gemeentelijk ruimtelijk structuurplan heist-op-den-berg STRUCTUURPLAN HEIST-OP-DEN-BERG goedgekeurd bij ministerieel besluit van 19/06/01 studiegroep omgeving architectuur ruimtelijke planning landmeetkunde
- I - Ontwerp Ruimtelijk structuurplan gemeente Heist-op-den-Berg Inhoud Ontwerp Ruimtelijk structuurplan gemeente Heist-op-den-Berg...I Inhoud...I Decreet op de ruimtelijke planning...vi INFORMATIEF GEDEELTE... 1 1. Enkele kengetallen... 1 2. Planningscontext... 2 2.1. Juridische context...2 2.1.1. Gewestplannen... 2 2.1.2. B.P.A. s (Bijzonder Plan van Aanleg)... 4 2.1.3. Gemeentelijke reglementering... 5 2.1.4. Gerangschikte elementen... 6 2.1.5. Vogelrichtlijngebieden/habitatierichtlijngebieden... 7 2.1.6. Natuurreservaten... 7 2.1.7. Andere gebieden met belangrijke natuurwaarden... 8 2.2. Ruimtelijke beleidsplannen... 8 2.2.1. RSV: nieuw sinds startnota... 8 2.2.2. Reactie van gemeente op RSV... 13 2.2.3. Ontwerp ruimtelijk structuurplan provincie Antwerpen... 14 2.2.4. Structuurplanning in buurgemeenten... 29 2.3. Sectorale studies en beleidsdocumenten... 30 2.4. Projecten in uitvoering of voorbereiding (december 1999)... 32 2.5. Evaluatie van het gevoerde beleid... 34 3. Beschrijving van de bestaande ruimtelijke structuur... 36 3.1. Bestaande structuur regio Heist... 36 3.2. Bestaande open ruimte structuur... 37 3.3. Bestaande nederzettingsstructuur... 39
- II - 3.3.1. Bestaande nederzettingsstructuur geheel Heist... 39 3.3.2. Bestaande ruimtelijke structuur van de deelgemeenten... 40 3.4. Bestaande ruimtelijk-economische structuur... 42 3.4.1. Bestaande ruimtelijk-economische structuur... 42 3.4.2. De kleinhandel... 43 3.5. Bestaande verkeer- en vervoersstructuur... 45 3.6. Synthese bestaande ruimtelijke structuur... 46 4. Onderzoek naar de ruimtebehoeften en potenties van maat schappelijk sectoren (het informatief deel van de deelstudies)... 47 4.1. Bedrijvigheid... 47 4.1.1. Enkele tendensen... 47 4.1.2. Inventaris beschikbare industriegronden... 49 4.1.3. Behoeften... 56 4.1.4. Vergelijking behoefte-aanbod... 58 4.2. Wonen... 60 4.2.1. Enkele tendensen... 60 4.2.2. Aanbod... 60 4.2.3. Behoeften... 65 4.2.4. Confrontatie behoeften-aanbod... 66 4.2.5. Taakstelling provincie Antwerpen... 71 4.3. Ruimtelijke land- en tuinbouwgeschiktheden en mogelijkheden... 71 4.3.1. Het beschikbare en nodige landbouwareaal in Heist-op-den-Berg... 71 4.3.2. Ruimtelijke geschiktheden voor de agrarische sector... 73 4.4. Bestaande deelgebieden... 76 5. Ruimtelijke kwaliteiten, knelpunten en kansen... 76 5.1. Knelpunten... 76 5.2. Kwaliteiten... 77 5.3. Kansen... 77 5.4. Randvoorwaarden en niet grondig onderzochte elementen... 78 RICHTINGGEVEND GEDEELTE... 79 I. Uitgangspunten voor een ruimtelijke beleid en de ruimtelijke rol van Heist... 79 1. Uitgangspunten... 79 1.1. Algemene uitgangspunten... 79 1.2. Concretere aandachtspunten... 81 2. Gewenste rol van Heist-op-den-Berg... 82 II. Richtingen vanuit de deelstructuren (deel- studies)... 84 1. Open ruimte structuur... 84 1.1. Visie-elementen voor de open ruimte in Heist-op-den-Berg... 84
- III - 1.2. Concepten voor de open ruimtestructuur... 86 1.3. Uitwerking in vier gewenste deelstructuren van de gewenste open ruimte structuur... 90 1.3.1. Gewenste ruimtelijk natuurlijke structuur... 90 1.3.2. Gewenste ruimtelijk-agrarische structuur... 90 1.3.3. Gewenste landschapsstructuur... 91 1.3.4. Gewenste ruimtelijke structuur voor recreatie en toerisme... 92 1.4. Synthese van de gewenste ruimtelijke structuur voor de open ruimte... 93 1.5. Exemplarische uitwerking van ontwikkelingsperspectieven voor elementen van de open ruimte... 95 2. Nederzettingsstructuur / structuur van het wonen... 97 2.1. Visie op het woonbeleid... 97 2.1.1. Landelijk Heist-op-den-Berg met stedelijk centrum... 97 2.1.2. Versterking van het stedelijk gebied door een doordachte kwaliteitsvolle groei en een zachte groei voor het buitengebied... 97 2.1.3. Klemtoon op kernversterking... 98 2.1.4. Sterke aandacht voor woningverbetering en herbruik... 99 2.1.5. Verscheidenheid aan woningsoorten, betaalbaar en inspelend op de nieuwe behoeften... 99 2.1.6. Aandacht voor ruimtelijke kwaliteiten en de draagkracht van de ruimte... 100 2.2. Concepten voor de nederzettingsstructuur... 100 2.2.1. Bundelen van activiteiten... 100 2.2.2. Bundelen van het wonen... 101 2.3. Classificatie van woongebieden als uitwerking van een gewenste ruimtelijke nederzettingsstructuur.... 101 2.3.1. Gebieden die in aanmerking komen voor reservering voor de verre toekomst of herbestemming... 102 2.3.2. Zones die in aanmerking komen voor ernstige stimulering in het stedelijk ge bied en voor opvang van een natuurlijke aangroei in de kernen... 104 2.3.3. Gebieden die in aanmerking komen voor conditionering... 105 2.4. Exemplarische uitwerking van ontwikkelingsperspectief uit de nederzettingsstructuur... 107 3. Ruimtelijk-economische structuur / structuur van de bedrijvigheid... 110 3.1. Elementen van visie op bedrijven in Heist-op-den-Berg... 110 3.1.1. Stedelijk versus buitengebied... 110 3.1.2. Regionaal versus lokaal bedrijventerrein... 111 3.1.3. Optimale lokalisatie en kwaliteitsvolle inrichting... 112 3.1.4. Zonevreemde bedrijven beoordelen volgens de draagkracht van de omgeving... 112 3.1.5. Kantoren, kleinhandel en distributie... 114 3.2. Concepten voor de ruimtelijk-economische structuur... 114 3.2.1. Landschappelijke integratie van de industrieterreinen... 114 3.2.2. Een functionele differentiatie en verdichting van het bedrijventerrein... 115
- IV - 3.2.3. Een hiërarchisch pakket aan voorzieningen, diensten en kleinhandel.... 115 3.2.4. Lokale bedrijfjes integreren langs te selecteren lokale verbindingswegen... 116 3.3. Gewenste ruimtelijk-economische structuur... 116 3.3.1. Gewenste ruimtelijk-economische structuur voor Heist... 116 3.3.2. Advies per bedrijventerrein... 117 3.4. Exemplarische uitwerking van ontwikkelingsperspectieven uit de ruimtelijkeconomische deelstructuur... 119 4. Verkeer- en vervoerstructuur... 119 4.1. Visie-elementen voor het verkeer... 119 4.2. Concepten voor de verkeers- en vervoersstructuur... 122 4.2.1. Doorgaand gemotoriseerd verkeer begeleiden... 123 4.2.2. Een duidelijke ontsluiting van het regionaal bedrijventerrein Ten Bosch via N10 en N15. Een voorkeurroute voor de opvang van de verspreide bedrijven... 123 4.2.3. Bovengemeentelijk fietsnetwerk: radiaal op Heist-centrum en op deelkernen... 124 4.3. Gewenste verkeer- en vervoersstructuur... 124 4.4. Exemplarische uitwerking van ontwikkelingsperspectieven uit de verkeers- en vervoersstructuur... 125 4.4.1. De steenweg, N10 tussen Lier en Aarschot: kader voor een stedelijk netwerk op provinciaal niveau.... 125 4.4.2. Rondweg: kader voor een BPA... 128 III. Gewenste ruimtelijke structuur Heist-op-den-Berg... 131 1. Gewenste ruimtelijke structuur: globaal... 131 2. Gewenste ruimtelijke structuur: per woonkern en kern... 132 1. Gewenste deelruimten... 134 IV. Overzicht voorstellen tot bestemmingswijziging in het gewestplan... 136 V. Een voorstel van samenwerkingsmodel... 139 1. Inleiding... 139 2. Randvoorwaarden... 139 3. Bewonersbetrokkenheid bij het structuurplan... 140 4. Procedure voor informatie- en inspraak... 145 BINDENDE BEPALINGEN... 146 Beslissingsveld 1: Structuurplan als kader, samenwer-king en middelen... 148
- V - 1. A. Structuurplan als kader en procedure... 148 1. B. Samenwerking en overleg... 148 1. C. Ondersteunende maatregelen voor dit beleid... 149 Beslissingsveld 2: Hard vast te leggen structurele elementen van gemeentelijk niveau... 150 2.1. Nederzettingsstructuur en woonprogrammatie... 150 2.2. Ruimtelijk-economische structuur en bedrijvenprogrammatie... 152 2.3. Verkeers- en vervoersstructuur... 153 2.4. Agrarische structuur... 155 2.5. Natuurlijke structuur... 155 2.6. Landschapsstructuur... 156 2.7. Toeristisch-recreatieve structuur... 156 Beslissingsveld 3: Acties... 157 3.1. Onderzoek-studie: opvolgen van woon- en bedrijfsbehoeften... 157 3.2. Ruimtelijke uitvoeringsplannen (R.U.P.)... 157 3.2.1. Bestemmingsplannen... 157 3.2.2. Inrichtingsplannen... 161 3.3. Verordeningen, voorschriften, beheersplannen... 161 3.4. Grond- en pandenbeleid... 162 3.5. Subsidies... 163 3.6. Strategische projecten... 164 Beslissingsveld 4: Overleg met hogere overheden... 167 Begrippenlijst... 172
- VI - Decreet op de ruimtelijke planning Op 24 juli 1996 nam het Vlaams Parlement een decreet aan, houdende de ruimtelijke planning 1. Dit decreet reikt het juridisch kader aan voor structuurplannen van gemeenten, provincies en het Vlaams Gewest. Een ruimtelijk structuurplan is een beleidsdocument dat het kader aangeeft voor de gewenste ruimtelijke structuur. Het geeft een lange-termijnvisie op de ruimtelijke ontwikkeling van het betrokken gebied. Het is erop gericht samenhang te brengen in de voorbereiding, de vaststelling en de uitvoering van beslissingen die de ruimtelijke ordening aanbelangen. Voor elke gemeente wordt een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan vastgesteld. Ieder structuurplan bevat een informatief, een richtinggevend en een bindend gedeelte. Het informatief gedeelte bevat beschrijvingen van de bestaande ruimtelijke structuur en het gevoerd beleid, een onderzoek naar toekomstige behoeften en het verband met hogere ruimtelijke structuurplannen. Het richtinggevend gedeelte van het ruimtelijk structuurplan is het deel waarvan een overheid bij het nemen van beslissingen niet kan afwijken, tenzij omwille van onvoorziene ontwikkelingen van de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten of omwille van dringende sociale of budgettaire redenen. Het bindend gedeelte in een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan bevat de elementen die bindend zijn voor de gemeente en de instellingen die eronder ressorteren. De driesporenplanning Het decreet houdende de ruimtelijke planning beschrijft de voorwaarden waaraan een structuurplan moet voldoen. Het geeft echter niet weer hoe men ertoe moet komen. In de omzendbrief RO 97/02 van 14 maart 1997 wordt daarom dieper ingegaan op het gemeentelijk structuurplanningsproces. Dit is het proces dat leidt tot de opmaak van een structuurplan en dat de kwaliteit van het beleid tracht te verhogen. Een goed beleid combineert rationeel en planmatig denken enerzijds en intuïtief aanvoelen en creatief bezig zijn anderzijds. Dit leidt tot doordachte en gemotiveerde beslissingen en betere resultaten. Planners en stedebouwkundigen hebben gezocht naar een aantal instrumenten en methodes om aan een planningsproces gestalte te geven, met andere woorden om tot een efficiënte planning te komen. De driesporenplanning is ons inziens de meest geschikte planningsmethodiek om tot een verantwoord ruimtelijk beleid te komen. Deze stemt overeen met de in de omzendbrief opgesomde richtlijnen betreffende het gemeentelijk planningsproces. Het betekent dat een structuurplan het resultaat is van een proces dat op verschillende sporen werkt. 1 Decreet houdende de ruimtelijke planning van 24 juli 1996 (B.S. 27.07.1996).
- VII - Hoe zo'n planningsproces er kan uitzien, is in bijgevoegde figuur schematisch weergegeven. De werkwijze is gebaseerd op de ervaring bij het werken aan structuurplanning in verschillende Vlaamse gemeenten en op het denken over ruimtelijke planning in het algemeen. Het voornaamste kenmerk is dat gelijktijdig op drie sporen wordt gewerkt. Figuur 1: Schema van de driesporenplanning 1ste spoor waarden normen problemen visievorming lange termijn 2de spoor knelpuntenbehandeling op korte termijn dagelijks beleid 3de spoor betrekken bevolking bij planen besluitvorming emancipatorisch werken naar kwaliteit De driesporenplanning is een dynamisch en continu proces van visie- en beleidsvorming op lange termijn met betrekking tot de kwaliteit van de ruimte (eerste spoor). Daarnaast is structuurplanning gericht op de realisatie van een aantal concrete maatregelen. Structuurplanning pikt daarvoor in op problemen die zich vandaag stellen en op kansen die morgen de ruimte kwalitatief kunnen verbeteren (tweede spoor). Belangrijke randvoorwaarden zijn de beschikbare middelen en termijnen waarbinnen iets kan gebeuren. Tenslotte vereist structuurplanning een samenwerking tussen politici, administratie, planners en de bevolking, zodat een breed draagvlak kan ontstaan (derde spoor). 2 Aanpak voor Heist-op-den-Berg De voorgestelde planningsmethodiek alsook de inhoud van het planningsdecreet hebben geleid tot het opstellen van volgende documenten: - Het gemeenteraadsbesluit (d.d. 26.03.96) waarin het gemeentelijk structuurplan principieel wordt toegezegd om redenen o.a. - van omkaderen van urgente herzieningen van bestaande B.P.A. s; - van bijsturing van de gewestplan-visie nl. met betrekking tot woonuitbreidingsgebieden, recreatie-gebieden, KMO s, verbindingsweg N15-Herentalse-steenweg, GNOP toepassing,. 2 Van den Broeck, J., Structuurplanning in praktijk: werken op drie sporen, in Ruimtelijke Planning, Kluwer, 1987.
- VIII - - In de intententienota verwoordt het gemeentebestuur een aantal overwegingen die aanleiding hebben gegeven tot het opstarten van een structuurplanningsproces. De intentienota werd vastgesteld september 1996 - In de communiecatienota van de Wakkere Burger is een plan opgenomen om tot een grondig overleg met alle geïnteresseerde personen te komen tijdens de eerste fase van het structuurplanningsproces. - In de startnota (gemeenteraad, december 97) is een eerste uitgebreid inzicht geleverd in de relevante ruimtelijke gegevens voor de structuurplanning in Heist. Er werd ook reeds een aanzet tot richtinggevend deel opgenomen in de startnota. Verder werden voorstellen uitgewerkt voor het verder onderzoek. - Drie deelonderzoeken werden uitgevoerd in het kader van de structuurplanning:. De woonbehoeftestudie vergelijkt het aanbod en de behoefte voor het wonen in de gemeente Heist-op-den-Berg. Gebieden werden afgebakend waar het wonen gestimuleerd, geconditioneerd en gereserveerd dient te worden. De woonnota werd definitief goedgekeurd in juni 1998 na opmerkingen van de Afdeling Ruimtelijke Planning van Arohm.. De open ruimte studie omvat vier delen: natuur, landbouw, landschap en recreatie.. De bedrijvenstudie geeft ruimtelijke richtlijnen voor de ontwikkeling van de bedrijvigheid in de Heistse ruimte. - Naast deze drie deelonderzoeken zijn er ook allerhande adviezen verstrekt aan de gemeente of beperkt opgevatte ruimtelijke studies opgemaakt. Deze studies kaderen mee in het tweede spoor van de structuurplanning, de korte termijn.. N10. lintbebouwing. voorstudie zonevreemde bedrijven. voorstudie zonevreemde recreatie. voorstudie Rondweg. industriepark Ten Bosch, stadspark,. week-endzones, Een korte termijn-spoor is essentieël in een Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan (GRS) planningsproces om voeling te houden met de bevolking en met de dagdagelijkse realiteit, om knelpunten te analyseren en doelstellingen af te leiden op lange termijn. De lintbebouwing vraagt nog samenspraak. De sectorale B.P.A. s zijn uitgelokt door de hogere overheid en als praktische toepassing van het GRS getest voor een reeks zonevreemde bedrijven en sport- en spelterreinen. Bestuur en bevolking (en planners) krijgen zo zicht op de criteria, die bij een ruimtelijke inplanting worden gehanteerd (zie verder). De rondweg is een knelpunt van het gemeentebestuur vermeld in de opdracht voor het GRS als vervolg op de N15 rondweg om de kern. Dit dossier vraagt ruimere omkadering en is van lange duur. De leefbaarheid van de kern (en scholen) en de vrijwaring van de Bergsite zijn de argumenten. Met deze praktische ruimtelijke problemen wachten tot een structuurplanningsproces definitief is afgerond is zinloos omdat het om een continu proces gaat, omdat het ruimtelijk draagvlak voldoende gekend was en de oefening leerzaam is voor alle partijen die er in alle openheid kunnen over beraadslagen. De finalisering van deze B.P.A. s gebeurt na de goedkeuring van het GRS.
- IX - Inhoud van het structuurplan Het informatief, het richtinggevend en het bindend gedeelte worden in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan voor Heist-op-den-Berg als volgt ingevuld. Het informatief gedeelte vangt aan met de planningscontext. Sinds de afwerking van de startnota is er heel wat gewijzigd. Vlaanderen heeft het RSV aangenomen. De provinicie heeft nu ook een eerste document voor overleg. De gemeente heeft ook verdere stappen gezet in haar ruimtelijk beleid (hoofdstuk 2). Vervolgens verschaft hoofdstuk 3 inzichten in verband met de ruimtelijke context. Hiervoor wordt teruggegrepen naar de bestaande ruimtelijke structuur zoals opgemaakt in de startnota. Deze werd aangevuld met inzichten uit de drie deelonderzoeken. Hoofdstuk 4 geeft een samenvatting van de behoeften, prognoses en taakstelling vanuit de verschillende sectoren. Hoofdstuk 5 sluit het informatief deel af met een samenvatting van de voornaamste knelpunten, kwaliteiten en potenties in de gemeente. Het richtinggevend gedeelte bevat de geactualiseerde visie en het geactualiseerde concept voor de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van Heist. Hoofdstuk I geeft een aantal uitgangspunten die gelden voor het ruimtelijk beleid in Heist. Hoofdstuk II bevat de uitwerking van de visie, de concepten, de gewenste ruimtelijke deelstructuur voor de open ruimte, de nederzetting, de bedrijvigheid en verkeer. Hoofdstuk III geeft een synthese van de gewenste ruimtelijke structuur voor de gemeente en deelgemeenten. De verschillende maatregelen, acties, projecten dragen bij tot de realisatie van het gewenst toekomstbeeld. Hoofdstuk IV geeft een voorstel van wijziging van het Gewestplan. Hoofdstuk V geeft een voorstel van samenwerking. Het bindend gedeelte bevat de bepalingen waaraan het gemeentebestuur zich zal houden bij de realisatie van het structuurplan. Dit wordt opgebouwd met behulp van de verschillende maatregelen die in het richtinggevend deel worden opgesomd. Hierin worden enkele prioriteiten onderscheiden, in de wetenschap nochtans dat een evenwicht tussen de verschillende deelstructuren essentieel is.