ANALYSE EV WP DE RIETVELDEN. Raedthuys Windenergie B.V. Definitief v mei 2017

715069 10 mei 2017 ANALYSE EV WP DE RIETVELDEN Raedthuys Windenergie B.V. Definitief v3.3

Duurzame oplossingen in energie, klimaat en milieu Postbus 579 7550 AN Hengelo Telefoon (074) 248 99 40 Documenttitel Analyse EV WP De Rietvelden Soort document Definitief v3.3 Datum 10 mei 2017 Projectnummer 715069 Opdrachtgever Auteur Vrijgave Raedthuys Windenergie B.V. B. Vogelaar, Pondera Consult Marjolein Pigge, Pondera Consult

1 1 INLEIDING In opdracht van Raedthuys Windenergie B.V. is een scan uitgevoerd van de effecten met betrekking tot externe veiligheid die kunnen ontstaan door plaatsing van vier windturbines nabij s Hertogenbosch. Drie van de windturbines zijn gepland op het bedrijventerrein Rietvelden en een vierde is voorzien langs de A59. Deze scan is bedoeld om inzicht te verlenen in de mogelijke optredende veiligheidrisico s voor de omgeving en om informatie te verschaffen over de hoogte van mogelijke effecten. Met behulp van een referentie windturbinetype worden de veiligheidsrisico s voor objecten, infrastructuren en personen ingeschat. Het gebruikte referentie turbinetype geeft een indicatie van de te verwachten effecten. Deze effecten kunnen licht veranderen indien uiteindelijk een ander type windturbine wordt geplaatst. De berekeningen en methodieken gebruikt in deze notitie sluiten aan bij de uitgangspunten uit het Handboek Risicozonering windturbines 2014 (v3.1). In deze rapportage wordt vanaf nu naar dit document verwezen als het handboek. 1.1 Locatie initiatief Om de effecten te onderzoeken zijn de windturbines in eerste instantie gepositioneerd op de volgende coördinaten. Tabel 1.1 Positie windturbines RD-Coördinaten X Y Windturbine 01 146880 413655 Windturbine 02 146953 413156 Windturbine 03 147269 413363 Windturbine 04 147822 414250 Analyse EV WP De Rietvelden 715069

2 Figuur 1.1 Overzichtskaart windturbines Windpark Rietvelden 1.2 Eigenschappen windturbine De specifieke eigenschappen en afmetingen van een bepaald type windturbine beïnvloeden in sterke mate de veiligheidseffecten die een windturbine heeft op zijn omgeving. In deze analyse is gebruik gemaakt van een voorbeeldwindturbine van het type Alstom Eco 122 op een ashoogte van 125 meter. De relevante eigenschappen van deze windturbine staan in onderstaande tabel. Voor dit windpark is ook een analyse gedaan van de ligging van de plaatsgebonden risicocontouren van verschillende windturbinetypes die vallen binnen de aangegeven mogelijke dimensies van de windturbines. In het rapport Analyse PR contouren Windpark de Rietvelden van 10 mei 2017 (v2.4) staat berekend dat de maximale ligging van de plaatsgebonden risicocontouren respectievelijk 39 meter en 144 meter is voor de PR10-5 en de PR10-6 contouren. Deze waarden worden gebruikt ook als maximale waarden voor de plaatsgebonden risicocontouren indien relevant in deze rapportage. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

3 Tabel 1.2 Eigenschappen referentie windturbine 1 Eigenschap Waarde Eenheid Ashoogte 125 meter Rotordiameter 122 meter Tiphoogte 186 meter Vermogen 2,7 megawatt Operationeel toerental 7,1 tot 12,3 Nominaal toerental 12,3 rotaties per minuut rotaties per minuut Afmetingen mast (diameter) 9,6 tot 2,8 meter Afmetingen nacelle 14,6 x 6,3 x 4,6 meter Afmetingen rotorblad 59,3 x 4,0 (max) meter Gewicht mast* 800 + 120 ton Gewicht nacelle 84 ton Gewicht rotorhub 58 ton Gewicht rotorblad 15 ton Zwaartepunt blad** 20,33 meter Remsystemen Individual Pitch control per blade with independent back up. * De mast is hybride, uitgevoerd in beton en staal. ** Bepaald op 1/6 e van de rotordiameter 1.3 Bepaling identificatieafstand De identificatieafstand wordt gebruikt om alle relevante objecten en infrastructuren in de omgeving in kaart te brengen. Conform het handboek is de maximale effectzone van een windturbine gelijk aan de werpafstand bij 2x nominaal toerental. Met behulp van het kogelbaanmodel zonder luchtkrachten en de berekeningen uit het handboek bijlage C is de maximale werpafstand bij 2x nominaal toerental berekend. De trefkans van een vierkante meter door het zwaartepunt van het blad is weergegeven in onderstaand figuur. 1 Gegevens afkomstig van Alstom Power, TECHNICAL DESCRIPTION Eco 122 - DST-0484 Rev. 08. Confidential document. Version 09-07-2013. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

4 Figuur 1.2 Grafiek van trefkans bladworp bij bepaalde werpafstand De werpafstand bij nominaal toerental bedraagt 151 meter, de werpafstand bij 2x nominaal toerental bedraagt 376 meter. De identificatieafstand bedraagt 376 meter. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

5 1.4 Geïdentificeerde objecten en infrastructuren De volgende objecten en/of infrastructuren van belang zijn geïdentificeerd binnen de identificatieafstand: Rijksweg A59 tussen Den Bosch en Waalwijk Gevaarlijk transport over de Rijksweg A59 Bovengrondse hoogspanningsverbinding tracé Waalwijk s Hertogenbosch West en/of Geertruidenberg s Hertogenbosch Noord Transformator station s Hertogenbosch West Enkele lokale wegen Gasunie Ondergrondse aardgasbuisleiding Z-523-01 Kanaal Rietveldhaven en Kanaal Oude Dieze Haven Engelsche Gat en Rietveldhaven Bedrijfsgebouwen en panden op bedrijventerrein Rietveldhaven Terrein van Vermeer Logistics waar 20 m3 ondergrondse tank voor diesel aanwezig is. Terrein van Abrex Den Bosch B.V. waar 50 m3 ondergrondse tank voor diesel aanwezig is. Terrein van Heineken Nederland BV, BEVI inrichting met QRA verplichting. De voornaamste risicobron is een ammoniak koelinstallatie type 1 met 18.000 kg NH 3. Bedrijfsgebouw Despec Logistics (Loods > 1000 m 2 ) Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Den Bosch van Waterschap de Maaskant, geen BEVI inrichting en geen QRA verplichting. Op het terrein is tank van 500 m3 biogas bulkopslag aanwezig. Bedrijfswoningen op bedrijventerrein De Vutter Bedrijfswoningen op bedrijventerrein Rietvelden Enkele woningen Analyse EV WP De Rietvelden 715069

6 Figuur 1.3 Overzichtskaart identificatieafstand en geïdentificeerde objecten 1.5 Effectafstanden met betrekking tot veiligheid Een windturbine kan op meerdere manieren voor een veiligheid risico zorgen in zijn omgeving. Conform het handboek zijn er vijf scenario s die kunnen optreden. Elk scenario heeft een eigen maximale effectafstand. De vijf scenario s, hun effectafstanden en hun kans van optreden zijn bij uitvoering van een Alstom Eco122 op 125 meter ashoogte: Bladworp bij nominaal toerental = 151 meter Kans van optreden van 8,4 x 10-4 per jaar. Bladworp bij overtoeren (2x nominaal toerental) = 376 meter Kans van optreden van 5,0 x 10-6 per jaar Mastfalen (met of zonder rotor) = 125 en 186 meter Kans van optreden van 1,4 x 10-4 per jaar Naar beneden vallen van gondel en/of rotor = 61 meter Kans van optreden van 4 x 10-5 per jaar Naar beneden vallen van kleine onderdelen en/of ijsafworp = Wordt kwalitatief beschouwd In de volgende hoofdstukken worden de effecten op de verschillende objecten kort beschouwd. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

7 2 BEBOUWING EN WONINGEN De maximale effecten op bebouwing en woningen zijn vastgelegd in het activiteitenbesluit. Hierin staat beschreven dat voor beperkt kwetsbare objecten het activiteitenbesluit een grenswaarde van Plaatsgebonden Risico (PR) is maximaal 10-5 per jaar hanteert. Het maximale PR voor kwetsbare objecten is 10-6 per jaar. Op basis van generieke gegevens kunnen de volgende afstandseisen worden gehanteerd. Indien aan deze afstanden wordt voldaan dan zal er zeker geen hoger PR optreden dan 10-5 en respectievelijk 10-6. De definitie van kwetsbare en beperkt kwetsbare objecten is beschreven in het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen. Kwetsbare objecten zijn bijvoorbeeld: Woningen, ziekenhuizen, scholen en kantoorgebouwen groter dan 1500 m 2.. Beperkt kwetsbare objecten zijn bijvoorbeeld: restaurants, hotel, winkels en kleinere kantoorgebouwen. Voor de bepaling van kwetsbare of beperkt kwetsbare objecten staat de kans op langdurige aanwezigheid van een grote hoeveelheid personen centraal. Enkel gebouwen van derden kunnen als beperkt kwetsbaar of kwetsbare objecten worden gedefinieerd. De gebouwen op het terrein van Heineken behoren tot de eigen inrichting omdat de windturbine op dit terrein wordt gerealiseerd. De gebouwen binnen de PR10-5 contour van windturbine 03 worden dan ook niet beschouwd als beperkt kwetsbare objecten. Op de kaarten is tevens met blauwe contouren van de plaatsgebonden risicocontouren de ligging van de berekende afstand van de risicocontouren weergegeven volgens de specifieke windturbine eigenschappen. De blauwe contouren geven daarmee de maximale worst case ligging weer van de plaatsgebonden risicontouren van de windturbines gebruikt in de analyse: Analyse PR contouren Windpark de Rietvelden. De volgende gebouwen met oppervlakte van meer dan 1500 m 2 bevinden zich binnen de maximale PR contour van 10-6 : Bedrijfspand VLugo verhuizingen. Slechts een klein deel (<1500 m 2 ) van dit gebouw is in dienst als kantoorgebouw. Dit is een beperkt kwetsbaar object. Bedrijvencomplex Siloweg. Slechts een beperkt deel van dit gebouw (<1500 m 2 ) doet dienst als kantoorruimten. Dit is een beperkt kwetsbaar object. Pand, De Beverspijken 15a. Dit pand is niet in gebruik als kantoorruimte. Pand De Beverspijken 13 en 11. Deze panden zijn enkel aan de noordzijde in gebruik als kantoorruimte. De PR10-6 contour is niet gelegen over deze delen. Pand De Beverspijken 17. Dit pand is enkel aan de noordzijde deels in gebruik als kantoor ruimte (<1500 m 2 ). Dit is een beperkt kwetsbaar object Pand Ketelaarskampweg 34 en 22, Promocean LF Europe. Slechts een beperkt deel van het pand is in gebruik als kantoorruimte (<1500 m 2 ). Dit is een beperkt kwetsbaar object. Pand Ketelaarskampweg 38, GLS Transport. Slechts een beperkt deel van het pand is in gebruik als kantoorruimte (<1500 m 2 ). Dit is een beperkt kwetsbaar object. Pand Ketelaarskampweg 15, Slechts een beperkt deel van het pand is in gebruik als kantoorruimte (<1500 m 2 ). Dit is een beperkt kwetsbaar object. In de risicokaart staat dit pand aangegeven als kwetsbaar object met de definitie Loods, veem, opslagplaats, > Analyse EV WP De Rietvelden 715069

8 1000 m 2. Deze definitie beschrijft echter niet een kwetsbaar object conform het BEVI. Het pand blijft een beperkt kwetsbaar object. Pand Dochterkampstraat 8. Het kantoorgedeelte bevindt zich aan de zuidzijde en is kleiner dan 1500 m 2. Het pand is een beperkt kwetsbaar object. Pand Rietveldenweg 49C, o.a. Bizon Buitenreclame. Slechts een beperkt deel van het pand is in gebruik als kantoorruimte (<1500 m 2 ). Dit is een beperkt kwetsbaar object Pand Rietveldenweg 55, Bouwmaat, Dit is een groothandel voor bouwmaterialen. Slechts een beperkt deel van het pand is in gebruik als kantoorruimte (<1500 m 2 ). De concentratie aan bezoekers is laag. Dit is een beperkt kwetsbaar object. Pand Rietveldenweg 49. Het kantoorgedeelte bevind zich aan de zuidzijde en is kleiner dan 1500 m 2. Het pand is een beperkt kwetsbaar object. Graaf van Solmsweg 52f. Het kantoorgedeelte bevind zich aan de noordoostzijde en is kleiner dan 1500 m 2. Het pand is een beperkt kwetsbaar object. Bedrijfswoningen en/of dienstwoningen zijn volgens het BEVI (Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen), waar het handboek qua definities op aanhaakt, niet beschermd als kwetsbare objecten (zie art 1.1b lid 2). De bedrijfswoningen nabij WT 01 worden zodoende beschouwd als beperkt kwetsbare objecten. Volgens het handboek wordt de maximale afstand van de PR = 10-5 contour begrenst op een afstand van maximaal een halve rotordiameter. Er zijn geen beperkt kwetsbare objecten van derden aanwezig binnen de PR = 10-5 contour (zie onderstaand Figuur 2.1 t/m 2.4). Tevens zijn er geen kwetsbare objecten van derden aanwezig binnen de PR10-6 contour (zie Figuur 2.1). Een analyse van de werkelijke ligging van de plaatsgebonden risicocontouren voor andere windturbines (zwarte lijnen) zorgt voor een vergelijkbare conclusie. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

9 Figuur 2.1 Plaatsgebonden risico contour windturbine 01 Figuur 2.2 Plaatsgebonden risico contour windturbine 02 Analyse EV WP De Rietvelden 715069

10 Figuur 2.3 Plaatsgebonden risico contour windturbine 03 Figuur 2.4 Plaatsgebonden risico contour windturbine 04 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

11 2.1 Toekomstige bebouwing De percelen van bedrijventerrein Rietvelden zouden nog ontwikkeld kunnen worden met nieuwe, of vervangende, bedrijven. Er zijn reeds meerdere bedrijven gerealiseerd en er zouden nog meer ontwikkelingen kunnen plaatsvinden. De aanwezigheid van windturbines belemmert de ontwikkeling van bedrijven minimaal. Met de volgende twee zaken dient rekening te worden gehouden. Ten eerste kunnen geen bedrijfsgebouwen van derden worden gerealiseerd binnen de PR10-5 contour. Deze contour is maximaal gelegen op een afstand van 61 meter vanaf de onderzochte windturbine en kan per specifieke windturbinetype nader worden berekend (39 meter volgens de PR-analyse). Objecten waarbinnen geen personen langdurig aanwezig zijn kunnen mogelijk ook als niet-beperkt kwetsbaar of niet-kwetsbaar worden gedefinieerd; plaatsing is dan mogelijk binnen de PR10-5.contour. Binnen dit gebied kunnen dus mogelijk objecten zonder permanente werkplekken worden ontwikkeld zoals: Groenvoorzieningen, parkeerplaatsen, opslagen en loodsen zonder langdurige aanwezigheid van personen (werkplekken). Ook andere activiteiten van derden die niet worden gecategoriseerd als beperkt kwetsbare objecten zijn mogelijk. Objecten of gebouwen die onderdeel zijn van de inrichting van de windturbine kunnen worden geplaatst binnen deze zone. Ten tweede kunnen er geen kwetsbare objecten worden gerealiseerd binnen de PR=10-6 contour die maximaal kan liggen op een afstand gelijk aan de tiphoogte (186 meter). De PR10-6 contour is volgens de uitgevoerde PR-analyse gelegen op 144 meter afstand. Dit betekent bijvoorbeeld dat naast bekende kwetsbare objecten zoals woningen, ook de volgende objecten van derden niet kunnen worden geplaatst binnen de aangegeven contouren: c. gebouwen waarin doorgaans grote aantallen personen gedurende een groot gedeelte van de dag aanwezig zijn, waartoe in ieder geval behoren: kantoorgebouwen en hotels met een bruto vloeroppervlak van meer dan 1500 m2 per object, of complexen waarin meer dan 5 winkels zijn gevestigd en waarvan het gezamenlijk bruto vloeroppervlak meer dan 1000 m2 bedraagt en winkels met een totaal bruto vloeroppervlak van meer dan 2000 m2 per winkel, voorzover in die complexen of in die winkels een supermarkt, hypermarkt of warenhuis is gevestigd:. Gezien de huidige invulling van het terrein qua type gebouwen en de positieve mogelijkheden van plaatsing van windturbines hierin (zie hoofdstuk 2) lijkt plaatsing van windturbines niet tot excessieve belemmeringen voor de ontwikkelingen van het bedrijventerrein. Bovenstaande aandachtspunten voor de ontwikkeling van panden van derden dienen planologisch te worden vastgelegd. Hierbij kan gebruikt worden gemaakt van de specifiek berekende contourafstanden van PR10-5 = 39 meter en PR10-6 = 144 meter uit de PR-analyse die is uitgevoerd voor specifieke windturbines. Mocht het te plaatsen windturbinetype geen onderdeel zijn van de uitgevoerde PR-analyse dan dient voor dit windturbinetype aangetoond te worden dat de windturbine kan voldoen aan de genoemde afstandscontouren of niet tot een verhoging van het risico voor de omgeving leidt. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

12 2.2 Groepsrisico Het Groepsrisico (GR) gaat over de impact van een calamiteit met veel dodelijke slachtoffers tegelijk. Er geldt voor het bevoegd gezag een verantwoordingsplicht. In de motivering dienen de mogelijkheden en de voorgenomen maatregelen tot beperking van het groepsrisico in de nabije toekomst meegenomen te worden. Het groepsrisico is vanuit het Activiteitenbesluit géén beoordelingskader voor windturbines. Op grond van het Activiteitenbesluit behoeft geen verantwoording voor het groepsrisico te worden afgelegd, maar er kan wel op dit aspect ingegaan worden in het kader van een goede ruimtelijke onderbouwing. De gevolgen van een ongeval voor een groep is wezenlijk anders voor een ongeval met gevaarlijke stoffen dan met een ongeval met een windturbine. Bij een ongeval met gevaarlijke stoffen kunnen slachtoffers vallen verspreid over een groot gebied afhankelijk van de wijze waarop de gevaarlijke stof zich verspreidt in de omgeving. Tevens zijn ook de elementen zelfredzaamheid en hulpverlening wezenlijk anders. Bij een ongeval met een windturbine zullen alleen slachtoffers vallen op de plekken waar afgebroken onderdelen van een windturbine terecht komen, hetgeen een beperkt gebied is. Om bij een ongeval met een windturbine een groep slachtoffers te krijgen moet er dus een grote personendichtheid zijn ter plaatse waar een onderdeel terecht kan komen. Indien er geen aanleiding is om een continue grote personendichtheid te verwachten binnen de contouren van een windturbine (PR10-5 / PR10-6 ) dan valt een beoordeling van het groepsrisico van windturbines altijd positief uit. Voor objecten en gebouwen wordt al getoetst aan de PR-contouren en voor wegen wordt al onderzoek gedaan naar de IPR en MR maten (zie hoofdstuk 3). Er lijken in de nabije omgeving geen aanleidingen te zijn om een hoge personendichtheid te verwachten buiten de wegen en gebouwen. Er is geen aanleiding aanwezig om toetsing aan het groepsrisico voor dit project uit te laten voeren. Indien het bevoegd gezag eist dat het GRi berekend moet worden zal overeenstemming bereikt moeten worden op welke wijze het GRi berekend zal worden. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

13 3 3.1 WEGEN Rijksweg A59 De rijksweg A59 ligt tussen s Hertogenbosch en Waalwijk. Het is een autosnelweg met een maximale snelheid van 120 km per uur op de betrokken tracés. De afstand tot de rand van de weg bedraagt minimaal 70 meter bij windturbine 04 en minimaal 74 meter bij windturbine 01. Het optredend risico bij windturbine 04 is maatgevend 2. Dit betekent dat de scenario s die invloed kunnen hebben op de rijksweg en het vervoer bestaan uit: Bladworp bij nominaal toerental; Mastfalen; Bladworp bij overtoeren. De trefkans van een object bij bladworp bij overtoeren is minder dan 1% van de situatie bladworp bij nominaal toerental. Het aanvullende risico van bladworp bij overtoeren is dan ook niet significant en wordt niet berekend. Figuur 3.1 Verbeelding Rijksweg A59 Rijkswaterstaat verleent namens de Minister van Infrastructuur en Milieu een vergunning wanneer een windturbine op gronden van Rijkswaterstaat wordt geplaatst of indien er sprake is van rotoroverslag over de rand van een rijksweg of wiekoverslag over het terrein van Rijkswaterstaat. Voor windturbine 01 is een vergunning van Rijkswaterstaat benodigd in verband met wiekoverslag over het terrein van Rijkswaterstaat. Er is geen sprake van wiekoverslag over de rand van de verharding waarmee vergunningverlening als goed mogelijk 2 Bij windturbine 04 heeft een kleine verschuiving plaatsgevonden waardoor de afstand nu 79 meter tot de rand van de verharding is. Het risico neemt daarmee verder af dan in deze analyse is berekend op 70m. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

14 wordt ingeschat. Als beoordelingsmaten hanteert Rijkswaterstaat het Individueel Passanten Risico en het Maatschappelijk Risico (MR) als een windturbine is geplaatst binnen een afstand van de werpafstand bij nominaal toerental. Berekening van het IPR en het MR is benodigd om de veiligheid van de voertuigen op de weg aan te tonen conform het handboek. 3.1.1 Individueel passanten risico (IPR) Rijksweg A59 Mastfalen - Formule 5.2.3 De berekening van het IPR afkomstig van mastfalen komt voort uit de trefkans van een auto en de verblijfstijd van een auto op dit stuk weg. P r,weg = P mb 1 2 π 2 d cos 1 ( H + D/2 ) + 2 sin 1 ( D/2 H ) P r, weg = Kans op treffen autoweg P mb = Kans op mastbreuk per jaar (1,3 x 10-4 per jaar) d = afstand tussen turbine en de infrastructuur. (h.o.h. WT tot rand weg) (70 m) D = Diameter van de rotor (122 m) H = Ashoogte (125 m) P r, weg= 7,0 x 10-5 per jaar Verblijfstijd voor een object (auto) τ = L o 1 v o 365 24 3600 L o = lengte van het passerende object + remweg (circa 75 meter) v o = snelheid van het passerende object, de verwachtte snelheid is circa 120 km/uur. τ = 7,1 x 10-8 IPR mast = 7,1 x 10-8 * 7,1 x 10-5 = 5,0 x 10-12 Bladworp bij nominaal toerental - Formule 3.2.4 De berekening van het IPR afkomstig van bladworp komt voort uit de trefkans van de weg en de verblijfstijd van een auto op dit stuk weg. P w = F a P ZWPT (s)ds = L o 1 s v o 365 24 3600 (1,5 b o + 2 3 L b) P ZWPT (s)ds s F a = Effectieve breedte van de weg L o = lengte van het passerende object + remweg (circa 75 meter) L b = Bladlengte windturbine (61m) v o = snelheid van het passerende object, de verwachtte snelheid is circa 120 km/uur. b o = breedte van het passerende object (3 meter) s P ZWPT weg = 1,5 x 10-6 (s)ds = trefkans bij bladworp op 70m afstand over gehele betrokken tracé (s) van de P w = IPR voor bladworp 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

15 IPR bladworp, nom = 4,8 x 10-12 per jaar Bladworp bij overtoeren De kans van optreden van bladworp bij overtoeren is zo klein dat dit de trefkans kleiner dan 1% van bladworp bij nominaal toerental is. Dit scenario voegt geen additioneel risico toe aan de berekening. Totaal IPR rijksweg A59 IPR bladworp, nom + IPR mast = 9,9 x 10-12. We beoordelen een individuele passant die 2 keer per dag over de snelweg rijdt. Het IPR is dan 7,2 x 10-9 per jaar. De toetsmaat van Rijkswaterstaat bedraagt een maximaal IPR van 1x10-6. Er kan ruim worden voldaan aan de toetsmaat. Dit IPR betreft het risico een worst-case inschatting van het IPR. 3.1.2 Maatschappelijk risico (MR) Over de snelweg A59 worden circa 1.579 voertuigen per uur verwacht 3. Dit is een totale hoeveelheid per jaar van 1.579 * 365 = 13,8 miljoen voertuigen. Het maatschappelijk risico wordt worst case maximaal ingeschat op 1,4 x 10-4. De toetsmaat van Rijkswaterstaat voor het maatschappelijk risico is 2 x 10-3. Er kan ruim worden voldaan aan de toetsmaat. 3.2 Vervoer gevaarlijke stoffen rijksweg A59 De autosnelweg A59 is opgenomen in het Basisnet Weg Versie 1.0 van april 2015 4. Dit betekent dat er vervoer van gevaarlijke stoffen plaatsvind over dit weggedeelte. De betrokken scenario s zijn: Bladworp bij nominaal toerental; Mastfalen; Bladworp bij overtoeren. Het individueel passanten risico voor een auto was 9,8 x 10-12. Als we uitgaan van een vrachtwagen met een formaat van 8 x 3 meter, met een remweg van 85 meter en een verwachtte snelheid van 80 km/uur dan wordt het individueel passerende vrachtwagen risico 1,7 x 10-11. Als we er van uit gaan dat een enkele vrachtwagenchauffeur twee keer per werkdag langsrijdt dan maakt hij 500 passages per jaar. Het additionele risico wat dit transport ondervind is dan 8,4 x 10-9 per jaar. De intrinsieke faalkans voor ontploffing van de gehele inhoud van een stilstaande gasopslag is circa 5 x 10-7 per jaar. De additionele risicotoevoeging van de windturbine is circa 1,7 %. Dit risico is kleiner dan 10% en is verwaarloosbaar. Additionele QRA berekeningen zijn niet benodigd voor gevaarlijk transport over de rijksweg A59. Er kan ook worden gekeken naar enkel het risico op het te raken tracé van de weg, maar dan dient voor een goede vergelijking ook rekening te worden gehouden met het risico van het rijden op deze weg van de tankwagen (risico per vtgkm). Ook hierbij zal het additionele risico van de windturbine van verwaarloosbaar niveau zijn. 3 CBS, NDW 27-8-2015, te raadplegen via http://statline.cbs.nl/statweb/publication/?vw=t&dm=slnl&pa=82855ned&la=nl. Data van 2014 gebruikt. 4 Basisnet, 1 april 2015, zie ook http://www.risicokaart.nl/nieuws/risicokaart/basisnet_is_gepubliceerd. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

16 3.3 Lokale wegen In het plangebied zijn enkele lokale wegen aanwezig binnen de identificatieafstand. Voor nietrijkswegen zijn geen wetten of normen vastgelegd. Gezien de zeer beperkte verkeersintensiteit van deze wegen treden er naar verwachting geen veiligheid risico s op. Eventuele resterende risico s kunnen door het bevoegd gezag worden ingeschat op basis van de ligging van de maximale PR10-5 en PR10-6 contouren van de windturbines. Als extra aanvullende informatie voor het bevoegd gezag is een IPR en MR berekening voor de maatgevende lokale weg op 33 meter gemaakt conform gelijke berekeningsmethodieken als voor de snelweg in paragraaf 3.1.1 en 3.1.2. De enige aanpassing in uitgangspunten is een aangehouden snelheid van 30 km/uur in plaats van 120 km/uur en de toevoeging van de risico s van het scenario gondelvallen. Het resultaat is een individueel passanten risico (IPR) per passage van 9,8x10-11. Dit betekent dat een individuele passant op deze weg circa 10.000 keer per jaar deze weg zou moeten passeren om in de buurt te komen van de IPR-toetswaarde van 10-6. Voor een MR toetswaarde overschrijding van 2x10-3 zouden er per jaar 20 miljoen passages dienen plaats te vinden. Er zijn geen significante risico s voor de passanten op deze lokale weg en gezin de lage verkeersintensiteit van de weg is er ook geen sprake van een significant maatschappelijk risico. Dit geldt ook voor de andere wegen in de nabijheid van de windturbines. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

17 4 HOOGSPANNINGSNETWERK Binnen de identificatieafstand bevinden zich de tracés Waalwijk s Hertogenbosch West en/of Geertruidenberg s Hertogenbosch Noord en het transformator station s Hertogenbosch West. Al deze assets van TenneT bevinden zich buiten de tiphoogte van de windturbines en buiten de maximale werpafstand bij nominaal toerental. TenneT acht het risico van windturbines aanvaardbaar indien wordt voldaan aan de afstandseis(en) van: Tiphoogte En werpafstand bij nominaal toerental. Conform het handboek zal TenneT de risico s voor hun infrastructuur aanvaardbaar vinden. Enkel wanneer niet kan worden voldaan aan de afstandseis vraagt TenneT om met hun in overleg te treden. Figuur 4.1 Verbeelding windpark tot hoogspanning TenneT Analyse EV WP De Rietvelden 715069

18 5 BUISLEIDINGEN Binnen de identificatieafstand bevindt zich een aardgastransport buisleiding van de Gasunie met naamgeving Z-523-01. Dit tracé van Gasunie bevindt zich buiten de tiphoogte van de windturbines en buiten de maximale werpafstand bij nominaal toerental. Gasunie acht (volgens het handboek) het risico van windturbines aanvaardbaar indien wordt voldaan aan de afstandseis(en) van: Tiphoogte En werpafstand bij nominaal toerental. Conform het handboek zal Gasunie de risico s voor hun infrastructuur aanvaardbaar vinden. Enkel wanneer niet kan worden voldaan aan de afstandseis vraagt de Gasunie om met hun in overleg te treden. Figuur 5.1 Verbeelding afstand tot buisleidingen Naast de buisleidingen van de Gasunie bevinden zich ook nog een tweetal kleinere buisleidingen nabij windturbine 04 en een enkele kleinere buisleiding nabij windturbine 01. Deze leidingen zijn kleiner van aard en hebben zodoende en beperkte effectafstand indien ze falen. Deze leidingen vallen onder Leidingen waardoor minder risicovolle tot ongevaarlijke stoffen worden getransporteerd, zoals lage druk aardgasleidingen, drinkwaterleidingen, rioleringen en stadsverwarming. Conform het Handboek risicozonering windturbines 2014 (v3.1) bestaan voor deze leidingen geen risicocriteria (het Besluit externe veiligheid buisleidingen (Bevb) geldt bijvoorbeeld ook niet voor deze buisleidingen). Nabij windturbine 04 liggen een rioolpersleiding en een kleinere aardgastransportleiding <11 BAR. Deze buisleidingen hoeven in een risicoanalyse voor windturbines dan ook niet te worden beschouwd doordat hun effect bij 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

19 schade zeer klein is. Om rekening te houden met hun ligging is de windturbine zodanig verplaatst dat de afstand tot de buisleidingen respectievelijk minstens 29 en 29 meter is. Bij de bouw dient zorg gedragen te worden dat de buisleidingen niet beschadigen tijdens de werkzaamheden. De afstand van de windturbine tot de buisleiding is voldoende om gevaarlijke situaties te voorkomen, de buisleidingen veroorzaken geen significant risico voor de omgeving. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

20 6 RISICOVOLLE INRICHTINGEN Binnen de identificatieafstand bevinden zich meerdere risicovolle inrichtingen of installaties die bij beschadiging een risico voor de omgeving kunnen veroorzaken. Dit betekent dat als de windturbine met één van zijn onderdelen op deze risicovolle installatie valt dat dan door ontploffing van de installatie personen een gevaar kunnen lopen. Om de additionele dominorisico s die kunnen ontstaan door plaatsing van windturbines inzichtelijk te maken is een korte analyse per mogelijk te raken object uitgevoerd. De risicovolle objecten binnen de identificatieafstand zijn: Terrein van Vermeer Logistics waar 20 m3 ondergrondse tank voor Diesel aanwezig is. Terrein van Abrex Den Bosch B.V. waar 50 m3 ondergrondse tank voor diesel aanwezig is. Terrein van Heineken Nederland BV, BEVI inrichting met QRA verplichting. De voornaamste risicobron is een ammoniak koelinstallatie type 1 met 18.000 kg NH 3. Bedrijfsgebouw Despec Logistics (Loods > 1000 m 2 ) Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Den Bosch van Waterschap de Maaskant, geen BEVI inrichting en geen QRA verplichting. Op het terrein is tank van 500 m3 biogas bulkopslag aanwezig. Figuur 6.1 Risicovolle inrichtingen in de omgeving RWZI Abrex Vermeer logistics Heineken 6.1 Ondergrondse tank Vermeer Logistics De ondergrondse tank van Vermeer Logistics bevindt zich volgens risicokaart.nl aan de zuidzijde van het terrein en kan hierdoor enkel worden geraakt door het scenario: Bladworp bij overtoeren. De tank heeft een inhoud van 20 m 3 en bevat een diesel product. De oppervlakte van de tank zal circa 20 m 2 bedragen. De tank bevindt zich op een afstand van circa 250 meter 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

21 vanaf de windturbine. De trefkans van een 1 m 2 op 250 meter bedraagt volgens Figuur 1.2 circa 4,3 x 10-12. Omdat de tank zich ondergronds bevindt wordt er vanuit gegaan dat de tank enkel beschadigd indien het zwaartepunt van het blad de grond precies boven de tank raakt. De trefkans van het oppervlakte van 20 m 2 wordt: 20 x 4,3 x 10-12 = 8,65 x 10-11. De eigen intrinsieke faalkans voor een ondergrondse tankopslag voor volledig falen is minimaal 1 x 10-8. De risicobijdrage van de windturbine is kleiner dan 0,9% en is verwaarloosbaar klein. De plaatsing van de windturbine zorgt niet voor een additioneel risico. 6.2 Ondergrondse tank Abrex Den Bosch De ondergrondse tank van Abrex Den Bosch bevat maximaal 50 m 3 aan diesel bevindt zich aan de oostzijde van het terrein. De tank kan getroffen worden door de scenario s: Mastfalen Bladworp bij nominaal toerental Bladworp bij overtoeren Ingeschat wordt dat de tank heeft een vierkant formaat heeft van circa 7 meter breedte en lengte. Omdat de tank ondergronds is uitgewerkt wordt verwacht dat de tank alleen getroffen wordt bij het direct treffen van de zone direct boven de tankopslag. De opslag tank voor diesel heeft een inhoud kleiner dan 150 m 3. Het is hiermee en PGS30 opslagtank waarvoor geen externe veiligheidsafstanden gelden. De opgeslagen brandstof is diesel. Voor opslagtanks gelden de voorschriften van Activiteitenregeling paragraaf 3.4.9. Diesel is een niet-vluchtige brandstof, de risico s voor de omgeving bij dieselopslag zijn beperkt. In het uiterste geval leidt het treffen van de dieselopslag tot een effect op circa 90 meter. De risico s zijn hiermee beperkt. 6.3 Terrein van Heineken BV, BEVI inrichting met QRA verplichting Één van de windturbines is gepland op het terrein van Heineken waar de waterzuiveringsinstallatie van de fabriek is geplaatst. Het deel van het terrein met de waterzuiveringsinstallatie bevindt zich op circa 330 meter vanaf het eerstvolgende andere terrein van Heineken. Bij plaatsing van een windturbine zijn geen risico s te verwachten voor het verderop gelegen deel van het terrein. Voor het bepalen van de risico s is het van belang om te achterhalen welke risicovolle installaties zich op het betrokken deel van het terrein bevinden. Volgens de risicokaart zouden de risicovolle inrichtingen allen op het zuidelijke terrein zijn geplaatst. Daarnaast is gekeken naar de inhoud van de rapportage genaamd: Kwantitatieve risico analyse van de Heineken vestiging te s-hertogenbosch 5. In deze rapportage is beschreven dat de risicovolle installaties van de inrichting zijn gelegen op het zuidelijke terrein ten zuiden van de Zandzuigerstraat en zodoende niet zijn gelegen binnen de identificatieafstand van de windturbines. Er is geen sprake van een effect van de windturbines op de risicovolle inrichtingen van Heineken. 5 Kwantitatieve risico analyse van de Heineken vestiging te s-hertogenbosch, revisie 05 van 16 september 2010. Projectnummer 0234705 100708-DI12. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

22 Figuur 6.2 Verbeelding terrein Heineken 6.4 RWZI Den Bosch Op het terrein van de rioolwaterzuiveringsinstallatie te Den Bosch is een tank van 500 m 3 aan biogasopslag aanwezig. Deze tank bevindt zich aan de zuidzijde van het terrein en is geplaatst op een afstand van circa 288 meter vanaf een windturbine. De tank kan hierdoor enkel geraakt wroden door het scenario bladworp bij overtoeren. De trefkans van een vierkante meter terrein bij het scenario bladworp bij overtoeren op 288 meter is kleiner als 1 x 10-11. De ronde tank heeft een maximale straal van circa 5 meter. De tank bevindt zich bovengrondse. Het maximaal te raken oppervlak is hiermee worst case gezien (2567 m 2 - Breedte x lengte (+hoogte) + 2/3 e bladlengte). Zelfs bij worst case aanname dat dit direct leidt tot volledig falen dan is de additionele risicotoevoeging van de windturbine kleiner als 3,1 x 10-8. Dit additionele risico is circa 6% van de eigen intrinsieke faalfrequentie van de gasopslag bij instantaan volledig falen. Het additionele risico van de windturbine is hiermee verwaarloosbaar. Er hoeven geen verdere analyse te worden uitgevoerd. Via de gemeente Den Bosch hebben we vernomen dat het RWZI van plan is om een biogastank te plaatsen van circa 1.500 m 2. Hoewel het in het kader van het activiteitenbesluit geen rekening hoeft te worden gehouden met toekomstige geprojecteerde objecten kan er wel een korte doorkijk worden gegeven over de onderlinge relatie. Het dient aanbeveling om effecten te voorkomen door de gasopslag te plaatsen buiten de maximale effectzone van de windturbine (identificatieafstand) om effecten volledig te voorkomen. Indien dit echter niet gebeurt dan zal de trefkans in gelijke orde van grote zijn als bij de huidige berekende tank. De inhoud van de nieuwe tank zou drie keer groter zijn als de huidige tank. De straal van de tank zou (bij gelijke hoogte) toenemen tot circa 9 meter. Het niet te treffen oppervlakte ten opzichte van de huidige tank neemt daarmee met minder dan 34% toe. De additionele risicotoevoeging 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

23 is daarmee kleiner als 8,2%. Ook bij een grotere tank is het additionele risico van de windturbine kleiner als 10% van de intrinsieke faalkans van de tank. Het additionele risico van de windturbine kan hierbij als verwaarloosbaar worden gezien. Eventueel kunnen de risicotoevoeging opnieuw worden uitgerekend wanneer de locatie van de nieuwe tank bekend is. De plaatsing van de windturbine zorgt niet voor de belemmering van de ontwikkeling van een biogastank op het terrein van de RWZI. 6.5 Bedrijf van Despec Logistics Het bedrijf van Despec Logistics is op de risicokaart aangegeven als kwetsbaar object volgens het BEVI. Het betreft hier echter een transport / opslaglocatie met een oppervlak van circa 8.600 m 2. Op de risicokaart wordt aangegeven dat hier circa 70 mensen werkzaam zijn gedurende werktijden. De definitie in het BEVI voor een kwetsbaar object is onder andere: complexen waarin meer dan 5 winkels zijn gevestigd en waarvan het gezamenlijk bruto vloeroppervlak meer dan 1000 m2 bedraagt en winkels met een totaal bruto vloeroppervlak van meer dan 2000 m2 per winkel, voorzover in die complexen of in die winkels een supermarkt, hypermarkt of warenhuis is gevestigd, en In het betrokken gebouw zijn, zover bekend, geen winkels gevestigd. Ook geeft het aantal werkzame mensen in dit gebouw, gezien de oppervlakte, geen aanleiding tot het toewijzen van de definitie kwetsbaar object. De concentratie van mensen per vierkante meter is laag. Het gebouw is ook geen woning, school of ziekenhuis en dient ook geen andere gebruiksfunctie wat zou aansluiten bij de definitie als kwetsbaar object. Het gebouw dient dan ook, ons inziens, beschouwd te worden als een beperkt kwetsbaar object. Het gebouw bevindt zich buiten de PR 10-5 contour van de windturbine en voldoet daarmee aan de eisen voor beperkt kwetsbare objecten. Er worden geen significante risico s door plaatsing van de windturbine verwacht. Er is geen aanleiding om het gebouw te definiëren als kwetsbaar object. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

24 7 KANALEN EN HAVENGEBIEDEN De waterwegen Kanaal Rietveldhaven en Kanaal Oude Dieze staan niet vermeld in het Basisnet Waterwegen wat aangeeft dat het rijk er vanuit gaat dat er geen significante hoeveelheid gevaarlijke transport over deze waterwegen zal zijn. Het Kanaal Oude Dieze kan worden gezien als een onderdeel van de Zuid-Willemsvaart. Gelet op de beperkte transportintensiteiten geldt voor het gehele traject van de Zuid-Willemsvaart ter hoogte van de gemeente 's-hertogenbosch geen 10-6 /jaar plaatsgebonden risicocontour en blijft het groepsrisico beperkt tot ver onder de oriëntatiewaarde. In het definitief ontwerp Basisnet Water is de Zuid-Willemsvaart ter hoogte van 's-hertogenbosch aangemerkt als zogenaamde groene vaarweg, wat inhoudt dat hierover weinig tot geen vervoer van gevaarlijke stoffen plaatsvindt. Voor groene vaarwegen gelden geen beperkingen vanuit het plaatsgebonden risico en is vanwege nauwelijks merkbare effecten voor het groepsrisico geen specifieke verantwoording benodigd op dat onderdeel. De verwachting is dat door de beperkte hoeveelheid transport er geen sprake is van significante risicotoevoegingen door de plaatsing van windturbines. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden

25 8 KWALITATIEVE BESCHOUWING VALLENDE KLEINE ONDERDELEN De effecten of risico s van het naar beneden vallen van kleine onderdelen van de windturbine en/of brokstukken afkomstig van ijsvorming aan de bladen kan kwalitatief worden beschouwd. Dergelijke vallende kleine onderdelen vormen voornamelijk risico s voor het gebied onder de rotor. Bladdelen kunnen wel ver van de turbine terecht komen maar worden reeds beschouwd onder het scenario bladworp. Kleine onderdelen zoals bouten, een anemometer of hebben een beperkte omvang en gewicht. Ze zullen amper schade aanrichten aan gebouwen of objecten (zoals auto s). Wanneer echter een onbeschermd persoon wordt getroffen door een vallende bouw dan kan door de grote valhoogte van het vallende object een dodelijke situatie ontstaan. Gelukkig is de kans van vallende onderdelen bij moderne windturbines erg klein, gezien het gebruik binnen het rotorvlak is het risicogebied ook erg beperkt en worden er geen langdurige aanwezigheid van personen binnen dit gebied verwacht. De totale risico s zijn daarmee verwaarloosbaar klein. Uit ervaring bij windturbines in Nederland blijkt dat situatie van ijsvorming maximaal twee keer per jaar voorkomen. Alleen bij specifieke meteorologische omstandigheden is er sprake van signfiicante ijsvorming die een gevaar van de omgeving zou kunnen optreden. Hiervoor dient er een combinatie aanwezig te zijn binnen het draaivlak van de rotor van voldoende luchtvochtigheid, een lage temperatuur en bepaalde windsnelheden. Bij deze situaties kunnen zich brokken ijs vormen aan de roterende bladen en/of kunnen er platen ijs naar beneden vallen. De impact van dergelijke door ijs gevormde objecten is vergelijkbaar met grote stukken afvallend ijs die van een vrachtwagen afwaaien, dit kan in specifieke situaties leiden tot ongelukken. In het activiteitenbesluit is opgenomen dat pas weer in werking mag worden gesteld Daar niet specifiek bepaald kan worden hoe groot de risico s zullen zijn omdat dit sterk afhankelijk is van de meteorologische omstandigheden is het verstandig om de risico s te minimaliseren indien er voor dit aspect gevoelige objecten of infrastructuren in de omgeving aanwezig kunnen zijn. Met behulp van het Veiligheidsprotocol ijsafzetting windturbines v3.0 van 29 april 2014 kunnen de risico s worden geminimaliseerd. De initiatiefnemers van Windpark De Rietvelden hebben aangegeven van plan te zijn om veiligheidsmaatregelen toe te passen m.b.t. ijs situaties. Door toepassing van dergelijke ijsvoorzieningen worden de risico s van ijsvorming en ijsval verder gereduceerd. Hierbij kan preventief ijsvorming worden voorkomen (stilstand bij specifieke meteorologische omstandigheden) of kan door het gecontroleerd verwijderen van ijs gevaarlijke situaties worden voorkomen. Op basis van bovenstaande informatie worden de risico s van ijsvorming en ijsvallen en de bijbehorende effecten voldoende geminimaliseerd en kunnen de resterende risico s als acceptabel worden gezien. Analyse EV WP De Rietvelden 715069

26 9 SAMENVATTING EN AANDACHTSPUNTEN Er zijn geen kwetsbare objecten van derden aanwezig binnen de PR10-6 contour van de windturbines. Hierbij wordt er vanuit gegaan dat het transportgebouw van Despec Logistics volgens de definities in het BEVI geen kwetsbaar object is. Ook bedrijfs- en/of dienstgebouwen op het bedrijventerrein zelf zijn hierbij niet gedefinieerd als kwetsbare objecten. De huidige plaatsing van de windturbines voldoet aan de eisen uit het activiteitenbesluit met betrekking tot kwetsbare objecten. De aanwezige gebouwen met een oppervlak van meer dan 1500 m 2 zijn niet in gebruik als kantoorgebouwen met een oppervlak van meer dan 1500 m 2. Dit zijn hiermee beperkt kwetsbare objecten. Er bevinden zich geen beperkt kwetsbare objecten binnen de PR 10-5 contouren van de windturbines. De huidige plaatsing van de windturbines voldoet aan de eisen uit het activiteitenbesluit met betrekking tot beperkt kwetsbare objecten. Ook indien rekening wordt gehouden met de specifiek (uit de PR-risicoanalyse) berekende liggingen van de plaatsgebonden risicocontouren op 39 meter en 144 meter voor de PR10-5 en PR10-6 liggen er geen kwetsbare objecten binnen de PR10-6 en geen beperkt kwetsbare objecten binnen de PR10-5. Er bevinden zich enkele risicovolle inrichtingen binnen de identificatieafstand. Bij de terreinen van Abrex Den Bosch en Vermeer Logistics gaat het om dieselopslag. De risico s die ontstaan door treffen van een dieselopslag zijn beperkt door de relatief kleine effectafstanden bij volledig falen van de dieselopslagen. De verwachting is dat, door de grote afstanden tot kwetsbare objecten, de risico s op de omgeving niet toenemen door plaatsing van de windturbines. De additionele risico s voor de gasopslag van het RWZI en de propaanopslag van het militaire opleidingscentrum, die onstaan door plaatsing van de windturbines, zijn van verwaarloosbare grote (kleiner dan 10% van de intrinsieke faalkans). De plaatsing van de windturbines kan voldoen aan de eisen van Rijkswaterstaat met betrekking tot het individueel passanten risico (IPR) en het maatschappelijk risico (MR) van verkeer op de de A59. Tevens zijn de additionele risico s op gevaarlijke transporten rijdend op de A59 van verwaarloosbare grootte. Tevens kan er worden voldaan aan de afstandseisen van TenneT en de Gasunie voor het hoogspanningsnetwerk en aardgastransport netwerk. Bij de gehanteerde afstanden achten TenneT en Gasunie, conform het handboek, de additionele risico s voor hun assets aanvaardbaar. Het terrein van Heineken is een BEVI inrichting met QRA plicht. Uit een analyse van de kwantitatieve risico analyse van de Heineken vestiging blijkt dat de de risicovolle installaties van Heineken zich niet in de buurt van de windturbine bevinden. De installaties bevinden zich buiten de identificatieafstand. Er is geen sprake van additionele effecten van de windturbines op de BEVI-inrichting van Heineken. 715069 Analyse EV WP De Rietvelden