Informatie voor gemeenten GGz Centraal Fornhese Arnold Allertz en Frits Liefferink, directie Fornhese 21 augustus 2013
Inhoud 1. Voorwoord... 3 2. Inleiding... 3 3. Missie... 4 4. Visie... 5 5. Recente ontwikkelingen... 6 6. Algemene kwalitatieve en kwantitatieve kenmerken... 6 7. Kenmerken per regio... 8 Bijlage 1: Contactgegevens(excel bestand)... 9 Bijlage 2: Opbrengsten en aantallen DBC's van GGz Centraal 0-23 jaar (excelbestand).. 9 Bijlage 3: Overzicht overeenkomsten externe contacten per provincie (excelbestand)... 9 2
1. Voorwoord In het kader van het voornemen van de overheid om de jeugd GGZ van het private domein over te brengen naar het gemeentelijke domein worden transitie arrangementen voorbereid, die het voor gemeenten inzichtelijk moeten maken hoe de gezondheidszorg in de nabije toekomst door hen vormgegeven kan worden. GGz Centraal Fornhese biedt specialistische geneeskundige GGZ ( ofwel kinder- en jeugdpsychiatrische zorg) aan de inwoners van circa 80 gemeenten. Met dit document willen wij op een bondige manier informatie verstrekken, die voor deze gemeenten een basis kan vormen voor de voortgang van hun werkzaamheden in het kader van een voorgenomen transitie. We zullen in dit document niet ingaan op de gevoerde en nog te voeren discussies over juridische-, praktische-, principiële- en gezondheidsveiligheid aspecten. Wij hopen dat het document behulpzaam is bij de stappen die gemeenten moeten nemen in het organiseren van de zorg voor de toekomst. Het kan wellicht een aanzet geven tot een dialoog en vertaalslag naar concreet beleid. In bijlagen vindt u aanvullende informatie over kentallen en samenwerkingsverbanden. Tevens wordt een lijst met namen van medewerkers toegevoegd (bijlage 1), die gaarne bereid zijn om aanvullende informatie te verstrekken en mee te denken over oplossingsrichtingen. 2. Inleiding GGz Centraal Fornhese biedt multidisciplinaire kinder- en jeugdpsychiatrische diagnostiek-, advies en behandeling aan kinderen-, jeugdigen en naastbetrokkenen die vooral woonachtig zijn in de regio s Gooi & Vechtstreek, Flevoland, Veluwe en Veluwe Vallei en Oostelijk Utrecht. Dit gebied telt ongeveer 1,25 miljoen inwoners. Verwijzing naar Fornhese vindt voornamelijk plaats door (huis-) artsen en medisch specialisten op grond van het vermoeden van de aanwezigheid van een complexe en/of ernstige psychiatrische aandoening of handicap bij het kind. Om tot een dergelijk vermoeden te kunnen komen zal de verwijzende arts een algemeen medisch onderzoek doen. Zo zal de arts in de regel de afweging maken of het vermoeden van de aanwezigheid van een bepaalde aandoening moet leiden tot een verwijzing naar de kinder- en jeugdpsychiater, de kinderarts of een andere medisch specialist. Sophie, 10 jaar, kan na een val uit een boom niet meer lopen. De huisarts verwijst haar in eerste instantie naar de EHBO van het algemeen ziekenhuis. Hier en bij later ingezet onderzoek op neurologisch en orthopedisch gebied worden geen afwijkingen geconstateerd. Sophie belandt uiteindelijk na enige maanden in het revalidatiecentrum. Vanwege het uitblijven van functieherstel (Sophie zit al maanden in een rolstoel en het lukt niet haar te mobiliseren) besluit de revalidatie arts in overleg met ouders en de psycholoog om Sophie te verwijzen naar Fornhese. Aldaar wordt aanvankelijk gestart met klinische behandeling, die op geleide van de verbeteringen van het motorisch functioneren omgezet kan worden naar poliklinisch behandeling van de inmiddels gediagnosticeerde conversiestoornis. In gevallen waarbij primair sprake lijkt te zijn van een probleem in de opvoedingssituatie, in de maatschappelijke context of in relatie met een lichamelijke of verstandelijke beperking zal 3
door de medicus geadviseerd worden om hulp te zoeken binnen andere domeinen in de jeugdzorg (jeugd hulpverlening, LVB zorg etc.) Vaak vinden ouders deze weg zonder tussenkomst van een medicus (huisarts, kinderarts, jeugdarts). Een gezondheidszorg probleem en een maatschappelijk probleem is, dat de kans op het niet of te laat herkennen en behandelen van een onderliggende psychiatrische aandoening bij deze groepen relatief groot is. Vooral in groepen met een lage sociaal economische status en in sommige groepen van niet westerse allochtone herkomst is de bereikbaarheid van gezondheidszorgvoorzieningen vaak onvoldoende. Jos, 13 jaar, was vanaf zijn elfde jaar toenemend ongrijpbaar voor zijn ouders. Hij verkeerde in een Almeerse drugsscene en kwam niet meer op school. Via het BJZ belandde hij in jeugdhulpverleningsinstellingen in Amsterdam en omgeving. Aldaar viel op dat hij niet in staat was zichzelf te verzorgen. Hij sloeg wartaal uit en er was geen contact met hem te krijgen. Bovendien onttrok hij zichzelf aan hulpverlening door weg te lopen en onder te duiken bij zijn vrienden groep. Na consultatie van de psychiatrische crisisdienst werd hij met een BOPZ maatregel gedwongen opgenomen in Fornhese. Uitgebreid psychiatrisch en somatisch onderzoek leidde tot de conclusie, dat er sprake was van schizofrenie met een sluipend begin op de kinderleeftijd. Langdurige klinische behandeling, aanvankelijk met een rechtelijke machtiging(bopz maatregel) en medicamenteuze behandeling onder protocol met clozapine, leidde geleidelijk tot stabilisatie en het verkrijgen van een voor Jos en zijn ouders acceptabele kwaliteit van leven. Na jarenlange klinisch behandeling is het hem gelukt om een bestaan op te bouwen binnen een zorgboerderij. Terugkijkend heeft het meer dan drie jaar geduurd voordat Jos een adequate psychiatrische behandeling ontving. De meeste psychiatrische aandoeningen kunnen gelukkig ambulant adequaat gediagnosticeerd en behandeld worden. Vaak geeft zorgvuldige diagnostiek en advies al veel handvatten aan kind, ouders, broertjes, zusjes en andere betrokkenen, zoals leerkrachten. In zeldzame gevallen is echter intensieve klinische behandeling noodzakelijk. Behandeling van kinderen zal altijd zo licht als mogelijk en zo zwaar als noodzakelijk moeten worden vormgegeven, in- of dichtbij het gezin. Om die reden worden de behandelingen van Fornhese altijd transmuraal vormgegeven. Uitgangspunt hierbij is dat de relatie tussen kind en primaire steungroep voortdurend geoptimaliseerd wordt. Het belang van het kind staat op de eerste plaats. 3. Missie GGz Centraal Fornhese richt zich primair op diagnostiek en behandeling van psychiatrische stoornissen en daarmee samenhangende handicaps van kinderen en jeugdigen, waarbij het (weer) op gang brengen van de ontwikkeling van die kinderen en jeugdigen, door middel van interventies op biologisch-, psychologisch en sociaal niveau, centraal staat. De relatie tussen het feit dat de ziekte van het kind leidt tot stagnatie in de ontwikkelingsniveau normgroep stagnatie door psa-stoornis 0 x 5 z 10 15 leeftijd 4
ontwikkeling èn dat de psychiatrische interventie die ontwikkeling op gang brengt, is cruciaal voor de positionering van de kinder- en jeugdpsychiatrie (KJP), omdat uit deze relatie secundaire preventie als de primaire taakstelling van de KJP volgt. De gedachte hierbij is dat de inzet van adequate specialistisch kennis zo vroeg mogelijk in een beginnend psychiatrisch ziekteproces leidt tot aanzienlijke besparingen op individueel en omgeving gebonden leed en maatschappelijke kosten. De figuur poogt aan te geven dat bij kinderen en jeugdigen een stagnatie in de ontwikkeling op moment x leidt tot een toenemende achterstand in ontwikkeling op moment z een paar jaar later. 4. Visie GGz Centraal Fornhese is onderdeel van het samenhangende stelsel van de jeugdzorg. Op algemeen maatschappelijk gebied, op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en juridische voorzieningen zijn er in elke westerse samenleving stelsels ontworpen voor (de bescherming van) kinderen en jeugdigen. Heldere keuzes van Fornhese dragen bij aan een goede organisatie van de gezondheidszorg voor jeugdigen, een goede bereikbaarheid en beschikbaarheid. Fornhese heeft maatschappelijk een tweetal basisfuncties, die gewaarborgd dienen te worden, namelijk 7x24-uurs acute kinder- en jeugdpsychiatrie en de zorg voor kinderen en jeugdigen met complexe psychiatrische stoornissen. Voor deze twee functies biedt Fornhese een volledige range van behandelmogelijkheden. Het ontwikkelingspsychiatrische uitgangspunt van de kinder- en jeugdpsychiatrie dient soms ook bereikbaar te zijn voor patiënten die ouder zijn dan 18 jaar. Dit is vooral van belang voor (jong-) volwassenen met ontwikkelingsstoornissen, een verstandelijke beperking en sommige lichamelijke beperkingen, die sterk afhankelijk blijven van de steun van hun ouders, opvoeders. De zorg voor kinderen en jeugdigen met ontwrichtend gedrag is primair een zaak van de jeugdzorg als geheel. Fornhese heeft hierin een rol en richt zich op het deel van de (hersen)ziekte van het kind. Voor de samenwerking met het brede veld van de jeugdzorg betekent dit dat actief gezocht wordt naar passende samenwerkingsvormen binnen en vooral ook buiten de muren van het ziekenhuis, waarin Fornhese deskundigheid levert aan patiënten van ander instellingen voor jeugdzorg, jeugd-(l)vb, onderwijs en kindergeneeskunde. Onze inzet zal zich vooral richten op diagnostiek en advies, met daarnaast gerichte hulp om de gegeven adviezen ook te realiseren. Tevens hebben we een belangrijke rol in het bieden van opleiding, onderzoek, consultatie aan jeugdzorginstellingen en beleidsadviezen. Dit betekent dat Fornhese deskundigheid en voorzieningen levert binnen de keten van de jeugdzorg. Dit moet ertoe leiden dat kinderen en jeugdigen, met chronische psychiatrische ziekten en de handicaps die daar het gevolg van zijn, zo optimale mogelijke ontwikkelingskansen krijgen. 5
Vergezicht Fornhese positioneert zich in het brede veld van de jeugdzorg als specialistische gezondheidszorgvoorziening. Zij is er voor die kinderen en jeugdigen (en hun ouders en verzorgers) voor wie een multidisciplinaire geneeskundige specialistische behandeling kan leiden tot significante verbetering van kwaliteit van leven. Veel fouten in de zorg zijn te wijten aan zorg logistieke problemen en daarmee samenhangende communicatiestoornissen. Excellente zorglogistiek, verwachtingenmanagement en een netwerkbenadering zijn voor Fornhese kernbegrippen in het bieden van deskundige gezondheidszorg dichtbij. 5. Recente ontwikkelingen Voortdurende verbetering van de kwaliteit van het zorgproces en het zorgproduct maakt in een doorlopende kwaliteitscyclus onderdeel uit van de bedrijfsvoering van Fornhese. In een geborgde projectorganisatie onder de naam Fornhese 2.1 ( 2012-2013) voeren we de projecten multidisciplinair uit. In het kader van dit document zijn de projecten relevant die gericht zijn op verduurzaming van de zorg en het optimaliseren van bereikbaarheid, beschikbaarheid en effectiviteit van de diagnostiek, advisering en behandeling. De deelprojecten die hiermee samenhangen zijn: implementatie van Routine Outcome Monitoring (samen met 14 andere J-GGZ instellingen binnen het landelijke project ROMCKAP); implementatie van blended care (integreren van bit to bit communicatie in diagnostiek en behandeling, in samenwerking met IPPZ); boven regionaal organiseren van infant mental health; implementatie van farmacotherapie modulen, bewaking bijwerkingen en gezondheidsbevordering (de nieuwe professie, verpleegkundig specialist organiseert deze modules in samenwerking met kinder- en jeugdpsychiaters. Wetenschappelijk onderzoek maakt deel uit van dit project). 6. Algemene kwalitatieve en kwantitatieve kenmerken In 2012 waren bij GGz Centraal 9533 patiënten in behandeling. Het betrof 7192 patiënten tot 18 jaar en 2341 patiënten van 18 tot en met 23 jaar. Fornhese heeft 79 klinische behandelplaatsen voor kinder- en jeugdpsychiatrie en 36 klinische behandelplaatsen voor volwassenen met ernstige beperkingen door een stoornis in het autisme spectrum in het workhome autisme (Emerhese) In 2012 werden 616 patiënten in klinische behandeling genomen, hiervan waren er 327 jonger dan 18 jaar en 289 tussen 18 en 23 jaar. Fornhese heeft logeervoorzieningen voor kinderen tot 14 jaar met een ernstige psychiatrische aandoening, die ambulante psychiatrische behandeling ontvangen van een J-GGZ voorziening. Er zijn 20 logeerplaatsen en er kunnen 80 kinderen één maal per maand een weekend logeren. 6
Fornhese heeft 560 medewerkers. Alle zorgprofessionals hebben een zogenaamd CONO beroep en de meeste hebben een BIG registratie. Elke behandeling wordt multidisciplinair uitgevoerd en geleid door een direct bij de behandeling betrokken specialist, dit is de hoofdbehandelaar. De hoofdbehandelaar kan een medisch specialist zijn (kinder- en jeugdpsychiater) of een klinisch psycholoog. De coördinatie van elke behandeling wordt uitgevoerd door een sturend behandelaar. Dit is meestal een generalist (o.a. GZ psycholoog, arts, gezinstherapeut). De sturend behandelaar heeft een functie die vergelijkbaar is met die van de zogenaamde regie-arts in sommige academisch medische centra (o.a. het LUMC). De productie ( ZVW en AWBZ) in 2012 van Fornhese heeft een waarde van 32.800.000. Hiervan is 4.300.000 Euro productie voor volwassen met een autisme spectrum stoornis. De kosten per behandeling varieert van enkele tientallen euro's voor een éénmalig consult tot tienduizenden euro's voor intensieve langdurige behandelingen. Het verschil tussen de productie van Fornhese en die van GGZ Centraal, zoals vermeld in de bijlage, kan verklaard worden uit het feit, dat op geleide van de zorgvraag 16-23 jarigen ook behandeling kunnen ontvangen in de psychiatrie voor volwassenen. De AWBZ opbrengsten van Kinderen en Jeugd 0-17 jaar in 2012 bedraagt 4.200.000. De gegevens over de AWBZ opbrengsten voor 17-23 jaar in 2012 zijn (nog) niet bekend en ook (nog) niet de gegevens over de AWBZ opbrengsten per gemeente. In bijlage 2 worden de DBC behandelingen van patiënten naar woonplaats inzichtelijk gemaakt. GGz Centraal Fornhese heeft opleidingsplaatsen voor psychiaters en voor kinder- en jeugdpsychiaters, voor psychologen in opleiding tot GZ psycholoog en voor GZ psychologen in opleiding tot klinisch psycholoog. Daarnaast zijn er opleidingsplaatsen voor verpleegkundigen in opleiding tot specialist en worden er diverse stageplaatsen op HBO+ niveau aangeboden. Opleiding en diverse wetenschappelijke onderzoeksprojecten worden uitgevoerd met partners in de specialistische GGZ en worden vormgegeven in samenwerking met Innova. Innova is het instituut voor opleiden, wetenschappelijk onderzoek en innovatie van GGz Centraal. De zorg van Fornhese is georganiseerd in transmurale behandelprogramma's. Dit betekent dat behandelaars niet alleen in bijvoorbeeld een klinische setting werken en dat continuïteit van behandeling binnen de behandelprogramma's gewaarborgd kan worden tijdens klinische-, dagklinische en ambulante behandelfasen. Fornhese streeft er naar dat alle specialisten werkzaamheden verrichten in het brede jeugdzorgveld. Via dienstverleningsovereenkomsten zetten specialisten zich in voor het aanbieden van expertise aan eerste lijns zorg, LVB en VB zorgaanbieders, scholen voor speciaal onderwijs, instellingen voor gehandicapten zorg etc.. Doelstelling is steeds de inzet van specialistische deskundigheid, die direct ten goede komt aan de individuele zorgvragen. Fornhese biedt geen diensten aan, die andere doelen dient dan de direct meetbare verhoging van de kwaliteit van de individuele zorg. In bijlage 3 vindt u een beschrijving van de samenwerkingsovereenkomsten. 7
7. Kenmerken per regio Flevoland Fornhese heeft vestigingen in Almere en Lelystad. In beide plaatsen wordt algemene specialistische jeugd GGZ geboden en zijn er tevens voorzieningen voor intensieve behandeling, deeltijd en dagbehandeling. Binnen het programma spoedeisende kinder- en jeugdpsychiatrie bestaat de module van psychiatrie en verslaving. In Almere bestaan al jaren veel samenwerkingsafspraken met GGD, VB en LVB instellingen, instellingen voor jeugdzorg, speciaal onderwijs en kinderartsen (Flevo ziekenhuis). In samenwerking met de gemeente Almere wordt twee maal per jaar een cursus ontwikkelingspsychopathologie gegeven voor professionals uit onderwijs en andere aanbieders in het brede veld van de jeugdzorg. Er zijn afspraken met het CJG in Emmeloord. In Almere is tevens een logeerhuis, waarvan gebruik gemaakt wordt door kinderen uit Flevoland en uit de Gooi en Vechtstreek. Voor klinische behandelfasen wordt gebruik gemaakt van voorzieningen in Amersfoort en Ermelo, maar ook van voorzieningen in Amsterdam (de Bascule). Gooi & Vechtstreek De specialistische geneeskundige J-GGZ wordt binnen het RCKJP in Hilversum vormgegeven door een samenwerking van GGz Centraal Fornhese en de Bascule. Fornhese richt zich met name op de algemene geneeskundige specialistische J-GGZ. De Bascule richt zich op deeltijdbehandeling, ondersteuning van onderwijs en forensische kinder- en jeugdpsychiatrie. Voor klinische behandelfasen wordt vooral gebruik gemaakt van voorzieningen van Fornhese en van de Bascule. Oostelijk Utrecht Op de locatie stadsring in Amersfoort heeft Fornhese een diagnostiekteam ten behoeve van patiënten van jeugdzorginstellingen in Midden Nederland en een centrum voor infant mental health. Aan de Utrechtseweg in Amersfoort zijn voorzieningen voor intensieve transmurale kinderen jeugdpsychiatrie. Hier bevinden zich ook klinische voorzieningen voor patiënten in de kinderleeftijd tot aan de midden adolescentie fase. Ook is hier een van de klinieken voor acute psychiatrie gevestigd (o.a. BOPZ). Het expertise centrum voor volwassenen autisme zorg Emerhese is gevestigd aan de Muurhuizen (polikliniek) in Amersfoort en aan de Utrechtseweg (workhome en dagbehandeling) in Amersfoort. In Zeist is een poliklinisch team actief voor kinderen met een complexe orthopedagogische zorgvraag, die in zorg zijn bij Trajectum. Noord -West Veluwe Op de locatie aan de Horsterweg in Ermelo bevindt zich een klinisch voorziening voor langer durende- en acute jeugdpsychiatrie voor jeugdigen vanaf de midden adolescentie fase (o.a. BOPZ). Naast de algemene geneeskundige specialistische J-GGZ worden specifiek psychiatrische stoornissen in combinatie met verslavingsproblematiek behandeld. Vooral de voorzieningen in Amersfoort en Ermelo hebben naast hun functie voor het gehele adherentie gebied van Fornhese tevens een functie voor patiënten uit andere delen van Nederland. 8
Bijlage 1: Contactgegevens(excel bestand) Bijlage 2: Opbrengsten en aantallen DBC's van GGz Centraal 0-23 jaar (excelbestand) Bijlage 3: Overzicht overeenkomsten externe contacten per provincie (excelbestand) 9