Toelichting keuze principe oplossing versterking Durgerdam

Transcriptie

1 Toelichting keuze principe oplossing versterking Durgerdam Inleiding In december 2016 heeft de Alliantie Markermeerdijken een keuze gemaakt voor een principe oplossing voor de versterking van de Markermeerdijk in Durgerdam. De dijk is hier niet stabiel genoeg om het achterland te beschermen tegen overstromingen. In Durgerdam is sprake van een bijzonder complexe situatie: een rijksbeschermd dorpsgezicht, polder IJdoorn met zijn unieke natuurwaarden, kleinschalige waterrecreatie en het vuurtoreneiland is Unesco Werelderfgoed. Na een intensief ontwerpproces bestaande uit ontwerpateliers, bijeenkomsten en gesprekken met bewoners, gemeente, provincie, Rijkswaterstaat en tal van belangenvertegenwoordigers en experts, heeft de Alliantie gekozen voor een maatwerkoplossing: - Westeind: strekdam (een golfbreker voor de dijk in het water) - Haven bij Oosteind: havendam (eveneens een golfbreker in het water) - Oosteind ter hoogte van Polder IJdoorn: buitenwaartse versterking. De gekozen principe-oplossingen worden de komende tijd verder uitgewerkt. Deze notitie geeft een toelichting op het proces en de afweging hoe de Alliantie is gekomen tot de keuze voor Durgerdam. Wat is er met de dijk aan de hand? In 2006 is tijdens de landelijke toetsronde het Oosteind en de dijk bij de haven afgekeurd. Bij de volgende landelijke toetsronde in 2011 werd in Durgerdam ook het Westeind afgekeurd. Begin 2016 is op verzoek van gemeente Amsterdam besloten ook het Westeind toe te voegen aan de scope van het project om te voorkomen dat bewoners twee keer in relatief korte tijd met overlast te maken krijgen. Daarmee komt er één plan om de veiligheid van de dijk op orde te brengen. In onderstaande tabel is weergegeven wat de er met de verschillende delen van de dijk aan de hand is, ofwel welke zogenoemde faalmechanismen van toepassing zijn. De kleur rood staat voor falen, de kleur oranje betekent een aanpassing en de kleur groen betekent dat deze sectie niet faalt. Sectie Binnenwaartse stabiliteit Buitenwaartse stabiliteit Hoogte Kinselmeer Polder IJdoorn (moeras) Oosteind polder IJdoorn (veenweide) Oosteind haven Westeind Tabel 1, faalmechanismen Uitdammerdijk en Durgerdammerdijk van Kaap Kinselmeer tot Kaap blauwe hoofd. Welke oplossingen zijn onderzocht? Omdat elk deel van de dijk uniek is, is per segment van de dijk onderzocht wat de mogelijkheden zijn om de dijk te versterken en wat de effecten zijn van die oplossingen op bestaande waarden van het gebied. Voor het hele tracé geldt dat al in een eerder stadium is onderzocht of een constructie in de dijk een oplossing zou kunnen zijn. De Alliantie vindt deze optie echter niet verantwoord vanwege de niet of nauwelijks gefundeerde woningen op de dijk. Het risico op ernstige schade tijdens uitvoering is te groot, terwijl er reële alternatieven zijn. Hieronder zijn per segment de onderzochte oplossingen weergegeven.

2 2 van 5 Mogelijke oplossingen Westeind Buitenwaartse versterking met hoge kruin Buitenwaartse versterking Strekdam Mogelijke oplossingen Oosteind haven Buitenwaartse kameel Havendam

3 3 van 5 Mogelijke oplossingen Oosteind Polder IJdoorn (veenweide) Buitenwaartse kameel (gelijk aan de buitenwaartse kameel bij Oosteind haven) Buitenwaartse Onderzochte combinaties versterkingsoplossingen Tijdens het ontwerpproces zijn er, gebruikmakend van de optelsom van bovengenoemde bouwstenen, vijf versterkingsoplossingen ontwikkeld en afgewogen, zie tabel 2 hieronder. Sectie Variant Westeind Oosteind haven Oosteind polder IJdoorn (veenweide) combi variant 1 strekdam havendam buitenwaarts combi variant 2 buitenwaarts havendam buitenwaarts combi variant 3 buitenwaarts buitenwaarts kameel Buitenom Maximaal buitenom buitenwaarts Polder IJdoorn (moeras) Kinselmeer Oplossing voor het hele traject van Blauwe hoofd tot Kaap Kinselmeer Oplossing voor het hele traject van Blauwe hoofd tot Kaap Kinselmeer Tabel 2, versterkingsoplossingen voor het dijktraject van Blauwe Hoofd tot Kaap Kinselmeer Hoe heeft de afweging plaatsgevonden? De mogelijke versterkingsoplossingen zijn tijdens meerdere ontwerpateliers ontwikkeld en onderzocht. De Alliantie heeft de effecten van de oplossingen verwerkt in een keuzematrix, ook wel trade-off matrix genoemd. Er is per variant in beeld gebracht wat de effecten van een oplossing zijn op de volgende aspecten: - Landschap - Natuur - Archeologie en cultuurhistorie - Conditioneringen - Ontwerp - Uitvoerbaarheid - Wonen, werken & recreëren - Beheer en onderhoud - Draagvlak omgeving - Kosten - Meekoppelkansen.

4 4 van 5 In het laatste atelier is de effectenbeoordeling van de oplossingen getoetst bij de deelnemers. Ook hebben hier aparte gesprekken over plaatsgevonden met de gemeente, provincie, Rijkswaterstaat en de dorpsraad. De opgehaalde informatie is vervolgens door de Alliantie in de keuzematrix verwerkt. Doorkijk naar het Milieueffectrapport (MER) Bij een omvangrijk m.e.r.-plichtig project zoals deze is een zekere trechtering gedurende het besluitvormingsproces onvermijdelijk en noodzakelijk. De milieueffecten van combi variant 1 en 3 en de buitenomvariant worden in het MER opgenomen om de maximale bandbreedte van de milieueffecten van de oplossingen in beeld te brengen. De buitenom maximaal en de constructie in de dijk zijn niet beoordeeld in het MER, omdat dit geen redelijkerwijs in aanmerking te nemen alternatieven zijn. Zie een toelichting hiervoor in kader 2 en 3 op pagina 5. In dit artikel worden deze alternatieven ook niet verder behandeld. De effecten van combinatievariant 2 vallen binnen de bandbreedte van de milieueffecten. Daarom is deze variant niet meegenomen in het MER. De keuzematrix op de website geeft wel inzicht in de effecten van combinatievariant 2 en de maximaal buitenom. Combi variant 1 (strekdam/ havendam) is het Meest Milieuvriendelijke Alternatief (MMA). Kader 1. Beoordeling in MER Milieueffecten: belangrijkste overwegingen De belangrijkste overwegingen bij milieueffecten zijn de effecten op natuur, landschap en cultuurhistorie. Effecten van combinatievariant 1 (strekdam/ havendammen en buitenwaartse versterking bij Polder IJdoorn) - Winterverblijfplaats van de ringslang langs de dijk bij Westeind en het leefgebied van de beschermde Noordse woelmuis, waterspitsmuis, ringslang blijven intact en worden versterkt. - Het karakteristieke veendijkprofiel (smalle kruin, steile taluds, lage ) en het daarmee in relatie staande door mensen geëvolueerde landschap blijft intact. - De cultuurhistorische waarden in Oosteind worden zoveel mogelijk behouden, en in Westeind komt er een nieuw element naast de bestaande dijk. - De landschappelijke eenheid van de dijk in Durgerdam blijft behouden en de havendam versterkt het maritieme karakter van de haven. - Voor het beeld behoudt de dijk zijn functie en het open water blijft te ervaren vanuit Durgerdam. - De strekdam en havendammen kunnen vanaf het water worden gebouwd waardoor bewoners ongehinderd van de weg en de dijk gebruik kunnen maken en er minder risico is op schade aan huizen. Effecten van combinatievariant 3 (buitenwaartse versterking) - Tast het geëvolueerde landschap op en nabij de dijk en de cultuurhistorische waarde van de dijk aan. - Zicht en uitzicht veranderen omdat de dijk een hogere kruin, bredere kern en flauwer talud krijgt. Dit betekent dat de nabijheid van water en jachthaven minder zichtbaar en ervaarbaar zal zijn. - De intieme rietkraag met steigers bij Westeind verdwijnt door verbreding van de dijk. - De buitenwaartse versterking tast belangrijke natuurwaarden aan op de dijk bij Westeind en in het rietland bij Oosteind. - De buitenwaartse versterking zal daarnaast bouwhinder verhoorzaken en mogelijk risico op schade aan de huizen. Effecten van variant buitenom - Het open water bij Durgerdam verandert in binnenwater. Hierdoor verandert de cultuurhistorische en landschappelijke context van Durgerdam en omgeving. Op afstand is de nieuwe dijk in het water te zien, met een kleine doorgang voor schepen. - De toegang vanaf het water naar Amsterdam verandert sterk omdat de huidige variërende ruimtereeks van IJmeer naar Buiten IJ verdwijnt. - De open zichtlijnen en schootsvelden vanaf het Vuurtoreneiland (UNESCO Werelderfgoed) worden onderbroken.

5 5 van 5 - Zeilers moeten door een keersluis om open water te bereiken, en bij die keersluis zal vermenging van recreatievaart en beroepsvaart optreden wat effect heeft op de nautische veiligheid. - De variant tast bestaande natuurwaarden aan maar biedt ook kansen voor nieuwe natuurwaarden. Kader Ruimtelijke Kwaliteit: onderbouwing keuze combinatievariant 1 Op verzoek van de Dorpsraad heeft de Alliantie een document Ruimtelijke visie Durgerdam opgesteld. Daarnaast is er aan de hand van bestaande kennis en de verschillende ontwerpateliers de belevingswaarde en gebruikswaarde in kaart gebracht. Dit is een aanvulling op het Kader Ruimtelijke Kwaliteit dat gezamenlijk is opgesteld door het rijk, provincie en waterschap en dat door Provincie Noord-Holland als bevoegd gezag wordt gebruikt voor de toetsing van de dijkversterkingsoplossing. Bij het ontwerpen en beoordelen van de varianten werden deze documenten continue toegepast. De leidende waarden vanuit het kader ruimtelijke kwaliteit zijn voor dit deel van de dijk een goede balans tussen recreatie, natuur en cultuurhistorie. Daarnaast is vanuit het kader ruimtelijke kwaliteit de landschappelijke eenheid van de dijk richtinggevend. Op basis van de leidende waarden zoals beschreven in het kader ruimtelijke kwaliteit (balans tussen recreatie, natuur en cultuurhistorie) is de onderbouwing voor de keuze voor de combinatievariant 1 als volgt: 1. Recreatie: accent op recreatie ligt bij de havendam alwaar het maritieme karakter wordt versterkt en extra kleinschalige recreatie kan worden toegelaten door mogelijk recreatief gebruik van de havendam en het kleine strandje. 2. Natuur: het accent op natuur ligt bij de gebieden achter de strekdam en de havendam. De bestaande natuurwaarden worden versterkt doordat er voor de rivierdonderpad extra leefgebied ontstaat door toevoeging van steenbestorting. De bescherming en uitbreiding van het rietland aan de binnenzijde van de havendam leidt daarnaast tot verdere bescherming en uitbreiding van leefgebied van de beschermde soorten Noordse woelmuis, waterspitsmuis en ringslang. 3. Cultuurhistorie: Er wordt een nieuw element naast de bestaande dijk toegevoegd in plaats van het aanpassen van het cultuurhistorische element. Vanuit cultuurhistorisch perspectief geniet dit de voorkeur omdat dit nieuwe waarde toevoegt voor de toekomst. Waarom geen constructieve versterking? Door uitvoeringseffecten bestaat er een risico op schade aan woningen. Ook biedt deze constructie geen zelfstandige oplossing voor het geconstateerde veiligheidstekort omdat er voor een groot deel van Durgerdam ook een hoogtetekort speelt. Een constructieve oplossing is tevens minder toekomstbestendig omdat een constructie een beperkte aanpasbaarheid heeft aan wijzigende randvoorwaarden en toekomstige dijkversterkingen. In de huidige dijkontwerpen die in het MER zijn opgenomen is constructie als lokaal maatwerk eveneens niet noodzakelijk om knelpunten (zoals het verplaatsen van woningen of gemalen) te voorkomen. Kader 2: toelichten geen constructieve versterking Waarom geen oplossing maximaal buitenom? De oplossing maximaal buitenom verlegt de dijkring van Durgerdam naar de overkant van de vaargeul (beheergebied waterschap Amstel, Gooi en Vecht). Bij deze oplossing is het onzeker of een dijk maximaal buitenom een zelfstandige oplossing is voor het geconstateerde faalmechanisme. Omdat de dijk maximaal buitenom een groot binnenwater omsluit zal de Durgerdammerdijk dit water moeten keren en is de kans groot dat de Durgerdammerdijk dan alsnog moet worden aangepast om aan de veiligheidsnormen te voldoen. Dit maakt de oplossing minder robuust. De oplossing is tevens buitenproportioneel, omdat er nog een kans bestaat dat de Durgerdammerdijk alsnog een behoorlijke versterking nodig heeft. Er kan volstaan worden met een kleinere dijk buitenom (die in het MER is onderzocht) of andere minder ingrijpende oplossingen (buitenwaarts, strekdam/havendam). Bovendien ontstaat er bij toepassing van een keersluis in de vaargeul Amsterdam-Lemmer een nieuw nautisch knelpunt, waardoor de variant technisch niet uitvoerbaar wordt. Ook neemt het te beheren areaal sterk toe en zal de keersluis een grotere beheer inspanning vergen. Kader 3. Toelichting geen maximaal buitenom variant