De Salesiaanse familie bestaat uit ongeveer zeventig mensen, die via kringen in vriendschap verbonden zijn met de Oblaten van Sint Franciscus van Sales (osfs) en regelmatig samenkomen rond de Salesiaanse spiritualiteit aan de hand van geschriften van Franciscus van Sales. 'De deugd in het midden'... op de familiedag van zaterdag 13 mei 2017 Verslagen over Salesiaanse familiedagen zijn zonder uitzondering lofzangen op de gezelligheid, het warme samenzijn, de vriendschap, de oprechte onderlinge belangstelling, de ontspannen sfeer... kortom alle goede dingen en 'deugden' die de zaal van Salesianum vullen als de Salesiaanse familie daar samenkomt. We mogen het steeds weer als geschenk aannemen: het welgemeend welkom bij de deur door de kring die de huishoudelijke zorg op zich genomen heeft, (vandaag kring Eemnes 2, waarvoor dank!), het mooie persoonlijke naamkaartje dat je overhandigd wordt bij binnenkomst, de uitgebreide begroetingsronde door de zaal vol bekenden (en soms een minder bekende of een welkom nieuw lid), een kopje koffie met iets lekkers erbij (deze keer Limburgse vlaai van Judith die 50 jaar geworden is, proficiat!), geanimeerd bijpraten met de tafelgenoten bij wie je spontaan terechtkomt..., tot Kees Jongeneelen op het afgesproken tijdstip om stilte vraagt en aankondigt dat het klokje van gehoorzaamheid weer roept en we de tijd weer hard nodig zullen hebben voor het perfect voorbereide en prachtig verzorgde dagprogramma. Heel veel dank hiervoor aan Jack en Wies de Groot en Marus en Igna Tijssen. Vandaag staan de deugden centraal. Deugden die Frans van Sales uitgebreid beschrijft en aanprijst. Het gaat om goede geestelijke karaktertrekken en houdingen en aandachtspunten die onszelf en onze omgeving gelukkig maken als we er goed mee weten om te 10
gaan. Niet altijd gemakkelijk, soms zelfs bijna onmogelijk of moeilijk te begrijpen, maar wel door iedereen toegejuicht en serieus nagestreefd, zoals door de dag heen overal te beluisteren is. Een van de meest aansprekende, voor iedereen herkenbare en vaak moeilijke deugd is het geduld. Een schone zaak! Het geduld zal vandaag de meeste aandacht krijgen. Kees opent met een Chinees sprookje over een boer die in een nacht al zijn rijstplantjes één voor één twee centimeter omhoogtrekt om ze 'een flinke groeischeut' te geven. Het resultaat is een akker vol dode plantjes... Een duidelijk voorbeeld van wat ongeduld teweeg kan brengen. Een leuk verpakte, maar serieuze waarschuwing tegen ongeduld en een mooie inleiding op deze dag. Bij binnenkomst zijn we ingedeeld in vier groepen, waarmee we vier verschillende activiteiten gaan doorlopen, verspreid over de dag en onderbroken door een gezellige en smakelijke lunch. De vier activiteiten zijn: 'Like' Frans, Meditatie, het Deugdenspel en een Kringgesprek. Activiteit A: 'Like' Frans We kennen allemaal het begrip 'liken' en het icoontje dat hiervoor staat. Duim omhoog! Daarmee geef je aan dat je iets leuk vindt, dat je het ergens mee eens bent. Aan de muur in de zaal hangen tien tekstregels die uit boeken en geschriften van Franciscus van Sales geplukt zijn. Iedere deelnemer mag drie uitspraken 'liken' door er een briefje op te plakken, eventueel voorzien van een sleutelwoord of een toevoegende opmerking. Bij de bespreking van de meest gekozen teksten komt weer eens duidelijk naar voren dat Frans van Sales ons regelmatig uitdaagt om te zoeken naar de middenweg. Probeer alles te nuanceren. Té is altijd fout, ook in de ogen van anderen. Niet te bang zijn en te weinig doen, maar ook niet overdrijven, 'uitsloverig' zijn. De meest gekozen tekst luidt: 'Een wezenlijk deel van de liefde is het verdragen van de gebreken van anderen'. In de hieraan toegevoegde opmerkingen lezen we over de acceptatie van de ander in al zijn/haar (on)mogelijkheden, geduld hebben met iedereen... Het is een uitdaging voor ons allemaal, elke dag weer. Er zijn zoals altijd ook wel teksten die onbegrip of zelfs weerstand oproepen. Ook daarover wordt serieus en met onderling begrip gesproken. Activiteit B: Meditatie We maken het stil in de kleine kapel van Salesianum. Een stilteruimte als een kleine oase. En dan geven we ons over aan een meditatieoefening van Frans van Sales, opgetekend in het 11
boek 'Heilige aandacht' van Francien van de Beek in eigentijdse taal. Stilte en aandacht brengen de mens weer terug naar zichzelf, naar God, naar de vrede in het hart. Wij reiken nog een stapje dieper: we zoeken de Heilige aandacht: aandacht voor het onnoembare, het eeuwige, God, liefde, licht, iets dat groter is dan wij zelf. We bekijken een filmpje van 10 minuten dat de gekozen meditatie ondersteunt. Eerst even tekst, beeld en muziek en dan 7 minuten stilte, afgesloten door opnieuw muziek en een afsluitende tekst die in beeld verschijnt. In de stilte vormen zich bij de aanwezigen persoonlijke gedachten en gevoelens rondom het aangeboden onderwerp. Na afloop verzamelt iedere deelnemer een 'geestelijke ruiker' als persoonlijke reflectie op deze meditatie. Een gedachte of gevoel om 'mee te nemen' en dicht bij ons te houden voor de rest van deze dag en wellicht ook nog enkele dagen erna, thuis, in het gewone dagelijkse leven. Wie weet, kan het ons nog een poosje sterken en inspireren. We delen onze gedachten en gevoelens met elkaar in verbondenheid en vertrouwen. Activiteit C: Deugdenspel Een kaartspel, bestaande uit 'deugdenkaarten', waar ook mee gekwartet zou kunnen worden, ontworpen en gemaakt door Jack de Groot. Iedereen is vol lof over de prachtige vormgeving. Jack de Groot Wij gaan niet kwartetten vandaag, maar gebruiken de kaarten als hulpmiddel om tot een gesprek te komen over deugden. Deugden helpen ons, als we ze voldoende beheersen, om te kiezen voor het 12
'juiste midden'. Voorbeeld: wie moedig is, is niet óvermoedig en ook niet laf. Verstandige moed ligt in het juiste midden, zoals ook besproken bij activiteit A. We moeten altijd zoeken naar de middenweg, nuanceren, verstandig kiezen. Zoals reeds gezegd: té is altijd fout, naar beide kanten, te veel of te weinig. Als je vaak het goede doet ontwikkel je een deugdzaam leven. De deugden kunnen verdeeld worden in verschillende categorieën. Er zijn kardinale en Goddelijke deugden, deugden van de geest, grote en kleine deugden... Alle categorieën zijn vertegenwoordigd in de kaarten en per soort gegroepeerd. Vandaag kiest ieder uit de kaarten de meest- en de minst aansprekende deugd voor hem/haar persoonlijk. De gekozen kaarten worden samen besproken. Grappig, wat door de een gekozen is als de meest aansprekende deugd kan voor een ander de minst aansprekende zijn. Iedereen heeft een heel eigen kijk op de begrippen die voorbij komen, samenhangend met aard en karakter van de betrokkene. Verrassend en leerzaam. Bij het zoeken naar de minst aansprekende deugd wordt door enkelen ook wel gekozen voor een 'leerpunt'. "Ik vind dit wel heel belangrijk, maar ik kan het niet, het past helemaal niet bij mij. Ik moet hier echt nog aan werken". Veel om bij stil te staan. Een bijzondere oefening. 13
Activiteit D: Kringgesprek Een vertrouwde activiteit voor alle aanwezigen. Dit doen we immers bij al onze Kringbijeenkomsten. Maar het leuke nu is dat de vertrouwde kringgenoten vervangen zijn door leden uit andere kringen. Dat geeft weer verrassende nieuwe situaties en inzichten. De thema's waar de gespreksleiders uit kunnen kiezen zijn: vriendschap, geduld en zachtmoedigheid. We lezen samen de gekozen tekst, hardop, om beurten, zoals gebruikelijk. Dan denken we even in stilte na over de gelezen woorden en we maken voor onszelf eventueel wat aantekeningen over de gedachten die bij ons boven komen. Daarna volgt het groepsgesprek, met aandacht en respect voor elkaars eigenheid, met ernst, humor en ontroering... Op weg naar een nóg deugdzamer leven. Viering We sluiten deze mooie dag af met een eucharistieviering, waarin Kees voorgaat. Ook de viering staat in het teken van de deugden, met name het geduld. Kijk naar buiten, zegt Kees. Alles staat in knop of is al uitgelopen. Er wordt al flink gemaaid overal. Ons geduld en het geduld van de boeren wordt beloond. De natuur leeft, groeit en bloeit. Wij vragen God in deze viering dat Zijn woord mag groeien en bloeien in ons hart, in ons leven. Kees verwijst nog eens naar het Chinese sprookje aan het begin van de dag. Hij zag overal glimlachjes van herkenning, zegt hij. Wij willen graag zo snel mogelijk resultaat zien. We leven in de tijd van de instantproducten. De mindere kwaliteit nemen we op de koop toe. We willen niet wachten, nergens op. Met een druk op de knop moet alles snel te regelen en te verkrijgen zijn. Maar er bestaat geen knop voor de oplossing van grotere en kleinere problemen in de wereld. Daar zullen we toch echt samen aan moeten werken, met geduld en volharding. We moeten leren om te wachten, leren om onszelf tijd te geven. Niet passief, met een gevoel van: laat Gods water maar over Gods akker lopen..., maar actief, uitzien naar... God verwacht geen direct resultaat. Hij wacht zoals een boer die goed zaad in zijn akker strooit en geduldig wacht tot dat zaad ontkiemt en begint te groeien, 'terwijl de boer slaapt'. Frans van Sales wil ons leren om geduld te hebben met onszelf. Dat hebben we vandaag verschillende keren en op allerlei manieren gehoord bij de bespreking van de deugden. Soms verliezen wij de moed. Maar als we volhouden komen we tot groei. De opdracht bij de verschillende activiteiten was steeds: schrijf op wat je hiervan mee wilt nemen. Schrijf het op, geef het een plaats, 14
zodat het bij je binnenkomt, zodat je er actief mee aan de slag kunt. Heb geduld met jezelf en met anderen. En vergis je niet: de vrucht ziet er heel anders uit dan het zaadje. Soms komt er iets heel anders uit dan je had verwacht. Maar dat is prima. Als het maar een goede vrucht wordt. Vergelijk het bijvoorbeeld met je eigen kinderen. Zij ontwikkelen zich op hun eigen manier, maar wel vanuit de kern die jij ze meegegeven hebt. Dat mag jou vertrouwen geven dat het goed komt. Erken dat zij zijn wie ze zijn en dat ze mogen en moeten worden wie ze mogen en moeten worden, in hun eigen tempo en op hun eigen manier. Ga maar rustig slapen. Het zaad ontkiemt vanzelf en zal vrucht voortbrengen. Kees sluit af met een verhaaltje van een Rabbi die een man een boom ziet zaaien. Het blijkt zaad voor een Johannesbroodboom te zijn, die pas over 70 jaar zal bloeien. Waarom plant je geen boom die eerder bloeit, zodat je er zelf nog plezier van zult hebben?, vraagt de Rabbi. De man antwoordt dat hij gegeten en genoten heeft van de Johannesbroodboom die zijn voorouders geplant hebben. Nu wil hij datzelfde doen voor zijn kinderen en kleinkinderen... Laten wij als Salesiaanse familie ook zulke bomen planten. Ietje Knaapen 15