GEBIEDSATLAS MARKEN. Gebiedsatlas Marken. Onderdeel van het MIRT onderzoek meerlaagsveiligheid Marken. 14 juni 2014

Gebiedsatlas Marken Onderdeel van het MIRT onderzoek meerlaagsveiligheid Marken 14 juni 2014 1

Gebiedsatlas Marken 14 juni 2014 Opgesteld door Antea Group, HKV Lijn in Water en H+N+S Landschapsarchitecten, in opdracht van Rijkswaterstaat West Nederland Noord Onderdeel van het MIRT Onderzoek Meerlaagsveiligheid Marken

INHOUD

Inhoudsopgave Inleiding 7 Analyse aan de hand van negen thema s Verleden-Heden-Toekomst 9 Bodem en Water 13 Hoofdwatersysteem 23 Cultuurhistorie 29 Landschap 37 Occupatie 47 Recreatie 53 Ecologie 59 Ruimtelijke Ontwikkelingen 67 Marker Waarden 72 Bronnen 79 Colofon 81

INLEIDING 6

Inleiding Doel van de gebiedsatlas De voorliggende gebiedsatlas van Marken is opgesteld in het kader van het MIRT onderzoek naar Meerlaagsveiligheid van Marken. Het doel van de gebiedsatlas is om inzicht te krijgen in de gebiedskwaliteiten van Marken en de opgaven die er spelen, ten behoeve van kennis ontwikkeling voor de op te stellen meerlaagsveiligheidsstrategieën. De gebiedsatlas brengt de huidige kwaliteiten en opgaven in beeld. Ook biedt het inhoudelijke aanknopingspunten voor de ontwikkeling van de Meerlaagsveiligheid strategieën. Tot slot leidt de analyse tot de Marker Waarden. Dit zijn negen statements die als leidende principes fungeren voor de strategieontwikkeling. De atlas is een tussenproduct binnen het gehele MIRT onderzoek, in de twee notities over de strategieontwikkeling wordt het gedachtgoed uit deze atlas verder uitgewerkt en geconcretiseerd. Opbouw van de gebiedsatlas De gebiedsatlas is opgebouwd uit 9 thema s en is letterlijk een atlas: de analyse wordt verbeeld aan de hand van een serie kaarten met beknopte tekstuele toelichtingen. De analyse richt zich op díe aspecten die van belang zouden kunnen zijn bij de strategieontwikkeling, op het schaalniveau van Marken en waar relevant ook op een hoger schaalniveau van Marken in zijn omgeving (Markermeer). Het is dus geen volledige gebiedsanalyse. Elk thema eindigt met een conclusie gericht op de te ontwikkelen denklijnen, bouwstenen en strategieën. De gebiedsatlas is in twee werksessies met betrokken partijen besproken en aangescherpt. In het laatste deel van de gebiedsatlas staan de Marker Waarden. Thema s Verleden - heden - toekomst (Hydrobiografie) Bodem en regionaal polderwatersysteem Hoofdwatersysteem Cultuurhistorie Landschap Occupatie / gebruik Recreatie Natuur Ruimtelijke ontwikkelingen 7

Verleden - Heden - Toekomst

Almere veen Circa 1000 1300 1573 1660 Circa 1700 1770 1853 1909 an het eiland Marken 10 Verbeelding van de ontstaansgeschiedenis van Marken, bron: Hydrobiografie Marken Huidig

Verleden - heden - toekomst In de ontstaansgeschiedenis van Marken heeft de relatie met het water een belangrijke rol heeft gespeeld. Deze geschiedenis is omschreven in de Hydrobiografie van Marken (i.o.v. het college van Rijksadviseurs). Wij verwijzen met betrekking tot dit thema dan ook naar deze Hydrobiografie. Bij het ontwikkelen van meerlaagsveiligheidsstrategieën is het van belang voort te bouwen op deze rijke geschiedenis en een logische reeks van verleden - heden - toekomst te ontwikkelen. Omstreeks 900: Marken is onderdeel van het vaste land. Het veen wordt ontgonnen Door storm en afslag ontstaat in de 12e eeuw het eiland Marken, dijken worden aangelegd Voortdurende krimp van het eiland door afslag en dijkdoorbraken. Ontstaan van dynamisch voorland Leven met water: verhoogde bouwvormen (werven en paalwoningen) Het eiland watert vrij af bij eb (afwateringssluisjes) OMSLAGPUNT: sluiting Zuiderzee: van eiland naar polder. Niet meer vrij afwaterend, aanleg gemaal (1929) Continue klink en zetting van dijk en maaiveld Aanleg verbindingsdijk, Marken verbonden met het vaste land Beoogde aanleg van het Goudriaankanaal, tracé als relict in het landschap nog afleesbaar Beoogde aanleg van de Bukdijk naar Volendam, eerste deel tracé nog aanwezig 1770 1853 1949 11

Bodem en Water

14 GEBIEDSATLAS MARKEN

Bodem en Water Het eiland is 263ha met een omtrek van 8,4km. Sinds de 17e eeuw is ca. een kwart van het eiland verloren gegaan door dijkterugleggingen Het maaiveld ligt gemiddeld op -0,7m NAP. De hoger gelegen werven liggen gemiddeld op +1,5m NAP Er zijn 3 peilgebieden met 1 hoofdgemaal. De bodem bestaat uit klei op veen en is gevoelig voor klink en zetting. Ook de dijk zet. Er is op een aantal plaatsen klei gewonnen t.b.v. dijkversterking, deze zijn later opgevuld met puin/vuil Karakteristiek / kwaliteiten: Hoger gelegen werven Begeleidende watergang langs de dijk Onregelmatige blokverkaveling Aandachtspunten / opgaven: Klink / zetting Doorsnede AA 15

Bodemopbouw 17

Bodemdaling 18

Zetting in de tijd: gemiddelde hoogte kruin omringdijk 19

20 Conclusiekaart Bodem en Water

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling De bodem van Marken is zeer zettingsgevoelig. Dit leidt tot een steeds groter hoogteverschil tussen maaiveld en het buitenwater. Ook kan het tot problemen leiden met houten funderingen. Een aangepast peilregime is geen oplossing, omdat de bodem bestaat uit klei op veen en de inklinking niet het gevolg is van oxidatie, maar van druk. Ook de dijk zet en moet dus voortdurend worden opgehoogd. De omgang met klink en zetting is voor elke strategie van belang. De verbindingsdijk naar Marken zet minimaal, hieruit komt het bewonersalternatief (aanleg nieuwe dijk op grondverbetering) voort. De werven en de Kruisbaakweg liggen verhoogd in het landschap. Dit kan wellicht in de waterveiligheidsstrategieën benut worden. Langs de dijk loopt een brede begeleidende watergang. Deze kan wellicht een rol spelen in de strategieën. Het eiland ligt scheef: Kan deze scheefstand benut worden? Hoger gelegen werven Begeleidende watergang langs dijk Onderwaterdam 21

Hoofdwatersysteem

89000 1000000 75000 230000 dp75 dp70 570000 790000 170000 1000000 dp80 dp65 dp60 dp55 dp50 770000 840 dp45 140000 dp85 dp40 7900 1000000 7200 57000 4100 350000 46000 Overstromingskans VNK2 240 19000 3300 100 Totaal herhalingstijd [jaar] 100-1.000 1.000-10.000 10.000-100.000 100.000-1.000.000 >1.000.000! dp5 dp10 dp15 Toetsresultaat 3e ronde dp20 dp25 dp30 dp35 Toetsresultaat Toetsresultaat 3e ronde 3e r Steenbekleding Steenbekleding (STBK) (ST deformatie deformatie onvoldoede onvoldoede Hoogte Hoogte (HT) (HT) onvoldoende onvoldoende Macrostabiliteit (STBI) Macrostabiliteit (ST onvoldoede onvoldoede! 24

Hoofdwatersysteem Het hoofdwatersysteem van het Markermeer is bepalend voor de hoogwaterveiligheidsopgave. Maatgevende omstandigheden zijn het gevolg van een hoog meerpeil, wind is een relatief kleine factor. Maatgevend hoog water bij een norm van 1:300 is +0,4m NAP. Faalmechanismen van de dijk zijn: Stabiliteit binnentalud: in toetsing grootste deel van de Noordkade afgekeurd en delen west- en zuidkade. In VNK2 heeft alleen dijkvak3 langs de zuidkant van de Westkade een niet te verwaarlozen faalkans. Hoogte (overloop/golfoverslag): in toetsing alleen dijkvak10 afgekeurd, bij VNK2 geldt dit voor meerdere delen van de zuidkade Stabiliteit bekleding: in toetsing vrijwel de hele Zuidkade en deels Westkade afgekeurd. Bij VNK2 (voor de onderzochte vakken) alleen dijkvak3 langs de zuidkant van de Westkade. 25

26 Conclusiekaart Hoofdwatersysteem

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Kritieke omstandigheden in het hoofdwatersysteem bij Marken worden gedomineerd door een hoog meerpeil. Een hoog meerpeil kan tamelijk goed voorspeld worden. De wind komt bij maatgevende omstandigheden overwegend uit het noord/oosten, maar heeft minder invloed. Het meest kritieke dijkvak voor overloop/overslag is de zuidkade. De inrichtingsopgave voor de dijkring (VNK en 3de toetsronde) concentreert zich op de zuiddijk. De noorddijk heeft een kleinere opgave. Steenbekleding Bredere noorddijk Steil binnentalud 27

Cultuurhistorie

Cultuurhistorie Karakteristiek / kwaliteiten: Rijke cultuurhistorie uit meerdere tijdlagen Geschiedenis van leven met water nog goed leesbaar in het landschap, al hebben veel historische structuren hun functie verloren na afsluiting van de Zuiderzee. Beschermd dorpsgezicht, meerdere gemeentelijke en rijksmonumenten en terreinen met hoge archeologische waarde. Aandachtspunten / opgaven: Behoud/zorgvuldige omgang met cultuurhistorische waarden/archeologie Voortbouwen op de rijke ontstaansgeschiedenis van het eiland Het Paard van Marken Historische en nieuwe bebouwing Kenmerkende historische bouwvormen 31

Regionale cultuurhistorie 32

Werven en paalwoningen bron: Hydrobiografie 33

34 Conclusiekaart Cultuurhistorie

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Houdt de essenties van de historische ontwikkeling van Marken leesbaar en beleefbaar: 1. Geschiedenis van leven met water op het poldereiland. Verhoogde werven in het open hooiland, omsloten door de omringkade 2. Aandacht voor de historische eilandcontour van Marken; het Verdronken Erfgoed 3. Contour van het Goudriaankanaal en vuurtoren als relicten van inspanning om haven van Amsterdam bereikbaar te houden. Werven, verhoogd in het landschap Relicten onder water Restant tracé Goudriaankanaal 35

Landschap

Landschap Poldereiland in het Markermeer Karakteristiek / kwaliteiten: Duidelijk begrensde eenheid Besloten dorp in het open landschap Werven als verhoogde eilanden De dijk als tribune, uitzicht over land/water Kleinschaligheid Vergezichten Bijna geen opgaande beplanting Aandachtspunten/opgaven: Goede inpassing maatregelen met behoud/ versterking van bestaande kwaliteiten 39

De dijk Belangrijke structuurdrager van het eiland Scherpe grens tussen land en water Lange geschiedenis van dijkenbouw Drie accenten: haven, vuurtoren, Rozenwerf Bukdijk,Verbindingsdijk en verbinding naar Vuurtoren sluiten aan op de dijkring 1985 1929/1930 1986 Profiel zuiddijk 1961 40

Principe Profiel Zuiddijk 41

Principe Profiel Westdijk 42

Principe Profiel Noorddijk 43

44 Conclusiekaart Landschap

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Behoud van de omringdijk als toegankelijke grens tussen land en water en tribune in het landschap. Kies bij dijkversterking voor een eenduidige perceptie op de dijkring. Speciale aandacht voor de accenten in de dijk (Rozenwerf, Haven, Vuurtoren): behandel deze als landmarks geïsoleerd van de dijkring. Aandacht voor de aansluitingen op de Verbindingsdijk en Bukdijk Koester het uitzicht vanaf de dijk, met name het vrije uitzicht in noordoostelijke richting. Aandacht voor de eenheid van het eiland als geheel (hooggelegen werven en besloten dorp in het open landschap) Perceptie op de dijk: Optie 1: Eén dijkring. Continuïteit staat voorop. Aandacht voor onderscheidendheid t.o.v. verbindingsdijk en bukdijk Optie 2. Twee deeltracés met een eigen karakter. Aansluiten op het onderscheidend karakter en opgave van het Markermeer en de Gouwzee Optie 3. Drie zijdes, elk met een eigen karakter 45

Occupatie

Occupatie Onderscheid in bebouwing voor 1930 (sluiting Zuiderzee) en na 1930 Extensief grondgebruik buitengebied, 1 grote agrariër Karakteristiek / kwaliteiten: Historische verhoogde bouwvormen nog deels aanwezig (werven/paalwoningen) Aantal centrale voorzieningen aanwezig, mogelijk relevant voor waterveiligheid Aandachtspunten/opgaven: Funderingsproblematiek bebouwing Werven, paalwoningen, dijkwoningen Bebouwing na 1930 49

50 Conclusiekaart Occupatie

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Er zijn nog historische, verhoogde bouwvormen aanwezig. Na het afsluiten van de Zuiderzee is er sprake van een toegenomen gevoel van veiligheid bij de bewoners. Bebouwing na 1930 staat op maaiveld. De bebouwing op maaiveld heeft te maken met klink van het maaiveld met bijbehorende funderingsproblematiek. Dit gaat met name om bebouwing uit de periode van 1930-1976, vanwege de mogelijk houten funderingen. Het maaiveld wordt extensief gebruikt als weide / hooiland en weidevogelgebied. Werf (Buurt 1) Bebouwing op maaiveld (Minneweg) Boerderij op maaiveld 51

Recreatie

Recreatie Karakteristiek / kwaliteiten: Rondje om de dijk Rijke geschiedenis beleven Waterrecreatie op Markermeer en Gouwzee Strandjes, steigers aan de dijk als contactpunt land-water Principe van centraal parkeren Aandachtspunten/opgaven: Versterken land-water relatie, ontwikkelen plekken aan de dijk 55

56 Conclusiekaart Recreatie

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Het recreatief profiel van Marken is vooral gericht op dagrecreatie (auto s en bussen) en nauwelijks op verblijfs- en waterrecreatie. Zwaartepunten in het recreatief gebruik zijn historisch Marken: haven en kerkbuurt. Behoud de huidige recreatieve betekenis en zoek waar mogelijk naar meekoppelkansen om de recreatieve kwaliteit te versterken. Voor de eigen bewoners is het rondje om de dijk de belangrijkste route, verblijfsplekken ontbreken echter evenals een royale parkeervoorziening. Vanaf de dijk zijn er maar een paar plekken waarbij het water bereikbaar is (steigers / strandjes). De kwaliteit van het rondje om de dijk behouden en waar mogelijk versterken. Recreatief brandpunt rondom de haven Rondje om de dijk Centraal parkeren 57

Ecologie

Ecologie Buitendijks: Natura 2000 Binnendijks: weidevogelgebieden (vooral aan zuidzijde eiland) Op de dijk: ringslag, rivierdonderpad Karakteristiek / kwaliteiten: Hoge natuurwaarden, zowel op het eiland, op de dijk als buitendijks. Bijzondere kwaliteit van het Gouwmeer (kraamkamer van het Markermeer) Aandachtspunten/opgaven: Behoud huidige waarden Versterken waterkwaliteit Markermeer (o.a. door zachte land-waterovergangen) Dichtheid van kritische weidevogels (Landschap Noord Holland) Weidevogels Markermeer, Natura 2000 61

Ecologie Markermeer Inzet op vooroeverontwikkeling Ontwikkelingen 63

64 Conclusiekaart Ecologie

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Zowel het binnendijksgebied (weidevogels), de dijk (ringslang en rivierdonderpad hebben zich kier kunnen vestigen) als het buitendijksgebied (Natura2000) met in het bijzonder de Gouwzee hebben ecologische kwaliteit. Voor het Markermeer-IJmeer wordt ingezet op vergroting van de draagkracht voor zowel de visetende als de benthosetende N2000 doelsoorten. Dat gebeurt onder meer door een structurele vergroting van het areaal waterplanten. Met projecten als de Markerwadden, de luwtemaatregelen in het Hoornse Hop en de oeverdijk in het kader van de dijkversterking Amsterdam-Hoorn wordt hier op ingezet. Behoud van ecologische kwaliteit van de dijk. Het westelijk dijktrace is in ecologisch opzicht dominant, bij voorkeur geen functies of recreatieve ontwikkelingen. Het behoud van het leefmilieu van de ringslang en rivierdonderpad is altijd onderdeel van de opgave. Beheer weidegebied Marken gericht op samenhang en kwaliteitsverbetering. Aandacht voor de kwaliteiten van de EHS gebieden i.r.t. recent ingesteld lager/peilgebied. 65

Ruimtelijke ontwikkelingen

Ruimtelijke ontwikkelingen Tweetal mogelijke nieuwbouwlocaties (nieuwe werven), status onzeker Aantal projecten ten noorden van de haven (ouderen, zorg, jeugd) Aantal ambities, veelal op recreatief vlak Zwaartepunt van de ontwikkeling in de regio ligt in de as Amsterdam - Almere. 69

70 Conclusiekaart Ruimtelijke Ontwikkeling

Conclusies t.b.v. strategieontwikkeling Ontwikkelingen op Marken zijn bescheiden, maar kunnen wellicht meekoppelkansen bieden (bv. recreatie, verbeterde ontsluiting etc.). Er zijn mogelijk plannen voor 3 woningbouw clusters. Bennewerf, Minneweg en ten noorden van de haven. Hoog bouwen kan de zelfredzaamheid vergroten en schade en slachtoffers verminderen. Op regionale schaal bekeken ligt Marken ruim buiten het zwaartepunt van de ontwikkelingsas Amsterdam - Almere. Er zijn raakvlakken met een aantal projecten in en om het Markermeer zoals de Markerwadden, luwte maatregelen Hoornse Hop en dijkversterking Hoorn-Amsterdam 71

Marker Waarden 72

4. Strate Marker Waarden Middeleeuwse ontginning Verleden-Heden-Toekomst Monniken uit Friesland Werven Krimp van Marken Uit de analyse van de negen thema s hebben wij de Marker Waarden gedestilleerd. Dit zijn negen statements, één per thema, die wij beschouwen als leidend principe bij de strategieontwikkeling. Ze geven in feite de planambitie weer en in elke strategie wordt hier (op een andere manier) invulling aan gegeven. > Bouw voort op en benut de inzichten opgedaan in een lange geschiedenis van leven met water op Marken In het verleden gebruikte strategieën: - Gebruik van voorland, om golfoploop te remmen - Verdediging door de dijk - Werken met water, aangepast maaiveldgebruik - Omhoog wonen, op werven en paalwoningen - De noodklok, om te waarschuwen bij dreigend hoogwater De afsluiting van de Zuiderzee in 1932 vormt een nadrukkelijk omslagpunt. Daarna is leven mét het water niet meer nodig. De dijk beschermt het eiland. 73

Bodem en Water > De omgang met klink en zetting maakt onderdeel uit van elke strategie Er zijn drie manieren om hiermee om te gaan: stapsgewijs en zo licht mogelijk ophogen zettingsvrij door aanpassingen in de ondergrond maatregelen buiten de dijk (meerlaagsveiligheid) Een aangepast peilregime is geen oplossing, omdat de bodem bestaat uit klei op veen en de inklinking niet het gevolg is van oxidatie, maar van druk. Hoofdwatersysteem > Neem de specifieke condities aan de drie zijdes van het eiland als uitgangspunt Voor alle zijdes van het eiland geldt dat kritieke omstandigheden worden gedomineerd door een hoog waterpeil op het Markermeer Het meest kritieke dijktracé voor overloop/overslag en voor kruiend ijs is de zuidkade. Hier concentreert zich ook de inrichtingsopgave van de dijkversterking. De Gouwzeezijde is relatief luw 74

Cultuurhistorie > Houd rekening met de historische waarden op en om het eiland en maak deze leesbaar en beleefbaar Er zijn op hoofdlijnen drie verhalen te onderscheiden: De geschiedenis van leven met water op Marken met als belangrijkste elementen de verhoogde werven en paalwoningen, het extensieve gebruik van het land (hooiland) en de omringkade Het verdronken erfgoed, aandacht voor de historische eilandcontour die zich over meerdere eeuwen steeds verder heeft teruggetrokken De contour van het Goudriaankanaal en de vuurtoren als relicten van de inspanning om de haven van Amsterdam bereikbaar te houden Landschap > Koester de huidige landschappelijke karakteristiek en versterk de onderscheidende kwaliteiten van Marken als enige poldereiland in het Markermeer Karakteristiek is: Het eilandgevoel met een nauwe relatie met het water Het open weidelandschap in contrast met het besloten dorp en de hooggelegen werven met zeer karakteristieke, kleinschalige bebouwing De dijkring als continue grens van het eiland en tribune met vrij uitzicht over land en water. 75

Occupatie > Behoud en benut de historische vormen van hoog bouwen (werven en paalwoningen), bescherm of herontwikkel de maaiveld gebonden bebouwing. Karakteristiek is het onderscheid tussen bebouwing voor en na de afsluiting van de Zuiderzee: Vóór de afsluiting is bebouwing hoogwaterbestendig, maar deze bouwvormen functioneren nu grotendeels niet meer als zodanig. Sinds de afsluiting van de Zuiderzee staat bebouwing op maaiveld. Deze bebouwing, met name uit de periode 1930-1976 is vanwege de mogelijk (deels) houten funderingen, gevoelig voor schade door zetting. Ecologie > Koppel de waterveiligheidsopgave aan versterking van de ecologische kwaliteit van de oeverzone van het Markermeer, naast behoud van de huidige ecologische kwaliteiten Zowel het binnendijksgebied (weidevogels), de dijk (ringslag en rivierdonderpad) en het buitendijksgebied (Natura2000), met in het bijzonder de Gouwzee als kraamkamer van het Markermeer, hebben bijzondere ecologische kwaliteit Versterking van de ecologische kwaliteit van het Markermeer is een breed gedeelde opgave waar in meerdere projecten op wordt ingezet (Markerwadden, luwtemaatregelen Hoornse Hop, dijkversterking Hoorn-Amsterdam etc.). 76

Recreatie > Vergroot de recreatieve gebruikswaarde van de dijk Het rondje om de dijk is voor zowel bewoners als bezoekers zeer waardevol, maar verblijfsplekken en voorzieningen ontbreken en de ruimte is door het smalle profiel beperkt. Ook is maar op een paar plekken het water bereikbaar. Ruimtelijke ontwikkeling > Beschouw ruimtelijke ontwikkeling altijd als onderdeel van de waterveiligheidsopgave, zoek naar mogelijke meekoppelkansen. Op regionale schaal bekeken ligt Marken ruim buiten het zwaartepunt van de ontwikkelingsas Amsterdam-Almere. Ontwikkelingen zijn dan ook bescheiden. Er zijn mogelijk drie nieuwe woningbouwlocaties en meerdere kleinschalige initiatieven. 77

BRONNEN 78

Hydrobiografie Marken, leven met water, Land-id i.s.m. Beek & Kooiman, 2014 Beeldkwaliteitplan, versterken omringkade Marken, DHV 2011, i.o.v. Rijkswaterstaat Noord-Holland Monumenten Inventarisatie Project, Marken, Gemeentebeschrijving 1990 Handreiking Ruimtelijke kwaliteit, Buitendijks Bouwen IJsselmeergebied, H+N+S Landschapsarchitecten i.o.v. Deltaprogramma IJsselmeergebied, 2011 Dijkring 13b Waterkering Marken, Toetsing Veiligheid derde toetsronde (VTV 2006), Rijkswaterstaat Noord- Holland 2010 http://maps.noord-holland.nl/structuurvisie2040 AHN data Marken Weidevogels in het zuidelijk deel van Waterland. Analyse van veldresultaten uit 2012 in relatie tot het provinciale weidevogelbeleid. (bron Kees Scharringa, Frank Visbeen, Dorien Hoogeboom Landschap Noord-Holland Rapportnummer: 12-042 2012 Passende Beoordeling RRAAM, Ministerie van IenM Bestemmingsplan Marken 2013 Ontwerp, Gemeente Waterland Gebiedsagenda Metropoolregio Amsterdam Werkboek Nieuwbouw en Herstructurering, H+N+S Landschapsarchitecten i.o.v. Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering, versie 1.0, 2012 Tekening Zuiderzeewerken - Markerwaard. Waterpassing Omringkade van het eiland Marken. Situatie schaal 1:10.000). Rijkswaterstaat. Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dijkring 13b Waterkering Marken. Toetsing veiligheid derde toetsronde (VTV 2006). 15 september 2010 Geodelft. Grondonderzoek toetsing stabiliteit omringkade eiland Marken. CO-404440. Juni 2003. Rijkswaterstaat Waterdienst.Veiligheid Nederland in Kaart 2. Overstromingsrisico dijkringgebied 13b, Marken. Ruimtelijke Kwaliteit IJsselmeergebied, Bosch Slabbers, 2008 Inbreng van deelnemers atelier d.d. 17 april en 8 mei 2014 79

COLOFON 80

De Gebiedsatlas Marken is opgesteld door Antea Group, HKV Lijn in Water en H+N+S Landschapsarchitecten, in opdracht van Rijkswaterstaat West Nederland Noord als onderdeel van het MIRT Onderzoek Meerlaagsveiligheid Marken Samenstelling: H+N+S Landschapsarchitecten Lodewijk van Nieuwenhuijze Gepke Heun Inge Kersten Martijn Filé Mark van Vilsteren Antea Group Nelleke Zuideveld Jan-Kees Bossenbroek Martijn Korthorst Heleen Geertsema Projectgroep RWS: André Sluiter Berthe Brouwer Geert de Vries Petra van den Brand Wouter ter Horst Aike van der Nat Willie Fikken Martin Takken Alex Winter Myra van Dongen HKV Lijn in Water Teun Terptsra Bas Kolen Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs. Amersfoort, 13 juni 2014 81