Hoofdstuk 5 De werking van de effectenbeurs In dit hoofdstuk: Een korte geschiedenis De facetten van het aandeel Hoe een bedrijf naar de beurs gaat De obligatie in beeld Waarom koersen stijgen en dalen Het voorspellen van aandelenkoersen Hoe je een beursorder opgeeft Schreeuwende mannen, koersen die plotseling dalen, champagne op de beursvloer vanwege een nieuw bedrijf op de beurs. Op tv ziet het er allemaal spannend maar ook mysterieus uit. In dit hoofdstuk nemen we een kijkje achter de schermen van de beursvloer. Ik neem het aandeel en de obligatie onder de loep, laat zien waarom koersen stijgen en dalen en ga in op de vraag of je toekomstige koersen kunt voorspellen. Voorts komen de ins en outs van de beursgang aan bod en geef ik je tips hoe je zelf toetreedt tot de wondere wereld van de beurs. Maar we beginnen bij het begin, ofwel bij de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Het begin van de aandelenmarkt Het was de Verenigde Oost-Indische Compagnie, opgericht in 1602, die het startsein gaf voor een nieuw fenomeen: het aandeel. De VOC had destijds het astronomische bedrag van 6.424.588 florijnen nodig en besloot de inschrijving voor de aandelen open te stellen voor het brede publiek. Deelnemers werden opgenomen als vennoten van de Compagnie en deelden mee in de winst in de vorm van contant geld en specerijen. 13-72560-05.p65 51
52 DEEL II: Aandelen en obligaties De vennoten konden hun waardepapier verhandelen via de Amsterdamse Effectenbeurs. In de beginjaren had zij nog geen onderkomen en vond de handel plaats op bruggen en in koffiehuizen. In 1611 vestigde de Amsterdamse Effectenbeurs zich voor het eerst op een fysieke plaats en wel op het Rokin. In de jaren hierna is de beurs een aantal keren verkast, maar heeft zich altijd rond de Amsterdamse Dam weten te nestelen. Ook in Rotterdam (aan de Blaak) en Den Haag hebben zich in het verleden effectenbeurzen gevestigd. In 1974 zijn deze beurzen gesloten. Niet alleen het koffiehuis is als beursplaats verdwenen, ook de schreeuwende handelaren op de beursvloer kunnen de geschiedenisboeken in. Niet de stem, maar het scherm is het belangrijkste instrument van de beurshandelaar geworden. Effectenhandel verloopt vandaag de dag vrijwel geheel automatisch. Wat echter altijd hetzelfde is gebleven, is het fundament van de aandelenmarkt: koersen stijgen en koersen dalen onder invloed van vraag en aanbod. Het aandeel Met een aandeel koop je letterlijk een (aan)deel van een bedrijf. Je wordt mede-eigenaar van de onderneming en je hebt net als alle andere aandeelhouders recht op winst en zeggenschap in de firma. TIP Zeggenschap Heb je bijvoorbeeld vijftig aandelen van onderneming X, die vijftig miljoen aandelen heeft uitgegeven, dan ben je voor 0,0001% eigenaar van het bedrijf. Ook al is je macht hiermee niet groot, je bent van harte welkom op de aandeelhoudersvergaderingen en je krijgt een lunch voorgeschoteld en vaak een presentje mee naar huis. Wil je een wantoestand binnen een bedrijf aan de orde stellen, koop dan één aandeel, ga naar de aandeelhoudersvergadering en doe je zegje. Zeer effectief, want op aandeelhoudersvergaderingen zit meestal veel pers. Dividend Voor de gemiddelde particuliere belegger is het belangrijker dat je als aandeelhouder recht hebt op een deel van de winst. Maakt een bedrijf winst, dan kan het besluiten een deel uit te keren aan de aandeelhouders. Het is niet vanzelfsprekend dat dit gebeurt. Het bedrijf kan er bijvoorbeeld ook voor kiezen om leningen af te lossen, of geld te reserveren voor toekomstige investeringen. Vaak wordt dan ook niet de gehele 13-72560-05.p65 52
Hoofdstuk 5: De werking van de effectenbeurs 53 winst uitgekeerd. De winst die wel wordt uitgekeerd heet dividend. Deze beloning aan de aandeelhouders wordt gewoonlijk uitgekeerd na de presentatie van de jaarcijfers. Soms keert een bedrijf ook halverwege het jaar interim-dividend uit. TIP Koersstijgingen Dividend is een alleraardigste bijkomstigheid, maar wordt door beleggers vaak als een fooi gezien. Zij eisen meer van de onderneming en wel dat de koers van het aandeel stijgt. De aandelenbelegger is niet tevreden met een paar procent dividendrendement: daar weegt het risico van een koersdaling niet tegenop. Hij wil opgaande koersgrafieken zien en wel zo steil mogelijk. Een aandelenbelegger wil dus dividend ontvangen en een stijging van de aandelenkoers zien. Is dit hebzuchtig? Ja, absoluut. Maar de risico s die hij loopt zijn navenant: de aandelenbelegger loopt, in tegenstelling tot een spaarder, de kans dat zijn investering in waarde daalt. En om dat te compenseren verlangt hij extra rendement. Staar je niet blind op koersstijgingen alleen, maar neem ook het dividend in acht. Vooral in tijden dat de aandelenmarkt tegenzit, kun je hierop terugvallen. Ook in mindere perioden probeert een onderneming dividend uit te keren, al is het maar om de aandeelhouders zoet te houden. Sterker nog: bij slechte toekomstverwachtingen kan een onderneming besluiten om zelfs relatief veel dividend uit te keren omdat zij geen betere kansen ziet om het geld te herinvesteren. Hoe bedrijven naar de beurs gaan De meeste ondernemingen zijn al tientallen jaren genoteerd op de beurs. Toch maken regelmatig nieuwe talenten hun opwachting voor een beursintroductie. Een beursgang is altijd smullen. Je leest verhalen van de oprichter die al op de lagere school chocoladerepen met winst doorverkocht aan zijn vriendjes en dankzij jarenlang tachtig uur per week te werken uiteindelijk zijn droom waarmaakt: de beursintroductie van zijn eigen bedrijf. Achteraf hoor je ondernemers toch vaak klagen over de beursintroductie. Wil je naar de beurs, dan krijg je te maken met advocaten, accountants en de bank(en) die de emissie voor je begeleiden. Al die dienstverleners schrijven hoge rekeningen uit en het hele proces vergt veel papierwerk. Het belangrijkste document dat uiteindelijk uit de bus moet komen is het prospectus waarmee beleggers over de streep moeten worden getrokken. In dit prospectus vind je: gedetailleerde informatie over de onderneming; over haar verleden en over verwachtingen, inclusief omzet- en winstprognoses; 13-72560-05.p65 53
54 DEEL II: Aandelen en obligaties een overzicht van de risico s die je als belegger loopt als je in het bedrijf gaat investeren; een volledige balans; het track-record van de leden van de Raad van Bestuur, de belangen die zij hebben en de beloning die zij krijgen; welke partijen betrokken zijn bij de emissie, waaronder banken, accountants en advocaten. Vervolgens wordt er een prijsrange vastgesteld. Bijvoorbeeld 40 euro tot 47 euro. Is de introductie een groot succes, dan worden de aandelen tegen de bovenkant van de range geplaatst. Is de interesse klein, dan zullen de aandelen tegen een lage prijs moeten worden verkocht. Om het risico van een mislukte beursgang te voorkomen, wordt vaak eerst een roadshow georganiseerd voor de grote jongens, zoals pensioenfondsen, banken en managers van beleggingsfondsen. Als zij zich inschrijven voor grote pakketten aandelen, dan is de kans op succes al een stuk groter. PAS OP! TIP Er kleeft vreemd genoeg een nadeel aan een succesvolle beursgang. Populaire emissies worden namelijk vaak overtekend, wat inhoudt dat niet alle geïnteresseerden de hoeveelheid aandelen ontvangen die ze hadden besteld. Je kunt anticiperen op dit fenomeen door meer aandelen te bestellen dan je eigenlijk wenst. Dit heet op de beurs majoreren. Je loopt dan wel de kans dat achteraf blijkt dat je meer aandelen krijgt toegewezen dan je had gewild. Het is vooraf moeilijk te peilen hoe goed een emissie zal verlopen. Soms staat er in alle kranten negatief nieuws, maar blijkt achteraf toch dat de beursgang een succes was. Bijvoorbeeld omdat institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen, in het geheim zeer grote hoeveelheden aandelen bleken te hebben besteld. Wil je meer kans maken op een gunstige toewijzing van aandelen, open dan een effectenrekening bij de bank die de emissie begeleidt. Uit het verleden blijkt dat de begeleidende bank haar eigen klanten vaak voortrekt. De introductie op de eerste handelsdag zelf is vaak een mediafeest. Er mag gevoetbald worden op het beursplein, een auto rijdt de beursvloer op, duimen mogen de lucht in en champagneflessen worden ontkurkt op de vroege ochtend. Dit allemaal met de oprichter als stralend middelpunt. Deze is nu overgeleverd aan de grillen van de jungle. Het is, of de ondernemer het nu leuk vindt of niet, voortaan de effectenmarkt die de koers van de onderneming bepaalt. 13-72560-05.p65 54
Hoofdstuk 5: De werking van de effectenbeurs 55 De obligatie Kopen en dumpen De eerste officiële notering van een beursnieuwkomer is vaak direct al hoger dan de vastgestelde introductieprijs. Dat was vroeger zo en geldt nog steeds. Dit fenomeen blijkt uit diverse onderzoeken en wordt underpricing genoemd. Hier is een aantal verklaringen voor te noemen. Globaal kunnen we ervan uitgaan dat een beursdebutant zijn aandelen liever tegen een relatief lage prijs in de markt zet, dan dat hij het gevaar loopt dat de emissie mislukt. Op de lange termijn blijkt dat nieuwe beursgangers het vaak slecht doen. Een onderzoek naar aandelenintroducties in Amerika over de periode tussen 1975 en 1984 laat zien dat het gemiddelde rendement over de eerste drie jaar van de introductie (exclusief de eerste handelsdag) circa 27% minder was dan de rendementen op vergelijkbare ondernemingen. Ook uit meer recent onderzoek blijkt dat nieuwkomers het relatief slecht doen. Een genoemde verklaring hiervoor is het overoptimisme op de eerste handelsdag, waarna de markt op de lange termijn langzaam neerwaartse aanpassingen verricht. Het advies? Schrijf je in voor een emissie en verkoop de aandelen aan het einde van de eerste handelsdag nog. Maar onthoud: rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst: de ene emissie is immers de andere niet. Met een obligatie koop je een schuldbewijs van de Staat (een Staatsobligatie ), een overheidsinstelling of een onderneming. Je vergoeding bestaat uit een vaste rente die meestal jaarlijks wordt uitgekeerd. Onafhankelijk van haar prestaties, is de uitgevende instelling verplicht rente af te dragen en de lening af te lossen. Een obligatielening heeft een looptijd. Bijvoorbeeld van vijf, tien of dertig jaar. Als je een obligatie aanhoudt tot het einde van de looptijd, is de obligatie van een betrouwbare instelling een relatief veilige belegging. Je loopt dan, mits de uitgevende instelling niet failliet gaat, geen koersrisico: je krijgt gewoon de koers die van tevoren is afgesproken. Ofwel: je krijgt het geld terug dat je hebt geleend plus een jaarlijkse vergoeding in de vorm van rente. Dit ligt echter anders wanneer je de obligatie tussentijds wilt verkopen. Want koersen van obligaties reageren op schommelingen van de rente. Daalt de marktrente, dan stijgt de waarde van een obligatie. Maar stijgt de (korte) rente, dan dalen de koersen van obligaties: beleggers kunnen hun geld nu immers elders wegzetten tegen een hogere rente. Je kunt obligaties kopen op de Amsterdamse effectenbeurs. Ze worden vaak verhandeld in coupures van minimaal 1000 euro. Wil je beleggen in obligaties, dan kun je er ook voor kiezen om participaties te kopen van 13-72560-05.p65 55
56 DEEL II: Aandelen en obligaties een obligatiefonds (beleggingsfonds). Je kunt in veel fondsen al voor een paar tientjes terecht. Belangrijke verschillen tussen obligatiehouders en aandelenbeleggers De obligatiehouder: krijgt bij een faillissement eerder zijn geld terug dan aandelenbeleggers; ontvangt jaarlijks een vaste vergoeding. Daar staat tegenover dat hij: niet direct mee profiteert van de winst en andere successen van het bedrijf; niet welkom is op de aandeelhoudersvergaderingen van de onderneming. Waarom aandelen stijgen en dalen Of aandelen stijgen of dalen, wordt bepaald door de strijd tussen kopers en de verkopers, ofwel de bulls (de stieren) en de bears (de beren). Een stier vecht in de strijd van beneden naar boven: hij is het symbool voor stijgende koersen. Een beer slaat met zijn klauwen naar beneden en staat voor dalende koersen. In de markt zijn altijd kopers en verkopers actief. Soms zijn de kopers aan de winnende hand en soms de verkopers. Zijn de stieren oppermachtig, dan spreken we van een bullmarket en stijgen de koersen. Zijn er veel beren in het spel betrokken, dan dalen de koersen. Waarom willen bepaalde beleggers een aandeel graag hebben en willen anderen op hetzelfde moment graag van hetzelfde aandeel af? Misschien heb je het gevoel dat dat komt omdat bepaalde beleggers slimmer zijn, of meer weten van beleggen. Maar dat kan geen verklaring zijn, want dan zouden bepaalde aandelen door alle (goede) analisten ter wereld op de kooplijst staan en andere unaniem op een verkooplijst. En dat is juist niet het geval: dezelfde aandelen staan bij bank A op de kooplijst en bij bank B op de verkooplijst. De reden dat bepaalde analisten een aandeel koopwaardig vinden en anderen het aandeel willen dumpen, is dat iedereen andere argumenten gebruikt om een aandeel te kopen dan wel te verkopen en een andere waarde hecht aan de argumentatie. Zo is voor de ene belegger het aftre- 13-72560-05.p65 56
Hoofdstuk 5: De werking van de effectenbeurs 57 den van een directeur reden tot grote zorg en speelt dat voor de andere belegger geen enkele rol. Eigenlijk is de effectenmarkt te zien als een groot Lagerhuis : een spel waarin veel verschillende individuen een mening verdedigen (in dit geval kopen of verkopen) en tal van argumenten gebruiken om een opinie te vormen en anderen mee te krijgen. Het spel tussen de kopers en verkopers is te beschouwen als een grote discussie, waarin er uiteenlopende redenen zijn om een aandeel te kopen en vele argumenten bestaan om een aandeel te verkopen. Mogelijke argumenten die een analist kan gebruiken om een aandeel te kopen, zijn: het bedrijf heeft een nieuwe directeur in wie de bank vertrouwen heeft; het bedrijf heeft een nieuw product gelanceerd met grote marktpotentie; de prijzen in de sector waarin het bedrijf actief is, zullen stijgen; de onderneming heeft een mooi contract afgesloten met een afnemer; het bedrijf verwacht meer winst te maken dan het eerder heeft voorspeld; het aandeel van het bedrijf lijkt duurder dan aandelen van zijn concurrentie; de onderneming profiteert van de gestegen dollar omdat deze in de Verenigde Staten actief is; de rente is gedaald, waardoor de onderneming kan lenen tegen lagere tarieven; de koers van het aandeel van de onderneming is de afgelopen tijd minder gestegen dan de rest van de aandelenmarkt; de onderneming kan worden overgenomen door een concurrent die bereid is een hogere prijs te betalen dan de huidige beurskoers; de verwachting is dat de onderneming een strategische overname gaat doen waarover de bank positief is gestemd; de verwachting is dat de onderneming onrendabele activiteiten gaat verkopen. 13-72560-05.p65 57
58 DEEL II: Aandelen en obligaties Argumenten die een andere analist kan gebruiken om een aandeel te verkopen zijn: accountants hebben gebreken in de boekhouding gevonden. De bank vreest negatieve publiciteit en juridische gevolgen; de ontwikkelingen in de sector zijn somber: de vooruitzichten op lange termijn zijn slecht; nieuwe wetgeving zal ongunstig uitpakken voor het bedrijf; de analist vindt de overnameprijs die het bedrijf voor een concurrent heeft geboden veel te hoog; de nieuwe uitgifte van aandelen zorgt voor verwatering : het dividend zal in de toekomst met meer aandeelhouders moeten worden gedeeld; de kredietwaardigheidsbeoordelaars Moody s en Standard & Poors hebben een lagere kredietwaardigheid aan de onderneming toegekend; het bedrijf heeft aangekondigd het komend jaar geen dividend uit te keren. TIP De prijs van een aandeel wordt niet door een eenduidige formule bepaald, maar gevormd door veel criteria. Er zijn tegelijkertijd tientallen argumenten om een aandeel te kopen en te verkopen. Net als in het Britse Lagerhuis wordt er in de beurswereld veel geschreeuwd en geargumenteerd. Laat u niet leiden door gladde praatjes, maar wees kritisch en probeer met tegenargumenten te komen. De glazen bol Sommige analisten voorspellen de beweging van de aandelenmarkt vaker goed dan fout. Maar de meeste beursanalisten zitten er bij meer dan 50 procent van hun voorspellingen simpelweg naast, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Hoe komt dat toch? Zijn beursanalisten beunhazen, zijn het amateurs? Integendeel. Natuurlijk zijn er beunhazen actief op de aandelenmarkt, maar analisten die verbonden zijn aan gerenommeerde effectenbanken zijn meestal hoogvliegers. Ze hebben een universitaire titel op zak en werken tachtig uur per week. Hoe slim beursanalisten ook zijn en hoe toegewijd ze met hun vak bezig zijn, ook zij hebben geen glazen bol. Het blijkt extreem moeilijk, zo niet onmogelijk, om de richting van de aandelenmarkt te voorspellen. Mis- 13-72560-05.p65 58
Hoofdstuk 5: De werking van de effectenbeurs 59 ANEKDOTE schien lukt het voor een keer, een jaar, wellicht drie jaar achtereenvolgend. Maar het aantal analisten dat erin slaagt om het structureel, jaar op jaar, gedurende een lange periode, beter te doen dan de rest is op één hand te tellen. Warren Buffet is een van de rijkste mannen ter wereld en heeft zijn rijkdom volledig aan de effectenbeurs te danken. Niet door te beleggen in ingewikkelde beleggingsconstructies, futures of opties, maar gewoon in aandelen. Buffet koopt via zijn beleggingsfirma Berkshire Hathaway simpelweg bedrijven die volgens zijn grondige fundamentele analyses zijn ondergewaardeerd. George Soros is een van oorsprong Hongaarse miljardair die zijn vermogen heeft vergaard met zijn eigen hedgefund Quantum Fund. In 1992 leende hij miljoenen Engelse ponden en kocht daar Duitse Marken van. Hiermee speculeerde hij op de val van het pond dat zijns inziens was overgewaardeerd. Op 16 september 1992 zakte het pond in elkaar en verdiende Soros in een week tijd een miljard dollar. Soros houdt zich momenteel voornamelijk bezig met filantropische activiteiten. Nick Leeson hielp als 28-jarige in zijn eentje Barings, de oudste en meest prestigieuze handelsbank van Engeland om zeep. Hij had naar schatting ongeveer 61.000 futures op de Japanse Nikkei 225-index in zijn bezit toen Japan werd getroffen door een aardbeving. Zijn verlies werd geschat op 600 miljoen pond. John de Mol is na zijn verkoop van Endemol aan het Spaanse Telefonica aan het beleggen geslagen. Hij lijkt een neusje voor beleggen te hebben door aandelen goedkoop te kopen en tegen een goede Bekende beleggers prijs weg te doen. Zijn transacties in aandelen Manchester United, Fox Kids en Versatel zijn hiervan het bewijs. Sem van Berkel is een van de weinige echte beleggingsgoeroes van Nederland. Hij was betrokken bij de oprichting van de optiebeurs in 1978 als handelaar, bankdirecteur en vermogensbeheerder. Verwierf mede aanzien omdat hij het lef had om grote optieposities aan te gaan. Rienk Kamer heeft een twijfelachtige reputatie sinds hij beleggers adviseerde aandelen te kopen die hij zelf bleek te bezitten. Toch heeft Kamer een interessante visie over de dollar, goud en olie. Hij geeft jaarlijks een seminar waar veel beleggers op afkomen. Voorts zijn er nog vele andere Nederlandse beleggingsgoeroes, experts en deskundigen op te noemen. Een greep uit de selectie en excuses voor de personen die ik vergeet: Wilfried Steentjes, San Lie, Bob Emanuels, Eddy Schekman, Jaap van Duijn, Nico Bakker, Theo Kraan, André van Eerden, Han de Jong, Bert van Arkel, Royce Tosrams, Pieter Windt, Michael Kraland, Cees Smit, Marcel Tak, Freddy van Mulligen, Marcel Rila, Peter Paul de Vries, Adriaan Hiele, Corné van Zeijl, Willem Middelkoop, Royce Tosrams en Jeroen Vetter. Via www.google.nl vind je snel interessante columns die door deze personen zijn geschreven. 13-72560-05.p65 59 24-03-2006, 16:09
60 DEEL II: Aandelen en obligaties De oorzaak van het feit dat slechts enkelen de markt weten te verslaan, ligt in de werking van de aandelenmarkt. Op deze efficiënte markt zijn miljoenen personen actief die ervoor zorgen dat alle informatie à la seconde in aandelenkoersen wordt verwerkt. Komt een onderneming met positief nieuws naar buiten, dan reageren handelaren er direct op met het kopen van aandelen, waarna de koers direct stijgt. Gebeurt er iets dat van negatieve invloed is op de gehele aandelenmarkt, dan zal ook het aandeel van deze onderneming niet buiten schot blijven: dit zal worden verkocht, waarna de koers daalt. TIP Het concept dat nieuwe informatie wordt vertaald in nieuwe aandelenkoersen is een continu proces en duurt telkens weer slechts enkele seconden. Eerder adequaat reageren op een nieuw bericht is onbegonnen werk: dat spel win je niet van de professionele handelaren. En ook de handelaren zelf zullen hun collega s doorgaans niet te slim af zijn, hoewel ze zelf anders zullen beweren. Zie je in de ochtendkrant een positief bericht over een bedrijf, maak je dan geen illusies. Die informatie is al lang en breed verwerkt in de koers van het aandeel. Toch is je situatie in de Grote Wereld der Aandelenhandel niet helemaal kansloos. Er is een sprankje hoop. De kans bestaat dat je informatie beter interpreteert dan de massa. Wat slimme beleggers doen Er kan een onderneming zijn die jij beter begrijpt dan de analisten, waardoor je voordeel kunt behalen. Bijvoorbeeld omdat je zelf in die sector actief bent. Zijn er overnamegeruchten in die markt, dan kun jij beter voorspellen of die roddels hout snijden. Sluit de onderneming een samenwerkingsovereenkomst met een ander bedrijf, dan kun jij beter dan de rest inzien wat voor een invloed dit heeft op de waarde van de onderneming. En wordt er een nieuwe topman gepresenteerd, dan weet jij wellicht wat voor impact die persoon juist wel of juist niet kan hebben op de firma. Ook kun je toegang zoeken tot informatiestromen die een doorsnee-analist niet direct gebruikt. Zo kun je kijken naar de eerste tekenen van een mogelijke groei of verval van een bedrijf. Bijvoorbeeld door te kijken naar de (on)tevredenheid van de klanten, het enthousiasme dat het management en het personeel uitstralen en naar de lancering van een nieuw product. Een analist zal deze eerste tekenen van verandering niet snel gebruiken: het staat immers niet professioneel als een analist met een verkoopadvies komt omdat de rijen bij de winkelkassa korter zijn dan voorheen. 13-72560-05.p65 60 24-03-2006, 16:09
ANEKDOTE Hoofdstuk 5: De werking van de effectenbeurs Huisvrouwen die de analisten versloegen In de Verenigde Staten versloeg in de jaren negentig een beleggingsvereniging bestaande uit louter huisvrouwen jarenlang de meest gerenommeerde beleggingsanalisten. De vrouwelijke beleggers spitten niet de jaarverslagen door maar keken simpelweg naar de populariteit van de supermarkten in hun buurt. Waren de parkeerplekken vol, dan kochten ze de aandelen, stonden er weinig auto s voor de deur geparkeerd, dan verkochten ze de stukken. 61 Met dergelijke tactieken heb je meer kans in een kleine onderneming dan bij een multinational. Ten eerste omdat kleine bedrijven door minder analisten worden gevolgd, ten tweede omdat van kleine bedrijven niet al het nieuws in alle kranten terecht komt en ten derde omdat de genoemde voorbeelden meer impact hebben bij een kleiner bedrijf. Bij een multinational zal het enthousiasme van een bepaalde manager immers niet direct leiden tot explosieve groei. Hoe je kunt beleggen in aandelen en obligaties Wil je beleggen in aandelen of obligaties, dan kan dat op twee manieren: via een beleggingsfonds of rechtstreeks op de beurs. Via een beleggingsfonds beleg je indirect op de beurs. De fondsmanager investeert in aandelen, in obligaties of een mix hiervan en geeft jou in ruil voor een jaarlijkse vergoeding de mogelijkheid om hierin een participatie te nemen. Een beleggingsfonds koop je bij je bank, een beursmakelaar (ook wel broker genoemd), of een gespecialiseerde online beleggingsfondssupermarkt. Via de telefoon of internet geef je door hoeveel participaties je wilt kopen of het bedrag dat je in het beleggingsfonds wilt steken. Je kunt ook rechtstreeks beleggen op de beurs. Je opent dan een effectenrekening bij je bank of een beursmakelaar, stort daar geld op en kan vanaf dat moment in duizenden aandelen, obligaties en andere beursproducten beleggen. 13-72560-05.p65 61 24-03-2006, 16:09
62 DEEL II: Aandelen en obligaties Hoe je een aandelenorder opgeeft Het opgeven van een opdracht om aandelen te kopen is in principe zeer gemakkelijk. Geef het aantal aandelen op dat je wilt kopen. Roep de naam van het aandeel door de telefoon of typ het op de internetpagina van je internetmakelaar. Geef aan of je een prijslimiet wilt opgeven of niet. Geef aan hoe lang de opdracht geldig is (een dag, een maand en soms is ook een opdracht met een willekeurige looptijd mogelijk). TIP Na het opgeven van de order krijg je een terugleesscherm te zien op je beeldscherm of leest de medewerker van de beursorderlijn je order terug. Geef je dan je akkoord, dan wordt de opdracht direct naar de beurs verzonden. Soms weet je al binnen een minuut tegen welke prijs de aandelen zijn aangekocht. Hierna staan de belangrijkste tips om geld te besparen met het opgeven van aandelenopdrachten. Geef altijd een limiet op. Met een ongelimiteerde order, ook wel een bestensorder genoemd, betaal je vaak meer dan nodig is. Baseer je beslissingen op realtime-koersinformatie. Koersinformatie op bijvoorbeeld teletekst is met 15 minuten vertraagd. Bedenk dat de koers die wordt getoond, altijd de laatste koers is, ofwel de koers waartegen al gehandeld is. Deze koers is een indicatie van de prijs van het aandeel waartegen je kunt handelen, maar biedt geen garantie. Kijk naar de biedkoers en laatkoers, ook wel spread genoemd: dit is de belangrijkste informatie bij het opgeven van aandelenorders. De biedkoers is de koers die de beste bieder (koper) nu wil betalen en waarvoor je de aandelen à la seconde kwijt kunt. De laatkoers is de prijs van de beste later (verkoper) en de koers waarvoor je de aandelen direct kunt kopen. Stel voor jezelf vast hoe graag je de aandelen wil hebben. Wil je ze graag hebben, geef dan een prijslimiet mee rond de laatkoers. Maar vaak kun je ook gerust tussen de bied- en laatkoers in gaan zitten. Heb je een limiet opgegeven en merk je dat je opdracht niet wordt uitgevoerd, dan kun je de order altijd annuleren waarna je een nieuwe order opgeeft met een andere limiet. 13-72560-05.p65 62 24-03-2006, 16:09
Hoofdstuk 5: De werking van de effectenbeurs 63 Voorkom dat scherp limiteren een obsessie wordt. Ga niet bezuinigen als het om een heel klein totaalbedrag gaat. Wil je bijvoorbeeld vijftig aandelen kopen tegen een limiet van 50,10 euro waarvan de laatkoers 50,15 euro is en merk je dat die order niet wordt uitgevoerd: verhoog dan gewoon je limiet: het kost je 5 cent maal 50, ofwel een knaak extra om de aandelen in je bezit te krijgen. Wil je duizend aandelen dan is het een ander verhaal. ANEKDOTE Leg alleen beursorders in voordat de beurs is geopend (voor 9.00 uur) als het niet anders kan. Tussen het slot van de ene beursdag en de opening van de nieuwe beursdag gebeurt namelijk zoveel dat de opening van de beurs op de nieuwe dag moeilijk is in te schatten en limiteren moeilijk wordt. Ofwel: de openingskoers van de nieuwe beursdag kan flink afwijken van de slotkoers van de voorgaande beursdag! Je kunt je hiermee flink in de vingers snijden. Wil je beleggen in kleine aandelen, zoals kleine fondsen, dan is goed limiteren nog belangrijker: het kan zijn dat er in een klein aandeel al lange tijd niet is gehandeld, zodat de laatste koers achterhaald is. Nogmaals: kijk naar de bied- en laatkoersen. In de Verenigde Staten houden professionele beleggers jaarlijks een wedstrijd tegen de chimpansee genaamd Raven. De beleggers selecteren hun aandelen aan de hand van grondige analyses, de aap gooit wat pijltjes op een bord. De aap blijkt een jaar later vrijwel altijd een hoger rendement te hebben gerealiseerd. Ook in Nederland zijn er bananenliefhebbers actief in beleggingsland. Zo kennen we de gorilla Jacko. Deze aap beweegt Aap verslaat analist zich in een bananenparadijs waarin elke vrucht een aandeel weerspiegelt. De bananen die hij eet, worden opgenomen in de portefeuille. Ook de prestaties van deze aap zijn tot dusver beter dan wat professionele beleggers weten te realiseren. Geen goed nieuws voor mensen die dag en nacht bezig zijn met de vraag of zij aandelen Unilever of Nestlé moeten kopen. Het selecteren van winnende aandelen blijkt ontzettend moeilijk te zijn. 13-72560-05.p65 63 24-03-2006, 16:09