Onderzoeksflits Atlas voor gemeenten 015 Erfgoed positie van Utrecht uitgelicht IB Onderzoek, 9 mei 015 Utrecht.nl/onderzoek
Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 86 1350 onderzoek@utrecht.nl internet www.utrecht.nl/onderzoek rapportage Emmy Koster 9 mei 015
Gemeente Utrecht 1 Algemene positie Utrecht De stichting Atlas voor gemeenten maakt jaarlijks een rapport waarin de 50 grootste gemeenten van Nederland op verschillende punten worden vergeleken en in een rangorde worden geplaatst. Naast een vaste set van indicatoren is er elk jaar een thema dat verder wordt uitgediept. In 015 is dit het thema Erfgoed. Deze Onderzoeksflits geeft een overzicht van de Atlas voor gemeenten 015 en de positie van Utrecht daarin. Van de 50 gemeenten kent Utrecht de snelste bevolkingsgroei en neemt de hoogste positie in wat betreft opleidingsniveau (veel hoogopgeleiden en weinig laagopgeleiden). Ook scoort Utrecht gunstig op het gebied van bereikbaarheid van banen (met auto of OV), cultureel aanbod, nabijheid van natuurgebieden en de arbeidsparticipatie van vrouwen. Utrecht staat op de tweede plaats als het gaat om de woonaantrekkelijkheidsindex en op de derde plaats als het gaat om de sociaaleconomische index. Utrecht behoort ook tot de top 10 als het gaat om huizenprijzen, monumentale binnenstad, werkgelegenheidsontwikkeling en arbeidsongeschiktheid. Utrecht neemt relatief gezien een minder gunstige positie in op de punten culinaire kwaliteit, percentage koopwoningen en overlast. Ook op armoede scoort Utrecht onder gemiddeld (31 e plek). Desondanks is deze positie opvallend hoog voor een grote stad als Utrecht. Figuur 1 Rangpositie Utrecht bevolkingsontwikkeling hoogopgeleiden laagopgeleiden bereikbaarheid banen cultureel aanbod nabijheid natuurgebieden participatie vrouwen woonaantrekkelijkheidsindex sociaal-economische index huizenprijzen per m monumentale binnenstad werkgelegenheidsontwikkeling arbeidsongeschiktheid werkloosheid musea bijstand veiligheid armoede culinaire kwaliteit percentage koopwoningen overlast 1 1 1 3 4 5 5 7 15 0 4 5 31 31 40 45 10 0 30 40 50 3
Sociaal-economische positie en woonaantrekkelijkheid In het vervolg van deze Onderzoeksflits wordt telkens de top 3 weergegeven en wordt Utrecht vergeleken met zeven andere gemeenten, met minimaal rond de 00.000 inwoners (referentiesteden: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Eindhoven, Tilburg, Groningen en Almere)..1 Sociaal-economische index De sociaal-economische index bestaat uit het aandeel personen in de bijstand, het werkloosheidspercentage, het aandeel arbeidsongeschikten, het percentage huishoudens met een inkomen lager dan 105% van het sociaal minimum, het aandeel personen met een lage opleiding, de netto arbeidsparticipatie van vrouwen, het aantal banen als percentage van de beroepsbevolking en het percentage banen in groeisectoren. Utrecht scoort gunstig op sociaal-economische index Sinds 011 staat Utrecht op de derde plaats voor de sociaal-economische index. Daarmee heeft Utrecht de meest gunstige positie van de referentiesteden. De feitelijke score voor de sociaal-economische index in Utrecht is de afgelopen vijf jaar gestegen. Ditzelfde geldt voor Amsterdam en Eindhoven. De score voor de sociaaleconomische index in de overige referentiesteden is gedaald. Sociaal-economische index rangpositie 015 ontwikkeling score sociaaleconomische index 010-015 Haarlemmermeer 1 16 stijger Amstelveen 40 daler Utrecht 3 16 stijger Amsterdam 18 5 stijger Rotterdam 41 35 daler Den Haag 38 46 daler Eindhoven 13 19 stijger Tilburg 4 36 daler Groningen 9 31 daler Almere 37 48 daler Hoge positie op merendeel sociaal-economische indicatoren De gunstige sociaal-economische index van Utrecht is met name te danken aan het kleine aandeel laagopgeleiden, de hoge arbeidsparticipatie van vrouwen, veel banen in de zakelijke dienstverlening, het grote aantal banen als percentage van de beroepsbevolking en het kleine aandeel arbeidsongeschikten. 4 Onderzoeksflits: Atlas voor gemeenten 015
Gemeente Utrecht Ten opzichte van de 50 steden kent Utrecht een gemiddelde positie voor de indicatoren bijstandsontvangers, werkloosheid en armoede. Voor al deze indicatoren geldt dat Utrecht een hogere positie inneemt dan de referentiesteden. Rangpositie sociaal-economische indicatoren werkloosheigeschiktheid arbeidson- bijstand armoede lage opleiding* participatie zakelijke vrouwen banen diensten Utrecht 4 15 7 31 1 6 4 Amsterdam 48 34 10 48 3 7 13 1 Rotterdam 50 50 14 50 34 46 15 15 Den Haag 47 48 0 43 3 38 30 8 Eindhoven 30 4 6 8 10 4 4 Tilburg 37 3 35 5 18 6 5 Groningen 46 47 9 49 37 14 17 Almere 9 43 17 34 7 18 47 37 * een hoge positie op de ranglijst houdt in dat een stad relatief weinig laagopgeleiden heeft Utrechtse positie voor werkloosheidspercentage verbeterd De meeste Utrechtse rangposities voor de afzonderlijke sociaal-economische indicatoren zijn niet of nauwelijks veranderd in de afgelopen drie jaar. De rangpositie voor het werkloosheidspercentage is verbeterd ten opzichte van vorig jaar. Ontwikkeling rangpositie sociaal-economische indicatoren Utrecht 013 014 015 lage opleiding 1 participatie vrouwen 3 3 zakelijke diensten 4 4 4 banen 7 6 6 arbeidsongeschiktheid 5 7 7 werkloosheid 18 0 15 bijstand 6 4 4 armoede 9 30 31 Bron: Atlas voor gemeenten 5
. Woonaantrekkelijkheid De woonaantrekkelijkheidsindex bestaat, in volgorde van gewicht, uit de bereikbaarheid van banen, het cultureel aanbod (podiumkunsten), veiligheid (geweldsmisdrijven en vernielingen), het aandeel koopwoningen in de woningvoorraad, de nabijheid van natuurgebieden, de kwaliteit van het culinair aanbod, de aanwezigheid van een universiteit en het historische karakter van de stad. Utrecht aantrekkelijk om in te wonen Utrecht staat al jaren op de tweede positie voor woonaantrekkelijkheid. Daarmee scoort Utrecht hoog, net als de referentiesteden Amsterdam en Den Haag. De feitelijke score voor de woonaantrekkelijkheid van Utrecht is in de afgelopen vijf jaar toegenomen, maar niet voldoende om de koppositie van Amsterdam over te nemen. Behalve in Amsterdam, Eindhoven en Almere, is de score voor woonaantrekkelijkheid in de overige referentiesteden afgenomen. Woonaantrekkelijkheidsindex rangpositie 015 ontwikkeling score woonaantrekkelijkheidsindex 010-015 Amsterdam 1 4 stijger Utrecht stijger Amstelveen 3 3 stijger Rotterdam 18 39 daler Den Haag 5 36 daler Eindhoven 13 16 stijger Tilburg 19 34 daler Groningen 3 44 daler Almere 39 15 stijger Hoge positie op merendeel woonaantrekkelijkheidsindicatoren De gunstige woonaantrekkelijkheidsindex van Utrecht is met name te danken aan de bereikbaarheid van banen, het cultureel aanbod, de nabijheid van natuurgebieden, de aanwezigheid van een universiteit en het historisch karakter. Vooral de tweede plaats wat betreft nabijheid van natuurgebieden is aanzienlijk hoger dan in de referentiesteden. Op de punten veiligheid en culinaire kwaliteit neemt Utrecht een gemiddelde positie in. De positie voor veiligheid is opvallend gunstiger dan in de meeste referentiesteden, terwijl de positie voor culinaire kwaliteit in negatieve zin opvalt. Het aandeel koopwoningen in de Utrechtse woningvoorraad is relatief laag, maar hoger dan in de meeste referentiesteden. 6 Onderzoeksflits: Atlas voor gemeenten 015
Gemeente Utrecht Rangpositie woonaantrekkelijkheidsindicatoren banen cultureel koopwoningen nabijheid culinaire historisch bereikbaar aanbod veiligheid natuur kwaliteit universiteit karakter Utrecht 5 40 31 1 6 Amsterdam 1 1 46 50 1 1 Rotterdam 11 4 49 49 4 9 3 7 Den Haag 4 8 48 44 3 7 1 4 Eindhoven 8 9 44 43 6 10 3 33 Tilburg 6 1 34 4 5 41 3 4 Groningen 44 7 4 46 14 3 3 9 Almere 30 50 1 3 15 36 1 49 Utrechtse positie voor veiligheid verbeterd De meeste Utrechtse rangposities voor de afzonderlijke woonaantrekkelijkheidsindicatoren zijn niet of nauwelijks veranderd in de afgelopen drie jaar. De positie voor veiligheid is in de afgelopen jaren verbeterd. Ten opzichte van voorgaande jaren neemt Utrecht een lagere plek in op de ranglijst voor het aandeel koopwoningen in de woningvoorraad en de culinaire kwaliteit. Ontwikkeling rangpositie woonaantrekkelijkheidsindicatoren Utrecht 013 014 015 universiteit 1 1 1 banen bereikbaar 3 cultureel aanbod 3 nabijheid natuur historisch karakter 6 6 6 veiligheid 30 7 5 culinaire kwaliteit 30 31 koopwoningen 37 37 40 Bron: Atlas voor gemeenten 7
3 De monumentale stad Monumentale steden doen het de laatste jaren beter dan niet-monumentale steden; de (potentiële beroeps)bevolking groeit sneller, de bevolking is jonger en hoger opgeleid, er is minder vergrijzing, huizenprijzen zijn hoger en voorzieningen zijn in grotere getale aanwezig en van hogere kwaliteit. De relatief jonge en hoogopgeleide bevolking van monumentale steden draagt bij aan het vestigingsklimaat voor bedrijven (werken volgt wonen). Ook trekken monumenten toeristen naar de stad. Maar de bijdrage van toeristen staat niet in verhouding tot de meerwaarde van monumenten voor het woon- en leefklimaat in de stad. Meerwaarde van de monumentale stad Een monumentale omgeving heeft een meerwaarde, nog los van de diversiteit aan voorzieningen in de buurt. Hiervan profiteert niet alleen de gebruiker/eigenaar van een monument, maar ook de directe omgeving en rest van de stad. Monumenten verhogen zowel de waarde van de woningen in het pand zelf, als van de woningen in de buurt. Zo loopt de monumentale meerwaarde op tot circa 15.000 voor een monumentaal pand midden in de monumentale binnenstad. Maar ook een bewoner van een niet-monumentaal pand op loop-/fietsafstand ( km) van de monumentale binnenstad is bereid om circa 5.000 extra te betalen voor deze woonomgeving. Figuur De meerprijs om te wonen in (of in de buurt van) een monumentale stad monumentaal pand niet-monumentaal pand 8 Onderzoeksflits: Atlas voor gemeenten 015
Gemeente Utrecht Utrecht als monumentale stad Utrecht heeft een groot aantal monumentale bomen en monumenten in de binnenstad. Ook neemt Utrecht een hoge positie in op de ranglijst voor het aantal monumenten in de woonomgeving (binnen 00 meter van de woning) en voor moderne architectuur in de woonomgeving. Ditzelfde geldt voor het aantal monumentale woningen en archeologische monumenten. Figuur Rangpositie Utrecht monumentale bomen monumentale binnenstad monumentale woonomgeving moderne architectuur in woonomgeving monumentale woningen 3 5 9 10 1 archeologische monumenten 1 10 0 30 40 50 In de top 10 van meest monumentale steden staat Utrecht op de negende plaats. Van alle grote steden neemt alleen Amsterdam een hogere positie in. Top 10 monumentale steden* aandeel monumentale woningen gemiddeld aantal monumenten binnen 00m van woning gemiddeld aantal monumenten binnen 500m van centrum 1. Amsterdam 1,65% 17,1 1830. Maastricht,01% 13,9 1184 3. Leiden 1,90% 14,3 676 4. Dordrecht 1,40% 8,7 834 5. Haarlem 1,35% 8,7 937 6. Delft 1,34% 8, 675 7. Deventer 1,10% 7,0 533 8. Leeuwarden 1,11% 5,9 455 9. Utrecht 0,81% 5,5 681 10. Den Bosch 0,64% 3,5 490 * rangorde is gebaseerd op combinatie van de drie genoemde indicatoren 9