Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Over de gevangenis De gevangenis van Beveren opende zijn deuren op 14 februari 2014 en is het resultaat van een publiek-private samenwerking. Het is een moderne versie van de klassieke stergevangenis. > blz. 2 Organisatie van de hulp- en dienstverlening Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in een gevangenis, is er nood aan een goede samenwerking en overlegstructuur. Het aanbod in de gevangenis is namelijk het resultaat van een netwerk van organisaties, met elk hun eigen expertise. Het decreet van 8 maart 2013 bepaalt mee de uitbouw van de overlegstructuur van dit netwerk. > blz. 3 De hulp- en dienstverlening De implementatie van hulp- en dienstverlening liep gelijk met de komst van gedetineerden. Per domein geven we een overzicht van het gerealiseerde aanbod en lichten we enkele specifieke initiatieven toe. > blz. 5 Vooruitblik op 2015 In 2015 werken we verder aan de uitvoering van het actieplan 2014-2015, wat een leidraad is voor de organisaties van de hulp- en diensterlening. Daarna zetten we verder in op bestaande en nieuwe samenwerkingen. > blz. 13 1 >>> > > > > > > Jaarverslag 2014
1. Over de gevangenis 1.1. Modern gebouw De nieuwe gevangenis van Beveren werd geopend op 14 februari 2014. De gevangenis maakt deel uit van het Masterplan Justitie 2008-2012-2016, dat voorziet in de bouw van nieuwe penitentiaire inrichtingen. De bouw van PI Beveren is het resultaat van een samenwerking met privéconsortium BAM PPP, zij zijn gedurende 25 jaar eigenaar van het gebouw en de aanwezige technische installaties. Naast de onderhoudswerken is de privépartner ook verantwoordelijk voor een aantal huishoudelijke taken zoals de catering en de wasserij. 2 De gevangenis bestaat uit 4 grote delen: het inkomgebouw, het dienstengebouw, het cellencomplex en het werkgebouw. Het cellencomplex bestaat uit vier vleugels rond een centrale toezichtskern of centrum. Er zijn cellen voor één of twee personen, die zijn uitgerust met eigen toilet en douche. Verder is elke cel uitgerust met PrisonCloud, dit is een dienstenplatform voor gedetineerden. Via PrisonCloud ontvangen zij informatie op cel over de gevangenis, haar werking, kunnen zij bellen op cel, producten bestellen via de kantine, films huren en een gesprek aanvragen met een bepaalde dienst. 1.2. Capaciteit en regime Er is plaats voor 312 mannelijke gedetineerden, waarvan 2/3 e veroordeelden en 1/3 e gedetineerden die zijn doorverwezen naar de bevoegde rechtbank voor hun vonnis. De eerste gedetineerden kwamen toe midden maart, waarna er een zeer gestage toename was. Pas begin 2015 zal de gevangenis op volle capaciteit draaien. Er is gekozen om te werken met een gedifferentieerd regime. Op vleugel A is een sectie voorzien voor gedetineerden die een veiligheidsrisico vormen of ongepast gedrag vertonen en daardoor een beperkter regime hebben. Nieuwe gedetineerden starten in vleugel B, waar zij onthaald en gescreend worden. Op vleugel C en D heerst een gestructureerd open regime. Dit betekent dat gedetineerden zich vrij kunnen verplaatsen op de vleugel tijdens bepaalde uren.
2. Organisatie van de hulp- en dienstverlening 2.1. Overlegstructuur Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenis vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan een goede samenwerking en overlegstructuur. Het decreet van 8 maart 2013 betreffende de organisatie van de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden bepaalt o.a. de oprichting van een beleidsteam en coördinatieteam. Beide teams bestaan uit diverse organisaties en samenwerkingspartners, elk met hun eigen expertise. Samen werken zij aan een eigen beleid op vlak van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Dit is uitgeschreven in een actieplan voor de periode 2014-2015. In dit actieplan wordt gefocust op drie pijlers: 1) voorzien van gepast onderwijsaanbod dat aan gedetineerden de mogelijkheid biedt om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten; 2) focus op het netwerk van gedetineerden en zoeken naar manieren om dit te betrekken op hun leefwereld; 3) model uitwerken en implementeren om meer integraal te gaan werken. De overlegstructuur wordt voorgesteld in onderstaand organigram. 3 Beleidsteam Coördinatieteam WG onderwijs & tewerkstelling WG sport WG cultuur WG welzijn & gezondheid WG DSO WG herstel Stuurgroep gevangenisbibliotheek Overleg PSD - JWB 2.2. Samenwerkingspartners De uitbouw van het aanbod gebeurt in samenwerking met allerhande partners. Deze samenwerkingsrelaties zijn zeer uiteenlopend. Er zijn organisaties met een gestructureerde aanwezigheid, van één dag per week tot dagelijks, maar ook partners waarbij de samenwerking zich beperkt tot een eenmalig initiatief. In volgend schema worden de structurele partners weergegeven:
Structurele samenwerkingspartners anno 2014 AA CVO Waas & Durme Logo Waasland Bibliotheek Beveren Consortium IX Suggnomè vzw CAW Oost-Vlaanderen JWB De Rode Antraciet CAP Huis van het Nederlands CVO Janitor KVLV VDAB CVO LBC Leerpunt Waas & Dender Sociaal Huis Beveren Top-coaches CAW Antwerpen Vormingplus Waas & Dender 2.3. Toekan 4 Alle organisaties die een aanbod hulp- en dienstverlening voorzien aan gedetineerden in PI Beveren verzamelen zich onder de naam TOEKAN, wat staat voor toekomst met kansen. De naam TOEKAN is ontstaan na een brainstormsessie met het team dat de implementatie van het aanbod voorbereidde. Ondertussen is de naam volledig ingeburgerd bij gedetineerden als personeel.
3. De hulp- en dienstverlening Het hulp- en dienstverleningsaanbod groeide naarmate de populatie steeg. Per domein geven we kort het gerealiseerde aanbod weer en werpen we het licht op enkele initiatieven. 3.1. Implementatie hulp- en dienstverlening De voorbereidingen voor de implementatie van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden in PI Beveren starten al eind 2013. Mede dankzij deze voorbereidingen was er vanaf dag één een draagvlak voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Een evenwichtig en kwaliteitsvol hulp- en dienstverleningsaanbod wordt niet uitgebouwd op enkele maanden tijd. Daarom lag de focus tijdens het eerste werkjaar op de uitbouw van een toegankelijk individueel aanbod, zoals trajectbegeleiders, VDAB, en de uitbouw van een groepsaanbod op vlak van onderwijs, sport en ontspanning / cultuur. Zoals jullie verder in dit jaarverslag zullen lezen, werd er een zeer mooi aanbod gerealiseerd in dit eerste werkingsjaar. 3.2. Cultuur 5 Cultuur Bibliotheek Kookworkshops KVLV Filo-café Ontspanningsaanbod: kaarten, bingo, gezelschapsspellen,... Tekenatelier Prison Art Vormingen: vader zijn in de gevangenis, voorleesverhalen,... Het sociaal-cultureel werk heeft meerdere doelstellingen zoals het bijbrengen van vaardigheden, activeren of gewoon ontspanning bieden. Het gamma van mogelijke activiteiten is zeer breed. In 2014 is er gekozen om de focus te leggen op het uitwerken van een vast, doorlopend aanbod. Zo zijn we in de zomer gestart met een maandelijkse kookworkshop, in samenwerking met KVLV, een praatgroep beter bekend als het filo-café en een tekenatelier Prison Art. Vanaf oktober was er een wekelijks ontspanningsmoment.
a. Bibliotheek van Beveren gaat vreemd 6 De bibliotheek is zeven dagen op zeven open, waardoor elke gedetineerde in principe de kans heeft om eenmaal per week, mits inschrijving, een bezoek te brengen aan de bibliotheek. Dit is haalbaar omdat de praktische werking wordt opgenomen door een PBa. In 2014 kwamen 248 gedetineerden een of meerdere keren naar de bibliotheek. De uitleen is geautomatiseerd. De collectie bestond de eerste maanden vooral uit oude boeken, afvoer vanuit andere bibliotheken. Na ontvangst van middelen van de provincie Oost-Vlaanderen en de Vlaamse overheid i.k.v. een convenant afgesloten met de Vlaamse Regering en de gemeente Beveren, kon er gestart worden met aankopen. Naast een eigen aanbod kunnen gedetineerden, dankzij een link met de catalogus van de bibliotheek van Beveren, rechtstreeks zoeken en boeken bestellen. Hierdoor kan er ingespeeld worden op zeer diverse vragen en behoeften. In 2015 zal de focus liggen op het verder uitbouwen van de collectie met tijdschriften en een aanbod anderstalige lectuur. collectie bibliothe ek Beveren; 2720 tijdschrift en; 333 strips; 354 DVD's; 5272 Boeken; 1243 CD's; 1475 Ontleningen 2014 3.3. Gezondheid Gezondheid AA Project 10 000 stappen Centraal AanmeldinsPunt drugs (CAP)
a. Ontbreken aanbod geestelijke gezondheid Op vlak van geestelijke gezondheidszorg is er een schrijnende tekortkoming. Er werden geen bijkomende middelen voorzien voor een uitbreiding van de werking CGG naar PI Beveren. Dit staat in schril contrast met de stijging van het aantal psychiatrische problemen bij gedetineerden. Hierdoor wordt ook de continuïteit van de zorg onderbroken voor gedetineerden die in een aanbod zaten in een andere gevangenis. We hopen dat hierin snel verandering komt en blijven de grote nood signaleren. b. CAP: een blik op de aanmeldingena anmeldingen CAP heeft hun opdracht opgenomen vanaf midden juni. De cijfergegevens zijn dan ook voor de periode 19-06-2014 tem 31-12-2014. 30 personen zijn aangemeld 21 personen werden cliënt Reden uitval: 5 personen vrij / transfer, 4 personen staan op wachtlijst eind 2014 In totaal werden er 32 gesprekken gevoerd. 7 effectieve doorverwijzingen: 4 ambulant, 3 residentiële begeleiding 3.4. Onderwijs 7 Onderwijs Lessen Prison Cloud -Leerpunt Waas & Dender Beroepsopleiding grootkeukenmedewerker - CVO Waas & Durme Spaans voor beginners - CVO Janitor Maatwerk geletterdheid en wiskunde - Leerpunt Waas & Dender Excell -CVO Janitor Photoshop - CVO Janitor Screening Huis van het Nederlands Nederlands voor anderstaligen - CVO LBC Afstandsonderwijs: middenjury & open universiteit a. Leerpunt Waas & Dender helpt gedetineerden met PrisonCloud Het dienstenplatform PrisonCloud vormt voor veel gedetineerden een hele uitdaging, vooral gedetineerden met weinig tot geen ICT-vaardigheden hebben het moeilijk om hun weg snel te vinden. We speelden hierop in door in samenwerking met Leerpunt
Waas & Dender, Centrum voor Basiseducatie, een aanbod op maat te organiseren. Gedetineerden die instroomden in de gevangenis van Beveren werden gescreend op hun ICT-vaardigheden. Via opeenvolgende ICT-modules van 15u per week werden zij wegwijs gemaakt in de werking van PrisonCloud. Een 58-tal gedetineerden startten met de module en een 38 gedetineerden maakten deze volledig af. Dit specifiek aanbod zorgde ervoor dat gedetineerden snel hun weg vonden op PrisonCloud. Het aanbod had een belangrijk neveneffect, namelijk dat de gedetineerden Leerpunt leerden kennen en dat de lesgever zeer gericht mensen kon motiveren om deel te nemen aan het basisaanbod. Via geletterdheidsmodules en/of open modules wordt, op maat, gewerkt aan lezen, schrijven en wiskunde. De resultaten die worden bereikt zijn niet alleen vanuit educatief oogpunt positief. Ook op menselijk vlak vormen ze een belangrijke meerwaarde in het leven van gedetineerden. Een prachtig voorbeeld daarvan is dat een vader, na een intensieve voorbereiding binnen de lessen, kon voorlezen voor zijn kinderen in het project voorleesverhalen. b. Een zoektocht naar de geschikte beroepsopleiding 8 Bij de bouw van de gevangenis werd naast twee grote beroepsopleidingslokalen ook een leskeuken voorzien. Na overleg met onderwijspartners, VDAB en justitie werd gekozen om een opleiding grootkeukenmedewerker in te richten, alsook een opleiding fietshersteller en informaticaopleiding computer-, besturingssystemen en netwerken. De opleiding grootkeukenmedewerker startte in april 2014 met een twaalftal gedetineerden. De opstart verliep moeizaam, waardoor we in september de groep aanvulden met nieuwe kandidaten. Deze groep volgt op dit moment nog steeds de opleiding en zal in 2015 hun attest behalen. De twee andere beroepsopleidingen starten begin 2015.
3.5. Sport Sport Fitness Zaalvoetbal Volleybal Basketbal Start-to-run Sport is enorm belangrijk voor gedetineerden. Het voorzien van een aanbod vanaf dag één was dan ook belangrijk. In 2014 had de sportfunctionaris van De Rode Antraciet een puur adviserende rol. Er werd advies rond infrastructuur en materiaal gegeven, structuren uitgebouwd, draaiboeken uitgewerkt en reglementen opgesteld. Het implementeren van deze regels, afspraken verliep moeizaam. Dit maakt dat we momenteel nog steeds zoekende zijn naar de beste manier om het sportaanbod te organiseren. In de zomer 2014 werden de eerste contacten gelegd met de sportdienst van de gemeente Beveren en werden twee rondleidingen voor sportclubs georganiseerd. Dit resulteerde in een eerste samenwerking, namelijk het aanbieden van start-to-run. In 2015 zal de nadruk liggen op het verder op punt zetten van de organisaties en het ontwikkelen van het sportaanbod op zich. 9
3.6. Welzijn Welzijn Trajectbegeleiding JWB -CAW Oost-Vlaanderen en familiale begeleiding Slachtoffer-dader-bemiddeling Suggnomè vzw Kinderbezoek Activiteiten naar steunfiguren bv. dessertenbuffet Telefonisch aanbod: teleonthaal en zelfmoordlijn Slachtoffer in Beeld TOP-caoching - CAW Antwerpen Back-office werking: sociaal huis Beveren a. Wie bereikt TB? 10 Het team JWB heeft in 2014 op vlak van welzijn vooral ingezet op individuele hulpverlening en op de organisatie van het kinderbezoek. Er werd bewust gekozen om geen proactief onthaal te doen. Elke gedetineerde dient zichzelf aan te melden via een rapportbriefje. Aanmeldingen via interne/externe diensten of personen worden ook opgenomen. In 2014 werden er 227 gedetineerden onthaald. Ongeveer 80% neemt zelf initiatief. Vaak is het startpunt van het onthaal een informatieve vraag van de gedetineerde. De problemen waar zij mee kampen varieren: 23% kadert binnen hun gezinsrelaties, 21% juridische/administratieve problemen en 8% financiële problemen. Per cliënt waren er in 2014 gemiddeld 7 contacten. Van alle gedetineerden is 49% gedomicilieerd in provincie Antwerpen en 31% in Oost-Vlaanderen, waarvan 7,7% in de gemeente Beveren. Als we kijken naar de misdrijven dan komt diefstal (35%) het meest voor, daarna slagen en verwondingen (19%) en moord/doodslag (9,3%). Drugshandel en zedenfeiten (7%) komen ongeveer evenveel voor. Van de 227 gedetineerden die werden onthaald, kregen 56 een integrale begeleiding en 12 gedetineerden een begeleiding in kader van het ouder-kind-contact. Er is geen wachtlijst. b. Zitdag Suggnomè vzw De komst van PI Beveren zorgde voor een reorganisatie in de werking van Suggnomè, nl. een provinciale organisatie waarbij de bemiddelaars uit Dendermonde aanspreekpunt zijn. De bemiddelaars van Gent en Oudenaarde engageren zich om mee dossiers op te nemen zodanig dat er een tweewekelijkse zitdag is in PI Beveren. Cijfers slachtoffer-daderbemiddeling van april tot en met eind 2014
Er waren 29 doorverwijzingen, bijna allemaal via de trajectbegeleiders van JWB, een enkeling nam zelf initiatief. Bij 16 daders werd na een verkennend gesprek op de zitdag een aanbod verstuurd naar hun slachtoffers. In totaal ging dit om 35 slachtoffers, waarvan 18 reageerden. Van deze 18 toonden 14 slachtoffers interesse in een bemiddeling. Percentagegewijs wil dit zeggen dat 51% van de slachtoffers reageerden op het aanbod en dat 40 % meer informatie wenst over bemiddeling. Indien alle slachtoffers positief zouden reageren op het aanbod zouden er 42 bemiddelingsprocessen uit kunnen voortvloeien. Uiteindelijk zijn er 12 effectieve bemiddelingsprocessen opgestart in PI Beveren of bijna 1 op de 3 aanvragen. Hiermee scoren we hoger dan het gemiddelde in Vlaanderen. Bij 13 daders werd (nog) geen aanbod verstuurd naar de slachtoffers. In sommige dossiers wachten we op de gegevens van de slachtoffers, in andere dossiers werd beslist geen aanbod te sturen, bv. omwille van het feit dat de dader beslist heeft om niet in bemiddeling te gaan of geen vraag voor bemiddeling te hebben. Ten slotte ging ook het eerste gezamenlijk gesprek door binnen de muren van de gevangenis, een positieve ervaring voor alle partijen. c. Aandacht voor directe sociale omgeving valt in de smaak Voor gedetineerden is het niet vanzelfsprekend om contact met de buitenwereld te behouden. Detentie heeft een grote impact op deze relaties. Vanuit de werkgroep directe sociaal omgeving kwam dan ook het idee om een activiteit speciaal voor de steunfiguren te organiseren. Begin december werden, tijdens het tafelbezoek, gedurende een hele dag, lekkere desserten aangeboden tegen zeer democratische prijzen (1 ). Er werden foto s genomen van de gezinnen, vrienden, wat zeer sterk geapprecieerd werd door de gedetineerden. Zij gaven aan dat zij soms gedurende jaren geen enkele foto hebben van zichzelf met hun familie, gezin. 43 gedetineerden maakten gebruik van dit aanbod of 1/4 e van de toenmalige populatie. Omwille van de lovende commentaren zal het aanbod in 2015 herhaald en uitgebreid worden. 11 d. Samenwerking Sociaal Huis In 2014 werd enkele malen samengezeten met het Sociaal Huis van de gemeente Beveren. Uit dit overleg zijn afspraken gekomen rond het aanvragen van een nieuwe eid-kaart of adreswijziging voor gedetineerden. Contactgegevens werden uitgewisseld voor de backoffice werking. Hierdoor kunnen medewerkers uit de gevangenis met vragen terecht bij de dienst vreemdelingen, het sociaal huis (OCMW-regelgeving) of de dienst bevolking.
3.7. Tewerkstelling Tewerkstelling aanbod VDAB - detentieconsulent In april 2014 startte de detentieconsulent deeltijds in PI Beveren. Vanaf augustus werkte zij voltijds. De detentieconsulent VDAB biedt enerzijds de basisdienstverlening VDAB aan bestaande uit inschrijving als werkzoekende en aanbieden allerhande relevante informatie. Anderzijds maakt zij ook een stappenplan op en indien nodig een trajectovereenkomst tussen VDAB en werkzoekende, waarin de verschillende stappen naar werk beschreven worden. In 2014 werden er 33 trajecten uitgebreide dienstverlening opgestart. 12
4. Vooruitblik op 2015 4.1. Actieplan In 2015 gaan we verder aan de slag met de uitvoering van ons actieplan. Terwijl we ons ook voorbereiden op de opmaak van een nieuw actieplan 2016-2018, dat enerzijds voortbouwt op het huidige actieplan en zich anderzijds moet verhouden tegenover het bovenlokale strategische plan. 4.2. Netwerking Als opstartende gevangenis zijn we ons netwerk nog volop aan het uitbouwen. In 2015 zullen we op zoek gaan naar nieuwe partners om lacunes in het huidig aanbod aan te vullen. We denken daarbij aan organisaties die actief zijn op vlak van geestelijke gezondheid, schuldhulpverlening, directe sociaal omgeving enzoverder. Daarnaast zal met de gekende partners gezocht worden op welke manier we verbinden kunnen leggen tussen het reeds bestaande aanbod, bijvoorbeeld om onze doelstelling m.b.t. onderwijs en tewerkstelling te verwezenlijken. Tot slot zoeken we verbinding met bestaande netwerken in het Waasland. De VDAB detentieconsulente plant een aantal werkbezoeken aan bedrijven, zowel uit de sociale economie als het normaal economisch circuit, om draagvlak te winnen. Verder komt er mogelijks uitbreiding van het project verbetering van samenwerking tussen arbeidszorg, justitie en andere belangrijke partners door het Welzijnsoverleg Regio Gent en de brede bekendmaking van de tool www.arbeidszorgjustitie.be, een website die als doel heeft de optimalisering van samenwerking en doorverwijsmogelijkheden tussen relevante partners. 13 4.3. Aanbod Het aanbod in PI Beveren is nog volop in ontwikkeling. In 2015 hopen we het aanbod naar de directe sociaal omgeving verder vorm te geven en een samenwerking met CKG t Poortje op te starten. Daarnaast organiseren we in juni een denktank met diverse culturele partners, om zo het aanbod vorm te geven en een visie op te maken over wat het cultuuraanbod in PI Beveren hoort te zijn. Verder werken we binnen onderwijs aan de uitbouw van trajecten, waarbij aandacht is voor basistrajecten waarin het aanleren van basisvaardigheden centraal staan. En plannen we een verkenning naar de mogelijkheden op vlak van coaching op de opleidings- en/of werkvloer. Ook participeren we aan een onderzoek naar het gezondheidsprofiel van gedetineerden en bekijken we in samenwerking met Logo Waasland welke preventieve acties op vlak van gezonde voeding en roken nu al genomen kunnen
worden. Tot slot willen we in 2015 het herstelfonds opstarten in PI Beveren en een sociaal-artistiek project herstel kleurt kunst lanceren. De voorbereidingen voor dit project zijn reeds volop aan de gang. 4.4. Besparingen In 2015 zullen we, in tijden van besparingen, ten volle blijven uitgaan van de mogelijkheden die er zijn. De besparingen van de Vlaamse Overheid (op vlak van onderwijs, geen uitbreiding middelen CGG, ) en FOD Justitie (10% personeelsbesparing) zorgen voor onrust en zullen een impact hebben op onze werking. We zullen proberen het effect hiervan te beperken. 4.5. Medewerkers maken het aanbod, hiervoor dank! Het vormgeven van een aanbod binnen de context van een nieuwe gevangenis is niet vanzelfsprekend. We werken in een niet evidente context en met cliënten met zeer specifieke uitdagingen. Daarom wil ik iedereen, die mee zijn schouders zet onder de uitbouw van hulp- en dienstverleningsaanbod in Beveren, uitdrukkelijk bedanken. Jullie creëren kansen, geven ondersteuning en vormen het verschil. 14