Aan alle betrokkenen bij het Schoolverlatersproject Tsurupinsk Betreft: eindrapportage Utrecht, 30 juni 2012 Geachte lezer, U treft hierbij ons eindverslag aan van het schoolverlatersproject Tsurupinsk. Onze oorspronkelijke opzet, zoals destijds verwoord in ons werkplan, hebben wij, gedwongen door lokale omstandigheden, helaas moeten loslaten. Daarvoor in de plaats hebben wij met hulp van Socires een trainingsprogramma basic care kunnen realiseren ten behoeve van twee kindertehuizen, waaronder het kindertehuis in Tsurupinsk. Bovendien hebben wij een aantal investeringen kunnen verwerkelijken, die de effecten van de training een grotere basis kunnen geven. In dit eindverslag treft U informatie aan over de ontwikkelingen en eindresultaten van ons project. Daarnaast geeft dit eindverslag een overzicht van alle activiteiten die wij hebben ondernomen ten behoeve van het project. Aan het eind van het verslag is bovendien een financieel overzicht opgenomen. Wij danken allen, op welke wijze dan ook betrokken bij dit project, voor de inzet en bijdrage die het mogelijk hebben gemaakt om in Oekraïne een bescheiden, maar fundamentele bijdrage te hebben kunnen leveren, aan de verbetering van de leefomstandigheden van een zeer kwetsbare groep kinderen. Namens de werkgroep mensen met een functiebeperking van de stichting OekU, Hans Beuk Betrokkenen bij het project Tsurupinsk: - NCDO - Wilde Ganzen - Donateurs OekU - Paul Tensen Stichting - Rabobank: Share 4 More - Stichting van de Heilige Josef - Antoniusparochie te Utrecht - Het Lysenkokoor - Close Focus - Socires - Musketon, Lunetten - Stichting OekU Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 1
Het schoolverlatersproject Tsurupinsk De uitgangssituatie van het schoolverlatersproject staat vermeld in ons werkplan 2009 2013, waaruit ik citeer: Voor de periode 2009-2013 wil de werkgroep mensen met een functiebeperking zich verbinden met internaat voor jongeren met een fysieke beperking en tevens school te Tsurupinsk. Er wonen zo n 200 kinderen in de leeftijd van 4-18 jaar. Deze kinderen zijn verdeeld over twee categorieën, nl. groep 1: jongeren met een lichamelijke beperking (amputaties, visuele beperkingen e.d) en groep 4: bedlegerig, deels meervoudig gehandicapt. De instelling telt 232 medewerkers met nadruk op assistent verpleegkundigen en groepsleiders. Ook zijn er enkele artsen in dienst, een psycholoog, logopedisten, fysiotherapeuten. De kinderen uit de eerste groep hebben als perspectief aansluiting op de reguliere (onderwijs)voorzieningen om zo hun plek in de samenleving te verwerven. Dit is bepaald niet vanzelfsprekend: als mens met een beperking is je maatschappelijk uitgangspunt in Oekraïne een stevige achterstandspositie onder invloed van allerlei diep gewortelde vooroordelen, nog afgezien van de problematische sociaaleconomische werkelijkheid van het land. Armoede en criminaliteit liggen op de loer. Jaarlijks maken 12 tot 18 jongeren de overstap van Tsurupinsk naar een reguliere beroepsopleiding. Een tweede probleem is het emotioneel wees zijn. Weliswaar zullen de meeste kinderen ouders hebben, maar die zijn op grote afstand, hebben zich mogelijk onthecht en spelen amper meer een rol. Voor de oudsten uit de groep jongeren met een lichamelijke beperking is/wordt een life-skill-ruimte gecreëerd, een aangepaste ruimte waar (sociale) vaardigheden kunnen worden geleerd en in de praktijk gebracht met als doel een zo goed mogelijke aansluiting op regulier vervolgonderwijs tot stand te brengen. Deze life-skill-ruimte omvat o.m. computers, maar is ook gericht op zelfstandigheidtraining (koken, wonen e.d.) Deze voorziening dient uitgebouwd te worden. De kinderen uit de tweede groep hebben als vooruitzicht een levenslang bestaan in instellingen. De kinderen worden vooral zo goed mogelijk verzorgd. Er is hier echter geen sprake van een methodische benadering/behandeling. Er zijn hier duidelijk wensen tot verbetering. In de aansluiting op de reguliere samenleving speelt de NGO, met als contactpersoon Bogdan Bashtovy, een belangrijke rol. Juist de NGO is uit op een versterkt maatschappelijk bewustzijn van de kinderen, maar ook doet zij aan bewuste beeldvorming. In Kiev zijn op dit punt al behoorlijk wat ervaringen opgebouwd. Als voorbeeld hiervan kinderen die regelmatig naar dezelfde plek gaan in Kiev. Dit heeft een verdiepend effect naar de kinderen en personeel, naar de ontvangende instantie. Wat wil de werkgroep betekenen voor Tsurupinsk en NGO? - een bijdrage leveren aan de uitbouw van de life-skill-ruimte. Deze bijdrage is inmiddels geleverd. Een bedrag van 2.000,-- is inmiddels overgemaakt, waarmee de noodzakelijke voorzieningen getroffen kunnen worden. - De realisering van een supportcenter in de vorm van een woning in de stad beheerd door de NGO, die als ondersteuningspunt moet kunnen dienen voor de schoolverlaters van Tsurupinsk, waarbij gedacht wordt aan: 1. maatjesproject 2. ontmoetingspunt/logeerplek 3. advies en begeleiding Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 2
Zo n supportcenter is een grote wens en naar het oordeel van de NGO een uitstekend en veelzijdig instrument om op basis van ervaringsdeskundigheid praktisch en gericht bij te kunnen dragen aan de oplossing van alledaagse problemen, de versterking van zelfbeeld en zelfstandigheid van schoolverlaters van Tsurupinsk. Tot zover het beleidsplan. Als eerste hebben wij inderdaad de life-skill-room kunnen realiseren. In deze ruimte kunnen kinderen leren omgaan met de computer, maar ook koken, wassen en andere zaken die de zelfstandigheid bevorderen. Vervolgens hebben wij het schoolverlatersproject opgezet in samenwerking met NGO Oekraïne, personeel van het kindertehuis van Tsurupinsk, Wilde Ganzen en NCDO. Hier ter plaatse ondernamen we de volgende acties: - donateursactie - sponsoractie bedrijven - fondswerving - handdoekenactie - sinterklaasactie - benefietconcert Naast deze acties verzorgden we publiciteit: specifiek naar Utrechtse organisaties van mensen met een lichamelijke functiebeperking, naar een drietal scholen in het voortgezet onderwijs, die via uitwisseling van leerlingen bekend zijn met Oekraïne en algemeen naar Utrechtse media. In maart 2011 rondden we met het benefietconcert van Het Lysenkokoor en Close Focus deze activiteiten af. Een delegatie van de werkgroep reisde vervolgens naar Tsurupinsk af om ter plaatse over leg te plegen over de aankoop van een pand en start van het supportcentre. In dit overleg bleek echter dat de omstandigheden in Oekraïne grondig gewijzigd waren. De aanschaf van een geschikt pand stuitte op grote bezwaren, omdat de NGO door een aangescherpt overheidsbeleid niet in staat bleek de exploitatie te kunnen garanderen. Ook de eventuele koop zelf bleek door onverwachte bureaucratische problemen een groot probleem. De toegezegde agogische steun voor het supportcentrum vanuit het kindertehuis Tsurupinsk was bovendien niet meer beschikbaar. Al met al moesten we met grote teleurstelling vaststellen dat de eerder gemaakte afspraken met onze Oekraïense partners geen stand meer hielden en wij moesten concluderen dat een gewenst draagvlak voor het supportcentrum niet meer aanwezig was. De gewijzigde politieke omstandigheden in Oekraïne speelden in dit alles een grote rol. In overleg met NCDO en Wilde Ganzen is vervolgens besloten het schoolverlatersproject te cancelen en in onderling overleg en met steun van Socires werd een nieuwe bestemming gegeven aan de oorspronkelijke plannen. Wij besloten nu onze medewerking te verlenen aan een basic care programma ten behoeve van de bedlegerige kinderen in het kindertehuis van Tsurupinsk en dit programma aan te vullen met de nodige voorzieningen. Een zelfde programma werd eveneens uitgevoerd in een kindertehuis in Zaluchya. Het basic care programma is vanuit Nederland opgezet en wordt uitgevoerd door een team van Oekraïense trainers. Het programma is gericht op het opheffen van vormen van ondervoeding, de verbetering van zorg en het scheppen van mogelijkheden tot activering van kinderen. Bij het programma wordt de overheid waar mogelijk actief betrokken en worden instellingen in een structureel overleg betrokken. Hieronder volgt een kort verslag van de uitvoering van dit programma: Verslag van de basic care course in het internaat in Tsurupinsk van 20 tot 23 februari 2012 Van 20 tot 23 februari 2012 heeft er een basiscursus plaatsgevonden in het kindertehuis van Tsurupinsk, Oekraïne. Deze cursus is gefinancierd door de werkgroep Mensen met een lichamelijke beperking van het OEKU. De cursus werd bijgewoond door de OEKU-werkgroepleden Christine Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 3
Gemke en Suzanne Ruijters. Op deze manier konden zij zien hoe ons geld wordt gebruikt. Christine en Suzanne zijn beiden 30 jaar werkzaam bij zorginstelling Sherpa in Baarn. Christine als spelbegeleidster van kinderen en volwassenen met ernstig meervoudige beperkingen, Suzanne als logopediste en projectmedewerker gericht op kwaliteit en inclusie.de cursus werd gegeven aan de verzorgenden van de kinderen, zij waren nauwelijks geschoold. Het doel was het verbeteren van hun kennis over behandeling, voeding, houding en spel en daarmee het vergroten van de ontwikkelingsmogelijkheden en de voedingsconditie van de kinderen. Inhoud: In 4 dagen tijd wordt in vogelvlucht een heel toegankelijke, praktische en behoorlijk volledige cursus gegeven, gericht op 'level 4 kinderen'. De volgende onderwerpen komen aan de orde: inleiding (belang, achtergrond en kadering van de cursus, overzicht van andere internaten), piramide van Maslow (vergelijkbaar met de 8 bestaansdomeinen van Schalock), communicatienivo's, leren observeren en signalen herkennen, interactie, visuele en motorische beperkingen, eten en drinken: normale ontwikkeling, problemen, hoe te verbeteren, aanbieden van verschillende zit- en lighoudingen, aanpassingen, tiltechnieken, spel, ondervoeding, reflux en longontsteking, cerebrale parese, zorgplan (of liever: verslaglegging) Situatie van de kinderen: De 100 ernstig gehandicapte kinderen krijgen geen onderwijs (of spelbegeleiding) De meeste kinderen liggen de hele dag in bed, met 9-en op een klein zaaltje. Daar krijgen ze ook eten, vaak liggend. Ze zijn allemaal kaalgeschoren en dragen verwassen kleding. De verzorgenden moeten 9 kinderen in hun eentje in 3 kwartier eten geven. Sommige kinderen liggen voortdurend met hun handen ingebakerd om te voorkomen dat ze die in hun keel stoppen. De kinderen maken contact, aan hun ogen en reacties te zien hebben sommigen aardig wat bewustzijn. Er wordt nauwelijks tegen de kinderen gesproken. In de kamer van spelbegeleidster en vrijwilligers ligt wel spelmateriaal, maar niet bij de kinderen in hun bedjes of op de zaal. Waarschijnlijk zou een aantal van de kinderen veel meer kunnen, met wat stimulans d.m.v. spel, oefening, beweging, aanpassingen en voldoende te eten. Veel kinderen zijn mager, we vermoeden dat enkele kinderen zwaar ondervoed zijn. Enkelen krijgen sondevoeding. Er zijn een paar 2e-hands rolstoelen en ander materieel, maar die worden nauwelijks gebruikt. Er zijn geen aangepaste badkamers, tilliften, hoog/laagbedden e.d. De kinderen heten weeskinderen te zijn, maar in werkelijkheid hebben ze vaak wel ouders. Het is heel moeilijk voor ouders om thuis voor hun kind te zorgen, vaak alleenstaand, weinig geld, geen voorzieningen als vroeghulp, dagopvang, thuiszorg, aanpassingen, e.d. De reisafstand is groot, zodat ze ook weinig op bezoek kunnen komen. In veel gevallen zijn ze echter ook uit de ouderlijke macht ontzet vanwege alcoholisme, verwaarlozing, mishandeling, enz. Docententeam: Het team bestaat uit kinderrevalidatiearts, 4 fysiotherapeuten met verschillende specialisaties en een tolk voor ons. Ze werken in een modern kinderdagcentrum in Lviv: Dzherelo rehabilitation Centre. Enkele weken voor de cursus heeft de psycholoog het internaat al bezocht om de situatie te inventariseren en om de cursus voor te bespreken. Manier van lesgeven: Het team slaat de juiste toon aan: ze spreken hun publiek met waardering en respect toe, in eenvoudig begrijpelijke taal, humorvol, met directe links naar hun persoonlijke dagelijks leven. Ze weten in korte tijd veel essentiële onderwerpen op een efficiënte manier de revue te laten passeren. Het zijn vaak simpele basale dingen, maar èchte eye-openers. Ze vullen elkaar goed aan, ondersteunen elkaar en werken als team goed samen. Het zijn echte professionals met goede didactische vaardigheden en veel deskundigheid. Ze weten waar ze het over hebben, en stralen dat ook uit, zo winnen ze vertrouwen bij de cursisten. Ze gebruiken powerpointpresentaties, met daarin veel aansprekende foto's en filmpjes en delen de hand-outs uit. Ze betrekken de cursisten steeds door ze vragen te stellen en mee te laten denken, zelf te laten ontdekken. Dat werkt fantastisch, de cursisten doen goed mee en werken hard. Toch ontbreekt het enthousiasme bij hen een beetje, ze lijken bang dat ze het fout doen, voelen zich beoordeeld, ze lijken afwachtend en kritisch. Dat is ook logisch: als je al jaren gewend bent om de dingen te doen op een manier die jou goed dunkt, en er Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 4
komen ineens buitenstaanders vertellen dat het ook anders kan, moet je even de tijd krijgen om te kijken of die veranderingen je ook passen. De sfeer wordt echter steeds makkelijker en meer ontspannen, de weerstand wordt minder, het ijs wordt gebroken. De trainers leggen telkens direct de link naar de praktijk: tijdens of na de theorie zijn er in kleinere groepen self-experience opdrachten, aan den lijve zelf voelen en ervaren hoe het is om bv in een ongemakkelijke houding te liggen, op elkaar oefenen om drinken te geven, en ook 3 groepssessies met 3 kinderen: 1 keer houding, 1 keer eten geven, 1 keer spel. Vooral de sessies met de kinderen zijn een verbijsterende doorbraak. De verzorgenden laten veel meer toe dan we aanvankelijk verwachtten! En we zijn ook verbaasd dat de kinderen zoveel toelaten en er zelfs van genieten, met een wildvreemde die allerlei dingen doet die ze niet gewend zijn, in een vreemde omgeving met zoveel toeschouwers. Bovendien heeft het werken met de kinderen direct resultaat: een kind leert in 2 sessies om los te zitten, een ander kind eet voor het eerst met een lepeltje, weer een ander kind houdt voor het eerst een speeltje vast, enz. Stukjes van deze sessies worden gefilmd en direct daarna aan alle cursisten getoond en besproken. Deelnemers: Er zijn elke dag ongeveer 25 cursisten, ongeschoolde verzorgenden, geen verpleegkundigen. Helaas zijn het niet elke dag dezelfde cursisten, ze wisselen elkaar af, afhankelijk van hun diensten. Dat is lastig, want je krijgt niet zo'n veilig groepsklimaat. Je kunt ook niet samen iets opbouwen, ergens naar toe werken, teruggrijpen naar vorige lessen, enz. Aan de andere kant hebben we zo wel meer mensen weten te bereiken. Ze doen dit allemaal in hun vrije tijd. De 4 pedagogisch medewerkers, de psychologe en 2 Duitse vrijwilligsters volgen de hele cursus. De onderdirectrice woont gedurende de hele cursus regelmatig stukken bij. Medisch personeel: Er is geen arts meer verbonden aan het internaat. Er zijn wel 5 verpleegkundigen. Ze komen helaas alleen de laatste ochtend voor de lezing over ondervoeding. Ze krijgen nog een extra aparte sessie van de arts uit het team, met meer theorie en achtergrondinformatie op hun nivo over hoe ze ondervoeding kunnen herkennen en behandelen. Voor de therapeutische voeding die we aanbieden voor de ernstigste gevallen, willen ze eerst toestemming van directrice en arts hebben. Directrice: Zij opent de cursus, en is er ook weer bij voor de afsluiting. Verder heeft ze helaas niks bijgewoond, ze had veel kunnen opsteken, en het zou het personeel gesteund hebben. Dingen echt veranderen vereist moed, motivatie en een nieuwe mindset. Ze verontschuldigt zich voor haar afwezigheid omdat ze druk is met een Amerikaans echtpaar wat een kind komt adopteren en omdat de kinderen haar aandacht behoeven. Ze komt wel regelmatig in de pauzes even een praatje maken of met ons meeeten. T.o.v. het team is ze voorzichtig en terughoudend. De arts krijgt geen toestemming om de kinderen te onderzoeken. Het kost aanvankelijk ook moeite om toestemming te krijgen voor de praktijksessies met de kinderen. Voor het gebruiken van speciale voeding voor de ondervoede kinderen (we weten dus niet hoeveel) wil ze eerst toestemming van een arts. Ze worstelt met problemen als weigering van kinderen door ziekenhuis en geldtekort voor medicijnen. Investering in materiaal: Het beleid van Wilde Ganzen, medefinancier van dit project, is gericht op investeringen. Mede daarom besluiten we een snoezelkamer in te richten. We zijn er niet zeker van dat ze die op een goede manier zullen gebruiken, m.n. voor de 'level 4' kinderen, maar hebben wel hoop. We schaffen ook een multi-inzetbare rolstoel en een wandelwagen aan. Er is wat weerstand tegen het meegebrachte speelgoed, dat vinden ze wel erg mooi, en een beetje zonde... Er is in Oekraïne niet veel geschikt materiaal te koop, we missen bijv. wigkussens, hoefijzerkussens, schapenvachtjes, geschikte zitzakken, goede waterbedden. De directrice vindt het voorstel dat de naaiklas van level 1 hoefijzerskussens gaat maken voor de kinderen van level 4 een goed en uitvoerbaar idee. Het ontbreekt de kinderen aan allerlei basale dingen zoals: goede matrassen en bedden, rolstoelen, aangepaste badkamer, therapeutische voeding. Afsluiting: Aan het eind van de cursus wordt er een diapresentatie met foto's van de verschillende programmaonderdelen getoond, wat erg leuk wordt gevonden. De cursisten wordt gevraagd om beurten op te staan en te zeggen welk stapje ze de komende tijd gaan nemen. Dat is een krachtige manier om commitment te krijgen. Er is veel enthousiasme en emotie, de cursus is uitstekend geslaagd. Een aantal verzorgenden werkt er al 20 jaar, maar had nog nooit iets geleerd over hun Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 5
werk. Ze zijn dankbaar en geroerd dat hier nu eindelijk aandacht voor was. Zelfs de directrice is onder de indruk en vertelt dat in haar slottoespraak. Er was een vertegenwoordiger van het ministerie uitgenodigd om bij de aftrap en afsluiting te komen, die komt helaas niet. Financieel verslag. Onderstaand de financiële resultaten van het project per april 2011: Project Tsurupinsk Inkomsten UItgaven Donaties en giften 2.965,00 Onkosten 160,00 Handdoekenactie 240,00 Netto/resultaat tbv Tsurupinsk 30.940,00 Benefietconcerten 2.675,00 st.nicolaasactie 520,00 Fondswerving 5.000,00 kerkactie 1.200,00 Bijdrage Wilde Ganzen 7.500,00 Bijdrage NCDO 11.000,00 Bij de fondswerving gaat het om bijdragen vanuit de volgende fondsen: Rabobank: Share4more te Utrecht Paul Tensen Stichting te Bussum Stichting van de Heilige Josef te Utrecht. De kerkactie betreft de Antoniusparochie Te Utrecht. NCDO De bijdrage van het NCDO, zoals in dit project vormgegeven, is later teruggebracht tot een bedrag van 4.953,-- De betrokkenheid vanuit de NCDO bij projecten als de onze is door een gewijzigd overheidsbeleid niet meer mogelijk. Een deel van de kosten van het basic care project zijn uit eigen middelen van de stichting OekU betaald. Financieel overzicht project basic care : Item Calculation Cost Subtotal Therapeutic Food Peptamen + Clinutren 6 x 950 5.700 Adaptive equipment Adaptive chairs 2 х 1200 2.400 Developmental toys 2 х 300 600 Adapted bathroom 6.939 Training in Zaluchya Project Assistant 3 х 60 180 5.700 9.939 Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 6
Trainers 42 x 60 2.520 DSA (hotel, meals) 30 x 50 1.500 Transportation (train) 7 x 50 350 Training materials 200 200 Training in Tsurupinsk Project Assistant 3 х 60 180 Trainers 42 x 60 2.520 DSA (hotel, meals) 30 x 50 1.500 Transportation (train) 7 x 50 350 Training materials 200 200 Preparation & execution training by Lviv Association of Phys. Rehab. Specialists Project Coordinator 4 х 200 800 Financial manager 4 x 80 320 Communication 4 x 30 120 Office 4 x 30 120 Taxes (project coordinator + financial manager) 63% 710 Bank expenses 100 Coordination costs Socires Project Coordinator 4 x 500 2.000 Office 4 x 100 400 4.750 4.750 2.170 2.400 Total 29.709 Contributions Local sponsors Training in Zaluchya DSA 1.500 Transportation (train) 7 х 50 350 Training materials 200 200 2.050 International sponsors Wild Geese Foundation 18.889 NCDO 4.953 Ukraine - Utrecht Foundation 3.817 Total 29.709 Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 7
Slotwoord. Wij hebben als werkgroep regelmatig contact met de samenwerkende NGO en het kindertehuis. Vanuit deze contacten kunnen we de situatie blijven volgen. De contacten met de schoolverlaters en NGO zijn er, ook al is dit niet vanuit het gewenste supportcentre. Er is, waar mogelijk, aandacht voor de problemen die jongeren hebben bij hun intrede in de samenleving, dan wel het volgen van vervolgonderwijs. De soortgelijke ervaring en deskundigheid van de NGO opgedaan in Kiev spelen hierin een belangrijke rol. Als werkgroep hebben we met elkaar uitgesproken de ontwikkelingen nauwlettend te blijven volgen en waar mogelijk met nieuwe initiatieven onzerzijds te ondersteunen. Daarbij denken we ook uitdrukkelijk aan een uitwisselingsproject met Utrechtse organisaties. Met steun van alle betrokkenen hebben wij bovenstaande kunnen realiseren. Hoewel wij onze oorspronkelijke plannen hebben moeten laten varen, zijn we ervan overtuigd een bescheiden, maar structurele bijdrage te hebben geleverd aan de verbetering van de leefomstandigheden van een kwetsbare groep kinderen. Voor die steun zijn wij U zeer erkentelijk en wij hopen ook in de toekomst op U een beroep te mogen doen, Namens alle leden van de werkgroep mensen met een functiebeperking van de stichting OekU, Hans Beuk Stichting OekU, Pastoor van Nuenenhof 2, 3511 RL Utrecht KvK: 41184043. Website: www.oeku.nl e-mail: jtabeuk@hetnet.nl Eindverslag schoolverlatersproject Tsurupinsk Pagina 8