Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid in België

BODEMVRUCHTBAARHEID Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid in België Stan Deckers Piet Ver Elst

Wegwijs in de bodemvruchtbaarheid van de Belgische akkerbouw- en weilandpercelen (2004-2007) Inhoud 1. Basisgegevens de weg die elk staal volgt 2. Bodemvruchtbaarheid op verschillende geografische niveaus 3. Evolutie van enkele parameters gedurende de laatste 20 jaar 4. Spoorelementen B, Cu, Co en S 5. Bodemvruchtbaarheidstoestand en bemestingsadviezen per teelt

BODEMVRUCHTBAARHEID Inhoud 1. Basisgegevens de weg die elk staal volgt 2. Bodemvruchtbaarheid op verschillende geografische niveaus 3. Evolutie van enkele parameters gedurende de laatste 20 jaar 4. Spoorelementen B, Cu, Co en S 5. Bodemvruchtbaarheidstoestand en bemestingsadviezen per teelt

BODEMVRUCHTBAARHEID Databronnen Basis = 91049 standaardgrondontledingen België Periode; 1/1/2004 30/09/2007 $ $ $ Staalname Inlichtingsformulier Ontvangst Advisering Expert System Verslag Labo Analyses

hoe bemonsteren? werkvoorschrift staalname bodem (BELAC-accreditatie)

Weide: 6 cm diepte Akkerbouw, groenteteelt, fruitteelt, sierteelt in open lucht: 23 cm

homogene (deel)percelen

% afwijking BODEMVRUCHTBAARHEID Afname van het afwijkingspercentage in functie van het aantal deelstalen en van de grootte van het bemonsterd perceel 50 40 30 10 ha 20 5 ha 10 3,5 ha 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Aantal deelstalen

specifieke staalname voor weiland

BODEMVRUCHTBAARHEID advies voor alle teelten

BODEMVRUCHTBAARHEID unieke labeling van de grondstalen met barcode

inlichtingen van het perceel noteren

afleverplaats van de stalen in Tienen

droogovens

zeven van gedroogde grond

opslag en transport

analyse in Heverlee

BODEMVRUCHTBAARHEID GRONDSOORT zand: 10 lemig zand: 20 licht zandleem: 25 zandleem: 30 lichte leem: 35 leem: 40 klei: > 50

ph-hotel

koolstofbepaling

EXTRACTIE VAN DE GROND voor de bepaling van de voedingselementen fosfor, kalium, magnesium, calcium en natrium

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Thematische procentuele verdeling van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen (geografisch niveau : België) ph % koolstof fosfor kalium magnesium calcium natrium zeer laag* 0.7 9.8 0.2 0.2 0.8 1.2 3.4 Laag 8.8 18.7 0.9 4.0 3.1 11.5 42.5 tamelijk laag 29.3 23.5 1.7 8.5 9.6 30.3 33.0 Streefzone 40.0 37.9 11.7 37.6 35.8 49.0 17.9 tamelijk hoog 14.6 9.4 34.8 43.5 25.4 4.8 2.5 Hoog 5.0 0.7 37.8 5.9 21.2 1.7 0.6 zeer hoog** 1.6 0.0 12.9 0.3 4.1 1.5 0.1 * voor ph wordt deze klasse "sterk zuur" genoemd ** voor % koolstof wordt deze klasse "veenachtig" genoemd

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Thematische procentuele verdeling van de weilandstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen (geografisch niveau : België) ph % koolstof fosfor kalium magnesium calcium natrium zeer laag* 0.7 12.1 1.5 0.1 0.7 0.7 0.8 laag 4.5 25.2 6.5 0.8 5.1 7.3 22.0 tamelijk laag 14.0 15.1 10.7 6.8 15.1 26.5 41.8 streefzone 36.1 32.2 20.4 28.2 30.1 51.2 25.4 tamelijk hoog 24.1 11.6 38.7 25.0 24.0 7.0 8.8 hoog 15.3 2.7 18.0 29.0 16.9 3.7 1.1 zeer hoog** 5.3 1.1 4.2 10.1 8.1 3.6 0.1 * voor ph wordt deze klasse "sterk zuur" genoemd ** voor % koolstof wordt deze klasse "veenachtig" genoemd

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Thematische procentuele verdeling van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen (provincie Limburg) klasse ph % koolstof fosfor kalium magnesium calcium natrium zeer laag* 0.6 7.5 0.5 0.4 1.6 2.6 6.5 laag 7.2 16.7 1.2 6.9 6.2 12.0 46.2 tamelijk laag 26.9 22.3 2.2 12.1 14.8 29.1 30.2 streefzone 45.2 42.3 16.5 37.9 43.8 49.9 16.2 tamelijk hoog 15.6 10.7 46.6 39.3 22.4 4.1 0.8 hoog 3.6 0.5 29.8 3.3 9.9 1.4 0.1 zeer hoog** 0.9 0.0 3.2 0.1 1.3 0.9 0.0 * voor ph wordt deze klasse "sterk zuur" genoemd ** voor % koolstof wordt deze klasse "veenachtig" genoemd

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Thematische procentuele verdeling van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen (provincie West-Vlaanderen) klasse ph % koolstof fosfor kalium magnesium calcium natrium zeer laag* 0.4 10.6 0.0 0.1 0.3 0.7 1.4 laag 7.1 19.1 0.2 2.0 1.2 9.9 33.2 tamelijk laag 29.7 23.6 0.4 4.7 4.8 29.5 34.1 streefzone 43.2 35.7 3.3 30.9 29.2 52.2 25.0 tamelijk hoog 13.6 10.1 22.0 53.6 28.5 5.3 4.8 hoog 4.9 0.8 50.0 8.4 30.4 1.6 1.4 zeer hoog** 1.1 0.1 24.1 0.3 5.6 0.8 0.1 * voor ph wordt deze klasse "sterk zuur" genoemd ** voor % koolstof wordt deze klasse "veenachtig" genoemd

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND kleinste geografische eenheid: fusiegemeente binnen landbouwstreek

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Inhoud 1. Basisgegevens de weg die elk staal volgt 2. Bodemvruchtbaarheid op verschillende geografische niveaus 3. Evolutie van enkele parameters gedurende de laatste 20 jaar 4. Spoorelementen B, Cu, Co en S 5. Bodemvruchtbaarheidstoestand en bemestingsadviezen

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Overzicht van de onderzochte periodes voor de evolutietabellen van bodemvruchtbaarheidsparameters (1989-2007) voor België periode van tot duur geanalyseerde parameters 1989 1991 3 jaar ph-kcl, %C, P, K 1992 1995 4 jaar ph-kcl, %C, P, K 1996 1999 4 jaar ph-kcl, %C, P, K 2000 2003 4 jaar ph-kcl, %C, P, K 2004 2007 4 jaar ph-kcl, %C,P,K

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van de ph-kcl van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (geografisch niveau : België) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 sterk zuur 2.0 1.1 1.0 0.5 0.7 laag 16.2 12.2 11.4 8.0 8.8 tamelijk laag 29.5 28.8 29.1 27.3 29.3 streefzone 29.2 33.9 35.7 38.6 40.0 tamelijk hoog 15.0 16.4 15.9 18.0 14.6 hoog 5.9 5.7 5.2 5.7 5.0 zeer hoog 2.2 1.9 1.7 1.9 1.6

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van het percentage koolstof van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (geografisch niveau : België) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 zeer laag 2.3 2.2 3.3 5.9 9.8 laag 6.3 6.7 9.1 14.2 18.7 tamelijk laag 12.3 13.7 17.7 20.9 23.5 streefzone 50.7 51.4 50.1 44.1 37.9 tamelijk hoog 25.8 24.0 18.0 13.9 9.4 hoog 2.4 1.9 1.7 1.0 0.7 veenachtig 0.2 0.1 0.1 0.0 0.0

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van het percentage koolstof van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (Vlaamse Zandstreek) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 zeer laag 4.2 4.2 6.4 10.6 16.8 laag 9.2 9.9 13.5 17.4 21.2 tamelijk laag 15.4 16.7 19.4 20.9 21.5 streefzone 50.2 49.8 45.4 39.8 32.7 tamelijk hoog 18.6 17.7 14.1 10.5 7.3 hoog 2.1 1.6 1.2 0.8 0.5 veenachtig 0.3 0.1 0.0 0.0 0.0

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Beknopt overzicht van de evolutie van de gemiddelde koolstofgehaltes gedurende de laatste 15 jaar op akkerland en dit voor de belangrijkste grondsoorten (geografisch niveau : België) Periode Zandgrond Lemig zand Lichte zandleem Zandleem Leem Polder 1990-1992 2.6 1.9 1.7 1.7 1.6 2.3 1995-1997 2.3 1.7 1.6 1.5 1.5 2.1 2000-2002 2.3 1.6 1.5 1.4 1.3 2.0 2005-2007 2.0 1.5 1.3 1.3 1.2 1.7

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van het fosforgehalte van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (geografisch niveau : België) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 zeer laag 1.0 0.6 0.4 0.4 0.2 laag 2.4 2.0 1.5 1.2 0.9 tamelijk laag 4.4 3.7 2.8 2.3 1.7 streefzone 21.2 18.6 15.3 12.5 11.7 tamelijk hoog 39.3 38.6 36.7 33.2 34.8 hoog 25.5 29.0 33.3 36.1 37.8 zeer hoog 6.2 7.5 10.0 14.3 12.9

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van het fosforgehalte van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (Vlaamse Zandstreek) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 zeer laag 0.7 0.3 0.2 0.2 0.1 laag 0.8 0.8 0.7 0.6 0.3 tamelijk laag 1.2 1.4 1.3 0.9 0.8 streefzone 6.7 6.7 6.7 5.6 4.9 tamelijk hoog 31.4 28.1 26.0 21.3 23.3 hoog 45.0 46.0 45.2 44.7 47.6 zeer hoog 14.2 16.7 19.9 26.7 23.0

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van het kaliumgehalte van de akkerbouwstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (geografisch niveau : België) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 zeer laag 1.4 1.2 0.8 0.3 0.2 laag 9.8 10.6 8.4 3.9 4.0 tamelijk laag 15.4 16.1 13.6 8.1 8.5 streefzone 43.1 43.0 40.9 36.4 37.6 tamelijk hoog 25.8 25.7 31.3 43.6 43.5 hoog 4.1 3.2 4.7 7.3 5.9 zeer hoog 0.4 0.2 0.3 0.4 0.3

EVOLUTIE BODEMVRUCHTBAARHEID Procentuele verdeling van het magnesiumgehalte van de weilandstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (geografisch niveau : België) Bodemvruchtbaarheidsklasse 1989-1991 1992-1995 1996-1999 2000-2003 2004-2007 zeer laag 1.5 1.1 0.8 0.5 0.7 laag 10.4 7.4 5.1 3.6 5.1 tamelijk laag 27.5 23.1 16.9 13.0 15.1 streefzone 35.6 36.0 31.7 28.0 30.1 tamelijk hoog 14.6 18.7 22.4 25.0 24.0 hoog 6.8 10.0 15.7 19.8 16.9 zeer hoog 3.6 3.7 7.4 10.1 8.1

BODEMVRUCHTBAARHEID SPOORELEMENTEN Boorgebrek

BODEMVRUCHTBAARHEID SPOORELEMENTEN Evolutie van het boorgehalte in akkerbouwpercelen, periode 1989-2007 100% 80% 60% 40% te hoog normaal te laag 20% 0% 89-91 92-95 96-99 '00-'03 '04-'07

BODEMVRUCHTBAARHEID SPOORELEMENTEN Evolutie van het kopergehalte in weilandpercelen, periode 1989-2007 100% 80% 60% 40% te hoog normaal te laag 20% 0% 89-91 92-95 96-99 '00-'03 '04-'07

BODEMVRUCHTBAARHEID SPOORELEMENTEN Evolutie van het kobaltgehalte in weilandpercelen, periode 1989-2007 100% 80% 60% 40% te hoog normaal te laag 20% 0% 89-91 92-95 96-99 '00-'03 '04-'07

BODEMVRUCHTBAARHEID ZWAVEL

BODEMVRUCHTBAARHEID ZWAVEL Procentuele verdeling van het zwavelgehalte van de weilandstalen in zeven bodemvruchtbaarheidsklassen gedurende verschillende jaren (geografisch niveau : België) Beoordeling zand zandleem leem klei België zeer laag 0.5 2.0 2.5 4.2 1.4 laag 14.3 11.1 12.6 2.1 12.2 tamelijk laag 37.4 27.4 21.8 4.2 29.5 streefzone 29.0 25.9 31.5 7.0 27.9 tamelijk hoog 10.3 18.3 15.7 9.8 12.9 hoog 4.0 7.5 9.0 14.0 6.6 zeer hoog 4.5 7.8 6.9 58.7 9.5

BODEMVRUCHTBAARHEID EN ADVIEZEN Overzicht van de teelten die weerhouden zijn per landbouwstreek voor de weergave van de procentuele verdeling van de stalen volgens bodemvruchtbaarheid en het overeenkomstige bemestingsadvies vanaf pagina Polders Vlaamse Zandstreek Kempen Zandleemstreek Leemstreek 1. granen p. 85 wintertarwe wintergerst (voeder) wintertriticale 2. bieten cichorei p. 90 suikerbieten voederbieten suikercichorei 3. maïs p. 95 korrelmaïs deeg- of voedermaïs 4. aardappelen p. 100 consumptie aardappelen vroege aardappelen

BEMEX: BEMestings- EXpertsysteem

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND OPSTELLEN VAN KALKADVIES: ANALYSES Grondsoort ph-kcl Koolstof Calciumgehalte INLICHTINGEN: recent toegediende bekalking (<1 jaar): dosis, soort, tijdstip TEELTSPECIFIEKE KALKBEHOEFTE

Bekalkingsproeven jaren 50

Bekalkingsproeven jaren 50 Te lage ph

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND BASIS VOOR OPSTELLEN VAN BEMESTINGSADVIES : Reserve aan voedingselementen (standaardanalyse) Verhouding tussen de voedingselementen Grondsoort Koolstofgehalte % stenen in de bouwlaag Diepte van de bouwlaag Behoefte van de teelt Plantdatum teelt

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Teelt : suikerbieten Landbouwstreek : Leemstreek Thematische procentuele verdeling van de grondstalen in 7 bodemvruchtbaarheidsklassen ph koolstof fosfor kalium magnesium calcium natrium zeer laag (* sterk zuur) 0.1(*) 4.3 0.2 0.0 0.0 0.1 1.0 laag 3.1 16.1 1.2 1.7 0.7 2.3 35.0 tamelijk laag 23.7 27.4 2.8 5.7 5.9 17.0 43.1 normaal - streefzone 60.7 42.4 24.1 42.0 46.0 71.5 20.0 tamelijk hoog 9.7 9.5 52.9 47.8 26.5 6.8 0.8 hoog 2.2 0.3 17.4 2.7 18.6 1.4 0.1 zeer hoog (** veenachtig) 0.5 0.0(**) 1.4 0.1 2.3 0.9 0.0 Gemiddeld bemestingsadvies in kg/ha per bodemvruchtbaarheidsklasse en globaal gemiddeld advies kalk stikstof fosfor kali magnesium natrium (zbw) (N) (P 2 O 5 ) (K 2 O) (MgO) (Na 2 O) zeer laag (* sterk zuur) 6750(*) 188 199-130 100 laag 3947 178 173 396 121 67 tamelijk laag 2225 168 160 358 106 40 normaal - streefzone 782 147 114 298 78 27 tamelijk hoog 0 111 59 236 38 0 hoog 0 50 36 117 0 0 zeer hoog (** veenachtig) 0 -(**) 0 0 0 - globaal gemiddeld advies 1133 155.7 71.8 268.4 53.2 47.1

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Evolutie van het gemiddelde advies (kg/ha) voor de teelt van suikerbieten in de Leemstreek PERIODE zbw P 2 O 5 K 2 O MgO 1989-1991 1226 86 302 79 1992-1995 1128 84 309 73 1996-1999 1136 77 290 58 2000-2003 1086 74 273 52 2004-2007 1333 72 268 53

BODEMVRUCHTBAARHEIDSTOESTAND Evolutie van het gemiddelde advies (kg/ha) voor de teelt van Vlaamse Zandstreek prei in de PERIODE zbw P 2 O 5 K 2 O MgO 1989-1991 718 33 198 77 1992-1995 672 28 216 62 1996-1999 516 25 197 49 2000-2003 415 20 180 46 2004-2007 487 21 192 56

Besluiten Er is een toename van het % akkerbouwstalen met een ph binnen de streefzone Humusgehalte van de bodem daalt Er is een dalende tendens van P, K, Mg van de meest rijke percelen Grote variatie in bodemvruchtbaarheid tussen percelen blijft bestaan Perceelsspecifieke bemesting op basis van een standaardgrondontleding blijft meer dan ooit een actualiteit!