert dat alle medewerkers optimaal geschoold zijn. Docenten zijn bijvoorbeeld meestal hbo+ opgeleid. De school biedt de leerlingen een individueel leertraject aan. Waardoor de talenten van de leerling optimaal benut worden. De speciale zorg voor leerlingen die in de knel zitten, is op maat georganiseerd in een breed netwerk van instellingen en specialisten. We werken in een cyclisch proces aan de ontwikkeling van de doorgaande lijn betreffende vakkenmodules, assessment, doorstroomadviezen en nazorg. Zo hebben we een coördinator taalbeleid benoemd om de verbanden tussen het stagebureau, onderbouw en bovenbouw vorm te geven en te bewaken. (uit de aanmelding) 3. De resultaten, breed opgevat (Criterium 1) Hierbij onderscheidt de jury drie gebieden: 1. resultaten op de kernvakken; 2. resultaten op de andere leergebieden; 3. resultaten op aanvullende gebieden, zoals burgerschap, sociaal-emotionele vorming, redzaamheid. Om recht te doen aan de verscheidenheid in het praktijkonderwijs heeft de jury ervoor gekozen de scholen zelf te laten aangeven op welke terreinen ze opvallend goede resultaten behaalt. Daarnaast raadpleegt de jury de Inspectie van het Onderwijs over de door de school behaalde resultaten. 3.1 Resultaten op de kernvakken (Indicator I) Op grond van de resultaten die de school in 2010, 2011 en 2012 heeft behaald, stond Het Kwadrant niet in een voorselectie die de Inspectie van het Onderwijs aan de jury heeft verstrekt. 1
Het Kwadrant geeft in haar aanmeldingsformulier aan in de periode 2010-2012 goede resultaten te hebben behaald bij de volgende zaken. Percentage einduitstroom naar regulier vervolgonderwijs Percentage leerlingen dat twee jaar na de uitstroom nog op het niveau of de plaats zit waarnaar hij of zij is uitgestroomd (of op een vergelijkbaar niveau of bestemming) 2010 2011 2012 40% 50% 60% 75% 75% 75% De school noemt in haar aanmelding als leergebieden waarbij zeer goede resultaten worden geboekt: kernvakken (taal/nederlands, rekenen en wiskunde, eventueel Engels); aanvullende leergebieden (oriëntatie op jezelf en de wereld, kunstzinnige oriëntatie, bewegingsonderwijs); beroepsgerichte vakken. De school gebruikt hierbij de volgende systematiek. Ons systeem ANS (Assessment Nieuwe Stijl) is georganiseerd om de resultaten van leerlingen op competentieniveau systematisch te volgen. Hierin stellen we SMART-doelen en beschrijven we de verwachting van resultaten. (uit de aanmelding) Het Kwadrant rapporteert via Vensters voor Verantwoording maar heeft soms problemen de eigenheid van de school in dit systeem helder te verwoorden. Ze doet actief mee met het project Stimulans van het Landelijke Werkverband Praktijkonderwijs en heeft een uitstroommonitor overlegd. De opbrengsten zijn op hoog niveau, gelet op de indicatoren voor het praktijkonderwijs (pro). Het individuele ontwikkelingsplan geeft beperkte informatie en is, zeker voor de leerling en/of externe lezer, alleen als uitgangspunt voor een gesprek te gebruiken. 3.2 Resultaten op andere leergebieden uit het standaardcurriculum (Indicator II) Bij de overige vakken wordt gebruikgemaakt van een eigen volgsysteem en geven de resultaten van de ijkmomenten in het eerste en tweede jaar instroomassessment voldoende data om verantwoorde keuzes te maken. 3.3 Resultaten op aanvullende leergebieden (Indicator III) De school noemt in de aanmelding de volgende leergebiedoverstijgende terreinen waarbij zeer goede resultaten worden geboekt: sociaal-emotionele ontwikkeling; ruimtelijke oriëntatie en mobiliteit; praktische redzaamheid. De school gebruikt hierbij de volgende systematiek. YourTime is een project dat onze leerlingen laat kennismaken met activiteiten om 2
de vrije tijd nuttig te besteden. Ook hebben we een YourTimeCoach om leerlingen in hun vrije tijd hierin te coachen. Wij vinden het van groot belang dat onze leerlingen hun vrije tijd zinvol leren besteden. (uit de aanmelding) De school noemt in de aanmelding de volgende vormingsgebieden waarbij zeer goede resultaten worden geboekt: burgerschapsvorming; culturele vorming; werknemersvaardigheden. De school gebruikt hierbij de volgende systematiek. Het project YourTime traint onze leerlingen in burgerschapsvorming. Werknemersvaardigheden trainen we systematisch door leerlingen individueel te coachen en begeleiden. Het stagebureau heeft hierin de regie. Arbeidscompetenties worden als een rode draad door de school getraind en de resultaten geregistreerd. (uit de aanmelding) Bij het bezoek werd duidelijk dat op sociaal-emotionele ontwikkeling en burgerschapskunde veel aandacht is voor de individuele leerling. Door de inzet van een breed scala van activiteiten worden goede resultaten behaald. Zie ook de speciale projecten. De docenten kennen hun leerlingen goed maar er is volgens de jury onvoldoende vastgelegd in bijvoorbeeld het individuele ontwikkelingsplan. Het aantal leerlingen dat zonder doubleren de school doorloopt, zowel in de onder- als in de bovenbouw, ligt boven het landelijk gemiddelde. 4. De omstandigheden waarbinnen de school werkt (Criterium 2) In de aanmelding heeft de school omstandigheden benoemd die van invloed zijn op de resultaten die ze met de leerlingen behaalt. 4.1 Leerlingkenmerken en procesinrichting (Indicator IV) De school noemt in de aanmelding de volgende omstandigheden. In de regio Bergen op Zoom maken relatief weinig leerlingen gebruik van praktijkonderwijs. Als gevolg hiervan hebben onze leerlingen relatief veel en heftige (leer)problemen. De school houdt hier volgens haar aanmeldingsformulier op de volgende wijze rekening mee. In het kader van taalbeleid organiseren we een eenduidige didactische aanpak en schrijven we bijvoorbeeld tijdens elke les (het) lesdoel(en) op het bord. Wij organiseren rust en regelmaat in onze school zodat leerlingen kunnen werken aan hun persoonlijke doelen. (uit de aanmelding) Het systematisch volgen van leerlingen door tussentijdse assessments geeft goede informatie over het te volgen ontwikkelingsplan. Het blijkt ook voldoende aanknopingspunten te bieden om de leerlingen een optimale ontwikkeling te laten doormaken. De school, leerling en ouders zorgen er zo voor dat de leerlingen op een goede plaats in de maatschappij terechtkomen. Een stevig contact met stagebedrijven en een goede naam in de omgeving werken hieraan mee. 3
4.2 Leerlingkenmerken en resultaten (Indicator V) Leerlingen en docenten zijn zich bewust van de beperkingen van de leerling maar richten zich goed op de mogelijkheden en stellen hoge ambities. Het samenspel tussen vakleerkracht, mentoren en andere, ook externe, begeleiders is opvallend. Zie de ervaringen in het YourTime-project. 4.3 Benutting van het inzicht in leerwinst bij onderscheiden categorieën leerlingen (Indicator VI) De school geeft een voorbeeld waaruit blijkt dat ze leerwinst probeert bij te houden en de cijfers over leerwinst vertaalt naar differentiaties aan de onderkant en aan de bovenkant (zwak- en goedpresteerders). Geboekte leerwinsten kunnen we behouden door de training van deze vaardigheden en competenties door de gehele school te organiseren. De cijfers over leerwinst vertalen we in differentiaties in groepsplannen per klas (drie niveaus) en vooral in differentiatie in het IOP op individueel niveau, zowel voor de onderkant als voor de bovenkant. (uit de aanmelding) Door goed gebruik te maken van de gegevens uit het kwaliteitssysteem kan de school op een aantal momenten in de ontwikkelingslijn de leerwinst aantonen. 5. De inrichting van het onderwijsproces (Criterium 3) 5.1 Schoolspecifieke aanpak en proceskwaliteit (Indicator VII) De school noemt in de aanmelding drie facetten als het meest kenmerkend voor de onderwijsaanpak die ze nastreeft: structurering van de leerstof; leerkrachtvaardigheden; begeleiding van leerlingen. De school geeft hierbij in haar aanmeldingsformulier de volgende toelichting. Wij vinden leerkrachtvaardigheden van primair belang om te komen tot excellente kwaliteit. Begeleiding en coaching van leerlingen is onze basis om van doelen te komen tot hoge resultaten. We hebben een systeem ontwikkeld waarin de leerstof logisch is georganiseerd. (uit de aanmelding) In de didactische organisatie is opvallend dat taalbeleid (onder leiding van een daarvoor aangestelde coördinator) in deze school de rode draad is geworden voor alle vakken en activiteiten. De school realiseert dit door: eenduidige maatregelen en afspraken; het benadrukken en herhalen van kernwoorden; het systematisch starten met het bespreken van de doelen; het zichtbaar maken van het doel van de activiteit; de evaluatie daarvan; het vastleggen van aanpakken en praktische leerlijnen in eenvoudige talige stappen en overzichten. 5.2 Schoolspecifieke aanpak en organisatiekwaliteit (Indicator VIII) De school noemt in de aanmelding drie facetten als het meest kenmerkend voor 4
de wijze waarop ze is georganiseerd: professionalisering van het personeel; schoolklimaat; ouderbetrokkenheid. De school geeft hierbij in haar aanmeldingsformulier de volgende toelichting. De professionalisering van medewerkers heeft prioriteit. Het schoolklimaat is voorwaarde om te komen tot excellente resultaten. Ouders worden systematisch bij het leerproces van hun kind betrokken. (uit de aanmelding) De didactische en schoolorganisatorische aanpak is er een van helderheid, structuur, eenvoudige vertaling, grenzen stellen, maar ook uitlokken en uitnodigen/stimuleren. Er is steeds sprake van concreet maatwerk op een praktisch niveau dat bij deze specifieke leerlingen past. Er is ook een gerichtheid op de zelfbewustheid van de leerlingen; ze worden systematisch bij beslissingen betrokken. De sfeer en het klimaat in de school stralen rust uit. Er zijn geregeld motiverende, zinvolle toepassingen in aansprekende projecten. Voorbeelden zijn de Gezonde schoolkantine, waar taal, gezondheid, voeding, catering, koken, rekenen geïntegreerd aan bod komen. De school heeft hiermee een landelijke prijs gewonnen. Ook een project YourTime, gericht op zinvolle vrijetijdsbesteding in de breedte (sport, muziek, bibliotheek, toneel), is zo n geïntegreerde, aansprekende aanpak en heeft eveneens een landelijke prijs verworven. In dit project zijn zaken als burgerschap, sociale vorming en praktische redzaamheid te herkennen. Naast veel externe partijen spelen ook de eigen docenten hierin een belangrijke rol. 6. Verband tussen de inrichting van het onderwijsproces en de resultaten die de school boekt (Criterium 4) 6.1 Veranderingen vanwege resultaten (Indicator IX) In het aanmeldingsformulier is de school gevraagd toe te lichten op welke wijze haar aanpak (zowel het primaire proces als de organisatie daaromheen) bijdraagt aan de leerlingresultaten. De onderwijsaanpak op Het Kwadrant is systematisch georganiseerd waardoor de leerlingresultaten al jaren (erg) hoog zijn. Het Assessment Nieuwe Stijl (ANS) is een systeem dat de resultaten per leerling nauwkeurig in beeld brengt. Ouders en mentoren maken hierin reguliere afspraken wat de te verwachte leerlingresultaten zijn. De school noemt in de aanmelding de volgende wijze waarop de organisatie bijdraagt aan de resultaten. De algemene organisatie van onze school organiseert in een cyclisch proces vooral duidelijkheid in afspraken. Daarnaast controleren en evalueren we deze afspraken op vastgestelde momenten. (uit de aanmelding) De school maakt bijzonder veel werk van haar kwaliteitsbeleid. Er is een aparte kwaliteitsmedewerker die eenmaal per jaar voor een zeer gedegen analyse van de opbrengsten zorgt (mei/juni). Deze resultaten worden met aanbevelingen grondig besproken in het managementteam, en interventies/bijstellingen volgen. 5
Vanaf 2006/2007 is de school zo systematisch met analyses en vernieuwingen bezig. Om de resultaten te volgen heeft de school een helder Assessment Nieuwe Stijl ontworpen dat leerlingen op competentieniveau systematisch volgt. Door een duidelijk beeld te geven van de weg intake-assessment-uitstroom met de daaraan gekoppelde instrumenten van toetsing en testen en het individueel onderwijsplan (IOP) wordt duidelijk welke competenties een leerling heeft en welke mogelijkheden kunnen worden benut. De uitdaging om verder te leren of een goede arbeidsplaats te vinden, heeft de school zo goed onderbouwd. De opbrengsten zijn de laatste jaren uitstekend in beeld gebracht. 6.2 Vasthouden van resultaten (Indicator X) De school kent een uitgewerkt systeem voor kwaliteitszorg (gericht op de analyse van de opbrengsten op verschillende niveaus). De uitslag van de jaarlijkse meetmomenten leidt tot een detailanalyse die de school in beleidsvoorstellen vastlegt. Dit leidt tot bijstelling van aanpak of leerroutes. 6.3 Kwalificatie, professionaliteit, schoolkennis (Indicator XI) Het meest recente tevredenheidonderzoek is afgenomen in 2013. Gemiddelde score op de tevredenheidonderzoeken Gemiddelde score school Landelijke score Medewerkertevredenheid 3,2 2,9 Oudertevredenheid 3,3 3,3 Leerlingtevredenheid 3,1 3,1 De school noemt in haar aanmelding als opvallende observatie uit de tevredenheidonderzoeken: Het Kwadrant werkt mee aan het project Stimulans om de tevredenheid van ouders, leerlingen, stagebedrijven, instellingen en medewerkers systematisch te volgen. De scores zijn gepubliceerd op de site van Vensters voor Verantwoording. (uit de aanmelding) Tijdens de presentatie geeft de school aan dat zij dicht op de leerling zit. De begeleiding is zeer persoonlijk. De leerling heeft elke dag contact met de mentor en krijgt hulp bij de vrijetijdsbesteding (YourTime-project). Er is een professionaliseringsbeleid dat erop is gericht dat alle medewerkers minstens op hbo-masterniveau scholing hebben gevolgd. De leider van de school is onderwijskundige en opgeleid tot topcoach. Er is een professionele cultuur te voelen in de zin dat alle docenten, ongeacht hun positie of vak, op mesoniveau over het beleid reflecteren en zich daar bewust van zijn en in die zin bewust handelen. 7. Het excellentiebeleid van de school (Criterium 5) Het uitgangspunt van de jury is dat een excellente school zeer goede resultaten behaalt en een weloverwogen onderwijsinrichting laat zien. Daarenboven kan een school op een specifiek excellentiegebied uitblinken. Dat kan betrekking hebben op diverse zaken en bijvoorbeeld gericht zijn op een inhoudelijk domein en/of op 6
een specifieke groep leerlingen. 7.1 Het schooleigen excellentiebeleid (Indicator XII) De school kent een excellentiegebied waarop ze de focus legt. In haar aanmeldingsformulier licht ze dit als volgt toe: Op het gebied van toeleiding naar werken richten we ons op de groep leerlingen van 15 jaar en ouder. Ons stagebureau coacht leerlingen naar een structurele werkplek. Op het gebied van nuttig besteden van vrije tijd richten we ons op de groep van 12 t/m 15 jaar. Wij hebben het project YourTimeCoach om leerlingen te matchen met een zinvolle vrijetijdsbesteding. (uit de aanmelding) De aandacht voor het excellentiegebied is gericht op een specifieke groep leerlingen: zie het citaat hierboven. Het betreft ongeveer 100% van de leerlingen van de school. (uit de aanmelding) De school noemt tijdens de presentatie de band tussen leerling, ouder, school en bestuur. Verder merkt ze op dat er veel wordt geïnvesteerd in de medewerkers. De focus van de school is voortdurend gericht op de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en de begeleiding van de leerling. In gesprekken bleek dat de school verwacht dat ieder teamlid daarin zijn verantwoordelijkheid neemt en in de gesprekken met docenten bleek dat het ook wordt gewaardeerd. Een verworvenheid is zeker de gedegen externe gerichtheid van de school. Dit blijkt uit het inzetten van projecten als bovenstaand waarbij zeer intensief met externe instanties wordt samengewerkt (een indrukwekkend voorbeeld zijn de regionale GGD preventiefunctionarissen en de schakelfunctionarissen van de gemeente). Het is ook zichtbaar in het stagebeleid. Dit lijkt zeer succesvol door de intensieve wijze waarop (wekelijks) contact wordt onderhouden met stagebedrijven en de wijze waarop dit soort netwerken wordt opgebouwd en onderhouden. Het stagebureau speelt hierin een belangrijke rol. Alle stagebegeleiders hebben een opleiding tot jobcoach. Er wordt gericht gewerkt aan de ontwikkeling binnen en buiten de school van werknemersvaardigheden. Met samenwerking van het college van bestuur is er een actief beleid vooral naar de scholen voor vmbo en de andere schoolsectoren. 7.2 Erkenning door externe partijen (Indicator XIII) Externe partijen (bijvoorbeeld andere scholen, ouders, andere partners) erkennen de gebieden waarop de school uitblinkt. In haar aanmeldingsformulier licht ze dit als volgt toe: Het YourTime-project heeft meerdere prijzen ontvangen zoals de Jan Dekkersprijs van de LPS. Andere scholen hebben interesse om het concept te kopiëren. (uit de aanmelding) De herkenbaarheid van het excellentiegebied blijkt volgens de school verder uit: deelname aan een netwerk dat betrekking heeft op dit gebied; vermelding in publicatie(s) over dit gebied. De externe partijen, zoals het zeer brede netwerk van bedrijven die stagiairs ontvangen, zijn tevreden met de begeleiding van de leerlingen. Tevens is er in het project YourTime een groot aantal sport- en andere verenigingen actief die 7
met waardering over de school en de resultaten spreken. De schoolleiding geeft in voorbeelden aan dat zij een rol speelt in bijvoorbeeld het landelijk verband van het pro. Een benaderde referent (afkomstig van het bestuur van de school) onderschrijft in grote lijn het beeld van Het Kwadrant als excellente school. Een citaat: Ik herken het vooral bij YourTime, Gezonde schoolkantine, stagebureau en kwaliteitssysteem. 7.3 Versterking van het excellentiebeleid in de toekomst (Indicator XIV) De school heeft plannen om haar excellentiefocus in de toekomst verder te versterken. In haar aanmeldingsformulier licht ze dit als volgt toe: Wij willen onze positie binnen het samenwerkingsverband vo Bergen op Zoom en de regio Breda verder versterken. Met name ons beleid op de gebieden van stagebegeleiding en YourTime zijn interessant voor andere pro-scholen. Voor de genoemde toekomstplannen geldt dat: de plannen aansluiten op de specifieke behoeften van (subgroepen) leerlingen van de school. Uit gesprekken met de directie en docenten bleek dat er een duidelijk plan ligt voor de komende jaren om de excellentie te versterken, waarbij de kwaliteitszorg en de eenduidige aanpak met hulp van het taalbeleid een goede basis vormen. 8. Opmerkingen Inspectie Geen aanvullende opmerkingen. 9. Conclusie van de jury Dit is het eerste jaar dat scholen voor praktijkonderwijs zich aanmelden voor het predicaat Excellente School. Deze scholen beoordeelt de jury aan de hand van de veertien indicatoren die ook voor het reguliere basisonderwijs en voortgezet onderwijs gelden. De wijze waarop naar de school en onderwijspraktijk is gekeken, is uiteraard aangepast aan de specifieke situatie waarin de school of haar leerlingen zich bevinden. De jury heeft zeker oog voor de verzorgende taken van de school, maar beoordeelt vanuit het schoolkarakter. De opbrengsten van Het Kwadrant zijn van hoog niveau. De school realiseert een goed aanbod voor de specifieke groep leerlingen met leerproblemen. Het team, met een hoog scholingsniveau, zoekt enthousiast de beste mogelijkheden voor de leerlingen in uitdagende leerprogramma s. Ze weet daarnaast de leerlingen te stimuleren om de wereld met vertrouwen tegemoet te gaan. De docenten kennen hun leerlingen goed maar dit kan, volgens de jury, nog beter vastgelegd worden in bijvoorbeeld het individuele ontwikkelingsplan. De excellentie is te herkennen aan drie speciale programma s, en de leerwinst wordt door een zeer solide kwaliteitssysteem goed gevolgd en er wordt voortdurend bijgestuurd. Er is een professionele cultuur ontstaan, die zijn weerslag heeft op de omgang en stimulering van de leerlingen. De specifieke activiteiten, YourTime en de Gezonde schoolkantine, worden terecht genoemd als activiteiten met een grote toegevoegde waarde, en kunnen een 8
voorbeeldfunctie vervullen. De aanpak om tot een gezonde kantine te komen heeft een uitstraling naar andere aspecten van een gezond bestaan. De school werkt daarin samen met de GGD en die samenwerking gaat ook een stap verder door leerlingen te laten nadenken over andere aspecten van gezond leven (gesprekken over seksualiteit, enzovoort). Het door de school genoemde taalbeleid verdient meer toelichting, omdat de gekozen term wat verwarring kan geven. Het taalbeleid dient als verbinding tussen de docenten en vakgebieden, de rode lijn door de school waarin taalgebruik en taalstimulering de hoofdonderdelen vormen, en waarin waarneembare effecten optreden in een eenduidige didactiek, het bespreekbaar stellen van eigen handelen van docenten. Zelfs medewerkers van buiten de school worden meegenomen in de aanpak. Het Kwadrant is een school die zich kenmerkt door kwaliteitszorg, een goede doorgaande lijn in didactiek en proces, en een bijzondere relatie met externe partijen. Alles overziende is de jury van oordeel dat Het Kwadrant op basis van de door de jury waargenomen kenmerken en gerapporteerde bevindingen het predicaat Excellente school (pro) 2013 toekomt. 9