Verkenning regionale samenwerking culturele instellingen IJmondgemeenten

Verkenning regionale samenwerking culturele instellingen IJmondgemeenten Verkenning regionale samenwerking culturele instellingen IJmondgemeenten Cultuurcompagnie Noord-Holland

Inhoudsopgave Inleiding pag. 3 Verslag van de gesprekken per sector - Centra voor de kunsten pag. 4 - Podiumkunsten pag. 6 - Bibliotheken pag. 9 - Musea pag. 11 Kansen en aanbevelingen, perspectief per sector pag. 13 Conclusie en aanbevelingen pag.16 Bijlagen: Gesprekspartners Ringenmodel VNG Regiofoto en cultuurnavigator 2

Inleiding Gemeenten hebben specifieke taken op het gebied van cultuur. Maar de schaal van gemeenten is soms te klein om deze efficiënt te kunnen uitvoeren. Publieke voorzieningen hebben elk hun eigen optimale schaal. In veel gevallen doorkruist de schaal de huidige gemeentegrenzen en is het noodzakelijk om in een breder regionaal verband samenwerking en afstemming te zoeken. Cultuurcompagnie Noord-Holland is vanuit bovenstaande problematiek gevraagd door de vier gemeenten in de IJmond (Velsen, Beverwijk, Heemskerk en Uitgeest) om een verkenning uit te voeren naar de mogelijkheden van regionale samenwerking op het gebied van de podiumkunsten, centra voor de kunsten, bibliotheekwerk en musea. Daarbij kan gedacht worden aan samenwerking op de front- en backoffice, programmering en aanbod, gezamenlijke inkoop, kaartverkoop, marketing, ICT etc. Het idee hierachter is dat regionale samenwerking kan leiden tot efficiënter werken, kwaliteitsbehoud en een evenwichtige spreiding van de culturele voorzieningen voor de regio. Waarbij wordt opgemerkt, dat voor de gemeente Heemskerk kostenbesparing op culturele voorzieningen zoals de bibliotheek en muziekschool op dit moment geen uitgangspunt is. De IJmondgemeenten hebben voorafgaande aan de verkenning een notitie opgesteld die inzicht geeft in de financiële ondersteuningsstructuur in de vier gemeenten: Uitgeest, Heemskerk, Beverwijk en Velsen, en de opgave van de bezuinigingen voor de komende jaren. Aanvullend hierop is een brainstormbijeenkomst georganiseerd met de ambtenaren van de gemeenten waarbij is gekeken naar de bestaande parels in de gemeenten en de kansen die deze bieden voor regionale samenwerking. Daarna heeft Cultuurcompagnie gesprekken gevoerd met de directeuren en/of besturen van culturele instellingen, aangedragen door de gemeenten, om het draagvlak en de kansen tot regionale samenwerking in het veld te onderzoeken. (bijlage 1) Tot slot zijn de uitkomsten van de gesprekken met de instellingen aan de wethouder cultuur van de vier gemeenten voorgelegd. Schets van de regio De IJmondregio heeft een heel eigen karakter. De regio bestaat niet uit één stad met een regiofunctie voor omliggende gemeenten. Velsen is weliswaar de grootste gemeente met 67.229 inwoners 2 en behoort daarmee nog net tot de 50 grootste gemeenten van Nederland 3. Velsen heeft daarmee ongeveer vijf maal zoveel inwoners als Uitgeest (12.886). De gemeenten Beverwijk en Heemskerk hebben beiden ongeveer evenveel inwoners (respectievelijk 39.856 en 39.224) en zijn daarmee niet zo heel veel kleiner als Velsen. Ook qua oppervlakte ontlopen de gemeenten elkaar relatief weinig. Ook hier is Velsen het grootste, bijna 53 km² maar Velsen ligt in het zuiden van de regio en niet in het centrum van het IJmondgebied. Daarnaast wordt het grootste gedeelte van Velsen gescheiden van de rest van de regio door het Noordzeekanaal. Het kanaal is een psychologische grens die als zodanig ervaren wordt bij cultuurdeelname. De bebouwde omgeving van de gemeenten lopen in elkaar over zonder een duidelijke scheiding van gemeentegrenzen. De regio heeft het karakter van een verstedelijkt gebied met veel woningbouw en industrie. De groene gebieden liggen aan de randen van de regio waarbij de zee een grote bijdrage levert aan de kwaliteiten van de regio. Ook de verdeling van de culturele voorzieningen over de regio zijn niet standaard. De meeste culturele voorzieningen liggen in Velsen, de grootste gemeente in het zuiden van de regio. Hoe meer men naar het noorden komt hoe lager het culturele voorzieningenniveau wordt. Dit heeft tot consequentie dat inwoners van de noordelijkste delen van de regio zich ook (of misschien wel juist) richten op Alkmaar als meest dichtbije stad in plaats van de eigen regio. Bovenstaande karakteristieken hebben invloed op het bereik van de culturele instellingen en de logische samenwerkingspartners van de instellingen. 2 Bron CBS februari 2012 3 Atlas voor gemeenten 2012 3

Uitkomsten gesprekken met culturele instellingen in IJmond Centra voor de kunsten In de IJmond bevinden zich twee centra voor de kunsten; in Velsen en Beverwijk en een muziekschool in Heemskerk. De twee centra in Velsen en Beverwijk hebben een ontstaansgeschiedenis als muziekschool. De centra in Beverwijk en Velsen ontwikkelen zich tot organisaties met een cultuurbreed aanbod. In Uitgeest is de stichting De Nieuwe Kuil actief. Zij bieden diverse creativiteitscursussen aan die gegeven worden door amateurdocenten. De stichting krijgt een kleine instandhoudingsubsidie van de gemeente. In de andere gemeenten zijn ook dergelijke amateurorganisaties actief maar hiermee is in het kader van deze verkenning niet gesproken. In opdracht van de gemeente Uitgeest biedt het Centrum voor de kunsten Beverwijk muzieklessen aan. Muziekschool Heemskerk De bedrijfsmodellen van de drie instellingen zijn nogal verschillend. De Muziekschool Heemskerk voldoet aan de beschrijving van een aanbodgerichte instelling zoals beschreven in het onderzoek van Berenschot naar bedrijfsmodellen voor kunsteducatie. 4 In de instelling overheerst aanbodgericht werken. Ze besteden veel aandacht aan kwaliteit en continuïteit van het aanbod. De instelling richt zich op de discipline muziek. Lessen worden doorlopend en gegarandeerd aangeboden op één centrale plaats, soms individueel, soms koppel of triolessen, soms groepslessen. Er is tijd en aandacht voor productinnovatie. Docenten zijn goed opgeleid, hechten aan intensief contact met leerlingen en hebben een bildungsideaal. Zij werken al lange tijd voor de instelling in een vast dienstverband, maar meestal niet fulltime. De formatie bestaat vrijwel alleen uit vaste medewerkers en de inzet van freelancers is beperkt. Marketing richt zich op het presenteren van cursussen en activiteiten. Muziekschool Heemskerk is deel van de gemeentelijke organisatie. Er is veel samenwerking met lokale partijen maar niet structureel regionaal. De noodzaak daartoe ontbreekt. Centra voor de kunsten De centra voor de kunsten in Beverwijk en Velsen maken beide een transitie door van een aanbodsgerichte naar een vraaggerichte werkwijze. Zij willen flexibel inspelen op de ontwikkelingen van de vraag. Het aanbod bestaat naast vaste lessen ook uit korte cursussen en projecten die naar een productie of presentatie toewerken. De centra bieden meerdere disciplines aan. De meeste activiteiten zijn in groepsverband, met wisselende samenstellingen. Het aandeel van docenten in vaste dienst wordt minder. De activiteiten worden nog wel vanuit een centrale locatie aangeboden. Struikelblokken voor het Centrum van de Kunsten in Beverwijk is het gebrek aan tijd voor organisatie en marketing. Ook een vast docententeam kent zijn beperkingen bij innovatie. Een activiteit wordt alleen aangeboden als daar vraag naar is, daarvoor is inzet op marketing noodzakelijk zodat men nieuwe trends en mogelijk nieuwe vragen kan identificeren. De instellingen zijn relatief klein en de directeur neemt zelf veel taken op zich. De cursisten willen graag activiteiten in de directe omgeving afnemen. Men verwacht niet dat cursisten bereid zijn ver te reizen voor cursusdeelname zeker niet als het gaat om kinderactiviteiten. Ondanks de veranderingen bij beide organisaties heeft men op directieniveau geen contact met elkaar. Beide organisaties geven aan dat dat wel zinvol zou zijn. De gemeenten kunnen hierin een rol spelen maar samenwerking afdwingen werkt niet. In Beverwijk deelt het Centrum voor de Kunsten een gebouw met de bibliotheek en het Kennemertheater. Samenwerking beperkt zich voornamelijk tot beheerstaken. Voor inhoudelijke samenwerking verkent men nu voorzichtig de mogelijkheden binnen enkele projecten zoals groepsbezoeken van scholen en literaire lezingen. Het kunstencentrum in Velsen valt sinds enige tijd zowel bestuurlijk als op directieniveau onder de Stadschouwburg. Beide instellingen participeren in het samenwerkingsverband van de vier culturele instellingen in Velsen. 4 Bedrijfsmodellen voor kunsteducatie, Berenschot, juli 2010 Onderzoek in opdracht van het ministerie van OCW. Mede begeleid door VNG, IPO, Kunstfactor, Fonds Cultuurparticipatie en Kunstconnectie. 4

In Uitgeest is geen centrum voor de kunsten maar worden wel diverse cursussen aangeboden. Stichting de Nieuwe Kuil in Uitgeest ziet geen mogelijkheden tot samenwerking met andere instellingen die cursussen aanbieden in de regio. De organisatie wordt gerund door vrijwilligers. Hun inzet is geheel gericht op het in stand houden van het huidige aanbod en het vergroten van het aantal cursisten. Fig 1. Drie centra voor de kunsten met een lokaal bereik Kans voor samenwerking ligt op gezamenlijke ontwikkeling en eventueel specialisatie Cultuureducatie voor het onderwijs Cultuureducatie voor het onderwijs wordt, sinds de bezuinigingen van de provincie Noord- Holland op het regionaal functionerende Platform, nu per gemeente geregeld. De gemeente Heemskerk heeft door het aanstellen van 1.7 fte combinatiefunctionarissen de activiteiten voortgezet voor de Heemskerkse scholen. Ook in Velsen zijn 2.2 fte combinatiefunctionarissen aangesteld die functioneren vanuit het Kunstencentrum. Er is nog geen structureel overleg tussen de combinatiefunctionarissen van de verschillende gemeenten. Men wil eerst lokaal de zaken goed regelen. Daarna is er pas ruimte voor regionaal overleg. Aan de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit wordt door de gemeenten Velsen (vanaf 2014), Beverwijk en Heemskerk (vanaf 2013) deelgenomen. De gemeenten hebben het penvoerderschap opgedragen aan het Centrum voor de kunsten/muziekschool in hun gemeente. De gemeente Beverwijk zal stimuleren dat de mogelijkheden tot verbinding binnen de regeling een plek krijgt. 5

Podiumkunsten In de IJmond zijn drie podia gevestigd die professioneel programmeren en opereren. Dit zijn het Kennemer Theater in Beverwijk en de Stadsschouwburg en het Witte Theater, beide in Velsen gevestigd. In Uitgeest biedt dorpshuis De Zwaan een breed scala van (amateur) podiumproducties aan. De programmering van de Zwaan is kostendekkend en ontvangt geen subsidie. Het publiek van het Kennemer Theater komt voor het grootste gedeelte uit Beverwijk en de omliggende gemeenten boven het Noordzeekanaal. De herkomst van de bezoekers heeft een natuurlijke overlap met die van Theater de Vest in Alkmaar, veel meer dan met die van de Stadsschouwburg in Velsen. De focus van de Stadsschouwburg van Velsen ligt meer richting Haarlem en Haarlemmermeer. Het Kennemer Theater zou daarom graag meer samen willen werken met de Vest. In de programmering zou men naar elkaar kunnen verwijzen en de Vest heeft een goed kaartverkoopsysteem met veel marketingmogelijkheden. Maar dit systeem is veel te duur voor het Kennemer Theater. In Beverwijk is daarnaast onvoldoende menskracht voor marketing. Samenwerking door bundeling van inkoop van voorstellingen voor verschillende theaters is door de Nederlandse Mededingingsautoriteit verboden. Samenwerkingsmogelijkheden liggen wel in het opzetten van een pool van technische medewerkers die gedetacheerd kunnen worden. Het theater ziet een rol voor de IJmondgemeenten om het cultuurbeleid op elkaar af te stemmen en dit vast te leggen in een gezamenlijke beleidsnotitie. Een culturele kaart met een minimale infrastructuur voor de regio zou, conform Gerard Marlet (Atlas van Nederlandse gemeenten), kunnen aangeven wat de opbrengsten zijn van de culturele voorzieningen. Cultuur moet ingezet worden vanuit kracht en niet als kostenpost. Het Kennemer Theater loopt in de nabije toekomst op tegen de consequenties van de technische beperkingen van het theater, namelijk het ontbreken van een toneeltoren, te weinig inzet op marketing en de vereenvoudigde programmering door recente bezuinigingen. De Stadsschouwburg in Velsen ziet als zijn natuurlijke partners De Filharmonie en de Stadschouwburg in Haarlem. Er is afstemming over de programmering en op zakelijk gebied. Het publiek komt ook voornamelijk uit Velsen en de zuidelijkere gemeenten. Er is, ongeveer een jaar geleden, overleg geweest met het Kennemer Theater over samenwerking in de programmering. Het heeft tot nu toe nog niets opgeleverd. Door de beperkte technische mogelijkheden van het gebouw van het Kennemer Theater is dit een onzekere partner. Om doublures in programmering te voorkomen en het spreiden van de risicovolle voorstellingen zou overleg wel op zijn plaats zijn. De schouwburg heeft, evenals het Kunstencentrum Velsen, de Bibliotheek Velsen en het Witte Theater, een intentieverklaring getekend waarin zij zich uitspreken om de mogelijkheden van samenwerking concreet te onderzoeken. Het Witte Theater is een vlakke vloer theater, ook het Kennemer Theater heeft een vlakke vloer zaal. De positie van het Witte Theater staat momenteel onder grote druk. De gemeente Velsen beëindigt per 1 augustus 2013 de subsidierelatie. De gemeenteraad heeft wel aangegeven de functies van het theater te willen behouden. In reactie daarop heeft het Witte Theater een businessplan opgesteld in samenwerking met de bibliotheek in Velsen. Zonder een minimale subsidie van 135.000,- ziet het Witte Theater echter geen mogelijkheden om te overleven. Dit plan is door het college afgewezen. Op dit moment wordt gezamenlijk met de andere culturele en maatschappelijke instellingen onderzocht hoe de functies van het theater in stand kunnen blijven zonder structurele subsidie van de gemeente. Een aantal back office taken, zoals kaartverkoop en een centraal informatiepunt wordt nu al gezamenlijk met de andere culturele instellingen ingevuld. Voor de volledigheid vermelden we hier ook de drie amateur-podia in Heemskerk: Stichting de Culturele Cirkel, het Poppodium en de Jansheeren. Met deze instellingen zijn geen gesprekken gevoerd. De stichting Culturele Cirkel is gevestigd op het terrein van De Hartekampgroep (De Hartekamp Groep biedt zorg en ondersteuning aan mensen met een verstandelijke of meervoudige beperking) en biedt cabaret en theatervoorstellingen, kindervoorstellingen, jazzconcerten, klassieke concerten, filmhuis Heemskerk, kinderfilms en tentoonstellingen aan. Het Poppodium, genaamd de Oude Joseph, is gevestigd in het pand van de Nozem en de Non. Het Poppodium levert een bijdrage aan de regionale popmuziek door een podium te 6

bieden aan lokale en regionale bands en artiesten en daarmee aan talentontwikkeling van jongeren. De planning is dat er minimaal 20 evenementen per jaar worden georganiseerd, waarvan minimaal zeven uit de regio. Stichting cultureel centrum de Jansheeren biedt zalen aan voor activiteiten voor senioren in het kader van het welzijnsbeleid voor ouderen. Zo'n 1200 mensen, waaronder schakers, stijldansers, bridgers en sociëteitsbezoekers, brengen wekelijks een bezoek. Bovendien zijn er veel bezoekers van organisaties die op incidentele basis ruimten in de Jansheeren huren. Om de positie van de podiumkunsten te versterken is gekozen voor het combineren van het uitgaansleven, dat voornamelijk in het centrum plaatsvindt, met de activiteiten van de Culturele Cirkel. Hiervoor zal de Culturele Cirkel verhuizen naar een accommodatie in of in de directe nabijheid van het centrum. Zowel het Poppodium als de Jansheeren zijn al in het centrum gesitueerd. Uitgeest ziet het ontbreken van een professioneel theater in zijn gemeente niet als een gemis. De gemeente ligt heel centraal tussen Alkmaar, Haarlem en Amsterdam. Alle drie de steden zijn gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer en hebben elk een rijk cultureel aanbod. Daarnaast is er nog de incidentele rechtstreekse busservice vanuit de regiogemeente naar Amsterdamse theaters. In IJmond vinden een aantal regionale evenementen plaats. De regionale evenementen leveren een belangrijke bijdrage om het publieksbereik te vergroten. Zo wordt als het ware de cultuur naar de mensen gebracht. Hier weten de IJmond gemeenten elkaar te vinden. Voorbeelden van regionale manifestaties waar de gemeenten gezamenlijk een financiële bijdrage leveren zijn IJmond Popprijs, Young Art Festival en Zomerpodium. De meeste evenementen vinden plaats in het voorjaar en de zomer. Kansen liggen er om een gezamenlijke agenda voor evenementen op te stellen zodat er meer spreiding is. Bevordering van publieksparticipatie is één van de moeilijkste vraagstukken op het gebied van kunst en cultuur. Het zoveel mogelijk toegankelijk maken en laagdrempelig houden is belangrijk bij het organiseren van evenementen of culturele producties. Grote evenementen worden niet alleen lokaal bezocht maar ook door inwoners uit de omliggende gemeenten. 7

Fig. 2 De twee schouwburgen in de regio bedienen ieder een publiek in een ander deel van de regio. Het Witte Theater trekt publiek uit beide gebieden. Door de goede verbindingen in de regio wordt vanuit de IJmond ook gebruik gemaakt van de podia in de drie omliggende steden Alkmaar, Haarlem en Amsterdam. 8

Bibliotheken In de IJmondgemeenten functioneren twee bibliotheek organisaties, te weten de Bibliotheek IJmond Noord met drie vestigingen in Beverwijk, Heemskerk en Uitgeest en de Bibliotheek Velsen met een centrale bibliotheek in IJmuiden en een vestiging in Velserbroek. De bibliotheken zijn professionele organisaties. Er zit veel daadkracht en visie bij de organisaties. Om een bibliotheek als hoogwaardige voorziening in stand te houden is samenwerking een voorwaarde, zo wordt dit in het businessplan van de Bibliotheek Velsen verwoord. Belangrijkste doel daarbij is de verbetering van de dienstverlening aan de klanten. Om die reden zijn de Bibliotheek Velsen en Bibliotheek IJmond Noord een samenwerking aangegaan. Allereerst op het gebied van educatieve activiteiten (Voorleesexpress) en op het terrein van het catalogussysteem. Dit systeem biedt betere mogelijkheden voor de klant en levert voor de organisaties een aantal efficiencyvoordelen op. Op de wat langere termijn is samenwerking op andere onderdelen zeer voor de hand liggend. De bibliotheken functioneren ook in een samenwerkingsverband op provinciaal niveau en stemmen af met de bibliotheken boven het Noordzeekanaal. Dit zijn meer vrijblijvende netwerken. Al eerder was een fusieonderzoek door de Bibliotheek Velsen uitgevoerd naar de mogelijkheden van samenwerking met de bibliotheken in Haarlem, maar dit leverde geen resultaten op. De schaal van de organisaties was te verschillend. Ook de Bibliotheek IJmond Noord heeft samenwerking onderzocht met de bibliotheken in Heiloo en Castricum, maar dit leverde eveneens geen resultaten op. Samenwerking blijft mensenwerk. Bibliotheken zien zichzelf vooral als lokale instellingen: dicht bij de burger. Dat betekent dat de doelgroep van de bibliotheek in principe niet in de regio zit, maar op het lokale niveau. Samenwerking zit dus vooral in de BackOffice die wel bijdraagt aan een betere dienstverlening. Zo wordt door de Bibliotheek IJmond Noord marketing kennis ingehuurd. Een samenwerking met Bibliotheek Velsen ligt daarbij zeer voor de hand en is al gestart. Samenwerking tussen bibliotheken en andere organisaties op het lokale niveau ligt zeer verschillend. In Velsen hebben vier kunst- en cultuurinstellingen (Kunstencentrum, Stadsschouwburg, Witte Theater en Bibliotheek) een gezamenlijke visie neergelegd hoe zij hun gezamenlijke toekomst zien in Velsen. Eind juni 2012 is daarvoor een intentieverklaring getekend en hebben zij hun visie gepresenteerd. Deze visie sluit aan bij het beleid van de gemeente Velsen die in haar visie 2025: Wonen en Werken in Kennisrijk Velsen kiest voor een toekomst waarbij een sterke culturele infrastructuur van essentieel belang is. De vier organisaties starten dit jaar al met samenwerking op concrete uitvoeringstaken als ICT, financiën, marketing en educatie. Er komt o.a. een Webportal voor alle culturele activiteiten in Velsen. Hierop is niet alleen informatie verkrijgbaar, maar kunnen ook kaartjes worden gekocht. Daarnaast komt er ook een fysiek informatiepunt in de bibliotheek in Velsen en IJmond Noord onder de naam van Uit in IJmond. In de centrale bibliotheek in IJmuiden komt een loket waar de burgers allerhande informatie kunnen krijgen: over cultuur, erfgoed, amateurkunst, sport, toerisme, recreatie, zorg of welzijn. 9

Fig. 3 5 vestigingen 2 bibliotheekorganisaties Samenwerkingsmogelijkheden op backoffice terrein De bibliotheek IJmond Noord werkt met zeer veel organisaties samen. Het zijn met name organisaties die bijdragen aan de inhoudelijke doelstellingen van de bibliotheek, bijvoorbeeld organisaties op het gebied van gezondheidszorg die lezingen verzorgen in de bibliotheek of verzorgingshuizen waar vrijwilligers boeken langs brengen. Samenwerking vindt voornamelijk activiteit/dienstgericht plaats. De bibliotheek in Beverwijk werkt samen met het Kennemer Theater en het Centrum voor de Kunsten met wie het de voordeur deelt. Participatie in het Young Art Festival ligt niet zo voor de hand omdat de bibliotheek nooit een eigen muziekcollectie heeft gehad. Maar het organiseert wel samen met het Kennemer Theater literaire lezingen en werkt verder gezamenlijk met de twee andere instellingen aan verschillende activiteiten zoals de Kinderboekenweek en BuK voorleesdagen. In het KV plus onderzoek dat in 2010 heeft plaatsgevonden kwam naar voren dat vergaande samenwerking (ook in backoffice) tussen de bibliotheek en het Kennemer Theater geen efficiency voordelen oplevert. 10

Musea in de IJmondgemeenten De IJmondgemeenten hebben vier musea, te weten in de gemeente Velsen en Beverwijk: Pieter Vermeulen Museum, Zee- en Havenmuseum, Bunkermuseum en Museum Kennemerland. De musea hebben ieder een eigen profiel en kennen geen of nauwelijks overlap in collecties. De aandachtsgebieden zijn cultuurhistorisch (Museum Kennemerland), natuur en milieu (Pieter Vermeulen Museum), tweede wereldoorlog (Bunkermuseum) en bedrijfstechnisch (Zee- en Havenmuseum). Organisatie De musea zijn met uitzondering van het Pieter Vermeulen Museum vrijwilligersorganisaties, een vrijwillig meewerkend bestuur en een grote groep vrijwilligers. Ook het Pieter Vermeulen Museum werkt naast de 2.8 fte betaald personeel met veel vrijwilligers. Voor alle musea geldt dat zonder de inzet van vrijwilligers, op alle terreinen van het museale bedrijf, het museum niet kan functioneren. De musea lopen voor een deel tegen vergelijkbare problemen op, zoals de behoefte aan professionalisering op het gebied van communicatiemarketing, educatie, financiële bedrijfsvoering, continuïteit in personeel/vrijwilligers en bestuur. Maar ook hoe zorg je dat je als museum aantrekkelijk blijft voor het publiek en beantwoordt aan de eisen die museumbezoekers in deze tijd stellen aan een museum. Samenwerking De musea werken samen, hebben contacten met vakmusea in Nederland. Dit is niet gebonden aan de regio. De samenwerking tussen de musea in de regio van de IJmondgemeenten is beperkt en adhoc matig. Er zijn initiatieven geweest in de gemeente Velsen zoals de Cultuurnacht en een museumdag maar deze zijn nu gestopt. Er zijn plannen om de museumdag weer op te pakken. De behoefte en noodzaak om samen te werken, ervaringen uit te wisselen en gezamenlijk meer te bereiken is wel degelijk aanwezig, maar vindt nu beperkt plaats. Heel af en toe spreken de musea in Velsen elkaar en wisselen dan informatie uit. Er is draagvlak aanwezig om meer met de musea samen te werken maar wel gekoppeld aan duidelijke doelstellingen die meerwaarde oplevert voor alle partners. Belangrijk daarvoor is dat de musea elkaar ontmoeten en van elkaar op de hoogte zijn op welke terreinen samenwerking zinvol is en hoe dit georganiseerd kan worden. Samenwerking wordt vooral het meest effectief gezien als dit met gelijksoortige instellingen wordt georganiseerd. Uiteraard kan samenwerking en uitwisseling op andere terreinen wel interessant zijn op het brede terrein van cultuur, bijvoorbeeld op het gebied van uitgaansinformatie. De samenwerking met andere instellingen bijvoorbeeld op het gebied van toerisme zijn beperkt, terwijl daar vanuit bepaalde musea duidelijke linken te leggen valt. Bijvoorbeeld vanuit het Bunkermuseum vindt er, afgezien van de folders in de hotels, geen samenwerking plaats met de ondernemers in IJmuiden aan Zee. De gemeente Velsen heeft in een kustvisie IJmuiden het voornemen uitgesproken om een nieuwe museale voorziening te creëren bij het Kennemermeer in IJmuiden, waar ook toeristische ondernemers deel van uit kunnen maken. Projectbureau Leisure Result heeft in opdracht van de gemeente Velsen de mogelijkheden onderzocht van een nieuwe museale voorziening/bezoekers centrum voor het Pieter Vermeulen Museum bij het binnenmeer. Ook het Bunkermuseum en het Zee- en Havenmuseum zien de voordelen van een bundeling van het museale verhaal en presentatie op een plek. De meningen zijn wel verdeeld als het gaat om op welke wijze dit gerealiseerd zou moeten worden. 11

Fig. 4 Kansen voor samenwerking in Velsen op gezamenlijke museale presentatie. 12

Kansen Kansen regionale samenwerking Centra voor de Kunsten Het Centrum voor de kunsten in Beverwijk en het Kunstencentrum in Velsen maken een vergelijkbaar proces door van een verbreding van hun aanbod naar meerdere disciplines en van een aanbodsgerichte naar een vraaggerichte organisatiestructuur. Uitwisseling van informatie en ervaringen hierover is een logische stap. Toch kennen beide instellingen elkaar niet. Gedwongen samenwerken zal niet werken geven beide instellingen aan maar zij zien wel het nut in van afstemming, kennisdeling en bij de buren kijken naar mogelijke oplossingen. De instellingen hebben hiervoor wel een duwtje nodig en daarin zouden de gemeenten een rol kunnen spelen. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) rapporteert in een publicatie uit 2010 dat ongeveer de helft van de Nederlanders enige vorm van kunst beoefent in de vrije tijd. Het SCP ziet geen redenen om te verwachten dat dit af zal nemen. Wel veranderen de behoeften van de deelnemers, men neigt ertoe meer projectmatig en al zappend kunst te beoefenen in plaats van langdurig voor een discipline te kiezen. Om hierop goed in te kunnen spelen is inzet op marketing noodzakelijk. Ook hierin zien de instellingen een kans op samenwerking. Door de recente gelijkschakeling van de publieksprijzen voor het aanbod is de markt nu open voor elke bewoner van de IJmond. Behalve marketingactiviteiten gericht op het aanbod van de instellingen middels reclame uitingen, wervingscampagnes, brochures enzovoorts is het voor de instellingen juist interessant om zich gezamenlijk te richten op activiteiten die de vraag onderzoeken. Hierbij kan men dan denken aan klanttevredenheidsonderzoek, evaluaties, marktonderzoek (ook onder niet-klanten). Uitkomsten hieruit kunnen richting geven aan het transitieproces waarin de instellingen zich bevinden en leiden tot de ontwikkeling van nieuwe producten. Samenwerking op dit terrein kan leiden tot meer efficiëntie en op termijn tot een steeds groter kostendekkend en vraaggericht aanbod en bereik van meerdere doelgroepen. Wellicht is het interessant voor de Muziekschool in Heemskerk om zich bij deze ontwikkelingen aan te sluiten juist vanwege hun specialisatie in muziek. Kansen regionale samenwerking Cultuureducatie in het onderwijs Regionale samenwerking op het gebied van cultuureducatie in het onderwijs is na het wegvallen van het Platform niet aan de orde. Elke gemeente heeft besloten binnen de eigen gemeentegrenzen cultuureducatie te organiseren. Voor de nieuwe landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit waaraan de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk deelnemen betekent dit ook drie afzonderlijke plannen. Uitwisseling over de uitvoering van de activiteiten biedt kansen. Overigens zal de gemeente Velsen nog niet in het eerste jaar deelnemen. Het reguliere onderwijs is in steeds toenemende mate een klant of samenwerkingspartner voor de centra voor de kunsten. Hiervoor is afstemming op het juiste niveau nodig. De gemeenten formuleren over het algemeen hun beleid op het gebied van cultuureducatie afzonderlijk van hun ambities op het gebied van onderwijs. Hier ligt een kans voor betere afstemming tussen beide beleidsterreinen. In de rol van de gemeente als opdrachtgever kan men daardoor streven naar meer samenhang tussen het aanbod van de centra voor de kunsten en de vraag van het onderwijs. Dit ondersteunt het transitieproces van de instellingen naar vraaggericht werken. Kansen regionale samenwerking Podiumkunsten Door de verschillende herkomst van het publiek van de theaters in de IJmond zijn zij geen natuurlijke partners van elkaar. Samenwerking met theaters buiten de regio ligt meer voor de hand. Verregaande samenwerking binnen de regio heeft vanuit de instellingen nu geen prioriteit. De aanbeveling van BMC 5 om te komen tot één theaterfunctie in de regio wordt gevoeld als een stap te ver. Bij de podia is grote behoefte aan een regionale visie op cultuur van de gezamenlijke gemeentebesturen. Bevordering van de publieksparticipatie is een van de moeilijkste vraagstukken op het gebied van kunst en cultuur. Het zoveel mogelijk toegankelijk maken en laagdrempelig houden is belangrijk bij het organiseren van evenementen of culturele producties. Grote 5 BMC Op weg naar verdere verzakelijking, het toekomstperspectief voor de theaterfunctie in Beverwijk 13

evenementen worden niet alleen door de eigen bewoners bezocht maar ook door inwoners uit de omliggende gemeenten. Regionale evenementen leveren een belangrijke bijdrage om het publieksbereik te vergroten. Zo wordt als het ware de cultuur naar de mensen gebracht. Hier weten de gemeenten elkaar te vinden. Voorbeelden van regionale manifestaties waar de gemeenten gezamenlijk een financiële bijdrage aan leveren zijn IJmond Popprijs, Young Art Festival en Zomerpodium. De meeste evenementen vinden in het voorjaar en de zomer plaats. Kansen liggen er om een gezamenlijke agenda voor evenementen op te stellen zodat er meer spreiding is. Overleg over afstemming in programmering en marketing achten zij wel zinvol op kortere termijn. En een concrete start van regionale samenwerking kan gevonden worden in het opstellen van een pool met technische medewerkers die gedetacheerd kunnen worden bij de verschillende theaters. Om tot een toekomstbestendige infrastructuur te komen voor de podiumkunsten binnen de IJmond moet dit ook gezien worden in perspectief met de theaters van de omliggende grote steden. Kansen regionale samenwerking Bibliotheken De twee bibliotheekorganisaties zijn zich bewust dat samenwerking tussen beide organisaties van belang is om de dienstverlening voor haar klanten te verbeteren. Hiervoor zijn reeds een aantal initiatieven genomen. Ook de werving van nieuwe leden van de bibliotheken is een belangrijk streven om draagvlak voor de bijdragen van de gemeenten te kunnen blijven garanderen. In de zogenaamde landelijke bibliotheekmonitor, die door het sectorinstituut openbare bibliotheken wordt gepubliceerd, zijn kengetallen en trends van de bibliotheeksector opgenomen. Er is een tendens gaande dat er hoogwaardige centrale bibliotheken ontstaan, waarbij het aantal vestigingen in een gemeente terug gebracht wordt. Tevens worden er nieuwe concepten ontwikkeld waarbij zogenaamde geïntegreerde bibliotheken ontstaan met zowel fysieke als digitale diensten. Deze trend zien wij ook in de IJmondgemeenten terug, zowel in Velsen als in Heemskerk zijn grote nieuwe bibliotheken ontstaan en zijn het aantal vestigingen teruggebracht. Bibliotheken functioneren als maatschappelijk relevante organisaties, die als ontmoetingsplek, huiskamer en studeerkamer van de samenleving een belangrijke plek innemen in de lokale gemeenschap. Bibliotheken zijn onafhankelijke instituten die mensen helpen bij de selectie van betrouwbare en betekenisvolle informatie. Het zijn kenniscentra voor lezen en literatuur, de lokale poort naar kennis. De ontwikkeling tot basisbibliotheek met deze maatschappelijke rol en kerntaken sluit aan bij de landelijke ontwikkelingen van bibliotheekvernieuwing. Bibliotheken zijn vooral lokaal functionerende organisaties. Bezoekers gaan in de nabijheid van hun woonomgeving naar de bibliotheek en zullen nauwelijks fysiek gebruik maken van een bibliotheek in een andere gemeente in de regio. De voordelen van samenwerking in de regio bevinden zich daardoor met name in de backoffice die zich vertaalt naar de klant toe in bijvoorbeeld een ruimer boekaanbod, vernieuwingen in de ICT, gedeeld activiteitenprogramma, gezamenlijke communicatie- en marketinginzet etc. De toenemende digitalisering en de vraag naar e-books schept voor de bibliotheken nieuwe mogelijkheden. In de toekomst zou voorstelbaar zijn dat de twee bibliotheekorganisaties fuseren om uit de samenwerking nog meer efficiencywinst te behalen. Een voorbeeld in Noord-Holland is de bibliotheekorganisatie Kennemerwaard, een organisatie van 14 aangesloten bibliotheken, waarbij door samenvoeging van expertise en door schaalvergroting een gezamenlijke backoffice is ontstaan, maar met frontoffices die zijn afgestemd op de lokale wensen. De beslissing om tot een mogelijke fusie te komen tussen de bibliotheekorganisaties is vooral een politieke keuze. Per 1 januari 2013 is de bibliotheek Velsen verzelfstandigd. De herijking van het rijksbeleid kan leiden tot verdere samenwerking en schaalvergroting. 14

Kansen regionale samenwerking Musea De vier musea in de regio vertellen en presenteren ieder een deel van het verhaal van het IJmondgebied op het gebied van cultuurhistorie, natuur en landschap, de zee- en havenindustrie en de tweede wereldoorlog. Met het Hoogovenmuseum is niet gesproken aangezien de gemeente daar geen subsidierelatie mee heeft. Op de lange termijn liggen de kansen voor samenwerking met name in de bundeling van museale presentaties in IJmuiden. De uitdaging ligt hier om te komen tot een dynamisch en voor verschillende doelgroepen, zoals toeristen en het onderwijs, aantrekkelijke plek als startpunt voor het verkennen van het omliggende gebied van IJmuiden en de regio. Aangezien dit met name de musea in de gemeente Velsen betreft liggen de initiatieven hiervoor op het lokale niveau. Museum Kennemerland zou met delen van de collectie (zoals het Velser aardewerk) kunnen aansluiten op deze presentatie en waar zinvol deelcollecties in bruikleen kunnen geven. De grote uitdaging op de korte termijn ligt vooral in de professionalisering van de (vrijwilligers) organisaties. De musea kampen voor een deel met dezelfde problemen. Behoefte aan scholing en afstemming op het gebied van onder andere communicatie/marketing, educatie, financiële bedrijfsvoering, presentatie, personeelsbeleid. Te denken valt aan een aantal trainingen op de verschillende gebieden die door de medewerkers van de musea gezamenlijk wordt gevolgd en waarbij gedurende deze trainingen kan worden verkend waar de mogelijkheden van samenwerking en versterking liggen tussen de musea. De gemeenten Beverwijk en Velsen (waar de musea gehuisvest zijn) kunnen dit gezamenlijk financieel faciliteren en stimuleren. Het Mondriaan Fonds heeft een stimuleringsregeling beschikbaar waarin 50% van de kosten van scholing van vrijwilligersorganisaties worden vergoed. Daarnaast wordt geadviseerd om te investeren in een netwerk van de vier musea (met mogelijk aansluiting van het Hoogovenmuseum) dat gezamenlijk een aantal projecten ontwikkelt op het gebied van arrangementen (onder andere met andere relevante organisaties), een gezamenlijke en afgestemde communicatie, pakket voor het onderwijs, afstemming openingstijden etc. 15

Conclusies en aanbevelingen De stip op de horizon In de toekomst is er voor de IJmondregio een gezamenlijke beleidsvisie geformuleerd én gezamenlijk gefinancierd cultuurbeleid. Uitgangspunt voor de inrichting van de culturele infrastructuur is een stadsregio met ruim 150.000 inwoners. De specifieke kenmerken van de regio zoals hiervoor geschetst vraagt om duidelijke keuzes zodat de regio concurrerend kan zijn met de omliggende grote steden. De huidige gemeentegrenzen kunnen hierbij niet leidend zijn. De kracht van cultuur wordt ingezet op diverse maatschappelijke terreinen; een brede groep inwoners participeert middels activiteiten in hun directe omgeving, verzorgd door een centrale bibliotheekorganisatie en een (dependance van het) centrum voor de kunsten. Een breed en hoogstaand podiumaanbod draagt bij aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor zowel bewoners als bedrijven. Een museumcluster in IJmuiden vertelt het verhaal van de regio en richt zich daarbij ook op een (inter)nationaal publiek. Een groot gezamenlijk regionaal cultuurbeleid is echter nu nog een stap te ver. Voor de nabije toekomst zijn er wel kansen om door het nemen van kleine stapjes er voor te zorgen dat instellingen en personen elkaar beter leren kennen en van elkaar leren. Daarmee worden tevens de mogelijkheden voor toekomstige regionale samenwerking vergroot. De vijf hieronder genoemde aanbevelingen zijn daarvan het meest kansrijk. Stappen naar de stip op de horizon 1. Stimuleer en faciliteer lokale culturele platforms In de gesprekken met de culturele instellingen is concreet gevraagd naar de kansen voor lokale en regionale samenwerking van de culturele instellingen. In Velsen hebben de Bibliotheek Velsen, de Stadsschouwburg, het Kunstencentrum en het Witte Theater een visie ontwikkeld op de samenwerking op het gebied van cultuur onder de titel Samenwerking Cultuur in Kennisrijk Velsen, 2012-2025. Vervolgens is een intentieverklaring ondertekend door de vier instellingen om concreet te onderzoeken hoe deze samenwerking gestalte kan krijgen. Gedacht wordt aan samenwerking op onderdelen als marketing, ICT en financiën. Maar op langere termijn kan ook gedacht worden aan een bestuurlijke integratie. In het visiestuk en ook uit de gesprekken is gebleken dat vanuit deze vier instellingen (Cultuurkoepel Velsen) ook andere instellingen, zoals musea kunnen aansluiten om op bepaalde gebieden af te stemmen en samen te werken. Deze cultuurkoepel kan in Velsen uitstekend de functie van lokaal Platform voor de culturele instellingen vervullen. Het kan daarmee de samenhang binnen het culturele veld realiseren en samenwerkingsvormen uitbouwen en verstevigen. De gemeente kan hierbij een stimulerende en faciliterende rol hebben. Ook in Beverwijk is het belang van een cultuurplatform bevestigd. De kansen liggen ook hier vooral op het lokale niveau. Binnen Beverwijk uit de kunst vinden de instellingen elkaar. Culturele instellingen in Beverwijk zijn met name de bibliotheek, theater, Centrum voor de Kunsten, museum, historische vereniging, kunstcommissie. Een concrete aanleiding zoals Heemskerk 950 jaar kan een prima start zijn van een cultureel platform in de gemeente Heemskerk. Elkaar informeren, afstemmen en komen tot nieuwe mogelijkheden van samenwerking en de ontwikkeling van nieuwe activiteiten zijn de belangrijkste uitgangspunten voor een platform of netwerk op lokaal niveau. Een breed regionaal cultureel platform lijkt door alle partijen weinig kans van slagen te hebben en wordt door zijn omvang niet realistisch geacht. Begin vooral op het lokale niveau. Daar is nog veel winst te behalen! 16

2. Stimuleer de ontwikkeling van regionale samenwerking waar het kan. De centra voor de kunsten maken een belangrijke ontwikkeling door die zich leent voor meer samenwerking en uitwisseling dan nu het geval is. De deelname aan de landelijke regeling Cultuureducatie met kwaliteit kan daarvoor een aanleiding zijn. Ondersteun de bibliotheken bij verdere samenwerking en stimuleer de musea tot samenwerking. Draag zorg voor een snelle besluitvorming in dit soort trajecten en een afstemming tussen ambtenaren van de verschillende gemeenten. Er is een aantal hulpmiddelen beschikbaar die gemeenten ondersteunen bij het formuleren van beleid en het bepalen van de gewenste infrastructuur. Dit zijn het Ringmodel culturele voorzieningen van VNG, de Regiofoto van de Atlas voor Gemeenten, de Cultuurnavigator van Cultuurcompagnie Noord-Holland. De VNG hanteert een ringmodel van culturele infrastructuur van gemeenten op basis van het aantal inwoners De Atlas voor gemeenten heeft de zogenaamde Regiofoto ontwikkeld. De Regiofoto brengt alle functionele afhankelijkheidsrelaties in kaart, en laat zien met welke andere gemeenten het beste samengewerkt kan worden. Wat zijn voor het beleidsterrein cultuur (en aanverwante beleidsterreinen als economie/toerisme en ruimtelijke ontwikkeling) de logische samenwerkingspartners? De cultuurnavigator is een digitale omgeving waarin Noord-Hollandse gemeenten beleidskeuzes voorgelegd krijgen en stapsgewijs door de culturele infrastructuur worden geleid. Zie voor een toelichting bijlage 2 en 3. 3. Leg meer verbindingen tussen kunst en cultuur en andere sectoren binnen de gemeente zoals economie, ruimtelijke ordening, onderwijs of toerisme waar dit nog niet gebeurt. Kunst en cultuur heeft een direct maatschappelijk belang. Het draagt bij aan de participatie van bewoners en verhoogt de leefbaarheid van de woonomgeving ook als bewoners niet direct gebruik maken van de voorzieningen. Kunst en cultuur kan daarnaast ook andere beleidterreinen versterken zoals bijvoorbeeld toerisme. Neem afspraken hierover op in de prestatieafspraken met culturele instellingen waar dit nog niet gebeurt. 4. Faciliteer en stimuleer professionalisering van vrijwilligersorganisaties. Vrijwilligers in de culturele sector zijn onmisbaar. Als gemeenten kun je bijdragen aan de verdere professionalisering van deze organisaties door trainingen op verschillende gebieden te ondersteunen. Deze trainingen kunnen een opmaat zijn voor verdere samenwerking en afstemming. Ook het faciliteren van de instellingen in de organisatie van evenementen of in een goede bewegwijzering in de gemeente draagt bij aan een professionalisering van de instellingen. 5. Voor de podiumkunsten is samenwerking op het gebied van programmering en BackOffice nog een stap te ver maar er zijn wel mogelijkheden om een pool van technische medewerkers samen te stellen. Afstemming en overleg in de toekomst kan wel benoemd worden in de prestatieafspraken als wens van de gemeenten. Samenvatting actiepunten - Stimuleer lokale cultuurplatforms. - Neem regierol op bij uitwisseling van kennis en ervaringen bij de centra voor de kunsten. - Ondersteun bibliotheken bij verdergaande samenwerking - Stimuleer vrijwilligersbeleid en professionalisering bij musea. - Stimuleer theaters bij het opzetten van een pool van technische medewerkers. - Neem in de prestatieafspraken op dat de theaters in de toekomst verkennen hoe ze kunnen samenwerken op het gebied van programmering. 17

Bijlage 1 Gesprekspartners culturele instellingen IJmond Mw. D. Vollebrecht, directeur Centrum voor de kunsten Beverwijk Dhr. F. Knijn, directeur Centrum voor de kunsten en Cultuurbrigade, Heemskerk Dhr. J. Bron, directeur Kunstencentrum Velsen Dhr. T. van Son, voorzitter bestuur Dorpshuis de Zwaan (telefonisch) Mw. A. Heijne, bestuurslid Stichting de Nieuwe Kuil (telefonisch) Dhr. A. Kersten, directeur Kennemer Theater Beverwijk Dhr. J. Bron, directeur Stadsschouwburg Velsen Dirk van Zonderen, directeur van Witte Theater IJmuiden Dhr. M. Mewe, directeur Bibliotheek Velsen Mw. C. Visser, directeur Bibliotheek IJmond Noord Mw. A. Zwart, voorzitter bestuur van Zee- en Havenmuseum IJmuiden Dhr. J. Waijenberg, voorzitter bestuur en Mw. H. Brouwer, educatief beleidsmedewerker van Pieter Vermeulenmuseum Driehuis Mw. C. van Santen, secretaris bestuur van Museum Kennemerland, Beverwijk Mw. H van der Woude en Dhr. L. de Vries bestuursleden van Bunkermuseum IJmuiden Gesprekspartners besturen gemeenten Dhr. W.E. Westerman, wethouder cultuur Velsen Dhr. H. Erol, wethouder cultuur Beverwijk Dhr. O. Wagner, wethouder cultuur Heemskerk Dhr. A. Sely, wethouder cultuur Uitgeest 18

19

Bijlage 3 Het ringenmodel Het cultuurbeleid van gemeenten is grofweg in te delen in drie categorieën (gemeenten met inwoners tot 30.000, gemeenten met inwoners tot 90.000 en gemeenten met meer dan 90.000 inwoners). Binnen deze categorieën laten gemeenten sterke overeenkomsten zien in hun beleid. De VNG hanteert een ringmodel van culturele infrastructuur van gemeenten op basis van het aantal inwoners. De binnenste ring is voor gemeenten tot 30.000 inwoners. Dit wordt wel de harde kern genoemd. Deze harde kern van het gemeentelijk cultuurbeleid is in alle gemeenten aanwezig, maar vormt voor kleinere gemeenten de hoofdschotel van het cultuurbeleid. De harde kern bestaat uit de vormgeving van de openbare ruimte, de monumentenzorg, archiefwerk, bibliotheek, lokale radio, cultuureducatie, festivals en amateurkunst. Er lijkt een duidelijke behoefte te bestaan om het ringmodel te vertalen van het lokale niveau naar een regionale schaal. Deze vertaalslag is echter nog niet ingezet. Het IJmondgebied met de vier gemeenten kan echter worden gezien als een verstedelijkt gebied waarbij je de benodigde culturele infrastructuur van meer dan 90.000 inwoners (de buitenste ring) als uitgangspunt hanteert. Het is een basis en uitgangspunt om op regionale schaal over het voorzieningenniveau van een gebied na te denken en prioriteiten te benoemen. De regiofoto De Atlas voor gemeenten heeft de zogenaamde Regiofoto ontwikkeld. De Regiofoto brengt alle functionele afhankelijkheidsrelaties in kaart, en laat zien met welke andere gemeenten het beste samengewerkt kan worden. Wat zijn voor het beleidsterrein cultuur (en aanverwante beleidsterreinen als economie/toerisme en ruimtelijke ontwikkeling) de logische samenwerkingspartners? In het Jaarboek 2012 van de Atlas voor gemeenten is het concept Regiofoto uitgewerkt voor de regio Zwolle. Kenmerkend voor het gebied van Zwolle is dat je kunt spreken van een stad (Zwolle) met het ommeland. Een duidelijke relatie tussen stad en platteland, waarbij de het ommeland gebruik maakt van allerlei voorzieningen in de stad en de stad gebruik maakt van de omgeving voor onder meer de woningmarkt en recreatie. De Regiofoto wordt samengesteld (evenals andere producten van de Atlas voor gemeenten zoals de Cultuurkaart) op basis van de unieke gegevens uit de databank van Nederlandse buurten, wijken, gemeenten en regio s. Kenmerkend voor het IJmondgebied, zoals ook in de inleiding omschreven, is een verstedelijkt gebied dat ingeklemd ligt tussen de steden Haarlem, Alkmaar en Amsterdam en deel uitmaakt van de Metropoolregio Amsterdam. Regionale samenwerking op het gebied van cultuur kan niet worden geanalyseerd zonder dit omliggende gebied erbij te betrekken. Uit de gesprekken met zowel culturele instellingen als met de bestuurders van de gemeenten is duidelijk geworden dat samenwerkingsverbanden over de IJmondgemeente grenzen heen gaan. Ook de inwoners van het IJmondgebied (de gebruikers van het culturele aanbod) zoeken naar het product wat het beste bij hen past. En door de relatief korte reisafstanden vanuit het gebied naar de drie genoemde steden zal de cultuurconsument die tot de reguliere bezoeker kan worden gerekend gemakkelijk gebruik maken van het grote culturele aanbod in deze steden. Willen de IJmondgemeenten ook andere doelgroepen laten participeren in cultuur (zoals theater) dan zal de voorziening in het gebied zelf beschikbaar moeten blijven. De Cultuurnavigator Een instrument dat een belangrijke bijdrage kan leveren aan afstemming van het cultuurbeleid van de IJmondgemeenten is de Cultuurnavigator. De cultuurnavigator is een digitale omgeving waarin Noord-Hollandse gemeenten beleidskeuzes voorgelegd krijgen en stapsgewijs door de culturele infrastructuur worden geleid. Het eindresultaat is een visueel aansprekende presentatie van de gemeentelijke of regionale visie op cultuureducatie en de rol in de culturele infrastructuur op een website. De Cultuurnavigator geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens over cultuur(educatie)beleid van gemeenten in Noord- Holland. Hierin worden ook regionale samenwerkingsverbanden in beeld gebracht. De Cultuurnavigator zal de komende tijd ook voor andere sectoren van het cultuurbeleid aangepast worden 20