Onderwerp: Sluitende zorgketen voor marginaal gehuisvesten Voorgesteld besluit: 1. Kennisnemen van bijgaande notitie Inloopvoorziening voor dak- en thuislozen in Hoogeveen. 2. Optreden als deelnemer aan/gelijkwaardig partner in het project Interwonen. 3. Een bescheiden inloopvoorziening (huiskamer) realiseren in Hoogeveen voor dak- en thuislozen. Dat wil zeggen: a. optreden als opdrachtgever voor een dergelijke voorziening; b. een geschikte locatie zoeken voor de inloopvoorziening; 4. Met de Gemeente Assen en/of aanbieders van maatschappelijke opvang een regeling treffen waarbij in acute situaties Hoogeveense daklozen snel worden doorgeleid naar nachtopvangplekken buiten de gemeente. 5. Dit voorstel met bijgaande notitie ter kennisgeving voorleggen aan de Raad. Genomen besluit (met datum): Parafen met datum Afdelingsmanager Concernstaf Financial control Juridisch control HRM-officer ICT-officer Datum : 1 oktober 2008 Afdeling : Mens & Werk Rapporteur : A. Overgoor Telefoon : 1467 Besluit en stukken openbaar? Nee Zo ja : geen actie richting pers Zo nee, waarom niet? Programma: Hoogeveen Zorgt Programmabestuurder: B. Poutsma Overleg gevoerd met: Naam: H. Fokkes Aard voorstel: Strategisch > 50.000 Politiek gevoelig Regelgeving Risico s: Financieel risico Juridisch risico ICT-risico HRM-risico Ander risico, nl. Behandelen in raad Documentnaam: Gegevens DIV Akkoord: Ja Nee Hoog Laag Geen Ja Nee advies b&w inloopvoorziening2 Gerelateerd Corsa documentnr: Archief Opmerkingen college akkoord bespreken Opmerkingen Burgemeester Weth. WvdZ Weth. AB Weth. KS Weth. APJ Secretaris
Onderwerp Sluitende zorgketen voor marginaal gehuisvesten Voorgesteld besluit 1. Kennisnemen van bijgaande notitie Inloopvoorziening voor dak- en thuislozen in Hoogeveen. 2. Optreden als deelnemer aan/gelijkwaardig partner in het project Interwonen. 3. Een bescheiden inloopvoorziening (huiskamer) realiseren in Hoogeveen voor dak- en thuislozen. Dat wil zeggen: c. optreden als opdrachtgever voor een dergelijke voorziening; d. een geschikte locatie zoeken voor de inloopvoorziening; 4. Met de Gemeente Assen en/of aanbieders van maatschappelijke opvang een regeling treffen waarbij in acute situaties Hoogeveense daklozen snel worden doorgeleid naar nachtopvangplekken buiten de gemeente. 5. Dit voorstel met bijgaande notitie ter kennisgeving voorleggen aan de Raad. Beoogd resultaat Een sluitend hulpverleningsaanbod voor dak- en thuislozen. Inleiding Aanleiding Al enkele jaren geven de hulpverlenende instellingen (SWW, Project Problematisch Woongedrag, Verslavingszorg Noord Nederland, GGZ Drenthe, Politie e.d.) aan dat er een groep mensen in Hoogeveen is, die geen eigen dak boven het hoofd heeft. Deze mensen wonen illegaal bij anderen in en frustreren soms de hulpverlening aan degene bij wie zij inwonen. Voor deze thuislozen zou een inloopvoorziening en een nachtopvangvoorziening nodig zijn. Inventarisatie Op kosten van de centrumgemeente voor de maatschappelijk opvang Assen, hebben wij een projecleider aangetrokken om de behoefte aan een inloopvoorziening/nachtopvangvoorziening in beeld te brengen en om de gewenste voorziening te realiseren. In bijgaande notitie Inloopvoorziening voor dak- en thuislozen in Hoogeveen geeft de projectleider de resultaten van de inventarisatiefase weer. Uit de gesprekken met alle relevante instellingen kan het volgende worden geconcludeerd: 1. het aantal dak- en thuislozen is relatief beperkt (maximaal 30 personen) en ook de overlast van deze groep is gering; 2. de geringe omvang van de groep en de beperkte overlast die zij veroorzaakt, is wellicht ook terug te voeren op de preventieve werking van het Project Problematisch Woongedrag (PPW) en Interwonen; 3. naast de bestaande preventieve projecten is een kleine huiskamerachtige inloopvoorziening voor dak- en thuislozen gewenst; 4. de behoefte van de dak- en thuislozen aan een vorm van nachtopvang in Hoogeveen is te gering om een nachtopvangvoorziening in Hoogeveen te rechtvaardigen. Nodig is een zakelijke afspraak met de centrumgemeente voor de maatschappelijk opvang Assen en/of met een instelling voor maatschappelijke opvang over het toeleiden van Hoogeveense daklozen naar bestaande nachtopvangplekken buiten de gemeente Hoogeveen. Pagina 2 van 8
Brede aanpak De conclusies reiken verder dan alleen een inloopvoorziening/nachtopvangvoorziening voor dak- en thuislozen, maar betreffen de totale zorgketen voor marginaal gehuisvesten. Dit voorstel gaat daarom over het realiseren van een sluitend aanbod voor mensen met problematisch woongedrag. Met de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in 2007 heeft de gemeente hier ook nadukkelijk een wettelijke verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheden De WMO onderscheidt 9 prestatievelden waarop gemeenten samenhangend beleid moeten voeren. Prestatieveld 7, 8 en 9 hebben betrekking op de keten voor marginaal gehuisvesten: maatschappelijke opvang, verslavingszorg en oggz. Oggz staat voor openbare geestelijke gezondheidszorg. Oggz is gericht op mensen met meervoudige complexe problematiek die hulpverlening ontwijken of afwijzen, maar die wel zorgen en/of overlast veroorzaken in hun directe leefomgeving. Gemeente Assen heeft een regiofunctie voor Noord, Midden en Zuidwest Drenthe op het gebied van de maatschappelijke opvang, verslavingszorg en een deel van de oggz (toeleiding naar hulp). Een centrumgemeente is verantwoordelijk voor een samenhangend basisaanbod van maatschappelijke opvang- en verslavingsvoorzieningen in haar regio. Zij ontvangt hiervoor rijksmiddelen (de specifieke uitkering maatschappelijke opvang en verslavingsbeleid). Centrumgemeenten zijn verplicht om met de gemeenten in hun regio te overleggen over de besteding van deze middelen. De regiogemeenten kunnen echter niets afdwingen. In de WMO hebben álle gemeenten in Nederland de volgende taken op het gebied van de oggz: het signaleren, bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen, het signaleren en bestrijden van risicofactoren en het tot stand brengen van afspraken tussen betrokken (hulpverlenende) organisaties. Er bestaat een grote overlap tussen doelgroep en taken op het gebied van de oggz, maatschappelijke opvang en verslavingsbeleid. Gemeenten en centrumgemeenten hebben beiden een rol. De centrumgemeente heeft een regierol gericht op de bovenlokale voorzieningen, terwijl de gemeenten in haar regio een regierol hebben gericht op lokale voorzieningen, zoals een systeem voor vroegsignalering, beschutte woonvormen et cetera. Elke gemeente is verantwoordelijk voor een samenhangend WMO beleid en een sluitende zorgketen binnen de gemeentegrenzen. Ook de woningstichtingen hebben hun belang en verantwoordelijkheid in dezen. Het is de taak van woningcorporaties te voorzien in de huisvesting van mensen die niet in staat zijn om op eigen kracht een woning te verwerven. Naast de gemeente, politie, welzijnsinstellingen en dergelijke dragen ook de woningcorporaties zorg voor het bieden van een rustig, veilig en leefbaar woonklimaat. De rol van de woningstichtingen betreft dus zowel het zorgen voor huisvesting voor marginaal gehuisvesten als het zorgen voor een prettig woonklimaat voor omwonenden. Dit kan vragen om specifieke huisvesting en/of zorg en begeleiding van mensen met problematisch woongedrag. Zorgketen: sterke en ontbrekende schakels Uit bijgaande notitie Inloopvoorziening voor dak- en thuislozen in Hoogeveen blijkt dat de zorgketen voor marginaal gehuisvesten een aantal sterke schakels kent, maar ook een Pagina 3 van 8
aantal schakels mist. Eerste schakel in de zorgketen zijn de twee oggz-netwerken in de gemeente. In de oggznetwerken bespreken uitvoerende werkers van hulpverlenende instellingen, politie en woningstichtingen individuele oggz-cliënten en maken afspraken over het te volgen hulpverleningstraject. Onderdeel van een individueel hulpverleningstraject kan zijn het inschakelen van het Project Problematisch Woongedrag (PPW). Het PPW is een belangrijke schakel in de zorgketen. Mensen met problematisch woongedrag kunnen huisuitzetting voorkomen door hulp van reguliere instellingen te aanvaarden. De casemanger van het PPW zorgt voor de noodzakelijke afspraken tussen de cliënt, de hulpverlening en de woningstichting en bewaakt de afspraken en de voortgang. Het PPW wordt gefinancierd door de woningstichtingen, centrumgemeente Assen en de gemeenten in Zuidwest Drenthe. Begin 2006 startte Woonconcept, Domesta en het Leger Des Heils (LDH) met het project Interwonen. Het project was oorspronkelijk bedoeld voor de mensen die ook met hulp van het PPW niet te handhaven zijn in de eigen woning. In het project Interwonen huren cliënten woonruimte van het Leger Des Heils. Zij ontvangen van het LDH begeleiding en leren vaardigheden om zelfstandig te wonen. De doelgroep is in de loop van het project verruimd van alleen uitvallers uit het PPW naar dak- en thuislozen, inwonende overlastgevers, marginaal gehuisvesten en dergelijke. Tot nu toe zijn in totaal 14 mensen ingestroomd in het project Interwonen. Van deze mensen heeft 95% te kampen met ggzproblematiek, 54% heeft (daarnaast) verslavingsproblemen en 33% heeft (ook) te maken met justitie. Desondanks zijn van de 6 tot nu toe uitgestroomde cliënten er 4 die thans zelfstandig wonen, waarvan 3 met en 1 zonder ambulante begeleiding. Interwonen biedt plek aan 8 cliënten in het voormalig pand van de thuiszorg aan de Jonkheer De Jongestraat. Woonconcept levert de woonruimte. De hulpverlening door het Leger Des Heils wordt gefinancierd uit de AWBZ. De gemeente heeft het project altijd ondersteund, maar zag zichzelf niet als deelnemer aan het project. Deze opstelling van de gemeente vloeide voort uit onze nota Lokale Partner Bij Zorg. Deze nota ging ervan uit, dat op die terreinen waar de gemeente geen formele of financiële bevoegdheden heeft de markt zijn werk moet doen. In de nota had de gemeente aangegeven wat volgens haar een optimaal aanbod van wonen, zorg en welzijn was en wat volgens haar een optimale verdeling over de gemeente was. De rol van de gemeente was dat ze actief meewerkte aan de marktinitiatieven die aansloten bij haar eigen visie en dat ze die marktinitiatieven die dat niet deden zou ontmoedigen. Interwonen was een initiatief van marktpartijen dat paste in de gemeentelijke zorgvisie. De gemeente heeft het initiatief dan ook actief gefaciliteerd door de vergunningverlening soepel te laten verlopen en door actief naar omwonenden te communiceren. Deze Nota Lokale Partner Bij Zorg stamt uit de periode vóór de invoering van de WMO. Zoals hierboven is aangegeven is met de invoering van de WMO de formele en financiële rol van de gemeente ten aanzien van de zorgketen uitgebreid en aangescherpt. Daartegenover wordt de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) steeds meer beperkt tot begeleiding en behandeling van mensen waarbij sprake is van ernstig regieverlies of een ernstige, invaliderende aandoening of beperking waardoor men langdurig niet in staat is zelfstandig te leven. Dit zijn bijvoorbeeld dementerende ouderen, verstandelijk gehandicapten en ernstig psychiatrische patiënten. Begleiding op grond van de AWBZ is gericht op zelfredzaamheid. Begeleiding gericht op maatschappelijke Pagina 4 van 8
participatie behoort naar de mening van het kabinet niet tot het domein van de AWBZ, maar tot de eigen verantwoordelijkheid en die van de directe omgeving en van de WMO. Uit de inventarisatie blijkt dat Interwonen een belangrijke schakel is in de zorgketen. De voortzetting van Interwonen is thans afhankelijk van twee ontwikkelingen. Het gebruikte pand moet wijken voor herinrichting/revitalisering van De Kaap en omgeving. Daarnaast is sprake van een versobering van de AWBZ. Dat betekent, dat er een geschikte nieuwe locatie moet worden gevonden alsmede gelden voor de verhuizing. Voorts moet er worden gezocht naar een andere financiering van de hulpverlening. Hier moet vooral gedacht worden aan gebruik van een andere AWBZgrondslag en financiering door de centrumgemeente. Een beroep op de initiatiefnemers van het project en de gemeente is echter niet uitgesloten. De inventarisatie heeft aangetoond dat er nog een aantal schakels ontbreken in de zorgketen: een kleine huiskamerachtige inloopvoorziening voor dak- en thuislozen in Hoogeveen en een regeling voor nachtopvang elders in Drenthe. Een kleine huiskamerachtige inloopvoorziening voor dak- en thuislozen is nodig om goed zicht te krijgen op de omvang en behoeften van de groep dak- en thuislozen. Verder is voor deze groep een rustpunt nodig, waar men regelmaat kan vinden en waar voorzieningen zijn voor eerste levensbehoeften (drinken, eten, douche e.d.) en zorg. Het uiteindelijke doel is de dak- en thuislozen toe te leiden naar zelfstandig wonen via de bestaande voorzieningen zoals Interwonen en het Project Problematisch Woongedrag. Verder is een zakelijke afspraak gewenst met de centrumgemeente voor de maatschappelijk opvang Assen en/of met een instelling voor maatschappelijke opvang over het toeleiden van Hoogeveense daklozen naar bestaande nachtopvangplekken buiten de gemeente Hoogeveen. Het gaat dan om afspraken over het snel regelen van nachtopvang voor daklozen uit Hoogeveen en het vervoer naar de betreffende opvangvoorziening. Op deze wijze wordt duidelijk waar politie en locale hulpverleners een vraag om nachtopvang kunnen melden. Zo wordt voorkomen dat de politie of locale hulpverleners lange tijd bezig zijn met het vinden van een opvangplek. Rol Gemeente Hoogeveen Gezien de wettelijke verantwoordelijkheid van de gemeente voor een sluitende zorgketen voor mensen met problematisch woongedrag is het logisch dat de Gemeente Hoogeveen optreedt als opdrachtgever voor een inloopvoorziening en een nachtopvangregeling. Dit is ook de wens van centrumgemeente Assen. Lokaal opdrachtgeverschap sluit ook aan bij het belang dat de Raad hecht aan voorzieningen voor dak- en thuislozen in Hoogeveen. Opdrachtgeverschap betekent onder meer dat Hoogeveen een geschikte locatie zoekt voor de inloopvoorziening en dat Hoogeveen de exploitatie van de inloopvoorziening gaat aanbesteden. Ook is het gewenst dat de betrokkenheid van de Gemeente Hoogeveen bij Interwonen in overeenstemming wordt gebracht met de verantwoordelijkheid van de gemeente voor een sluitende zorgketen en het aangetoonde belang van Interwonen voor die zorgketen. Dit betekent een gelijkwaardige rol van de gemeente tegenover de oorspronkelijke initiatiefnemers Woonconcept, Domesta en het Leger Des Heils. Concreet zal de gemeente samen met deze partijen moeten zoeken naar een geschikte nieuwe locatie en naar nieuwe Pagina 5 van 8
financieringswijzen. Hiermee is overigens niet gezegd dat de gemeente de financiering geheel of gedeeltelijk overneemt, maar dat ze bereid is samen met de overige partijen te zoeken naar dekking van de kosten. Hierbij zal ze net als de andere partijen een eigen afweging maken van kosten, baten en verantwoordelijkheden. Argumenten 1. De gemeente is in het kader van de WMO verantwoordelijk voor een samenhangende en sluitende zorgketen voor mensen met problematisch woongedrag waaronder daken thuislozen. 2. In deze zorgketen missen thans een aantal schakels: een kleine huiskamerachtige inloopvoorziening voor dak- en thuislozen en zakelijke afspraken met bestaande opvangvoorzieningen over het gebruik van en vervoer naar bestaande opvangplaatsen. 3. In deze zorgketen wordt een belangrijke schakel in haar voortbestaan bedreigd: Interwonen. In de praktijk is gebleken dat Interwonen een belangrijke bijdrage levert aan de oggz-taken van de gemeente: bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen. Kanttekeningen Het aantal dak- en thuislozen in Hoogeveen is gebaseerd op schattingen van de verschillende hulpverlenende instellingen en niet op harde gegevens. Het is dan ook gewenst om na een ruime proefperiode (2 jaar) te evalueren of een kleinschalige inloopvoorziening voorziet in een wezenlijke behoefte. Aanpak De aanpak valt uiteen in vier gescheiden trajecten: - huisvesting van de inloopvoorziening; - exploitatie van de inloopvoorziening; - nachtopvangregeling; - voortzetting Interwonen. De Raad heeft bij de behandeling van de voorjaarsnota ingestemd met het voornemen om een beperkte inloopvoorziening voor dak- en thuislozen te realiseren alsmede om het aanbod van begeleid wonen (Interwonen) te versterken. Dit voorstel en bijgaande notitie zijn een eerste uitwerking van dit voornemen. Wij stellen daarom voor om beide stukken ter kennisgeving aan de Raad aan te bieden. Op het moment dat een geschikte locatie voor de inloopvoorziening is gevonden zal gestart worden met het informeren en betrekken van de omwonenden en met de aanbesteding van de expoitatie van de voorziening. De stukken voor de aanbesteding worden separaat ter besluitvorming aan uw College voorgelegd evenals de locatiekeuze (vergunningverlening). De communicatie met de omwonenden zal worden opgestart direct nadat uw College heeft ingestemd met de locatie en nog voordat de locatiekeuze publiek wordt. Het is gewenst om de omwonenden een grote stem te geven in de randvoorwaarden waarbinnen de voorziening moet opereren. Domesta en Woonconcept zijn thans aan het zoeken naar een geschikte locatie voor Interwonen. Met de bewoners rond deze nieuwe locatie zal ook een intensief communicatietraject moeten worden gevolgd. Pagina 6 van 8
Aan het einde van de proefperiode van 2 jaar zal moeten worden beoordeeld of en hoe de inloopvoorziening moet worden gecontinueerd. Kosten, baten en dekking (kostensoort en kostenplaats) Realisatie van een sluitend hulpverleningsaanbod voor dak- en thuislozen bestaande uit een inloopvoorziening (huiskamer), een regeling voor nachtopvang en begeleid wonen (Interwonen), bedraagt naar verwachting: Incidentele kosten: verhuizing en verbouwing Interwonen 50.000,= verbouwing en inrichting inloopvoorziening 25.000,= Structureel per jaar: kosten huisvesting inloopvoorziening 25.000,= kosten exploitatie inloopvoorziening 175.000,= kosten nachtopvang 5.000,= kosten interwonen 0,= * totale structurele kosten 205.000,= * De exploitatiekosten van Interwonen (begeleiding) komen thans volledig ten laste van de AWBZ. Per 1 januari 2009 is het hebben van een psychosociaal probleem niet meer voldoende voor AWBZfinanciering. Het is nog onduidelijk of deze versobering van de AWBZ volledig kan worden opgevangen door gebruik te maken van een andere AWBZ-grondslag en compensatie door de centrumgemeente. Dekking: De Gemeente Assen is bereid als centrumgemeente een substantiële financiële bijdrage te leveren van maximaal 175.000,= aan de exploitatie van de inloopvoorziening incl. nachtopvangregeling. Het betreft een structurele bijdrage onder het voorbehoud dat de rijksuitkering voor maatschappelijke opvang en verslavingsbeleid ongewijzigd blijft. De hoogte van de resterende structurele kosten voor de gemeente is afhankelijk van de mate waarin de AWBZ-versobering kan worden gecompenseerd binnen de AWBZ en door de centrumgemeente en van de verdeelsleutel die wordt afgesproken tussen de woningstichtingen en de gemeente. De verwachting is dat de gevraagde structurele bijdrage van de gemeente kan worden gedekt uit het bij de voorjaarsnota 2008 opgevoerde structurele budget voor de inloopvoorziening. De hoogte van de incidentele kosten voor de gemeente is afhankelijk van de bijdragen die de woningstichtingen en centrumgemeente Assen leveren. Ook hier is de verwachting dat de bijdrage van de Gemeente Hoogeveen kan worden gedekt uit bestaande budgetten. Monitoring en evaluatie Nadat een proefperiode van 2 jaren wordt de inloopvoorziening geëvalueerd. Communicatie Er worden intensieve communicatietrajecten opgestart met de bewoners van de buurten waar de inloopvoorziening wordt gerealiseerd en waar Interwonen naar toe verhuist. Uitgangspunten daarbij zijn: informeren van de omwonenden voordat het besluit openbaar wordt en maximale betrokkenheid van de omwonenden bij het bepalen van de Pagina 7 van 8
randvoorwaarden waaronder de voorziening moet functioneren. Bijlagen notitie Inloopvoorziening voor dak- en thuislozen in Hoogeveen Pagina 8 van 8