Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Energie- en eiwitrijke voeding Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 28 91 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke zetel: Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt www.jessazh.be versie juni 2015 (Object-ID 235983)
Bij een verminderde eetlust is eten niet altijd vanzelfsprekend. Voeding kan namelijk minder aantrekkelijk en smakelijk zijn. Hoewel het lichaam momenteel in goede conditie kan zijn, zal de verlaagde voedingsinname op termijn toch de reserves langzaam uitputten. Dit zorgt voor een tekort aan voedingsstoffen en energie in het lichaam waardoor het genezingsproces moeilijker verloopt en men op termijn minder goed kan gaan functioneren. Wees dus alert voor volgende signalen: Ongewenst gewichtsverlies > 5-10% gedurende de laatste 3-6 maanden Een verminderde voedselinname gedurende de afgelopen week Ernstige ziekte bv. wonden, heelkundige ingrepen, 1
Eiwitrijke voeding Eiwitten zijn de bouwstenen in het lichaam en zijn noodzakelijk voor opbouw en herstel van spieren, wonden etc. Een tekort aan eiwitten in de voeding kan dus spierverzwakking in de hand werken en herstel bemoeilijken. Als gevolg van afkeer van dierlijke voedingsmiddelen (vlees, vis, eieren, ) of het overslaan van de warme maaltijd, kan de eiwitinname ernstig in het gedrang komen. Tijdens een periode van ziekte is de eiwitbehoefte soms zelfs verhoogd waardoor de opname van voldoende eiwitten dus bijzondere aandacht vraagt. Een extra aanbreng van eiwitten wordt echter pas benut als er tegelijk ook voldoende energie wordt aangebracht. Naast het gebruik van dierlijke voedingsmiddelen is een energierijke voeding dus aangewezen. Energierijke voeding Het energierijker maken van voeding kan gebeuren door extra vetten of koolhydraten (suikers en zetmeel) toe te voegen. Hierna volgen enkele praktische tips. 2
Praktische raadgevingen bij verminderde eetlust 1. Algemene tips Kies kleine porties en zorg voor variatie in kleur, geur en smaak. Spreid de maaltijden over de dag. Vermijd 3 grote hoofdmaaltijden, maar neem liever 5-6 kleine maaltijden. Rust voldoende, maar neem ook regelmatig wat beweging. Frisse lucht en beweging kunnen de eetlust opwekken. 2. Tips voor energie- en eiwitrijke warme maaltijden Gebruik bij voorkeur calorierijke voeding, vermijd magere of light voedingsmiddelen, neem bv. volle melkproducten, frisdrank, sportdrank, grenadine en vruchtensap ter vervanging van water. Soep voor de maaltijd kan de oorzaak zijn van een verzadigd gevoel. Neem dan liever géén soep of eet het een uur voor of na de warme maaltijd. Soep kan energierijker gemaakt worden door er stukjes vlees of kip, hardgekookt ei, vleesballetjes, deegwaren, broodkorstjes, (soja)room of melkpoeder aan toe te voegen. Sommige soepen zijn ook geschikt om gemalen- of kruidenkaas aan toe te voegen, vb. pompoensoep, erwtensoep, ajuinsoep,... Over (duiven)bouillon zegt men vaak dat het aansterkt, maar dit is echter niet het geval. Soep heeft slechts voedingswaarde wanneer er veel room, vlees, kaas, aardappel, in verwerkt is. Eet eerst wat vlees of vis. Eet daarna pas aardappelen en groenten. Indien er geen vlees, vis of gevogelte wordt gegeten, zoek dan naar volwaardige alternatieven zoals granen gecombineerd met peulvruchten of vegetarische vleesvervangers (tofu, Quorn, ). Ook ei kan als vleesvervanger gebruikt worden. Eet in plaats van aardappelen eens rijst, macaroni of spaghetti. Of kies voor een energierijke bereiding: gebakken aardappelen, frieten, gratin, kroketten, puree, 3
Vet is een smaakmaker en levert energie. Het is dus uitermate geschikt om de voeding te verrijken. Gebruik een ruime portie in maaltijden, zonder het zwaar verteerbaar te maken, bv. smelt een klontje boter of margarine over vlees en groenten, gebruik wat extra olie of mayonaise bij rauwkost, voeg een scheutje (soja)room of olie toe in soepen, sauzen en rijst en pastagerechten. Als zelf koken niet evident is, maak dan gebruik van een extra keukenhulp of kant en-klare maaltijden van de traiteur of uit het grootwarenhuis. Maaltijden kunnen in sommige regio s ook aan huis geleverd worden. Gebruik voldoende (volle) melkproducten, kaas, pudding, flan, chocolademelk, koffie verkeerd, plattekaastaart,... Verwerk een extra ei in aardappelpuree of flan. Warm de bereiding nog even goed door. Voeg slagroom of crème fraîche toe aan vleesjus en sauzen. Voeding kan ook verrijkt worden door toevoeging van andere voedingsmiddelen zoals suiker, siroop, honing,... Wanneer suiker te zoet is, kan dit vervangen worden door een energierijk poeder, ook voedingssuiker genoemd. Het levert evenveel calorieën als gewone suiker, maar smaakt minder zoet. Zo kunnen er extra calorieën toegevoegd worden aan dranken en gerechten zonder de aangename zoete smaak te overschrijden. Voedingssuiker Voedingssuiker is verkrijgbaar bij de apotheek in poeder of vloeibare vorm. Om de poedertextuur in gerechten te vermijden, worden gerechten bij voorkeur gemixt na het toevoegen van voedingssuiker. TIP: Maak zelf een vloeibare oplossing van voedingssuiker. Doe een hoeveelheid poeder in een maatbeker. Voeg water toe tot het poeder net onderstaat. Mix met de staafmixer. Gebruik van deze oplossing 100 ml per dag, verwerkt in zoete (na)gerechten. Vraag advies aan uw diëtist(e). 4
Voeg extra eiwit toe aan soep, puree, melksaus, pudding, milkshake en andere melkbereidingen. Dit kan onder de vorm van eiwitpoeder of melkpoeder. Eiwitpoeder Eiwitpoeder heeft een neutrale smaak en kan makkelijk worden toegevoegd aan alle bereidingen, zowel zoete als hartige. Het is verkrijgbaar in de apotheek. Voor de gebruiksaanwijzing, raadpleeg de verpakking. Melkpoeder heeft een zoute smaak. Het kan dus best gebruikt worden in hartige bereidingen zoals soep, puree, saus. Melkpoeder is verkrijgbaar in het grootwarenhuis. Vraag advies aan uw diëtist(e). 3. Tips voor energie- en eiwitrijke broodmaaltijden Probeer verschillende broodsoorten. Kies het brood waarvan u het meeste kan eten, ook al is dat wit brood. Energierijker dan gewoon brood zijn: krentenbrood, suikerbrood, sandwichbrood, notenbrood, sandwiches, pistolets, croissants,... Brood kan vervangen worden door bv. havermoutpap en andere graanmelen (Bambix, Brinta ). Gebruik hiervoor volle melk. Voeg eventueel een klontje margarine of boter toe en extra (basterd)suiker, siroop, honing, voedingssuiker,... Ontbijtgranen vormen ook een energierijk alternatief. Gebruik een ruime hoeveelheid margarine of boter op brood. Maar denk bv. ook aan pesto, mayonaise, cocktailsaus,... 5
Minarine, margarine, boter? Minarine, margarine en boter zijn allemaal vetstoffen. Margarine en room- of hoeveboter bevatten gemiddeld 80% vet. Ze kunnen beiden gebruikt worden om te smeren en te bakken of braden. Minarine bevat een lager vetgehalte, gemiddeld 40% vet, en kan u enkel gebruiken om te smeren. Brood mag dubbel belegd worden, verkies eiwitrijk beleg zoals kaas, vleeswaren, ei, vis, etc. Zoet en hartig beleg kan een verrassend smakelijke combinatie zijn vb. kaas met confituur, Ardeense ham met Luikse siroop etc. Vervang de 2e broodmaaltijd eventueel door een snack: pannenkoeken, wentelteefje, croque, panini, pastagerecht 4. Tips voor energie- en eiwitrijke tussendoortjes Gebruik een ruime hoeveelheid volle melkproducten zoals melk, chocomelk, fruityoghurt, platte kaas, pudding, rijstpap, milkshake of drinkyoghurt. U kan smaakmakers toevoegen zoals honing, cacaopoeder, instant koffiepoeder of vanillesuiker. Gebruik suiker of honing in thee en koffie. Kies energierijke dranken zoals fruitsap, appelsap, druivensap, (choco)melk, frisdrank, sportdrank, Kies energierijke tussendoortjes, bv. een sneetje rozijnenbrood of een krentenbol, enkele sneetjes knäckebröd of beschuiten ruim besmeerd en belegd, koek, cake, gebak, chocolade, mueslireep, studentenhaver, pannenkoeken, ijs, Brusselse wafel, taart,. 6
Kies ook energierijke hartige tussendoortjes, bv. kaas en charcuterie uit het vuistje, toastjes met ruim beleg, olijven, zongedroogde tomaten, noten, chips, mini-pizza,. Kies voor energierijke soorten fruit zoals bananen en druiven. Ook vruchtencompote of vruchtenmoes, smoothies, fruitsalade, gedroogde dadels, vijgen of rozijnen bevatten veel energie. 5. Bij- en vervangvoedingen Als een energie- en eiwitrijke voeding niet volstaat, kan u een energie- en/ of eiwitrijke bij- of vervangvoeding inschakelen. Er is echter een zeer groot aanbod van deze voedingen, ze bestaan in verschillende smaken en vormen: milkshake, fruitsap, drinkyoghurt, soep en zijn verkrijgbaar bij de apotheek. U kan samen met uw diëtist(e) bespreken welke voeding voor u het meest geschikt is. 7
Contactgegevens dieetafdeling Voor meer informatie kan u terecht bij de dieetafdeling. Campus Virga Jesse Tel: 011 33 60 64 of 011 33 60 65 Campus Salvator Tel: 011 33 60 66 of 011 33 60 67 Campus St. Ursula Tel: 013 55 06 39 8