Kenia Onderwijs en Media Bron: cross your borders
Onderwijs in cijfers KENIA NEDERLAND Totale bevolking 35 miljoen 16,6 miljoen Percentage mannen (15 en ouder) dat kan lezen of schrijven Percentage vrouwen (15 en ouder) dat kan lezen of schrijven Percentage van de kinderen dat naar de basisschool gaat Gemiddeld aantal jaren dat de jeugd naar school gaat voor hun 15e Gemiddeld aantal leerlingen per docent op een basisschool Percentage van de jongeren dat naar de middelbare school gaat Percentage van de jongeren dat naar het hoger onderwijs gaat Overheidsbestedingen aan onderwijs (in percentage van het BNP) 90,6% >99% 79,7% >99% 79% >99% 4,2 9,4 30 10 54% 95-100% 3% 40% 26% 4,7% Inleiding Naar school gaan en goed onderwijs krijgen. Kunnen lezen en schrijven. Op de hoogte worden gehouden van het laatste nieuws door verschillende media. De normaalste zaak van de wereld, toch? In Kenia helaas niet. In Kenia gaat slechts 79% van alle kinderen naar de basisschool en stroomt maar ongeveer de helft door naar het voortgezet onderwijs. En waar in Nederland grote groepen jongeren gaan studeren na het voortgezet onderwijs, is hoger onderwijs in Kenia slechts weggelegd voor een enkeling. Naast het onderwijs vormen de media een belangrijke bron van informatie. In Nederland kun je, door de aanwezigheid van kranten, tijdschriften, radio- en televisiezenders en internet, nauwelijks ontsnappen aan het laatste nieuws. Het nieuws wordt ook meestal van verschillende kanten belicht. In grote delen van Kenia weten veel mensen door de beperkte beschikbaarheid en/of kwaliteit van de media nauwelijks wat er speelt buiten hun eigen dorp of stad. De hierboven genoemde cijfers worden nog schokkender als je bedenkt dat dit landelijke gemiddelden zijn. Er bestaan bijvoorbeeld enorme verschillen tussen stad en platteland. Het platteland blijft ver achter bij de stedelijke gebieden. Ook tussen jongens en meisjes bestaan verschillen. Kinderen in Kenia dragen een uniform als ze naar school gaan. 2
Lezen en schrijven In Kenia is een relatief groot deel van de bevolking in staat om te lezen en schrijven. Toch zijn er ook nog steeds bijna vijf miljoen analfabeten. Die mensen kunnnen dus niet lezen en schrijven. Wanneer je analfabeet bent blijven veel dingen (die voor ons vanzelfsprekend zijn) grote raadsels. Denk maar eens aan sms-jes, de ondertiteling bij films, een stembiljet of gebruiksaanwijzingen. Ook het schrijven van een sollicitatiebrief, het lezen van de bijsluiter bij medicijnen, en het invullen van formulieren van de gemeente kun je niet zonder hulp. Mensen die niet kunnen lezen en schrijven zijn erg afhankelijk van anderen en zijn beperkt in het dagelijks leven. Ook hebben ze geen toegang tot een aantal belangrijke informatiebronnen, zoals kranten, internet en geschreven voorlichtingsmateriaal. Voor analfabeten in Kenia is het vooral een probleem dat ze de krant niet kunnen lezen, en voorlichtingsmateriaal over allerlei zaken (zoals Aids). In vergelijking met andere ontwikkelingslanden is het aantal mensen dat kan lezen en schrijven groot in Kenia. Het percentage dat aangeeft hoeveel Kenianen wel kunnen lezen en schrijven is bijvoorbeeld gelijk aan het percentage dat voor Burkina Faso aangeeft hoeveel mensen dat níet kunnen. Toegang tot onderwijs Kosten Sinds 2003 is basisonderwijs in Kenia gratis. Dat heeft voor veel mensen de drempel om hun kinderen naar school te sturen verlaagd. Sinds 2003 zijn al meer dan 2 miljoen extra kinderen naar school gegaan. Toch gaat nog steeds een deel van de kinderen niet naar school. Ook al is de toegang tot het basisonderwijs gratis, het is niet kosteloos. De leerlingen hebben boeken, schriften en potloden nodig, die de school ook lang niet altijd verschaft. Soms vragen scholen hun leerlingen zelfs om hun eigen schoolbank mee te nemen. De meeste ouders kunnen dit niet betalen. Bedenk ook dat een gemiddeld gezin op het arme platteland van Kenia uit acht kinderen bestaat. Het basisonderwijs in Kenia duurt in principe acht jaar. Veel leerlingen haken echter al na vier of vijf jaar af. Meestal gaan ze dan aan het werk, helpen thuis mee of hangen wat rond. Behalve dat het schoolgaan geld kost, kunnen kinderen die op school zitten die tijd niet werken. Veel kinderen moeten geld verdienen voor het gezin, of meewerken op het platteland of in het huishouden. Soms werken ze zo veel dat het niet (meer) te combineren valt met naar school gaan. Kinderen in Kenia moeten verplicht schooluniformen aan naar school. Als je geen geld hebt om dat aan te schaffen kun je ook niet naar school. 3
Obstakels Behalve de kosten van onderwijs zijn er nog meer obstakels. Een groot probleem is simpelweg een gebrek aan scholen. Niet elk dorp heeft een school en voor kinderen van het uitgestrekte platteland zijn scholen vaak veel te ver weg. Kenia heeft geen uitgebreid transportsysteem zoals we dat in Nederland kennen. Vanaf sommige plekken gaan wel schoolbussen, maar meestal moeten de kinderen lopen. Nu het onderwijs gratis is geworden, moeten lokale overheden mee gaan betalen aan het onderwijs in hun regio. Vaak is hier echter geen geld voor. Een andere reden waarom veel kinderen in Kenia niet naar school gaan is de grote aanwezigheid van HIV/Aids. Relatief veel kinderen verliezen door Aids al vroeg hun ouders en moeten als wees gaan werken om voor zichzelf en eventuele broertjes en zusjes te zorgen. Aidswezen die in tehuizen worden opgevangen en wel naar school worden gestuurd, hebben het daar vaak erg moeilijk. Ze dragen vaak zelf ook het virus bij zich en worden gediscrimineerd door hun klasgenoten en leraren. Soms zien ouders er niet de noodzaak van in om hun kinderen naar school te sturen. Die ouders zijn zelf meestal ook niet naar school geweest. Neem dit boerengezin als voorbeeld. De ouders weten dat de kinderen later zelf ook als kleine boer zullen werken en gezinnen hebben. Wat je daarvoor moeten weten kunnen ze hun kinderen zelf wel leren, daar is school niet voor nodig. Meisjes Jongens hebben eerder toegang tot onderwijs dan meisjes in Kenia. In de tabel kun je ook zien dat er meer mannen zijn die kunnen lezen en schrijven dan vrouwen. De traditionele opvatting is dat meisjes genoeg hebben aan de opleiding tot huisvrouw die ze van hun moeder of andere vrouwen in de omgeving krijgen. Van de meisjes die wel naar school gaan verlaten er jaarlijks tussen de 8.000 en 10.000 vroegtijdig de school in verband met zwangerschap. Meisjes die zwanger raken worden van school gestuurd of mogen van hun ouders geen onderwijs meer volgen. Er zjn ook gevallen bekend van meisjes die zelf weg wilden omdat leraren en klasgenoten hen het leven zuur maakten toen bleek dat ze zwanger waren. Toch is het voor de ontwikkeling van een land juist ook belangrijk dat vrouwen onderwijs krijgen. Vrouwen staan meestal namelijk het dichtst bij hun gezinsleden. Als zij onderwijs belangrijk vinden en algemene kennis hebben (ook over ziektes en hygiëne) zullen ze dit overbrengen op hun kinderen. Ook op de lange termijn is onderwijs voor vrouwen van belang voor een land. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat als veel meisjes naar school gaan, dit na jaren drie resultaten heeft: een kleinere bevolkingsgroei, een lagere zuigelingensterfte en een betere volksgezondheid. Meisjes die onderwijs hebben gehad en kunnen lezen en schrijven zijn minder afhankelijk van hun echtgenoot dan meisjes die dat niet kunnen. Het geeft ze ook meer zelfvertrouwen. Lees in het informatieboekje Samenleving waarom dat belangrijk is. 4
Middelbaar en hoger onderwijs Het voortgezet onderwijs duurt vier jaar, maar dit is niet gratis en voor veel Kenianen veel te duur. Bovendien zijn er minder middelbare scholen dan basisscholen en is het dus nog verder reizen naar school. Voor wie het voortgezet onderwijs echter wel afmaakt is er de mogelijkheid om daarna nog vier jaar een beroepsopleiding te gaan volgen, of naar de universiteit te gaan. Kenia heeft een aantal goede beroepsopleidingen, vijf openbare universiteiten en vier privé universiteiten. Deze scholen zijn voor verreweg het grootste deel van de bevolking echter onbereikbaar, zowel door de kosten als door de afstand. Rennen naar school... Het verhaal gaat dat er in Kenia zoveel goede hardlopers zijn, omdat ze jarenlang trainen van en naar school. Voor veel jongeren is de lange afstand een nadeel. Maar vooral voor meisjes kan het ook nog gevaarlijk zijn om lang alleen te lopen, waardoor ze thuis gehouden worden. De kwaliteit van onderwijs Lesinhoud Heb je weleens het idee dat je op school zit, maar er weinig zinnigs leert? Keniaanse kinderen hebben daar nog veel vaker mee te maken. Om te beginnen verstaan veel kinderen nauwelijks wat er op school gezegd wordt. Kenia kent twee officiële talen, Engels en Swahili. Engels is de taal die officieel in het onderwijs gebruikt moet worden. Maar de meeste Kenianen spreken op de eerste plaats hun eigen stamof regiotaal. Dit betekent dat veel leerlingen les krijgen in hun tweede of derde taal. Er hebben al mensen in Kenia het idee opgevat om voedsel te gaan verstrekken op basisscholen, zoals de schoolmelk op de foto. Ook hiervoor is echter meestal weer te weinig geld. De lessen staan vaak ver van de belevingswereld van de Kenianen af, omdat er met oude of buitenlandse lesmethoden wordt gewerkt. Plattelandskinderen zouden er vaak meer aan hebben om te leren hoe de grond meer op kan brengen, dan aan talen. Het niveau van de meeste leraren is ook niet hoog. De regering heeft de laatste jaren sterk ingezet op het vergroten van het aantal scholen en de toegang tot onderwijs. Om die scholen te vullen zijn er echter veel leerkrachten aangenomen die daar niet voor opgeleid zijn en soms zelf nauwelijks een opleiding hebben gehad. Wiskundedocenten geven leerlingen bijvoorbeeld een vraagstuk op uit een lesboek, maar weten zelf niet hoe ze het op moeten lossen. De conditie van sommige kinderen is ook een probleem. Arme kinderen komen naar school zonder gegeten te hebben en daardoor zijn ze niet in staat goed informatie op te nemen. 5
Materialen Een groot probleem is het gebrek aan materiaal op scholen. Veel materiaal is sterk verouderd. In Kenia worden nog veel Britse schoolboeken gebruikt, die bedoeld zijn voor leraren die in Engeland opgeleid zijn. Keniaanse leraren vinden het moeilijk ze goed te gebruiken. Nu het basisonderwijs gratis is, moet de overheid eigenlijk voor materiaal gaan zorgen. De scholen hebben hier zelf nu immers geen geld meer voor. Maar de scholen krijgen dat geld lang niet altijd. De meeste kinderen kunnen geen huiswerk maken of leren. Meestal is er thuis geen licht, zeker op het platteland niet, en rond de evenaar gaat de zon elke dag rond zes uur onder. Behalve de gratis staatsscholen zijn er ook privé scholen. Hiervoor betalen rijkere Kenianen wel schoolgeld. Daar zijn dan ook goed opgeleide leraren en voldoende materialen. Onlangs werden in een Keniaanse krant de namen van de honderd beste leerlingen genoemd die net de basisschool afgerond hadden. 97 van de 100 leerlingen bleek op een privé school te hebben gezeten. Dit geeft goed aan hoe groot de ongelijkheid is. Veel Keniaanse scholen verkeren in erg slechte staat. Vaak zijn ze gevestigd in vervallen gebouwen. De banken zijn gammel en als het regent kan het water zo de klas binnenstromen. De media in cijfers KENIA NEDERLAND Aantal t.v.-toestellen per 1000 inwoners 22 504 Aantal radio s per 1000 inwoners 91 952 Aantal internetgebruikers per 1000 inwoners 12 602,5 Aantal pc s per 1000 inwoners 4 384 6
Persvrijheid In Kenia is er in principe vrijheid van meningsuiting. De meeste media-instellingen zijn echter in handen van de staat en worden hierdoor ook gecontroleerd. In het verleden werd er hard opgetreden tegen journalisten die kritisch waren op de regering. Vooral onder het bewind van president Moi liep je als journalist het risico opgepakt te worden door de politie. Tegenwoordig wordt hier meer toezicht op gehouden door het buitenland en verschillende mensenrechtenorganisaties. Bij de verkiezing van president Kibaki in 2002 beloofde de regering dat ze mee zou werken aan een bevrijding van de media. In de praktijk bleek dat ze deze belofte niet helemaal nakwamen. Ook de huidige regering onder leiding van Kibaki blijkt nog steeds zeer gevoelig voor kritische berichten over corruptie en andere schandalen. Veel kranten plaatsen geen kritische artikelen, omdat ze bang zijn dat ze anders opgeheven worden. De overheid maakt het ook de bevolking op verschillende manieren moeilijk om vrij hun mening te kunnen uiten. Voor het oprichten van bijvoorbeeld onafhankelijke organisaties en kranten of radiostations, heb je allerlei dure, ingewikkelde vergunningen en verzekeringen nodig. Ook wordt er materiaal voor het maken van (illegale) kranten in beslag genomen, omdat ze volgens de regering niet aan de wetten zouden voldoen. Fotografen die wilden berichten over het conflict dat ontstond na de verkiezingen in 2007 worden verjaagd door de politie. Informatiebronnen Radio en kranten Voor de Keniaanse bevolking is de belangrijkste bron van informatie de radio, zeker voor mensen op het platteland. Er zijn ongeveer 10 grotere radiostations, die voornamelijk vanuit Nairobi uitzenden. Een aantal van deze zenders, waaronder de Kenya Broadcasting Corporation (KBC), behoren aan de staat. Dit wil zeggen dat de staat eigenaar is van deze radiostations. Deze zenders zullen niet zo snel negatief nieuws over de regering naar buiten brengen. Ook een aantal kranten, zoals de Daily Nation en de East African, zijn in bezit van de staat. Hoewel ze proberen het nieuws zo objectief mogelijk te brengen, blijft ook hier weer het gevaar bestaan van gekleurd nieuws. De meeste kranten zijn in het Engels geschreven. De Taifa Leo is de enige grote krant met Swahili als taal. De kranten berichtten wel over de crisis bij de verkiezingen eind 2007. De kranten worden doorgaans ook gelezen door toeristen, maar tijdens de crisis werden ze niet bezorgd in de grote hotels. Ook werd televisie en radio er geblokkeerd: men wilde niet dat de toeristen wisten wat er aan de hand was en bang zouden worden. 7
Televisie en internet Televisies zijn vooral in de Keniaanse steden te vinden. Op het platteland kom je ze nauwelijks tegen. De Kenya Broadcasting Corporation verzorgt ook het grootste deel van de televisie-uitzendingen. Deze zijn door het hele land te ontvangen. De KBC zendt in zeventien talen uit en hoewel de uitzendingen hoofdzakelijk in het Engels zijn, zijn de meeste nieuwsberichten ook in het Swahili. De eigenaar van de KBC is de regering dus de uitzendingen worden beïnvloedt door overheidsbelangen. Kenia is een van de meest ontwikkelde landen wat betreft internet in het deel van Afrika onder de Sahara. Zo hebben verschillende televisie- en radiozenders een eigen website en de websites van sommige kranten worden zelfs wekelijks bijgewerkt. In vergelijking met Westerse landen is het echter nog steeds een heel klein deel van de bevolking dat op internet kan. In Kenia zijn grote verschillen tussen regio s, in rijkdom en in landschap. Het noordoosten van het land is erg arm en bestaat vooral uit erg droog woestijngebied. De mensen die daar wonen zijn nomaden. Dat zijn mensen die niet op één vaste plek leven, maar die steeds rondtrekken. Nomaden gaan daardoor niet naar school, en de meeste kunnen niet lezen en schrijven. Om ervoor te zorgen dat ze, ondanks hun levensstijl, toch de mogelijkheid krijgen dit te leren, heeft de Nationale Bibliothekendienst van Kenia iets bedacht een mobiele kamelenbibliotheek. 8