mbo Nederlands Handel en Verkoop Werken met Talent Catalogus 2011 Wegwijzer 2010 Handleiding Talent Handel en Verkoop Catalogus met projecten, cases, theorie en taalverzorging Handige leerstofoverzichten ter ondersteuning 20-04-10 13:55
Inhoud Indeling 3 Pictogrammen 3 Projecten 3 Mondelinge taalvaardigheid: Luisteren 3 Lezen 5 Mondelinge taalvaardigheid: Gesprekken 8 Mondelinge taalvaardigheid: Spreken 12 Schrijven 14 Cases 16 Extra projecten: A1 18 Taaltheorie 18 Taaltrainingen 21 Noordhoff Uitgevers bv 2
Catalogus In de catalogus vind je een overzicht van alle onderdelen die je in Talent Handel en Verkoop tegenkomt, in dezelfde volgorde als in de digitale database. INDELING De indeling van het digitale leermiddel is nog gebaseerd op het Referentiekader Taal en Rekenen. De beroepseisen voor Nederlands zijn vastgelegd in deel D van het kwalificatiedossier van je opleiding. Raamwerk Nederlands (zie deel D van het KD van je opleiding). In de catalogus wordt per project en case in Talent aangegeven welk referentieniveau, welke taalvaardigheid en welke taak uit het Referentiekader centraal staat. Zo heb je alvast enig inzicht in de indeling die vanaf volgend schooljaar zal gelden. PICTOGRAMMEN In de catalogus worden de volgende pictogrammen gebruikt: Pictogram Betekenis Het referentieniveau van project of case volgens het Referentiekader Taal (1F t/m 3F) De taalvaardigheid Luisteren staat centraal in het project of de case De taalvaardigheid Lezen staat centraal in het project of de case De taalvaardigheid Gesprekken voeren staat centraal in het project of de case De taalvaardigheid Spreken staat centraal in het project of de case De taalvaardigheid Schrijven staat centraal in het project of de case Het project bevat één of meer groepsopdrachten MONDELINGE VAARDIGHEDEN: LUISTEREN Varen op de Friese Meren Project 1 In dit project beluister je een aantal voicemailberichten. Je noteert de boodschappen en vult voor elk bericht een telefoonnotitie in. Luisteren naar radio en tv en naar gesproken tekst op internet Het medium Telefoonnotitie Bijvoeglijk naamwoord Telefoonnotitie n.a.v. voicemail-bericht De Italiaanse week Project 2 In dit project luister je naar een instructie. Je manager geeft uitleg bij de werkzaamheden die je tijdens de werkdag uit gaat voeren. Je maakt aantekeningen van de verschillende stappen. Luisteren naar instructies Luisterstrategieën Zelfstandig naamwoord Aantekeningen n.a.v. een instructie Noordhoff Uitgevers bv 3
Een koud kunstje Project 3 In dit project luister je naar tips en een instructie over etaleren. De aantekeningen die je tijdens de instructie maakt, gebruik je om je collega te informeren. Luisteren naar instructies Luisteren naar instructies Signaalwoorden Bijvoeglijk naamwoord Feedback n.a.v. overdragen informatie uit een instructie : 1.4 : 2.5 : 1.8 : 2.5 : 2.5 Twee kilo zeewolffilet Project 4 In dit project ga je verschillende instructievideo s beluisteren en audiofragmenten bekijken. Je controleert de aantekeningen van iemand anders, maakt zelf aantekeningen en deelt deze met je collega. Luisteren naar instructies Luisteren naar instructies Signaalwoorden Werkwoord Aantekeningen van een gesprek : 2.2 : 3.4 : 2.5 : 3.4 : 3.4 Uw wens is mijn bevel Project 5 In dit project luister je naar een verkoopgesprek en noteer je de koopwens van de klant. Om je daarop voor te bereiden, beoordeel je eerst de aantekeningen die een collega over de koopwens van de klant heeft gemaakt. Luisteren als lid van een live publiek Wat is communiceren? De ontvanger Werkwoord Aantekeningen van koopwens klant : 2.2 : 2.2 : 2.5 Instructeur gevraagd Project 6 In dit project lees je een memo van een collega en bekijk je een video met instructies over de montage van een fitnessapparaat. Je maakt aantekeningen en verwerkt die vervolgens in een bericht met instructies voor je collega. Luisteren naar instructies Wat is communiceren? Instructietekst Voornaamwoord Schriftelijke reactie op memo Goed kijken, hè? Project 8 In dit project zoek je informatie over het beheren van klantenbestanden op het internet. Je bekijkt een instructievideo over bruikbaar programma en maakt aantekeningen. Deze verwerk je in een verslag voor je leidinggevende. Luisteren naar instructies, Luisteren naar radio en tv en naar gesproken tekst op internet Luisteren naar instructies Hoofdzin en bijzin Bijvoeglijke bijzin Nevenschikking en onderschikking Verslag in briefvorm n.a.v. videofragment Dus ik kom voor niks? Project 9 In dit project luister je eerst naar een aantal verhalen van collega s, waarin problemen uit de dagelijkse praktijk naar voren komen. Vervolgens neem je deel aan een werkoverleg, waarin deze problemen besproken worden. Jij maakt aantekeningen van het overleg. Subvaardigheid / Luisteren als lid van een live publiek Wat is communiceren? De ontvanger Zelfstandig naamwoord Aantekeningen van een overleg : 2.6 : 4.4 Noordhoff Uitgevers bv 4
Alweer die koopzondag! Project 10 In dit project luister je naar twee werkoverleggen: één tussen werknemers van WE en één tussen de filiaalhouders. Van het laatste overleg maak je een samenvatting. Deze voeg je toe aan een e-mail, waarin je ook je eigen mening ten aanzien van het overleg geeft. Luisteren als lid van een live publiek Luisterstrategieën Een vergadering leiden E-mail Samenstellingen Getallen Verslag met vragen voor en meningen van collega s. : 4.4 : 1.11 : 1.8 : 1.11 Florerende Handel Project 11 In dit project luister je naar een voicemailbericht, waarin een klant een aantal vragen voorlegt. Om een antwoord te formuleren op deze vragen, win je telefonisch informatie in bij twee collega s en voeg je de informatie samen in een verslag. Luisteren naar instructies Luisterstrategieën Samenstellingen De juiste letter(s) Klinkers Aantekeningen van telefoongesprekken CM: 1.1 Eerlijke Handel Project 12 In dit project ontvang je een uitnodiging voor een lezing over fair trade. Je bestudeert het programma, woont de lezing bij en doet hiervan schriftelijk verslag. Een medestudent geeft feedback op je verslag. Luisteren als lid van een live publiek / Luisteren naar een lezing Open en besloten vergaderingen Hoofdzin en bijzin Bijvoeglijke bijzin Nevenschikking en onderschikking Verslag van lezing CM LEZEN Hoeveel schroefjes? Project 13 In dit project lees je een handleiding met instructies voor de montage van een IKEA-kastje. Aan jou de taak om uit te zoeken welke fouten in de handleiding staan. De fouten die je hebt ontdekt, stuur je per e-mail aan de marketingafdeling van IKEA. Subvaardigheid / Lezen van instructies Instructietekst E-mail Bijwoord Voorzetsel E-mail over fouten in gebruiksaanwijzing A De aanhouder wint Project 14 In dit project maak je een samenvatting van de belangrijkste informatie uit een artikel over winkeldiefstal. Je leert de hoofd- en bijzaken uit de informatie van elkaar te scheiden. Lezen van informatieve teksten Leesstrategieën Scannend lezen Samenvatting maken Voegwoord Samenvatting van een artikel Uit het pand gegroeid Project 15 In dit project lees je een aantal documenten. Je haalt omzetcijfers uit een grafiek en formuleert vragen met betrekking tot bouwvergunningen. Je zoekt naar antwoorden in de gemeentelijke informatie over bouwaanvragen en zet deze in een e-mail voor je collega. Lezen van instructies E-mail Studerend lezen Kritisch lezen Bijwoord Voorzetsel E-mail beantwoorden na lezen informatie Noordhoff Uitgevers bv 5
Veilig in de auto Project 16 In dit project ontvang je een brief met vragen van een klant. Je noteert de vragen en de bijbehorende antwoorden. Je stuurt de informatie per e-mail naar je collega, die de klant per brief zal antwoorden. Lezen van informatieve teksten Structuur (van een brief): inleiding, kern en slot Deelwoorden Naamwoordelijk gezegde E-mail met antwoorden op klantvragen Watersportartikelen controleren Project 17 In dit project controleer en corrigeer je twee foutieve leveringen met watersportartikelen. Daarnaast richt je je op een klantverzoek en maak je een geschikte selectie uit het assortiment surfpakken. Informatieve teksten lezen Leesstrategieën Intensief lezen Telwoord Meervoud s of -en Meervoud en of -e Fouten in een levering noteren : 1.1 : 1.1 : 1.3 Exclusieve wijnen Project 18 In dit project ontvang je vijf verschillende verkoopbrieven. Jij bepaalt of het aanbod wel of niet geschikt is voor Hart s Wijnhandel. Je reageert op het beste aanbod met een zakelijke brief, waarin je een bestelling doorgeeft. Lezen van betogende teksten Verkoopbrief Persoonsvorm Werkwoorden Korte zakelijke brief Stapels post Project 19 In dit project ontvang je, als eigenaar van een interieurzaak, enorm veel post. Je selecteert de post die direct afgehandeld moet worden en noteert de actiepunten die daaruit voortkomen. Informerende en betogende teksten lezen Scannend lezen Oriënterend lezen Globaal lezen Lidwoord Tussenwerpsel Actielijst afhandelen post 1.000 kopjes koffie Project 20 In dit project ontvang je een offerteaanvraag van een bedrijf dat op zoek is naar een koffie- en theeleverancier. Je stelt een lijst op met criteria waaraan een goede offerte moet voldoen en gebruikt deze om twee bestaande offertes te beoordelen en aan te vullen. Lezen van informatieve teksten Offerte of prijsopgave Order en orderbevestiging Afbreken (van woorden) Offertes beoordelen op opbouw en volledigheid : 3.5 CM: 2.5 Niet tevreden? Geld terug! Project 21 In dit project ontvang je een klachtenbrief van een klant. Je noteert de informatie op een klachtenformulier, bestudeert de interne klachtenprocedure en beoordeelt de brief die je collega als antwoord aan de klant heeft opgesteld. Lezen van betogende en informatieve teksten Klachtenbrief Meervoud s of -en Meervoud en of -e Klachtenformulier Beoordeling van antwoord op klachtenbrief : 2.11 : 3.8 : 3.9 CM: 3.1 : 3.9 Noordhoff Uitgevers bv 6
Wie gaat het worden? Project 22 In dit project ben jij degene die een nieuwe collega gaat aannemen. Je leidt de gehele sollicitatieprocedure. Je bestudeert de vacature, leest de binnengekomen sollicitatiebrieven en selecteert de juiste kandidaat. In een memo beargumenteer je de keuze die jij uiteindelijk maakt. Lezen van betogende teksten, lezen van instructies Actieplan (m.b.t. correspondentie) Memo Intensief lezen Samenstellingen Memo met beargumenteerde voorkeur voor sollicitant : 1.7 : 1.7 : 1.7 Rosmalen op de schop Project 23 In dit project lees je een brief van de gemeente over geplande werkzaamheden. Om je voor te bereiden op een vergadering over dit onderwerp, lees je tevens de wettekst over stedelijke vernieuwing. Je maakt een samenvatting, zodat je straks alle belangrijke informatie bij de hand hebt. Subvaardigheid / Lezen van informatieve teksten Intensief lezen Samenvatting maken Persoonsvorm Deelwoorden Aan het Engels ontleende werkwoorden Samenvatting wettekst in begrijpelijke taal Een lekker kopje koffie Project 24 In dit project ga je informatie opzoeken in drie bronnen: een folder, een artikel uit een vakblad en een krantenartikel. Lezen van informatieve teksten Leesstrategieën Scannend lezen Moeilijke woorden Vraagteken en uitroepteken Komma s en punten Argumenten uit krantenartikel opschrijven CM We try harder! Project 25 In dit project leer je snel de juiste informatie op te zoeken voor klanten. Je selecteert online de huurauto die voldoet aan de wensen, je leest de voorwaarden om vragen over autoverhuur te beantwoorden en je maakt een selectie van geschikte brochures met informatie over AVIS. Lezen van informatieve en betogende teksten Scannend lezen Oriënterend lezen Globaal lezen Lidwoord Overzicht geschikte brochures voor klant Van de hoed en de rand Project 26 In dit project verzamel je informatie over een product dat mogelijk aan het zomerassortiment van De Vrijbuiter wordt toegevoegd. De belangrijkste punten zet je in een zakelijke e-mail, zodat de manager een weloverwogen besluit over de aanschaf van het product kan nemen. Lezen van betogende teksten E-mail Leesstrategieën Hoofdletters E-mail met bevinding rond Tilly Hats Aantekeningen bij artikel over kerstkamperen : 4.1 Passie voor Oil & Vinegar Project 27 In dit project sta je voor de vraag welke informatie je nodig hebt om in korte tijd de belangrijkste aspecten van promotieacties op een rijtje te zetten. Om de informatie te verzamelen, scan je een tekst en noteer je de hoofdpunten. Tevens lees je globaal een artikel en geef je een samenvatting van de inhoud. Lezen van informatieve teksten Oriënterend lezen Globaal lezen Studerend lezen Samenvatting maken Voornaamwoord Hoofdpunten van een webtekst en een artikel : 2.5 : 2.5 : 2.8 Noordhoff Uitgevers bv 7
Brandstof tot nadenken Project 28 In dit project verdiep je je in het onderwerp brandveiligheid. Je leest drie artikelen over dit onderwerp en neemt de belangrijkste informatie zo kort en bondig mogelijk op in een (schematische) samenvatting. Lezen van informatieve en betogende teksten Studerend lezen Kritisch lezen Samenvatting maken Komma s en punten Schematische samenvatting van drie artikelen WE en ik Project 29 In dit project ga je twee artikelen lezen over WE. Van het tweede artikel, dat gaat over WE s lidmaatschap van de Business Social Compliance Initiative, geef je een korte samenvatting. Lezen van informatieve teksten Leesstrategieën Intensief lezen Samenvatting maken Hoofdzin en bijzin Nevenschikking en onderschikking Samenvatting artikel over Business Social Compliance Initiative CM MONDELINGE TAALVAARDIGHEID: GESPREKKEN Een praatje bindt de klant Project 30 In dit project oefen je met het voeren van een sociaal gesprek met een klant. Want niets is zo belangrijk als een prettige sfeer en een goede band met de klant! Informatie uitwisselen De zender Een gesprek voeren Gespreksregels Hoofdzin en bijzin n.a.v. sociaal gesprek met klant : 2.1 : 2.1, 2.2 : 2.3, 2.5 Ben jij een vriendelijke verkoper? Project 31 In dit project onderzoek je hoe klantvriendelijk jij bent. Om je eigen functioneren te kunnen beoordelen, stel je een vragenlijst ( zelfevaluatieformulier ) op. Je voert een gesprek met een klant en vult het formulier in. Informatie uitwisselen Luisterstrategieën Een gesprek voeren Woordkeus Zinsconstructie Ingevuld zelfevaluatieformulier n.a.v. gesprek : 2.2, 2.3 : 3.3, 3.4 : 2.3, 2.5 : 3.3, 3.4 : 3.3, 3.4 Kopje koffie? Project 32 In dit project voer je een sociaal verkoopgesprek met een klant. Om je daarop voor te bereiden, beluister je twee gesprekken tussen een verkoper en een klant en denk je na over de mogelijke insteken van het gesprek. Informatie uitwisselen Luisterstrategieën Een gesprek voeren Moeilijke woorden Zinsconstructie n.a.v. gesprek : 2.3, 2.5 : 3.3, 3.4 : 3.3, 3.4 : 3.3, 3.4 CM: 2.2 Welkom bij IKEA Project 33 In dit project sta je verschillende klanten van IKEA te woord. Je probeert de klant zo goed mogelijk te helpen en wijst hem/haar de weg naar de gevraagde producten in de winkel. Informatie uitwisselen De boodschap Persoonsvorm Onderwerp n.a.v. gesprek met klant : 2.1 : 2.1 : 2.3 Noordhoff Uitgevers bv 8
Een kastje op maat gezaagd Project 34 In dit project oefen je met het voeren van baliegesprekken. Om je voor te bereiden op de gesprekken, lees je informatie over de zaagservice van GAMMA. Je noteert de belangrijkste punten, zodat je tijdens het gesprek een geheugensteun hebt. Informatie uitwisselen Baliegesprek Werkwoordelijk gezegde n.a.v. baliegesprek : 2.1 : 2.1 : 2.3 Een sportief gesprek Project 35 In dit project ga je oefenen met het voeren van een sollicitatiegesprek. Je denkt vooraf na over hoe je jezelf kunt presenteren en voert het gesprek. Informatie uitwisselen Sollicitatiegesprek Naamwoordelijk gezegde Meewerkend voorwerp n.a.v. sollicitatiegesprek Een gesprek onder vier ogen Project 36 In dit project oefen je met het geven en ontvangen van feedback. Je geeft heldere en constructieve terugkoppeling aan je collega s en ontvangt feedback van je leidinggevende tijdens een functioneringsgesprek. Informatie uitwisselen De feedback Onderwerp Lijdend voorwerp n.a.v. ontvangen feedback Een houten hijskraan Project 37 In dit project ga je een verkoopgesprek voeren. Om je voor te bereiden beluister je een voorbeeldgesprek, bestudeer je de standaardopbouw van een verkoopgesprek en lees je de productinformatie, zodat je overtuigende verkoopargumenten kunt formuleren tijdens het gesprek. Informatie uitwisselen, Deelnemen aan discussie of overleg Verkoopgesprek Persoonsvorm n.a.v. verkoopgesprek : 2.2, 2.3 : 3.4 : 2.5 : 3.4 : 3.4 Een bad met een werkje Project 38 In dit project handel je op correcte wijze een klacht af. Je staat de klant te woord, inventariseert het probleem en biedt een oplossing aan. Deelnemen aan discussie of overleg, Informatie uitwisselen Klachtgesprek Werkwoordelijk gezegde n.a.v. klachtgesprek : 2.5 : 3.9 : 2.11 : 3.9 : 3.8 Een baan bij Kruidvat Project 39 In dit project voer je een sollicitatiegesprek. Voorafgaand aan het gesprek bedenk je welke vragen aan bod kunnen komen en wat jouw antwoord daarop zal zijn. Informatie uitwisselen Sollicitatiegesprek Onderwerp Ingevuld evaluatie- en feedbackformulier n.a.v. sollicitatiegesprek Noordhoff Uitgevers bv 9
Herrie aan de balie Project 40 In dit project oefen je met het voeren van een conflictgesprek. Via een krantenartikel en een online cursus doe je kennis op over het omgaan met agressieve klanten. Vervolgens voer je een gesprek met een agressieve klant. Deelnemen aan discussie of overleg Conflictgesprek Naamwoordelijk gezegde n.a.v. gesprek met agressieve klant Gesprek in de tent Project 41 In dit project oefen je met het voeren van een gesprek waarin je feedback geeft. Je maakt aantekeningen van de informatie en instructies die je collega tijdens een werkoverleg verstrekt en geeft feedback op de wijze waarop dit gebeurt. Informatie uitwisselen, deelnemen aan discussie of overleg De feedback Reflectiegesprek Voorzetselvoorwerp Ingevuld evaluatie- en feedbackformulier n.a.v. gesprek : 4.4 : 1.8, 1.11 : 1.8 : 1.8, 1.11 20% korting Project 42 In dit project oefen je met het voeren van een onderhandelingsgesprek. Om je voor te bereiden op het gesprek, bepaal je je onderhandelingsstrategie en stel je een plan van aanpak op. Deelnemen aan discussie of overleg Onderhandelingsgesprek Bijwoordelijke bepaling n.a.v. onderhandelingsgesprek : 3.6 CM: 2.6 Slecht nieuws goed gebracht Project 43 In dit gesprek voer je een slechtnieuwsgesprek met een collega. Je bestudeert het model dat in dergelijke gesprekken gehanteerd wordt en past dit toe in jouw gesprek. Informatie uitwisselen Slechtnieuwsgesprek Bijvoeglijke bepaling n.a.v. slechtnieuwsgesprek : 1.7 : 1.7 : 1.7 Potten en pannen Project 44 In dit project voer je een functioneringsgesprek met je leidinggevende. Voorafgaand aan het gesprek geven jullie aan welke onderwerpen aan bod komen. Voor elk onderwerp bepaal je jouw standpunt. Deelnemen aan discussie en overleg Functioneringsgesprek Beoordelingsgesprek Meervoud s of en Meervoud en of e Bijvoeglijk naamwoord n.a.v. functionerings-gesprek Onverwacht bezoek Project 45 In dit project voer je twee gesprekken met een vertegenwoordiger. In het ene gesprek ben je geïnteresseerd, in het andere niet. Nu is het de kunst om in beide gesprekken op een zakelijke en professionele manier je grenzen aan te geven. Deelnemen aan discussie en overleg Een gesprek voeren Gespreksregels Lijdend voorwerp Meewerkend voorwerp Ingevuld evaluatie- en feedbackformulier n.a.v. gesprek met vertegenwoordiger : 1.5 : 1.6 Noordhoff Uitgevers bv 10
Caravans en vouwwagens Project 46 In dit project ga je oefenen met het geven van feedback. Je verzamelt de informatie die je nodig hebt om terugkoppeling te geven aan een stagiair en voert het feedbackgesprek. Informatie uitwisselen De feedback Reflectiegesprek Voorzetselvoorwerp n.a.v. feedbackgesprek : 1.8, 3.1 : 1.8, 3.1 CM Zweedse bedden Project 47 In dit project bereid je een functioneringsgesprek voor. Je stelt een formulier samen waarop je aangeeft welke onderwerpen je tijdens jouw functioneringsgesprek aan bod wilt laten komen. Deelnemen aan discussie en overleg Functioneringsgesprek Beoordelingsgesprek Bepaling van gesteldheid n.a.v. functioneringsgesprek CM Bellen bij de Vrijbuiter Project 48 In dit project voer je twee telefoongesprekken. De boodschap noteer je in een telefoonnotitie. Informatie uitwisselen Telefoon aannemen en gesprek afsluiten Telefoonnotitie Persoonsvorm Werkwoorden Ingevulde telefoonnotitie Telefoon! Project 49 In dit project bereid je een informatief telefoongesprek voor. Je maakt een stappenplan, verwerkt de benodigde informatie en voert het gesprek. Informatie uitwisselen Telefoon aannemen en gesprek afsluiten Woordkeus Afgevinkt stappenplan telefoneren Boekenwurm Project 50 In dit project oefen je met het telefonisch plaatsen en controleren van een bestelling. Je beantwoordt de vragen over een eerdere bestelling van boeken en plaatst een nieuwe bestelling voor het interieur van de boekhandel. Informatie uitwisselen Telefonische informatie inwinnen Bijvoeglijk naamwoord Bijwoord n.a.v. telefoongesprek Ik ben toch niet gek? Project 51 In dit project oefen je met het voeren van zakelijke telefoongesprekken. Je beluistert een gesprek, maakt aantekeningen en voert vervolgens zelf een aantal telefoongesprekken met leveranciers. Informatie uitwisselen Telefonisch informatie inwinnen Zelfstandig naamwoord Voorzetsel n.a.v. telefoongesprek Noordhoff Uitgevers bv 11
ZOET Project 52 In dit project oefen je met het telefonisch inwinnen en verstrekken van informatie. Je stelt een vragenlijst op en gebruikt deze tijdens het telefoongesprek. De antwoorden op je vragen vat je samen en geef je door. Informatie uitwisselen Telefonische informatie inwinnen Telwoord Tussenwerpsel n.a.v. telefoongesprek Wie doet wat? Project 53 In dit project ga je een werkoverleg voorzitten. Je stelt de agenda op, leidt het overleg en noteert de bespreekpunten. Deelnemen aan discussie en overleg Wat is vergaderen? Een vergadering voorbereiden Een vergadering leiden Lijdend voorwerp Meewerkend voorwerp Samenvatting reactie medestudenten op voorzitterschap : 1.11 : 1.11 : 1.8 MONDELINGE TAALVAARDIGHEDEN: SPREKEN Plato en presenteren Project 54 In dit project oefen je met het geven en onderbouwen van je mening. Je leest informatie over artikelpresentaties en geeft jouw opvatting over een goede presentatie van de producten in de winkels van Plato. De zender Spreekschema Lijdende vorm (zie zinsconstructie) Beeldspraak Werkwoorden n.a.v. presentatie : 1.2 : 1.3 Luisteren naar je lichaam Project 55 In dit project lees je een artikel over lichaamstaal. Je schrijft de belangrijkste punten op en verwerkt deze in een spreekschema. De informatie presenteer je tijdens het werkoverleg. Een presentatie houden Spreekschema Persoonsvorm Werkwoorden n.a.v presentatie : 2.6 Verkooppromotie Project 56 In dit project verdiep je je in methoden voor verkooppromotie. Je formuleert de voor- en nadelen van drie methoden en beargumenteert welke jij de meest geschikte vindt. Je conclusies presenteer je tijdens het werkoverleg. Spreekschema Een presentatie houden Overtuigende presentatie Persoonsvorm Werkwoorden n.a.v presentatie over verkooppromotie : 1.1, 1.2 : 1.1, 1.2 CM: 1.1, 1.2 Play the game Project 57 In dit project ga je een presentatie over een gezelschapsspel geven. Je verzamelt informatie, noteert deze in een spreekschema en houdt je presentatie. Een presentatie houden Spreekschema Hoofdzin en bijzin Beeldspraak Ingevuld observatieformulier n.a.v. presentatie Noordhoff Uitgevers bv 12
Veiligheid voorop Project 58 In dit project lees je informatie over een product. Je vergelijkt diverse artikelen, vat je bevindingen samen en presenteert ze tijdens een werkoverleg. Vervolgens geef je de productinformatie aan een klant. Een presentatie houden Spreekschema Informerende presentatie Meervoud s of -en Meervoud en of -e n.a.v. productpresentatie Vakantiekrachten gezocht! Project 59 In dit project houd je tijdens een kennismakingsbijeenkomst een toespraak voor vakantiekrachten. Om je voor te bereiden, verzamel je informatie over het bedrijf en maak je een spreekschema. Een presentatie houden Informerende presentatie Spreekschema Verkleinwoorden Leenwoorden en bastaardwoorden n.a.v. toespraak : 1.7 : 1.7 : 1.7 Brillen voor een vriendenprijs? Project 60 In dit project stel je een plan op voor een nieuwe promotieactie voor brillen. Je schrijft een plan van aanpak, presenteert dit aan je collega s en laat het plan uitvoeren. De resultaten van de actie licht je toe tijdens een volgend werkoverleg. Een presentatie houden Overtuigende presentatie Plan van aanpak Persoonsvorm Onderwerp n.a.v. presentatie : 1.3, 1.11, 3.1 : 1.3, 1.11, 3.1 : 1.8, 3.1, 3.2 Met raad en daad Project 61 In dit project geef je een presentatie over lcd-tv s. Ter voorbereiding zoek je informatie op het internet, stel je een spreekschema op en maak je een ondersteunende PowerPoint-presentatie. Spreekschema Audiovisuele middelen Overtuigende presentatie Samenstellingen Getallen Ingevuld observatieformulier n.a.v. presentatie Kasten met karakter Project 62 In dit project geef je een bedrijfspresentatie over meubelmakers/ontwerpers Veldman en Wösten. Je verzamelt informatie over het bedrijf, stelt een spreekschema op en maakt een PowerPointpresentatie. Dan geef je de presentatie. Spreekschema Audiovisuele middelen Samenstellingen Verkleinwoorden n.a.v. bedrijfspresentatie Expert in huis Project 63 In dit project geef je een presentatie over Expert. Je verzamelt informatie over het bedrijf en de diensten die het aanbiedt. Tevens maak je een spreekschema en een PowerPoint-presentatie, die je inzet om je verhaal te ondersteunen. Een presentatie houden Spreekschema Audiovisuele middelen Bijvoeglijke bepaling Bijwoordelijke bepaling n.a.v. bedrijfspresentatie CM Noordhoff Uitgevers bv 13
SCHRIJVEN Suikergoed en marsepein Project 64 In dit project ontvang je een uitnodiging voor een beurs. Je beantwoordt de uitnodiging met een e-mail. Correspondentie E-mail Komma s en punten E-mail als reactie op uitnodiging CM: 3.4 Ik zou graag bij u willen werken Project 65 In dit project stel je je eigen Curriculum Vitae (CV) op en schrijf je een sollicitatiebrief. Correspondentie Structuur: inleiding, kern en slot Woordkeus Sollicitatiebrief en Curriculum Vitae Kort maar krachtig Project 66 In dit project plaats je een bestelling via e-mail. Je stuurt een zakelijke mail naar de leverancier, waarin je zowel een spoedbestelling doet, als een wijziging van een eerdere bestelling opneemt. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen E-mail Order- en orderbevestiging Stijlmiddelen en stijlfouten E-mail met (wijziging) bestelling : 2.4 : 3.7 : 2.9 : 3.7 Een speciaal kinderservies Project 67 In dit project schrijf je een verkoopbrief voor een bepaald product. Je stelt je doelgroep vast en maakt een schrijfplan op basis van de AIDA-formule. Correspondentie Verkoopbrief Hoofdzin en bijzin Bijvoeglijke bijzin Nevenschikking en onderschikking Verkoopbrief a.d.h.v. AIDA-formule : 1.3 CM: 1.1, 2.2 Een probleem met de gordijnen Project 68 In dit project schrijf je een klachtenbrief aan het hoofdkantoor van het bedrijf. Dit doe je naar aanleiding van diverse klachten van klanten over de kwaliteit van één van jullie producten. Correspondentie Lay-out Indeling Taalgebruik Woordkeus Klachtenbrief over niet voldoen producten Tegen de lamp gelopen Project 69 In dit project verstrek je schriftelijk informatie aan je collega s over preventie van winkeldiefstal. Je bereidt je hierop voor door een aantal (kranten)artikelen over het onderwerp te lezen en door te discussiëren over mogelijke maatregelen. Correspondentie Structuur (van een brief): Inleiding, kern en slot Hoofdletters Afbreken van woorden Brief aan personeel over preventie winkeldiefstal Noordhoff Uitgevers bv 14
Welkom bij Perry Project 70 In dit project beluister je een voicemailbericht. Naar aanleiding daarvan neem je contact op met de groothandel. Je vraag stel je via een contactformulier. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Bedrijfsformulieren Komma s en punten Afbreken Aantekeningen n.a.v. voicemailbericht en e-mail Ingevuld contactformulier Op zoek naar een vakantiebaan Project 71 In dit project ga je solliciteren op een baan bij Kruidvat. Je zoekt een geschikte vacature via de website van het bedrijf, zet je werk- en schoolervaring op een rij en vult het sollicitatieformulier in. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Vacature Sollicitatiebrief Hoofdletters Ingevuld sollicitatieformulier- Babybadje lek? Retour! Project 72 In dit project inventariseer je de artikelen die teruggestuurd moeten worden, omdat ze beschadigd of kapot zijn. Je vult de artikelen in op een retourformulier. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Bedrijfsformulieren Deelwoorden Leenwoorden en bastaardwoorden Ingevuld retourformulier : 1.7 Bestel maar, bestel maar! Project 73 In dit project ga je inventariseren wat je moet bestellen. Je controleert de voorraad en vult een bestelformulier in. Tevens bestel je de toegangskaarten voor de show die jullie tijdens het personeelsuitje willen bijwonen. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Bedrijfsformulieren Leenwoorden en bastaardwoorden Ingevuld bestelformulier : 1.7 : 2.6 : 2.6 : 2.6 Mode en kwaliteit voor de beste prijs Project 74 In dit project schrijf je een drietal memo s voor je collega s. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Memo Samenstellingen Drie memo s voor collega s Beoordeling bij Betsies Project 75 In dit project luister je naar het beoordelingsgesprek dat je met een werknemer voert. Je vult het bijbehorende beoordelingsformulier in. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Beoordelingsgesprek Werkwoorden Persoonsvorm Deelwoorden Ingevuld beoordelingsformulier : 1.8 Noordhoff Uitgevers bv 15
Mail jij dat even? Project 76 In dit project noteer je de actiepunten uit een voicemail van je werkbegeleidster. Naar aanleiding daarvan schrijf je e-mails aan een leverancier en twee klanten. Berichten en aantekeningen; correspondentie E-mail Deelwoorden Komma s en punten E-mail aan een klant CM: 2.7, 3.3 Van zeildoek tot tent Project 77 In dit project verdiep je je in de opbouw van een verslag / werkstuk. Je beoordeelt de inhoudsopgave en een hoofdstuk van een (voorbeeld)werkstuk en herschrijft deze met het doel ze te verbeteren. Verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen Indeling en lay-out (van een rapport, verslag of werkstuk) Verslaglegging Woordkeus Zinsconstructie Herschreven inhoudsopgave en hoofdstuk van werkstuk CM In den beginne Project 78 In dit project schrijf je (een deel van) een ondernemingsplan. Je bereidt je hier stapsgewijs op voor door je tekstdoel en de doelgroep te bepalen, je onderwerp af te bakenen, een schrijfplan op te stellen en alle benodigde informatie te verzamelen. Verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen Plan van aanpak (voor het schrijven van een rapport, verslag of werkstuk) Verslaglegging Woordkeus Zinsconstructie Uitgewerkt deel ondernemingsplan : 1.1 CASES Werk aan de winkel Case 1 In deze case lees je drie notities van je leidinggevende. Naar aanleiding daarvan corrigeer je een foutieve levering, verbeter je een klachtenbrief, zoek je informatie in een artikel en schrijf je een e-mail aan een klant. Taak Lezen Taak Schrijven Producten Opleiding en werkproces Lezen van informatieve en betogende teksten Corresponderen, formulieren invullen / Correspondentie, formulieren invullen Gecontroleerde afleverbon Verbeterde klachtenbrief E-mail aan klant Ieder zijn eigen stijl Case 2 In deze case beluister en beoordeel je een aantal verkoopgesprekken, luister je naar de instructies van je leidinggevende en voer je een verkoopgesprek met een klant. Taak Luisteren Taak Gesprekken Producten Opleiding en werkproces Luisteren als lid van een live publiek en luisteren naar instructies Vakgesprekken voeren / Informatie uitwisselen Aantekeningen n.a.v. beluisterd verkoopgesprek Aantekeningen van instructies n.a.v. verkoopgesprek : 2.2 : 2.5 Hart voor de zaak Case 3 In deze case bereid je een bijeenkomst voor wijnliefhebbers voor. Je leest een artikel over wijn, maakt een samenvatting van de inhoud en verwerkt de informatie in een PowerPoint-presentatie. Daarnaast stel je de uitnodiging op. Taak Lezen Taak Schrijven Producten Opleiding en werkproces Lezen van informatieve teksten Correspondentie, samenvattingen Samenvatting artikel PowerPoint-dia s Uitnodiging in briefvorm CM Noordhoff Uitgevers bv 16
Zorgen voor tevreden klanten Case 4 In deze case beluister je een instructie over het omgaan met klanten. Je noteert de belangrijkste aandachtspunten en past deze toe in twee gesprekken: één met een makkelijke klant en één met een klant die een klacht heeft. Taak Luisteren Taak Gesprekken Producten Opleiding en werkproces Luisteren naar instructies Informatie uitwisselen Aantekeningen n.a.v. instructie n.a.v. gesprek met klant : 2.1, 2.2 : 3.3, 3.4 : 2.3, 2.5 : 3.3, 3.4 : 3.3, 3.4 Wat doe jij vandaag aan? Case 5 In deze case lees je een artikel over kledingvoorschriften. Je maakt een samenvatting van de inhoud en verwerkt de informatie in een spreekschema. Dit schema gebruik je tijdens een presentatie aan je collega s. Taak Lezen Taak Schrijven Taak Spreken Producten Opleiding en werkproces Lezen van informatieve teksten Verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen. Samenvatting artikel Spreekschema inclusief feedback n.a.v. presentatie : 2.6 : 4.4 Een baan bij AVIS Case 6 In deze case voer je sollicitatiegesprek bij AVIS. Om je hierop voor te bereiden, lees je de vacature en zoek je informatie over het bedrijf. Je bedenkt vragen die tijdens het gesprek aan bod kunnen komen en formuleert daarop een antwoord. Taak Lezen Taak Schrijven Taak Gesprekken Producten Opleiding en werkproces Lezen van betogende en informerende teksten Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Informatie uitwisselen Aantekeningen voorbereiding gesprek n.a.v. sollicitatiegesprek CM Onderhandelen in de keuken Case 7 In deze case voer je een onderhandelingsgesprek met een klant. Ter voorbereiding ontvang je mondelinge informatie over keukenmerken in de collectie van Mandemakers en over verschillende onderhandelingstechnieken. Taak Lezen Taak Gesprekken Producten Opleiding en werkproces Luisteren naar instructies Informatie uitwisselen Aantekeningen bij audiofragment n.a.v. onderhandelingsgesprek : 3.6 Dat heb je goed gezien! Case 8 In deze case geef je, in het kader van deskundigheidsbevordering, een presentatie aan je collega s. Je kiest een onderwerp, verzamelt de benodigde informatie en verwerkt deze in een spreekschema en een ondersteunde PowerPoint-presentatie. Taak Lezen Taak Schrijven Taak Spreken Producten Opleiding en werkproces Lezen van informatieve en betogende teksten Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Spreekschema met feedback Powerpointdia s n.a.v. presentatie CM Noordhoff Uitgevers bv 17
EXTRA PROJECTEN: A1 Zegt u het maar A1 In dit project luister je naar twee instructies van je leidinggevende. Je controleert en maakt aantekeningen van de werkzaamheden die hij vraagt uit te voeren. Vaardigheid Theorie Producten Kan spraak volgen die heel langzaam en zorgvuldig wordt uitgesproken, met lange pauzes om de betekenis op te nemen. Manieren waarop je kunt luisteren (luisterstrategieën) Aantekeningen van de instructies E-mails lezen A1 In dit project lees je diverse e-mails en verwerk je de daarin opgenomen informatie. Vaardigheid Theorie Producten Kan zeer korte, eenvoudige teksten frase voor frase begrijpen door vertrouwde namen, woorden en elementaire combinaties te herkennen en indien nodig te herlezen. Scannend lezen Intensief lezen Ingevulde agenda Mag ik uw aandacht? A1 In dit project breng je tijdens een bedrijfsborrel een toost uit op één van je collega s. Je bereid je voor door informatie over de collega te lezen. Vaardigheid Theorie Producten Kan zich uitdrukken in losse woorden en in korte eenvoudige zinnen over concrete zaken uit de eigen leef- of werkomgeving. Een korte mededeling doen Ingevuld spreekschema Ingevuld observatieformulier Ontzettend bedankt! A1 In dit project stuur je een bedankkaart aan je stagebegeleider. Je stelt een kort schrijfplan op, schrijft de kaart en noteert het adres op de envelop. Vaardigheid Theorie Producten De schrijver kan naam, adres en andere personalia schrijven. Hij kan in enkele woorden een notitie maken voor zichzelf. Hij kan een korte tekst (van enkele veel voorkomende zinnen) schrijven. Hoofdletters en punten Ingevuld schrijfplan Beschreven kaart en envelop Vertel eens A1 In dit project ga je met een medestudent een gesprek voeren. Je bedenkt de vragen, voert het gesprek en maakt aantekeningen. Ten slotte werk je jouw aantekeningen uit. Vaardigheid Theorie Producten Kan deelnemen aan een eenvoudig gesprek, wanneer de gesprekspartner bereid is om zaken in een langzamer tempo te herhalen of opnieuw te formuleren en helpt bij het formuleren van wat de spreker probeert te zeggen. Kan eenvoudige vragen stellen en beantwoorden die een directe behoefte of zeer vertrouwde onderwerpen betreffen. Vraaggesprek Ingevuld observatieformulier Gespreksverslag TAALTHEORIE Hieronder vind je een overzicht van de onderwerpen uit de theorie rond zakelijke communciatie die in het onderdeel Taaltheorie opgenomen zijn. Ieder onderwerp wordt uitgebreid toegelicht. De uitleg van de theorie bestaat uit een aantal vaste elementen: > Inleiding: hierin maak je kennis met het begrip dat centraal staat > In de praktijk: hierin vind je een stappenplan waarin precies wordt aangegeven welke stappen je wanneer moet nemen om tot een goed resultaat (taalproduct) te komen > Belangrijke termen: hierin staat extra informatie over het onderwerp, zoals handige tips en leuke weetjes. Noordhoff Uitgevers bv 18
In de rechterkolom van het schema kun je aflezen in welke projecten de theorie over het onderwerp expliciet terugkomt. Theorie - Zakelijke Communicatie Onderwerp Communiceren Wat is communiceren? De zender De boodschap Het medium De ontvanger De feedback Luisteren Luisterstrategieën Intensief luisteren Kritisch luisteren Luisteren naar instructies en aanwijzingen Signaalwoorden Non-verbale communicatie Gesprekken voeren Een gesprek voeren Gespreksregels Soorten gesprekken Baliegesprek Verkoopgesprek Interview Sollicitatiegesprek Onderhandelingsgesprek Klachtgesprek Conflictgesprek Slechtnieuwsgesprek Discussieëren Reflectiegesprek Functioneringsgesprek Beoordelingsgesprek Telefoneren Telefoon aannemen en gesprek afsluiten Telefoonnotitie Doorverbinden Telefonisch informatie inwinnen Telefonische enquête Klachtenbehandeling via de telefoon Vergaderingen Wat is vergaderen? Open en besloten vergaderingen Een vergadering voorbereiden Een vergadering leiden Deelnemen aan een vergadering Teleconferences en videoconferences Spreken Een presentatie houden Spreekschema Gelegenheidstoespraak Audiovisuele middelen Informerende presentatie Overtuigende presentatie Schrijven Bedrijfsformulieren Schriftelijke enquête Instructietekst Corresponderen Actieplan Lay-out Indeling Structuur: inleiding, kern en slot Taalgebruik Project 5, 6, 9 30, 54 33 1 5, 9 36, 41, 46 2, 10, 11, 31, 32 3, 4, 8 3, 4 30, 31, 32, 45 30, 45 34 37 35, 39 42 38 40 43 41, 46 44, 47 44, 47, 75 48, 49 1, 48 50, 51, 52 53 12 53 10, 53 10 55, 56, 57, 58, 59, 60, 63 54, 55, 56, 57, 58, 59, 61, 62, 63 61, 62, 63 58, 59 56, 60, 61 70, 72, 73 6, 13 22 68 68, 69 16, 65, 69 68 Noordhoff Uitgevers bv 19
Theorie - Zakelijke Communicatie Onderwerp Soorten correspondentie Uitnodiging Verzoek om informatie Circulaire Slechtnieuwsbrief Klachtenbrief Verkoopbrief Offerte of prijsopgave Order en orderbevestiging Betalingsherinnering Aanmaning Vacature Sollicitatiebrief Curriculum Vitae Schrijfplannen E-mail Memo Fax Verslagen Verslaglegging Plan van aanpak Lay-out Indeling Gespreksverslag Stageverslag Logboek en portfolio Onderzoeksrapport Projectrapport Samenvatting maken Notulen Project 70 21 18, 67 20 20, 66 71 65, 71 10, 13, 15, 26, 64, 66, 76 22, 74 77, 78 60, 78 77 77 14, 23, 27, 28, 29 PR Persbericht Advertentie Folder en brochure Nieuwsbrief Internet en intranet Lezen Leesstrategieën 14, 17, 24, 26, 29 Scannend lezen 14, 19, 24, 25 Oriënterend lezen 19, 25, 27 Globaal lezen 19, 25, 27 Intensief lezen 17, 22, 23, 29 Studerend lezen 15, 27, 28 Kritisch lezen 15, 28 Moeilijke woorden Moeilijke woorden 24, 31 Taalverzorging en Begrippenlijst Onderwerp Werkwoorden Inleiding werkwoorden Persoonsvorm Infinitief Deelwoorden Aan het Engels ontleende werkwoorden Aan elkaar schrijven Samenstellingen Getallen Meervoud Meervoud -s of -en Meervoud -en of -e Interpunctie Hoofdletters Vraagteken en uitroepteken Komma s en punten Aanhalingstekens Koppelteken Apostrof Trema en accenten Project 18, 23, 33, 37, 48, 55, 56, 60, 75 16, 23, 72, 75, 76 23 10, 11, 22, 61, 62, 74 10, 61 17, 21, 44, 58 17, 21, 44, 58 26, 69, 71 24 24, 28, 64, 70, 76 Noordhoff Uitgevers bv 20
Taalverzorging en Begrippenlijst Onderwerp Schrijfwijze Klinkers De juiste letter(s) Afbreken Verkleinwoorden Leenwoorden en bastaardwoorden Woordsoorten Zelfstandig naamwoord Lidwoord Bijvoeglijk naamwoord Werkwoord Bijwoord Telwoord Voornaamwoord Voorzetsel Voegwoord Tussenwerpsel Zinsdelen Persoonsvorm Onderwerp Werkwoordelijk gezegde Naamwoordelijk gezegde Lijdend voorwerp Meewerkend voorwerp Voorzetselvoorwerp Bijwoordelijke bepaling Bijvoeglijke bepaling Bepaling van gesteldheid Samengestelde zinnen Hoofdzin en bijzin Nevenschikking en onderschikking Bijvoeglijke bijzin Beknopte bijzin Stijlmiddelen en stijlfouten Inversie Beknopte bijzin Onvolledige zin of ellips Incongruentie Verwijsfouten Contaminatie, pleonasme en tautologie Samentrekking Eufemisme Barbarisme Beeldspraak Taalgebruik Woordkeus Zinsconstructie Project 11, 31 11, 31 20, 69, 70 59, 62 59, 72, 73 2, 9, 51 19, 25 1, 3, 44, 50 4, 5, 18, 23, 48, 54, 55, 56, 75, 76 13, 15 50 17, 52 6, 27 13, 15, 51 14 19, 52 18, 33, 37, 48, 55, 56, 60, 75 33, 36, 39, 60 34, 38 16, 35, 40 36, 45, 53 35, 45, 53 41, 46 42, 63 43, 63 47 8, 12, 29, 30, 57, 67 8, 12, 29, 67 8, 12, 67 66 66 66 66 66 66 66 66 66 54, 57, 66 32, 49, 65, 68, 77, 78 31, 32, 36, 39, 54, 77, 78 TAALTRAININGEN Niveau Vaardigheid Thema 1F Corresponderen Interne e-mail met adreswijziging 1F Corresponderen Orderbevestiging 2F Corresponderen Bestelling plaatsen via e-mail 2F Corresponderen Verzoek om informatie 3F Corresponderen Klachtenbrief 3F Corresponderen Sollicitatie 1F Telefoneren Telefoon aannemen, doorverbinden en gesprek afsluiten 1F Telefoneren Telefoonalfabet; telefonisch informatie geven 2F Telefoneren Reserveringen; telefonisch informatie vragen 2F Telefoneren Bestellingen plaatsen 2F Telefoneren Afspraken maken 3F Telefoneren Klachtenbehandeling Noordhoff Uitgevers bv 21
Niveau Vaardigheid Thema 2F Presenteren Spreekschema maken 2F Presenteren Informerende presentatie 3F Presenteren Overtuigende (product)presentatie 1F Lezen Hoofdzaken onderstrepen; folder lezen 1F Lezen Hoofdzaken verwerken; artikel nieuw product (samenvatten hoofdzaken) 2F Lezen Samenvatten artikelen; handleiding nieuwe software 1F Aantekeningen maken Telefoonnotitie 1F Aantekeningen maken Berichtje voor een collega 2F Aantekeningen maken Aantekeningen van een presentatie / lezing 2F Notuleren Voorbereiden, notulen agendapunten 2F Notuleren Notuleren discussie 3F Notuleren Notulen uitwerken 2F Gestructureerd schrijven (opbouw alineaverbanden, logisch redeneren) Zinsbouw, voegwoorden, interpunctie (in een memo voor collega s) 2F Gestructureerd schrijven Alineaverbanden, signaalwoorden (in een stuk voor intranet) 3F Gestructureerd schrijven Titels en tussenkopjes (een stuk over een nieuwe procedure schrijven) 1F Gesprekken voeren Klanten / gasten ontvangen 1F Gesprekken voeren Luisteren en reageren uitleg geven aan een collega 2F Gesprekken voeren Luisteren en reageren; een klant te woord staan 2F Gesprekken voeren Verkoopgesprek 3F Gesprekken voeren Klachtengesprek 3F Gesprekken voeren Verkoopgesprek Colofon 2011 Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher. Noordhoff Uitgevers bv 22