Hoofdstuk 2: Wat bepaalt het loon? (www.statbel.fgov.be) 2.1. en 2.2.: Weinig mensen verdienen hetzelfde loon / Zoveel deelmarkten op de arbeidsmarkt (p. 81 e.v.) Netto belastbare inkomens, bedragen in EUR Fiscale inkomens - België en gewesten (1998-2004) 1998, 1999 1999, 2000 2000, 2001 2001, 2002 2002, 2003 2003, 2004 2004, 2005 Gemiddeld inkomen 23.054 23.453 23.887 24.692 24.621 24.455 23.985 per aangifte Brussels Hoofdstedelijk 22.325 22.767 23.136 23.892 23.776 23.964 22.338 Gewest Vlaams Gewest 23.709 24.155 24.639 25.565 25.620 25.163 25.220 Waals Gewest 22.025 22.328 22.658 23.265 23.018 23.244 22.230 Mediaan inkomen 18.064 per aangifte 18.225 18.532 18.957 18.914 18.731 18.139 (a) Brussels Hoofdstedelijk 16.872 17.100 17.476 17.741 17.588 17.643 15.927 Gewest Vlaams Gewest 18.627 18.860 19.132 19.667 19.764 19.384 19.313 Waals Gewest 17.345 17.330 17.652 17.927 17.692 17.815 16.671 OPDRACHT 1: a. Wat verstaan we onder gemiddelde en mediaan per aangifte? b. Wat kan je uit deze tabel afleiden m.b.t. de netto inkomens in België? c. Hoeveel procent liggen de gemiddelde inkomens in het Vlaams Gewest hoger dan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in het Waals Gewest in het jaar 2004.
Bezoldigingen in de landbouw (2000-2005) Gemiddelde bruto uurlonen van de arbeiders in de landbouw volgens het arbeidsregime (EUR) Totaal Mannen Vrouwen 2000 2003 2004 2005 2000 2003 2004 2005 2000 2003 2004 2005 Algemeen totaal 7,44 8,57 8,73 8,96 7,54 8,79 8,93 9,16 7,11 7,99 8,18 8,40 Voltijdse arbeiders 7,54 8,79 8,89 9,12 7,59 8,90 9,00 9,23 7,24 8,22 8,34 8,50 Deeltijdse arbeiders 7,09 7,91 8,14 8,37 7,24 8,08 8,33 8,51 7,02 7,81 8,04 8,30 Algemene landbouwveeteelt 7,51 8,75 8,86 9,01 7,56 8,88 9,03 9,16 7,34 8,24 8,25 8,46 Voltijdse arbeiders 7,59 8,98 9,07 9,22 7,66 9,07 9,21 9,36 7,29 8,38 8,19 8,43 Deeltijdse arbeiders 7,24 8,03 8,20 8,36 7,11 7,98 8,12 8,27 7,39 8,10 8,30 8,49 Groenteteelt 6,62 7,75 7,89 8,13 6,59 7,87 7,97 8,24 6,69 7,54 7,71 7,93 Voltijdse arbeiders 6,57 7,86 7,96 8,22 6,57 7,91 7,99 8,26 6,54 7,62 7,81 8,01 Deeltijdse arbeiders 6,74 7,54 7,71 7,90 6,77 7,64 7,84 8,01 6,74 7,50 7,66 7,88 Sierteelt 7,61 8,77 8,97 9,16 7,68 8,99 9,14 9,35 7,46 8,43 8,71 8,87 Voltijdse arbeiders 7,64 8,93 9,07 9,26 7,68 9,06 9,17 9,39 7,46 8,60 8,83 8,93 Deeltijdse arbeiders 7,49 8,28 8,59 8,81 7,44 8,34 8,70 8,75 7,49 8,26 8,56 8,82 Boomkwekerijen 8,38 9,56 9,71 9,95 8,43 9,62 9,76 10,03 8,08 9,09 9,32 9,37 Voltijdse arbeiders 8,40 9,63 9,76 9,99 8,43 9,66 9,78 10,05 8,11 9,24 9,48 9,35 Deeltijdse arbeiders 8,23 9,06 9,31 9,52 8,35 9,18 9,46 9,61 8,08 8,86 9,07 9,41 Fruitteelt 7,36 8,24 8,47 8,61 7,44 8,41 8,57 8,66 6,94 7,58 7,87 8,35 Voltijdse arbeiders 7,49 8,45 8,57 8,71 7,51 8,55 8,63 8,72 7,21 7,70 7,96 8,60 Deeltijdse arbeiders 6,92 7,59 7,86 8,11 6,99 7,67 7,95 8,19 6,82 7,49 7,77 8,00 Diensten verwant aan de landbouw 8,01 9,33 9,51 9,75 8,08 9,48 9,65 9,90 6,97 7,70 7,76 7,90 Voltijdse arbeiders 8,06 9,48 9,62 9,87 8,11 9,60 9,74 10,01 7,11 7,74 7,70 7,82 Deeltijdse arbeiders 7,61 8,33 8,65 8,83 7,93 8,54 8,84 8,96 6,79 7,65 7,87 8,17 Bron (verplichte vermelding): FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Landbouwstatistieken. OPDRACHT 2: a. Wat kan je uit bovenstaande tabel afleiden m.b.t. de bruto uurlonen in de landbouwsector? b. Hoeveel procent zijn de gemiddelde bruto uurlonen in 2005 in de boomkwekerijsector hoger dan in de fruitteelt? c. Hoeveel procent liggen de algemene brutouurlonen in de landbouwsector van de mannelijke arbeiders boven die van hun vrouwelijke collega s in 2005?
Gemiddelde brutomaandlonen, volgens bepaalde individuele kenmerken en volgens bedrijfstak (1999-2005) Gemiddeld brutomaandloon (in EUR) Totaal (NACE C-K, voltijdse werknemers) Oktober 1999 Oktober 2004 Oktober 2005 Vergelijking t.o.v. 1 jaar geleden (okt. 2005 t.o.v. okt. 2004) BE BR VL WA BE BR VL WA BE BR VL WA BE BR VL WA 2.238 2.510 2.193 2.126 2.662 3.080 2.603 2.480 2.703 3.080 2.603 2.480 +1,5% +0,0% -0,0% +0,0% Geslacht Vrouwen 1.907 2.137 1.823 1.861 2.343 2.726 2.226 2.229 2.387 2.800 2.246 2.305 +1,9% +2,7% +0,9% +3,4% Mannen 2.341 2.683 2.303 2.188 2.757 3.234 2.709 2.544 2.807 3.300 2.747 2.620 +1,8% +2,0% +1,4% +3,0% Leeftijd Jonger dan 20 jaar 1.484 1.324 1.521 1.378 1.667 1.689 1.657 1.692 1.710 1.514 1.725 1.696 N/A N/A N/A N/A 20-24 jaar 1.645 1.614 1.670 1.567 1.891 1.823 1.918 1.838 1.905 1.895 1.913 1.881 +0,8% +4,0% -0,3% +2,3% 25-29 jaar 1.880 1.979 1.879 1.776 2.188 2.332 2.182 2.070 2.220 2.362 2.206 2.116 +1,5% +1,3% +1,1% +2,2% 30-34 jaar 2.111 2.305 2.096 1.972 2.511 2.804 2.497 2.285 2.567 2.900 2.521 2.358 +2,2% +3,4% +1,0% +3,2% 35-39 jaar 2.289 2.609 2.268 2.086 2.723 3.191 2.685 2.452 2.764 3.289 2.706 2.516 +1,5% +3,1% +0,8% +2,6% 40-44 jaar 2.364 2.715 2.311 2.234 2.835 3.343 2.762 2.651 2.908 3.507 2.825 2.679 +2,6% +4,9% +2,3% +1,1% 45-49 jaar 2.479 2.907 2.399 2.343 2.879 3.455 2.790 2.679 2.981 3.598 2.863 2.845 +3,5% +4,1% +2,6% +6,2% 50-54 jaar 2.674 3.107 2.611 2.471 3.108 3.680 3.014 2.821 3.040 3.601 2.953 2.849-2,2% -2,2% -2,0% +1,0% 55-59 jaar 2.886 3.297 2.793 2.739 3.343 3.904 3.260 3.096 3.406 4.025 3.264 3.216 +1,9% +3,1% +0,1% +3,9% 60 jaar en meer 3.364 3.618 3.408 3.001 3.565 4.046 3.267 3.752 3.762 4.338 3.672 3.390 N/A N/A N/A N/A Opleidingsniveau Geen of lager Lager secundair Hoger secundair (algemeen vormend) Hoger secundair (beroeps/technisch) Hoger, nietuniversitair, van het korte type Universitair of hoger van het lange type Postuniversitair Gemiddeld brutomaandloon (in EUR) (vervolg) 1.959 2.048 1.943 1.940 2.204 2.292 2.198 2.171 2.211 2.330 2.186 2.230 N/A N/A N/A N/A 1.956 1.982 1.957 1.939 2.184 2.222 2.192 2.147 2.217 2.254 2.211 2.212 +1,5% +1,4% +0,8% +3,0% 2.101 2.347 2.045 2.038 2.458 2.761 2.420 2.309 2.385 2.582 2.362 2.294-3,0% -6,5% -2,4% -0,7% 2.115 2.268 2.091 2.089 2.448 2.455 2.478 2.367 2.472 2.457 2.514 2.362 +1,0% +0,1% +1,4% -0,2% 2.511 2.584 2.521 2.351 3.003 3.112 3.021 2.797 3.060 3.236 3.040 2.867 +1,9% +4,0% +0,6% +2,5% 3.490 3.562 3.466 3.392 4.132 4.300 4.075 3.912 4.159 4.287 4.075 4.116 +0,7% -0,3% +0,0% +5,2% 4.553 4.880 4.162 4.057 4.682 4.622 5.116 4.262 5.156 5.560 4.832 4.883 N/A N/A N/A N/A Oktober 1999 Oktober 2004 Oktober 2005 Vergelijking t.o.v. 1 jaar geleden (okt. 2005 t.o.v. okt. 2004) BE BR VL WA BE BR VL WA BE BR VL WA BE BR VL WA Beroepscategorie (b)
Bedrijfsleiders en hoger kaderpersoneel Intellectuele en wetenschappelijke beroepen Ondergeschikt personeel in intellectuele en wetenschappelijke beroepen 4.389 4.530 4.385 4.169 5.341 5.901 5.339 4.577 5.314 5.911 5.149 4.763-0,5% +0,2% -3,6% +4,1% 3.182 3.272 3.144 3.081 3.808 4.000 3.703 3.669 3.776 3.953 3.630 3.886-0,8% -1,2% -2,0% +5,9% 2.534 2.536 2.509 2.597 2.893 2.931 2.895 2.835 2.965 2.915 3.012 2.907 +2,5% -0,5% +4,0% +2,5% Bedienden 2.122 2.206 2.122 2.003 2.451 2.514 2.475 2.319 2.510 2.619 2.528 2.317 +2,4% +4,2% +2,1% -0,1% Dienstverlenend en verkoopspersoneel Ambachtslieden en ambachtelijke vakarbeiders Fabrieksarbeiders, machine- en montagearbeiders Ongeschoold personeel Anciënniteit (c) 1.784 1.749 1.832 1.702 2.024 1.908 2.091 1.916 2.089 1.951 2.172 1.927 +3,2% +2,2% +3,9% +0,6% 1.896 1.892 1.876 1.942 2.212 2.290 2.190 2.237 2.216 2.158 2.204 2.259 +0,2% -5,8% +0,6% +1,0% 2.024 2.173 2.025 1.961 2.361 2.438 2.377 2.263 2.344 2.389 2.357 2.278-0,7% -2,0% -0,8% +0,7% 1.784 1.664 1.820 1.766 2.110 1.925 2.158 2.068 2.107 1.946 2.148 2.061-0,1% +1,1% -0,4% -0,4% Minder dan 2 jaar 1.900 2.064 1.871 1.810 2.290 2.624 2.246 2.114 2.251 2.529 2.194 2.184-1,7% -3,6% -2,3% +3,3% 2 tot 5 jaar 2.090 2.369 2.051 1.972 2.495 2.873 2.445 2.315 2.588 3.104 2.490 2.363 +3,7% +8,0% +1,8% +2,1% 5 tot 10 jaar 2.205 2.492 2.173 2.063 2.672 3.127 2.608 2.514 2.721 3.178 2.659 2.524 +1,8% +1,6% +2,0% +0,4% 10 tot 20 jaar 2.436 2.759 2.400 2.274 2.896 3.378 2.857 2.653 2.914 3.390 2.847 2.777 +0,6% +0,3% -0,3% +4,7% 20 jaar of meer 2.669 3.056 2.622 2.476 3.161 3.631 3.097 2.913 3.198 3.729 3.126 2.978 +1,2% +2,7% +0,9% +2,2% Gemiddeld brutomaandloon (in EUR) (vervolg) Bedrijfstakken (d) Winning van delfstoffen Oktober 1999 Oktober 2004 Oktober 2005 Vergelijking t.o.v. 1 jaar geleden (okt. 2005 t.o.v. okt. 2004) BE BR VL WA BE BR VL WA BE BR VL WA BE BR VL WA 2.162 2.453 2.386 2.104 2.524 4.440 3.209 2.302 2.631 4.355 3.694 2.305 N/A N/A N/A N/A Industrie 2.238 2.451 2.228 2.206 2.682 3.023 2.672 2.618 2.719 3.089 2.703 2.659 +1,4% +2,2% +1,2% +1,6% Productie en distributie van elektriciteit, gas en water 3.175 3.687 3.010 3.177 3.524 3.535 3.687 3.268 3.727 3.984 3.857 3.255 N/A N/A N/A N/A Bouwnijverheid 1.997 2.139 2.004 1.928 2.329 2.498 2.348 2.221 2.383 2.542 2.400 2.269 +2,3% +1,8% +2,2% +2,1% Groot- en kleinhandel; reparatie van auto's en huishoudelijke artikelen Hotels en restaurants Vervoer, opslag en communicatie Financiële instellingen Onroerende goederen, verhuur en diensten aan bedrijven 2.079 2.473 2.024 1.850 2.482 3.042 2.410 2.192 2.489 3.048 2.413 2.226 +0,3% +0,2% +0,1% +1,6% 1.523 1.592 1.526 1.381 1.773 1.827 1.765 1.701 1.831 1.924 1.780 1.881 +3,3% +5,3% +0,9% +10,6% 2.108 2.163 2.114 2.047 2.415 2.721 2.376 2.256 2.543 2.730 2.513 2.461 N/A N/A N/A N/A 2.830 2.912 2.703 2.688 3.472 3.625 3.301 3.183 3.511 3.690 3.307 3.083 +1,1% +1,8% +0,2% -3,2% 2.459 2.567 2.407 2.431 2.908 3.093 2.886 2.665 2.889 3.145 2.765 2.892-0,7% +1,7% -4,2% +8,5%
OPDRACHT 3: a. Welke factoren bepalen de loonverschillen in bovenstaande tabel? b. Wat wordt bedoeld met anciënniteit? c. Kan je een verklaring vinden waarom vrouwen in het algemeen gemiddeld minder verdienen dan hun mannelijke collega s? d. Een vrachtwagenchauffeur van Electrabel en een vrachtwagenchauffeur van Lotus Bakeries oefenen in principe een gelijkwaardig beroep uit. Zullen ze beiden hetzelfde loon ontvangen? e. Kim Clijsters maakte dit jaar haar comeback en won meteen de US Open nadat ze beide Williamszussen had uitgeschakeld op haar weg naar haar tweede GSzege. Gella Van De Caveye (ex-judoka) won verscheidene wereld en Europese titels in het judo. Vergelijk hun jaarinkomen? Kan je hiervoor een verklaring geven?
We kunnen een onderscheid maken tussen: Verticale loonverschillen & Horizontale loonverschillen Knelpuntberoepen: Niet-gewenste of niet-bruikbare arbeidsreserve: Net zoals op de productmarkten is er op de arbeidsmarkt een ontmoeting van vraag en aanbod. VRAGERS = AANBIEDERS = Grafisch:
Illustreer grafisch het effect op het loon indien de ondernemingen in de komende 3 jaar 70.000 bijkomende informatici zullen vragen. Stel dat men een deel buitenlandse informatici toelaten. Illustreer hiervan het effect op het loon. (Zelfde grafiek) Indien de markt vrijgelaten wordt (indien men het loon laat bepalen door vraag en aanbod), wat zou dan de situatie zijn voor de deelmarkt van de ongewenste arbeidsreserve? Leg uit. Om te voorkomen dat door het spel van vraag en aanbod in bepaalde deelmarkten de lonen te laag zouden zijn, legt de overheid een minimumloon op. Illustreer grafisch het effect van een minimumloon op de werkgelegenheid. ARBEIDSMARKT = EEN HETEROGENE MARKT
Toepassing op minimumlonen In onderstaande tabel zijn de gegevens van een bepaalde deelmarkt van de arbeidsmarkt gegeven: Uurloon (EUR) Aangeboden hoeveelheid Gevraagde hoeveelheid 5 7 9 11 13 200 400 600 800 1000 1000 800 600 400 200 a. Teken de vraag- en aanbodcurve op deze deelmarkt van de arbeidsmarkt. Neem op de X-as: 1 cm = 100 eenheden en op de Y-as: 1 cm = 2 eenheden. b. Bepaal het evenwichtsloon en de evenwichtshoeveelheid arbeid op deze deelmarkt. c. De overheid beslist de werknemers te beschermen door een minimumuurloon te bepalen van 11 EUR. Wat zal hiervan het effect zijn? d. Kan je een minimumloon van 8 EUR als efficiënt beschouwen? Verklaar.