Voorbereiding Lesdoelen Achtergrondinformatie Extra s Knip de Mix en matchkaartjes uit (zie de laatste pagina van deze lesvoorbereiding). Zorg ervoor dat complete setjes worden uitgedeeld, anders is er straks geen match. Bijzondere benodigdheden Voor het Mix en matchspel is een even aantal kinderen nodig. Doe in geval van een oneven aantal kinderen zelf mee. Lesorganisatie Indicatie lesopbouw: 50 minuten klassikaal De kinderen onderzoeken in deze les wat er in Nederland gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lesdoelen op het digibord Dit ga je doen: - Je luistert naar een verhaal over de Tweede Wereldoorlog. - Je kijkt naar een filmpje over de Tweede Wereldoorlog. - Je speelt het Mix en matchspel. Daarmee ontdek je... wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland gebeurde. Bronnenboek In het bronnenboek lezen de kinderen over belangrijke gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en weetjes over dodenherdenking en Bevrijdingsdag. Nederland hoopte, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal te kunnen blijven. Maar op 10 mei 1940 trokken Duitse soldaten in Oost-Nederland het land binnen. Bij belangrijke bruggen in Rotterdam en Den Haag landden Duitse parachutisten. Nederland was in oorlog. Ons leger was slecht getraind en onvoldoende bewapend, maar hield langer stand dan de Duitsers hadden verwacht. Daarom besloten de Duitsers over te gaan tot het bombarderen van Rotterdam, waarna Nederland capituleerde. De bezetting was begonnen. In dit projectthema onderzoeken de kinderen de belevenissen van onbekende slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Ze schrijven vervolgens een waargebeurd verhaal over deze persoon. De kinderen kunnen hun verhaal insturen voor de Blink-prijsvraag. De winnende klas krijgt een bezoek van een verhalenverteller cadeau. Die vertelt in de klas een mooi verhaal over de Tweede Wereldoorlog en Filmpjes Aangrijpend interview met schrijver Guus Luijters. Hij publiceerde het werk In Memoriam, met daarin de namen van bijna 18.000 kinderen die tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit Nederland werden gedeporteerd: http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/m edia/86846 13 in de oorlog, hongerwinter: http://www.schooltv.nl/video/13-inde-oorlog-hongerwinter/ 13 in de oorlog, bevrijding: http://www.schooltv.nl/video/13-inde-oorlogbevrijding/#q=13%20in%20de%20o orlog%20bevrijding Blink Educatie Pagina 1
geeft tips voor hoe je een verhaal nóg beter kunt maken. In les 5 staat beschreven waar de kinderen hun verhaal naar toe kunnen sturen. Blink Educatie Pagina 2
DIA 1 DIA 2 DIA 3 DIA 4 Bekijk de foto met de kinderen. De foto is bedoeld om de kinderen nieuwsgierig te maken naar de les. In de verhalenkoffer ligt een foto van Leo. Tik op de foto en bekijk de foto in het groot. Vraag: Wie zou deze jongen kunnen zijn? Laat de kinderen hier kort op reageren. Vertel: Dit is Leo. Hij heeft als kind de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Kinderboekenschrijfster Martine Letterie heeft een boek over hem geschreven. Straks zullen jullie meer over Leo gaan horen. Bespreek met de kinderen wat ze in deze les gaan doen en wat ze gaan ontdekken. Bekijk samen de foto van de verhalenkoffer. Tik op het geluidsfragment en luister met de kinderen naar een stukje uit het boek Groeten van Leo van kinderboekenschrijfster Martine Letterie. Deel nu de werkbladen uit en lees de onderzoeksvraag voor. Onderzoeksvraag: Wat weet jij al over de Tweede Wereldoorlog? Laat de kinderen: - nadenken, - hun reactie op het werkblad schrijven, - hun eerste reactie in de klas geven. Vertel: Je antwoord kan niet fout zijn, schrijf je eerste gedachte op. Blink Educatie Pagina 3
DIA 5 DIA 6 DIA 7 (vervolg) Neem met de kinderen het stappenplan van dit thema door. Vertel: Jullie zijn nu bij stap 1 zijn en gaan onderzoeken wat jullie al weten over de Tweede Wereldoorlog. Stap 1. Onderzoek wat je al weet over de Tweede Wereldoorlog. Stap 2. Kijk welke persoon je gaat onderzoeken en doe onderzoek. Stap 3. Schrijf jouw verhaal. Stap 4. Luister naar andere verhalen en maak jouw verhaal beter. Stap 5. Deel je verhaal met de klas. Bekijk samen het filmpje over het begin van de Tweede Wereldoorlog. Bekijk samen de foto s. 1. Wat zien jullie op deze foto? (Vliegtuigen met parachutisten.) In welk land is dit? (Nederland.) Dit zijn Duitse soldaten die in mei 1940 landden in de buurt van Den Haag. Welke oorlog begon toen? (De Tweede Wereldoorlog.) Wie kent iemand die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt? (Laat dit kind vertellen wie en wat deze persoon heeft meegemaakt.) 2.Wat gebeurt er op deze foto? (Nederlandse mannen staan met elkaar te praten, Duitse soldaten komen voorbij.) Waar zouden de Nederlandse mannen op de voorgrond over praten? Waarom? 3. Wat zie je op deze foto? (Mensen in uniform, een heeft een krant waarop staat: Volk en Vaderland. Een vrouw op de achtergrond rent weg.) De mensen in uniform zijn lid van de NSB. Die partij vond het leuk om ruzie te zoeken met Joden en sloegen hen in elkaar. Joodse mensen zijn mensen die horen bij het joodse volk of in de joodse godsdienst geloven. Wat denken jullie, wil iedereen met de NSB mensen op de foto? Waarom denk je dat? Blink Educatie Pagina 4
Blink Educatie Pagina 5
(vervolg) DIA 8 (vervolg) (vervolg) 4. Vertel: Anne Frank was een joods meisje. De Duitsers hadden een hekel aan Joden. Tijdens de oorlog had de familie Frank zich verstopt in Amsterdam. Lees de tekst op de foto. Denken jullie dat Anne een filmster is geworden na de oorlog? Waarom denk je dat? Vertel dat Anne Frank werd verraden. Ze werd opgesloten in een kamp en is daar overleden. Bekijk samen de foto s en vertel bij elke foto iets over het verloop van de Tweede Wereldoorlog. Voor de oorlog Vertel: In de jaren dertig was er een economische crisis en veel werkloosheid in Duitsland. Hitler gaf de Joden de schuld van alle problemen. Hij kwam in 1933 aan de macht toen het Duitse volk massaal op hem stemde. In het begin Vertel: Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland aan. Nadat Nederland zich had overgegeven waren de Duitsers heel vriendelijk. Maar na een tijdje veranderde dat. Vanaf 1941 Vertel: Vanaf 1941 moest iedereen Zo zagen de Duitsers snel wie Joods was en wie niet. Regelmatig pakten de Duitsers Joden op tijdens een razzia. Dat is een georganiseerde actie om een groep mensen op te pakken. Het leven van Joodse mensen Vertel: Het leven van Joodse mensen werd steeds moeilijker gemaakt. Ze mochten niet meer naar het zwembad of de bioscoop. Joodse kinderen moesten naar aparte Joodse scholen en Joodse mensen moesten in aparte Joodse wijken gaan wonen. Begin 1942 Vertel: Begin 1942 besloten de nazi s om alle Joden te doden. Ze werden opgepakt en naar kampen gebracht. Daar werden ze opgesloten en vermoord. In vergelijking tot andere Dat kwam onder andere doordat het Nederlandse bevolkingsregister volledig was. Joden waren zo snel op te sporen. Ook was Nederland dichtbevolkt; dat maakte het verstoppen van mensen moeilijker. 1943 Vertel: In 1943 verloor Duitsland een grote slag in Rusland. Het werd duidelijk dat Duitsland kon worden verslagen. De Russen en Amerikanen trokken steeds verder Europa in en meer en meer landen werden bevrijd. Het verzet tegen de Duitsers nam toe. Doordat de Duitsers in Rusland aan het verliezen waren, moesten nog meer Duitse mannen gaan vechten. In Duitsland was een tekort aan arbeiders. Daarom moesten Nederlandse mannen in Duitsland gaan werken. Blink Educatie Pagina 6
een persoonsbewijs hebben. landen zijn in Nederland veel Joden weggevoerd. (vervolg) DIA 9 DIA 10 1944 Vertel: In september 1944 werd Nederland vanuit het zuiden bevrijd. Maar de slag bij Arnhem mislukte. Nederland boven de grote rivieren bleef daardoor in Duitse handen. De winter van 1944 was heel zwaar voor West-Nederland. Er was hongersnood en veel mensen stierven aan voedseltekort. 5 mei 1945 Vertel: Op 5 mei 1945 was heel Nederland bevrijd en was de oorlog voorbij. Speel het Mix en matchspel. Doe in geval van een oneven aantal kinderen zelf mee. Zorg ervoor dat complete setjes worden uitgedeeld, anders is er straks geen match. Geef elk kind een kaartje. Vertel: Jullie gaan rustig door elkaar lopen in de klas. Als ik mijn hand omhoog steek, staan jullie stil. Je leest de tekst op je kaartje voor of laat de foto zien. Horen de kaartjes bij elkaar? Dan gaan jullie bij elkaar staan. Je loopt dan niet meer mee. Matchen de kaartjes niet, dan zoek je verder. Doe dit drie keer. Maak na 10 minuten de les weer klassikaal. Laat vervolgens per duo vertellen welke kaartjes bij elkaar horen. Hebben ze het goed? Laat de kinderen op het werkblad bij opdracht 2 de juiste match maken. Kijk daarna samen naar de foto in de verhalenkoffer. Laat de kinderen vertellen wat ze zien. Vraag: Wat zal deze vrouw gaan doen? Hoe kijkt ze? Vertel. Op deze foto klimt Ruth Dailey op een jachtvliegtuig, 28 november 1944. Zij was een van de eerste vrouwen in de Amerikaanse luchtmacht. Vrouwen vlogen de vliegtuigen naar de plaatsen waar de Blink Educatie Pagina 7
vliegtuigen nodig waren. Ze vochten niet mee, dat vond men toen nog een mannentaak. Sluit de les af en vat de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog chronologisch samen. Mix en matchkaartjes Leider van het Duitse volk. 5 mei 1945 Heel Nederland was bevrijd. Joods meisje dat ondergedoken was. Joden werden opgepakt en naar vernietigingskampen gebracht. Rotterdam Deze stad werd in mei 1940 gebombardeerd. Hier mochten alleen niet-joden komen. Blink Educatie Pagina 8
Arnhem Om deze stad woedde in 1944 een hevige strijd. Hiermee werd Anne Frank wereldberoemd. Stalingrad In 1943 verloor Duitsland de grote slag om deze stad. De koningin Vluchtte uit Nederland. Vanuit Londen hield ze radiotoespraken. Tijdens de bezetting moest iedereen dit bij zich hebben. NSB Dit was een Nederlandse club die het eens was met de ideeën van Hitler. Alle joden ouder dan 6 jaar moesten deze dragen. Dit was het logo van de partij van Hitler. Blink Educatie Pagina 9
In het westen van Nederland waren grote voedseltekorten. Veel mensen leden honger. Blink Educatie Pagina 10