Themabijeenkomst Hotelmarktonderzoek Limburg 30 mei 2017 Op 30 mei jl. heeft de themabijeenkomst Hotelmarktonderzoek Limburg plaatsgevonden in de Oranjerie in Roermond. Aan deze bijeenkomst namen ongeveer 50 genodigden deel, waarvan ca. 20 hoteliers, VVV en KHN vertegenwoordigers en 30 medewerkers van Limburgse gemeenten en Provincie. Na een inleiding over het doel van het onderzoek, een presentatie over de aanpak van het onderzoek en een inspirerende presentatie van Anya Niewierra (directeur VVV) over NV toerisme in de wereld van 3.0 is in 5 discussietafels met elkaar van gedachten gewisseld over een aantal onderwerpen (zie presentaties). Het was fijn te mogen constateren dat zowel beleidsmedewerkers als ondernemers en branchevertegenwoordigers met enthousiasme het gesprek met elkaar aangingen. Het is zeer waardevol dat het hotelonderzoek gebruik kan maken van de ingebrachte praktijk- en overheidservaringen. Aan alle deelnemers dank daarvoor. In dit verslag zijn de onderwerpen die in deze bijeenkomst naar voren zijn gekomen op hoofdlijnen samengevat. Mocht u onverhoopt in deze samenvatting toch iets missen, dan mag u ons altijd mailen: expeditieruimte@prvlimburg.nl Leeswijzer: Dit document bevat uitspraken en stellingen die tijdens de themabijeenkomst door de aanwezige hoteliers, branchevertegenwoordigers en ambtenaren zijn aangedragen. Deze inbreng wordt meegenomen in de bestuurlijke themabijeenkomst en het onderzoek, maar betreffen niet de resultaten van het onderzoek. 1
1. Onderzoek en dan? Het mag geen vrijblijvend advies zijn. Door de aanwezigen wordt het belang van het hotelmarkt-onderzoek Limburg onderschreven. Vooral vanuit de sector wordt aan de overheid gevraagd om ook iets met het de resultaten van het onderzoek te doen en er een vervolg (in welke vorm dan ook) aan te geven. Dit is van groot belang voor de sector: Nu is er de kans om toekomstige problemen te voorkomen. Aan de onderzoekers werd meegegeven om goed naar de definities en cijfers van hotel, bezetting en rendement te kijken. Een hotel met een goede bezetting betekent niet dat het hotel rendeert. Ook werd geadviseerd niet uit te gaan van bedbezetting, maar van kamerbezetting. 2. Hotelontwikkeling als sluitstuk / beleggers en exploitanten Voorkom overcapaciteit in deze hoogconjunctuur die je later niet meer geëxploiteerd krijgt. Door de aanwezigen werden zorgen geuit over de hoeveelheid nieuwe hotelinitiatieven. Het idee bestaat dat investeerders nieuwe hotels uitsluitend als belegging zien vanwege de lage rentestanden en dat daardoor hotelinitiatieven impulsief tot stand komen. Een investeerder wil investeren. Ook komt het voor dat een keten landelijke dekking wil en kansen ziet voor initiatieven. Tegelijkertijd ziet een gemeente kansen (een leegstand pand of locatie invullen, werkgelegenheid etc.). Het ontbreken van serieus marktonderzoek bij deze initiatieven waarbij bijvoorbeeld de haalbaarheid slechts gebaseerd wordt op weekendbezetting, leidt tot een vertekend beeld en erosie van de hotelbezettingen van bestaande hotels door de week. Vaak zijn er hotelplannen maar geen exploitanten. Positief werd de aanpak van Maastricht genoemd, waarbij de hotelvergunning aan de exploitant gekoppeld wordt. Daarnaast wordt aangegeven dat bij de realisatie van nieuwe hotels teveel vanuit projectontwikkeling wordt gedacht en het sluitend maken van andere projectexploitaties. Het hotel vormt dan als het ware het sluitstuk voor een gebieds- of projectontwikkeling. De focus voor nieuwe hotels zou daarentegen moeten liggen op duurzame (toeristische) exploitatie. 3. Nieuwe initiatieven & bestaande bedrijven: Er is geen ruimte voor meer van hetzelfde. Wel voor diversiteit, uniciteit en vernieuwing Hoteliers hebben zorgen over het aantal nieuwe initiatieven en daarmee te veel (nieuwe) kamers in een regio. Hoewel gemeenten kansen zien bij nieuwe hotelinitiatieven, leiden deze initiatieven in de sector tot spanningen. Zeker als het nieuwe initiatief mikt op dezelfde gasten als de gevestigde hotels (vissen in dezelfde vijver). 2
Daarom is diversiteit en verscheidenheid in een gebied en van hotelaccommodaties nodig. Dit werkt nu bijvoorbeeld goed in Noord Limburg. In Limburg kunnen veel verschillen hotelconcepten bestaan (groot en klein), juist omdat Limburg een gevarieerd publiek heeft. Voor de toekomst betekent dit dat initiatieven kritisch beoordeeld moeten worden. Kies initiatieven die duurzaam en onderscheidend zijn, initiatieven die vernieuwend zijn en meer kleur geven aan het (bestaande) hotelaanbod in Limburg. Wellicht dat de vergrijzing ook een kans biedt. Beleving, gastvrijheid en thematisering wordt in de toekomst steeds belangrijker. Geen standaardproduct aanbieden, maar een gepersonaliseerd product met belevingswaarde. Verder is geconstateerd dat dag- en verblijfsrecreatie naar elkaar toe groeien. Events zijn zeker belangrijk, maar omdat ze eenmalig zijn mag je er niet afhankelijk van zijn/worden. Ook zijn er zorgen over het bestaande aanbod, het ontstaan van leegstand, verpaupering en verloedering. Denk bijvoorbeeld aan de papa-mama -hotelletjes (kleine bedrijven met oudere ondernemers die geen toekomstperspectief meer hebben). Aandachtspunten t.a.v. deze bestaande voorraad zijn: Voorkom dat hotels (door overaanbod of het ontbreken van toekomstperspectieven) afglijden en verloederen en leeg komen te staan. Kleine hotels krijgen vaak geen geld om te vernieuwen waardoor die neerwaartse spiraal juist ontstaat. Het is noodzaak om hier een oplossing (herbestemming?) voor te zoeken. Jonge mensen vinden het vak niet meer aantrekkelijk of de bank wil niet voldoende financieren om kleinere hotels tot een eigentijds hotel te verbouwen. Zuid-Limburg heeft t.a.v. het toeristisch product (vanwege de beleving van het landschap) een grote voorsprong op de rest van Limburg. In Parkstad en Midden-Limburg zijn andere trekkers nodig zoals dagrecreatie, een outlet of waterrecreatiegebieden nodig om gasten te trekken. 4. Overheid, draag zorg voor de context Niet alleen het hotel bepaalt de aantrekkelijkheid voor de gast, maar ook de omgeving en het omliggende gebied, de voorzieningen en de evenementen. De gast moet een totaalpakket aangeboden krijgen in het hotel en daarbuiten. Juist in de omgeving (cultuur, landschap, vervoer, verblijf en vermaak) heeft de overheid een belangrijk rol. Overheid als hoeder van het landschap, overheid die de regio bereikbaar houdt, overheid die een gebied aantrekkelijk maakt/houdt door ruimte te bieden voor voorzieningen en evenementen, overheid die actief blijft met het bedrijfsleven en daarvoor ruimte biedt. Parkstad heeft onlangs een prijs gewonnen voor de beste toeristische transitie ter wereld omdat deze regio zich succesvol heeft ontwikkeld van industriegebied naar toeristische regio. Voor bezoekers is het dan wel belangrijk dat ze dat herkennen in het gebied. Investeren in dagrecreatie in euregionaal perspectief is blijvend nodig. 3
Regionale ontwikkelingen zijn zeer belangrijk (denk aan industrie- en bedrijventerreinen, DOC roermond, Toverland, Hippisch centrum Horst, Nature Wonderworld, de campusontwikkelingen, (grensoverschrijdende) samenwerking maar ook in goede infrastructuur & bereikbaarheid over weg, water en lucht. Daarnaast dient de overheid zorg te dragen voor een ondernemersvriendelijk klimaat met minder regeldruk. Door alle regels stijgen de kosten en daalt het rendement. Voor alle logiesaanbieders dienen dezelfde regels te gelden en de overheid dient daarop ook te handhaven. 5. Opleiding en arbeidsmarkt In de diverse discussietafels is gesproken over het ontbreken van voldoende en kwalitatief personeel (o.a. koks). Een belangrijke voorwaarde om de (hoge) kwaliteit van dienstverlening & product dat de gast vraagt, ook te kunnen bieden. Hotels kunnen het vak populairder en aantrekkelijker maken. Ook moet het onderwijs beter aansluiten op wat hotels en gasten willen. 6. Bedrijfsleven & Buitenland Voor de hotellerie zijn de gasten uit de zakelijke markt zeer belangrijk (50-70 % van de gasten). Het bedrijfsleven genereert 5 dagen per week zakelijke gasten. Vooral door uitbreiding van logistieke bedrijven en campussen is er een grotere vraag naar hotelkamers door de week. Tevens worden kennismedewerkers tijdelijk gehuisvest in hotels. Mogelijk dat hotels zich in de toekomst specialiseren in langdurige huisvesting van deze medewerkers. Voor de hoteliers en in de beschouwing van de hotelmarkt is het buitenland ook belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan gasten die congressen in Düsseldorf of Aken bezoeken en kiezen voor een overnachting in Limburg. Banken spelen een belangrijke rol in de vitaliteit van de sector. Investeringsmogelijkheden zijn noodzakelijk voor groei en behoud van de hotelsector. 7. Macht van de gast De gast wordt steeds onvoorspelbaarder, maakt gebruik van last minuteboekingen en annuleert ze weer net zo makkelijk. De hotelmarkt is dynamisch, de ontwikkelingen gaan snel en gasten zijn veeleisend geworden. Gasten willen steeds meer kwaliteit en faciliteiten maar zijn minder bereid ervoor te betalen. Kortingsacties geven de gast ook het idee dat het realistisch en normaal is om voor een dubbeltje eerste rang te zitten. Alleen de vraaggerichte ondernemer die goed weet in te spelen op de (toekomstige) vraag en (regionale) ontwikkelingen is toekomstbestendig. 4
Digitale Reviews van gasten zijn hebben grote invloed. 90% van de consumenten vertrouwt op deze klantbeoordelingen. Daarmee bepalen ze mede de boekingen van hotels. Niet alleen het etablissement wordt in deze reviews meegenomen ook de kwaliteitswaarde van de omgeving. Ook de trots van inwoners is belangrijk. Zij zijn de ambassadeurs van het gebied. Behoud van identiteit is belangrijk voor het onderscheidend vermogen en de aantrekkelijkheid van Limburg. 8. OTA s (online Travel agencys) & Airbnb De OTA s (Online Travel Agencies) zijn belangrijke bookingkanalen. Deze hebben grote invloed op het prijsbeleid en het uiteindelijke rendement voor de hoteliers (dat door de OTA s onder druk komt te staan). De keerzijde is dat via de OTA s een nieuwe markt aangeboord kan worden (nieuwe gasten) en eventuele besparingen op sales kunnen worden gerealiseerd. Vraag is of de gasten die via de OTA s goedkope kamers boeken, het type gasten is die iets voor een regio betekenen (in de zin van bestedingen). In de zakelijke boekingen spelen de OTA s geen grote rol. De opkomst Airbnb en alternatieve hotelaanbieders leidt voor de hoteliers tot oneerlijke concurrentie omdat voor hen niet dezelfde spelregels gelden t.a.v. bijvoorbeeld toeristenbelasing en veiligheidseisen. Dat is frustrerend. Aan de overheid wordt gevraagd om daarvoor maatregelen te nemen. 9. Onderzoeksgebieden Juist omdat de gast niet kijkt naar gemeentegrenzen gaan we in het onderzoek uit van regio s / hotelmarktgebieden die een eigen kenmerkend karakter, identiteit en cultuur hebben. In de grensgebieden kunnen deze in elkaar overlopen. Ook de invloed en hotelmarkt van initiatieven direct over de grens zal in het onderzoek worden meegenomen. In de themabijeenkomst is geconstateerd dat het logisch is de bestuurlijke indelingen te handhaven in het onderzoek. Ook met het oog op vervolgafspraken. 10. Aandachtspunten Regio Noord In Noord Limburg vindt structureel overleg plaats tussen de hoteliers. Hierdoor heeft men een goed beeld van de hotelsector in Noord Limburg. De hoteliers gaven aan dat Noord Limburg een goede mix heeft van grote en kleine hotels, stads, - en dorpshotels met een goede geografische spreiding. Door deze mix worden verschillende doelgroepen aangesproken. Tevens constateert men herhaalbezoek. De hoteliers gaven aan dat er dus voldoende en gevarieerd hotelaanbod is in Noord Limburg. Wel is er ruimte voor hotels in een bepaald thema segment (denk aan Toverland). Dit soort initiatieven creëert namelijk zijn eigen (nieuwe) vraag. 5
11. Aandachtspunten Regio Midden Midden Limburg kent een divers en compleet aanbod, zo geven de aanwezigen aan. Er is een behoorlijke toename in accommodaties sinds 2011. Er zijn diverse nieuwe initiatieven, deels uitbreiding van het bestaande aanbod, maar ook initiatieven die zich richten op een nieuwe doelgroep. De focus van de grotere hotels is de zakelijke markt, maar bij achterblijvende bedrijvigheid gaat men zich richten op toerisme. De aanwezigen geven aan dat de marktruimteberekening een aandachtspunt is. De piekmomenten in het weekend vanwege het succes van het DOC in Roermond geven een vertekend beeld. De toename aan kamers geeft druk op de zakelijke markt van zondag tot en met donderdag. Ook moet men rekening houden met een mogelijke nieuwe outlet in Duisburg. Daarnaast constateert men dat er te veel casino-achtige initiatieven zijn (langs de A2). Kortom, er is behoefte aan een reële marktruimteberekening bij nieuwe initiatieven. 12. Aandachtspunten Regio Zuid Parkstad De aanwezigen benadrukten dat Regio Parkstad veel positieve aandacht heeft gekregen dankzij de Tourism for Tomorrow award 2016. Parkstad heeft deze onderscheiding gekregen omdat zij een succesvolle transformatie van een mijngebied naar een leisuregebied (van zwart naar groen) heeft gemaakt. Maar, zo gaven zij aan, deze onderscheiding roept bepaalde verwachtingen op bij bezoekers en het is van groot belang dat dit verhaal moet kloppen. De transformatie moet doorgaan en men moet blijven investeren in de omgeving. Westelijke mijnstreek Hotels in de westelijke mijnstreek hebben dankzij de zakelijke bezoeker doordeweeks een goede bezetting. Het is nodig dat er ook aanvullende trekkers komen op het gebied van leisure en dagrecreatie om ook de weekendbezetting te stimuleren. Heuvelland Het Heuvelland heeft dankzij zijn landschap en lokale cultuur een onvergelijkbare beleving t.o.v. de rest van Limburg, zo stellen de aanwezigen. Dit is echter niet voldoende om succesvol te blijven als regio. Er zijn veel papa-mama hotels die wel passie voor het werk hebben, maar niet de kennis en kunde om de markt bij te benen. Ook de nodige investeringen kunnen niet meer gedaan worden omdat banken niet willen financieren. Dit zorgt ervoor dat bedrijven lang te koop staan. Leegstand van het ene hotel kan ook een negatieve impact hebben op andere hotels. Er moet nu actie ondernomen worden. Wat willen we gezamenlijk bereiken in de regio, waar moeten we op inzetten? Uitdaging in dit gebied is ook dat er meerdere overheden zijn waar zaken mee geregeld moeten worden. Maastricht De aanwezigen geven aan dat er in Maastricht wel vernieuwende concepten worden ontwikkeld, maar ondanks dat, loopt Maastricht achter bij andere Nederlandse steden. Zij geven ook aan het huidige beleid van Maastricht goed te vinden. Uitgaan van bestaande aanbod, maar wel ruimte bieden voor nieuwe bijzondere concepten. Maastricht kent veel evenementen die goed zijn voor de bezetting. Denk aan Rieuconcerten, Tefaf, Interclassic, Winterland en koopzondagen. De zakelijke markt blijft echter achter. De bezettingsgraad is onvoldoende geven de aanwezigen aan, dit komt met name door de lage bezetting door de week. Een ander belangrijk aandachtspunt is het tekort aan personeel op piekmomenten. 6
7
8