DEFINITIEF RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BASISSCHOOL HET KLAVERBLAD Plaats : Amsterdam Zuidoost BRIN-nummer : 13MZ Onderzoeksnummer : 118805 Datum schoolbezoek : Rapport vastgesteld te Utrecht op 18 mei 2010
Inhoud 1 Onderzoek 5 2 Bevindingen 7 3 Conclusie 13 Bijlage 15 pagina 3 van 16
1 Onderzoek Op heeft de inspectie Basisschool Het Klaverblad bezocht. Het bezoek is afgelegd vanwege de verplichting van de inspectie om scholen voor primair onderwijs ten minste eenmaal per vier jaar te bezoeken. Tijdens het onderzoek heeft de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op de school beoordeeld met een beperkte set indicatoren, waarmee zij conform de Wet op het Onderwijstoezicht (WOT) kan beoordelen of de school op belangrijke onderdelen onderwijs van voldoende kwaliteit biedt. Deze indicatoren hebben betrekking op de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen, op de zorg en begeleiding en op de kwaliteitszorg. Daarnaast zijn enkele verplichtingen van de school in het kader van de naleving van wet- en regelgeving gecontroleerd, waaronder de onderwijstijd. De bevindingen uit het onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek worden gebruikt om te bezien of het reeds aan de school toegekende basisarrangement kan worden gehandhaafd. Eventueel geconstateerde tekortkomingen worden betrokken bij de eerstvolgende risicoanalyse. Indien tijdens het onderzoek echter blijkt dat er mogelijk sprake is van zwakke of zeer zwakke onderwijskwaliteit, dan zet de inspectie het onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek, na overleg met het bevoegd gezag, om in een kwaliteitsonderzoek. In hoofdstuk 2 van dit rapport beschrijft de inspectie de bevindingen die uit haar onderzoek op Basisschool Het Klaverblad naar voren zijn gekomen. Bij de geconstateerde verbeterpunten is tevens een onderbouwing opgenomen. In hoofdstuk 3 volgt de conclusie. Onderzoeksopzet Deze rapportage over het onderzoek is gebaseerd op: Een beperkte set indicatoren uit het Toezichtkader po/vo 2009 van de inspectie. Het toezichtkader is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij: schooldocumenten en handelingsplannen zijn bestudeerd; enkele groepsmappen zijn bekeken voor het beoordelen van de planmatige uitvoering van de zorg; gesprekken met de directie en de intern begeleiders zijn gevoerd. pagina 5 van 16
2 Bevindingen De bijlage van dit rapport bevat een overzicht van de bij dit onderzoek gebruikte indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover. Uit dit overzicht valt op te maken dat op basisschool Het Klaverblad de kwaliteit van het onderwijs voor een aantal onderzochte indicatoren op orde is. Het betreft hier met name het aspect opbrengsten. Het kwaliteitsprofiel laat tevens zien dat het systeem van kwaliteitszorg op een aantal onderdelen versterking behoeft en dat het systeem van leerlingenzorg nog grote hiaten kent. Vooral dat laatste aspect verdient vraagt om verbetering op de korte termijn. De beoordeling van de indicatoren wordt in onderstaande paragrafen kort toegelicht. Leerresultaten De leerresultaten aan het eind van de schoolperiode zijn al jaren stabiel en van voldoende niveau. Ook op tussenmomenten laten de resultaten een overwegend positief beeld zien. De inspectie beschikt voor de beoordeling van de tussenopbrengsten niet voor alle meetmomenten over voldoende gegevens. De technisch leestoetsen in de groepen 3 en 4 zijn door omstandigheden niet op de geijkte momenten afgenomen. In groep 3 is de toets te vroeg afgenomen, maar zelfs op dat moment liggen de resultaten al boven de norm die de inspectie hanteert en zijn daarmee voldoende. In groep 4 blijkt uit de overzichten dat er weinig uitval is. De rekenresultaten in groep 4 zijn onvoldoende. Daarbij valt op dat er een groot verschil is tussen de scores van de twee parallelgroepen. In de groep 4 die beduidend beter scoort zitten de leerlingen die vorig jaar in groep 3 in een schakelklas hebben gezeten. De intensieve begeleiding van deze leerlingen in groep 3 lijkt vruchten af te werpen, want deze leerlingen behalen nu betere resultaten dan de leerlingen die niet in de schakelklas hebben gezeten. Hoewel de school hier de effecten van de schakelklas nog niet nader heeft geanalyseerd, is dit een voorzichtige aanwijzing dat de wijze waarop het Klaverblad de schakelklas inzet een positief effect heeft. In groep 6 liggen de resultaten voor rekenen en wiskunde en voor begrijpend lezen op niveau. De inspectie waardeert de sociale competenties van de leerlingen nog niet omdat de school dit schooljaar een nieuw volgsysteem voor de sociaal emotionele ontwikkeling invoert. Er zijn daarmee nog niet genoeg gegevens voorhanden. pagina 7 van 16
Op één onderdeel waardeert de inspectie de opbrengsten van de school onvoldoende. De school stelt voor leerlingen die een afwijkend programma krijgen (eigen leerlijn) namelijk nog geen ontwikkelingsperspectief op. De intern begeleider van de bovenbouw stelt weliswaar een aanbod samen voor de leerling (veelal voor rekenen en wiskunde), maar dit aanbod is nog niet gekoppeld aan een einddoel (uitstroomperspectief) met daarvan afgeleide tussendoelen. Door het ontbreken van een dergelijk ontwikkelingsperspectief kan de school niet aantoonbaar maken dat deze leerlingen zich naar vermogen ontwikkelen. Kwaliteitszorg Sinds het eind van vorig schooljaar heeft de school een nieuwe directeur en in september 2009 is de directie versterkt met een nieuwe adjunct-directeur. De huidige schoolleiding heeft zich een goed beeld gevormd van de belangrijkste aandachtspunten voor de school, waaronder de leerlingenzorg en het pedagogisch klimaat. Daarnaast zet de school in op een verbetering van de didactische kwaliteiten van het team, o.a. door deelname aan een rekenpilot waarin bijna alle scholen in Amsterdam-Zuidoost participeren. Voor de verschillende speerpunten heeft de school verbeterplannen gemaakt waarmee de directie de ontwikkelingen kan aansturen. De wijze waarop de huidige directie de schoolontwikkeling aanstuurt, betekent een kleine cultuuromslag. Waar voorheen de directie en de intern begeleiders de werkzaamheden veelal naar zichzelf toe trokken, wordt er nu meer verantwoordelijkheid en een actievere houding van de leraren verwacht. Hoewel deze omslag niet in één keer is te realiseren, is de directie positief over de samenwerking binnen het team en de betrokkenheid van de leraren bij de verbeterplannen. De school evalueert met regelmaat de kwaliteit van haar opbrengsten, zowel op groeps- als op schoolniveau. Op basis van dergelijke analyses zijn ook de streefcijfers in het rekenverbeterplan tot stand gekomen. De directie geeft aan dat het team op dit moment nog te weinig betrokken is bij de evaluatie van de opbrengsten. Ondanks bovengenoemde positieve punten, is het systeem van kwaliteitszorg niet volledig. Als het gaat om de systematische evaluatie van alle belangrijke domeinen van het onderwijs, heeft de school namelijk nog een slag te slaan. Momenteel heeft de school niet vastgelegd hoe zij eens in de vier jaar de belangrijkste aspecten van het onderwijs evalueert, welke partijen daarbij betrokken moeten worden en hoe zij conclusies verbindt aan de uitkomsten van dergelijke evaluaties. Op bestuursniveau zijn de plannen voor de invoering van een dergelijk kwaliteitssysteem op alle scholen van het bevoegd gezag in een ver gevorderd stadium. Volgend schooljaar zal dit kwaliteitssysteem in stappen op de scholen worden ingevoerd. Zo zal het Klaverblad in 2010-2011 tevredenheidpeilingen uitvoeren onder personeel, ouders en leerlingen en zal de uitvoering van het rekenverbeterplan worden getoetst aan de hand van een zelfevaluatie en een interne audit. pagina 8 van 16
Een ander belangrijk aandachtspunt op Het Klaverblad is het systeem van borging. In alle groepen wordt op een verschillende manier gewerkt. In de groepen 7 en 8 wordt al jaren gewerkt volgens TOM, maar in de andere groepen is dit nog nauwelijks het geval. Dit heeft bijvoorbeeld gevolgen voor de uitvoering van de planmatige zorg in de klassen en voor het pedagogisch klimaat. Ook de directie heeft behoorlijke verschillen zijn tussen leraren geconstateerd, zowel op pedagogisch als op didactisch gebied. Als laatste vraagt de verantwoording naar ouders over de kwaliteit om aandacht. De directie geeft aan dat veel ouders moeilijk te bereiken zijn en dat slechts weinig ouders aanwezig zijn bij voorlichtingsavonden. Dit is zeker een belemmerende factor om de ouderbetrokkenheid te vergroten. Tegelijkertijd heeft de school nog weinig inspanning gepleegd om bij ouders te achterhalen wat de beste manier is om hen bij de schoolontwikkeling te betrekken. Wellicht laat de school op dit gebied nog kansen liggen. Leerlingenzorg De inspectie is kritisch over het systeem van leerlingenzorg zoals dat momenteel op Het Klaverblad functioneert. De basis van de leerlingenzorg is voldoende. De school heeft een uitgebreid instrumentarium om de brede ontwikkeling van haar leerlingen te volgen en mogelijk uitval vroegtijdig te signaleren. Daarnaast zijn er twee intern begeleiders die de procedures en de gesprekscyclus bewaken. De school heeft de afspraak dat voor alle leerlingen die een D of een E scoren op de landelijk genormeerde toetsen een (groeps)handelingsplan moet worden opgesteld. Hoewel deze criteria helder zijn gesteld, kunnen potentiële zorgleerlingen aan de aandacht van de school ontsnappen. De school kijkt nu namelijk nog te weinig naar ontwikkelingsvoortgang van individuele leerlingen tussen twee opeenvolgende toetsmomenten. Leerrendementen geven meer inzicht in de ontwikkeling van een leerling dan de categorie waar de leerling onder valt. Op basis van onvoldoende leerrendement kunnen ook A-, B- of C-leerlingen zorgleerlingen zijn. pagina 9 van 16
De kwaliteit van de extra zorg valt of staat met een goede analyse waarmee de school de achterliggende oorzaak van een stagnerende ontwikkeling kan bepalen. Op basis van de (groeps)handelingsplannen die de inspectie heeft gezien, voert de school lang niet in alle gevallen een dergelijke, degelijke analyse uit. Op veel handelingsplannen staat de beginsituatie summier verwoord of blijft deze beperkt tot een foutenanalyse op basis van de toets. Er wordt nog te weinig gezocht naar de onderliggende redenen waarom de ontwikkeling van een leerling stagneert. De aanpak die vervolgens gekozen wordt om de leerling verder te helpen is daardoor niet altijd effectief. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de dossiers voor leerlingen met een eigen leerlijn. Deze leerlingen hebben in sommige gevallen al jarenlang extra zorg gekregen die elke weer verlengd werd, zonder dat de school is nagegaan waarom de zorg niet effectief was. De school erkent dat het nodig is om de analysevaardigheden van de leraren te vergroten. Zij wil dit bereiken met één van de deelonderwerpen in het rekenverbetertraject, waarin het analyseren van toetsen centraal staat. Tegelijkertijd geeft de school aan dat zij niet altijd in staat is om tot een goede aanpak te komen. Ouders weigeren namelijk met regelmaat om toestemming te verlenen voor verder onderzoek naar de leerproblematiek van een leerling. Dit leidt ertoe dat de school bij sommige leerlingen handelingsverlegen is omdat zij niet genoeg handvatten heeft om de leerling verder te helpen. In de groepen 1 tot en met 6 wordt voor de meeste zorgleerlingen een handelingsplan opgesteld. Maar in de groepen 7 en 8 is dat niet het geval. Daar worden de leerlingen in groepsoverstijgende niveaugroepen verdeeld. De zorgleerlingen zitten in de zwakste niveaugroep en krijgen allemaal hetzelfde aanbod en dezelfde instructie, terwijl de onderliggende problematiek mogelijk verschillend is. De school heeft daar onvoldoende zicht op, en het ontbreekt hierdoor ook aan passende zorg. Evenals tijdens het periodiek kwaliteitsonderzoek in 2006 blijft de inspectie van mening dat er om die reden geen sprake is van een planmatige uitvoering van de zorg in de hoogste groepen. Op afgeronde handelingsplannen staat een evaluatie vermeld. Is een handelingsplan niet effectief, dan wordt niet altijd bekeken wat daar de oorzaak van is. De groepsplannen in de groepen 7 en 8 worden niet systematisch geëvalueerd (hebben we voor alle leerlingen de gewenste doelen bereikt). Daarmee blijft de evaluatie van de extra zorg een verbeterpunt. Tot slot pagina 10 van 16
Hoewel de inspectie bij een vierjaarlijks bezoek het pedagogisch klimaat niet beoordeelt, heeft zij tijdens het onderzoek aanwijzingen gekregen dat het pedagogisch klimaat op Het Klaverblad verbetering behoeft. Uit de groepsbesprekingen en leerlingdossiers komt naar voren dat de leraren veelal op een negatieve manier over de leerlingen praten en schrijven: er wordt voornamelijk gekeken naar onmogelijkheden in plaats van mogelijkheden. Bij een rondje langs de klassen valt op dat veel van de leraren een vrij autoritaire stijl hebben en de leerlingen weinig ruimte geven. Een gevolg hiervan is dat de leraren leerlingen die ongewenst gedrag vertonen de klas uit sturen. De nieuwe directie heeft om die reden strenge regels opgesteld, waardoor het aantal leerlingen dat uit de klas wordt gestuurd, is verminderd. De directie ziet zelf het pedagogisch klimaat als één van de belangrijkste verbeterpunten van de school. Het programma De Vreedzame School dat het Klaverblad sinds vorig schooljaar invoert, kan die verbetering op gang brengen. pagina 11 van 16
3 Conclusie De inspectie concludeert dat de onderwijskwaliteit op basisschool Het Klaverblad op een aantal van de onderzochte onderdelen voor verbetering vatbaar is. De inspectie handhaaft vooralsnog het reeds toegekende basisarrangement. De bevindingen zullen worden betrokken bij de eerstvolgende risicoanalyse, waarbij opnieuw de vraag aan de orde is of het toezichtarrangement eventueel moet worden aangepast. pagina 13 van 16
Bijlage Overzicht indicatoren en bevindingen. Met de scores 1 tot en met 5 wordt tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren op de school zijn gerealiseerd: 1 slecht; 2 onvoldoende; 3 voldoende; 4 goed; 5 niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten). Bij wet- en regelgeving is in de waardering tot uitdrukking gebracht of de school wel (ja) of niet (nee) voldoet aan de genoemde wettelijke vereisten. (De nummering van de indicatoren verwijst naar de nummering van de volledige set indicatoren uit het Toezichtkader po/vo 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, zijn gemarkeerd met een asterisk*.) Het kwaliteitsprofiel van Basisschool Het Klaverblad Tabel 4.1 Kwaliteitsaspect 1: De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden. 1 2 3 4 5 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. Tabel 4.2 Kwaliteitsaspect 7a: De leraren volgen systematisch de vorderingen van de leerlingen. 1 2 3 4 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. pagina 15 van 16
Tabel 4.3 Kwaliteitsaspect 8: De leerlingen die dat nodig blijken te hebben, krijgen extra zorg. 1 2 3 4 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Tabel 4.4 Kwaliteitsaspect 9: De school heeft een systeem voor kwaliteitszorg. 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1 2 3 4 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Tabel 4.5 Wet- en regelgeving ja nee N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WPO, art. 16 en 13). N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WPO, art. 16 en 12). N3 Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WPO, art. 19). N4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WPO, art. 8). pagina 16 van 16