Leesproblemen en dyslexie Bijeenkomsten Bijeenkomst 1- dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Bijeenkomst 2- groep 1-2 : signaleren en begeleiden van potentiele zwakke lezers Bijeenkomst 3: groep 3-5: werken met het Protocol Leesproblemen en Dyslexie- signaleren en begeleiden van kinderen met lees- en spellingsproblementoeleiding naar vergoede zorg. Bijeenkomst 4: groep 6-8; werken met het Protocol Leesproblemen en dyslexie- signaleren en begeleiden van kinderen met lees- en spellingsproblementoeleiding naar vergoede zorg, leesmotivatie 7-10-2015 www.hetabc.nl 2 www.hetabc.nl 1
Bijeenkomst 1 Opening en kennismaken Lees- en spellingontwikkeling Dyslexie Casusbespreking Vragenrondje/evaluatie 7-10-2015 www.hetabc.nl 3 Aanvankelijk lezen Klank-teken koppeling Bepalen van de leesrichting Fonemen op volgorde onthouden Fonemen samenvoegen tot een woord Betekenis geven 7-10-2015 www.hetabc.nl 4 www.hetabc.nl 2
Voortgezet technisch lezen Nieuwe klankgroepen: ieuw, eeuw, isch Steeds langere woorden geautomatiseerd lezen: directe woordherkenning Langere zinnen leren lezen Verhogen van de leessnelheid 7-10-2015 www.hetabc.nl 5 Fonologisch coherentiemodel 7-10-2015 www.hetabc.nl 6 www.hetabc.nl 3
Leesstrategieën 1 K hb ht zknhs bzcht. Koo inz saat ene hlee iher 7-10-2015 www.hetabc.nl 7 Leesstrategieën 2 Nelleer be hood lunt lijben zee de ridect je hoorpen. 7-10-2015 www.hetabc.nl 8 www.hetabc.nl 4
Leesontwikkeling losse woorden 7-10-2015 www.hetabc.nl 9 7-10-2015 www.hetabc.nl 10 www.hetabc.nl 5
Signaleren (risico op) dyslexie Klank-teken-koppeling moeilijkheden Waarnemen/manipuleren van klanken Hardnekkige problemen met lezen en spellen Snel oproepen van de kennis (m.n. letters/cijfers) Herkennen lettercombinaties (VAS) en woorden Vaak zwak korte termijn geheugen (verbaal) Leesmotivatie 7-10-2015 www.hetabc.nl 11 Zelfvertrouwen 7-10-2015 www.hetabc.nl 12 www.hetabc.nl 6
Signaleren van dyslexie Tempo laag (spellend) of hoog (radend); vaak combinatie van deze twee. Klein arsenaal aan leesstrategieën. Lezen meestal hardop Problemen met de klank-tekenkoppelingen Moeite met: Analyseren van losse klanken (snel en accuraat) Aangeven van de positie klank in het woord Hersynthetiseren woord als klanken worden weggelaten/toegevoegd 7-12-2015 www.hetabc.nl 13 Film samenvattend Normale lezers: activatie 3 gebieden in het brein (linkerhelft) Foneemherkenning (tee > /t/) Woordanalyse; syllabes en fonemen (ti-ger) Woordvorm; herkenning hele woord zonder uitspreken Dyslectische lezers: minder toegang tot woordanalyse en directe woordherkenning Gebruiken andere kanalen: Hardop lezen Visuele cues/plaatjes (rechter hersenhelft) 7-10-2015 www.hetabc.nl 14 www.hetabc.nl 7
Spellingsontwikkeling Inzicht alfabetisch principe Klank-teken koppeling Auditieve analyse (fonologisch bewustzijn) Temporele ordening (klankpositie bepalen) Aanleren van de schrijfrichting en motoriek Inprenten van woorden en woorddelen Aanleren spellingsregels Automatisering Controlevaardigheden en spellingbewustzijn 7-10-2015 www.hetabc.nl 15 Spellingproblemen bij dyslexie Maken langdurig basale spellingfouten Automatiseringstekort (op gebied van spelling), leren teken-klank-koppelingen langzaam Kennen en onthouden weinig of geen spellingregels. Moeite met toepassen regels die ze wel kennen. Zien regelmatigheden in ons spellingsysteem niet. Vaak schrijven ze onleesbaar, veel doorhalingen. 7-10-2015 www.hetabc.nl 16 www.hetabc.nl 8
Stelling 1 Kinderen met alleen spellingproblemen kunnen niet dyslectisch zijn. 7-10-2015 www.hetabc.nl 17 Stichting Dyslexie Nederland Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of het spellen op woordniveau. 7-10-2015 www.hetabc.nl 18 www.hetabc.nl 9
Blomert Dyslexie is een specifieke lees- en spellingstoornis met een neurobiologische basis, die wordt veroorzaakt door cognitieve verwerkingsstoornissen op het raakvlak van fonologische en orthografische taalverwerking. Deze specifieke taalverwerkingsproblemen wijken proportioneel af van het overige cognitieve, en m.n. taalverwerkingsprofiel en leiden tot een ernstig probleem met het lezen en spellen van woorden ondanks regelmatig onderwijs. Dit specifieke lees- en spellingprobleem beperkt in ernstige mate een normale educatieve ontwikkeling, die op grond van de overige cognitieve vaardigheden geïndiceerd zou zijn. 7-10-2015 www.hetabc.nl 19 Stelling 2 Kinderen met dyslexie maken andere fouten dan kinderen met spellingproblemen. 7-10-2015 www.hetabc.nl 20 www.hetabc.nl 10
Kans op dyslexie 7-10-2015 www.hetabc.nl 21 Opdracht Casus Ga de checklist af en concludeer: doorverwijzen voor nader onderzoek naar dyslexie of niet? Op grond waarvan heb je deze conclusie getrokken? 7-10-2015 www.hetabc.nl 22 www.hetabc.nl 11
Literatuur Protocol leesproblemen en dyslexie, groep 1-2, groep 3, groep 4, groep 5-8. Expertisecentrum Nederlands, 2012. Dyslectische kinderen leren lezen; Anneke Smits en Tom Braams, 2006 Hulpgids Dyslexie, Sally Shaywitz, 2005 Leesproblemen en dyslexie, A. van der Leij, 2013 Masterplandyslexie.nl www.steunpuntdyslexie.nl www.expertisecentrumnederlands.nl 7-10-2015 www.hetabc.nl 23 www.hetabc.nl 12