MAAK JOUW TOEKOMSTBEELD VAN GORCUM Hoe ziet Gorinchem er in 2032 uit? Wat voor stad willen we dan zijn? Dat gaan we vastleggen in een Visie van de Stad. Iedereen kan daaraan meewerken. Graag zelfs! Maak met behulp van deze poster jouw toekomstbeeld van Gorcum. Op de andere kant van de poster vind je verschillende vraagstukken. Vink per vraagstuk het toekomstbeeld van jouw keuze aan of bedenk zelf een toekomstbeeld. Het inleveren van je toekomstbeeld kan tot en met 17 maart 2017. De ingevulde poster kun je terugsturen per e-mail: welkom@go2032.nl of via de post: Projectgroep Visie van de Stad, Antwoordnummer 8, 4200 VB Gorinchem.
DENK MEE OVER GORINCHEM 2032 In 2032 heeft Gorinchem 650 jaar stadsrechten. Hoe ziet Gorinchem er dan uit? Welke veranderingen komen op ons af? En welke keuzes moeten we samen maken? De gemeente Gorinchem vindt het belangrijk om goed voorbereid te zijn op de toekomst. Daarom hebben we met onze inwoners en ondernemers en organisaties in stad en met de regio de Toekomstagenda Gorinchem 2032 opgesteld. Deze agenda is een belangrijke stap op weg naar een nieuwe toekomstvisie voor Gorinchem. WAAROM EEN NIEUWE TOEKOMSTVISIE? Een nieuwe toekomstvisie voor Gorinchem is belangrijk omdat er de komende jaren veel gaat veranderen. In de wereld om ons heen en in Gorinchem zelf. Dat komt door ontwikkelingen zoals vergrijzing van de bevolking, digitalisering en de technologische revolutie, veranderingen in het klimaat en de energievoorziening, en een andere verhouding tussen overheid en burgers. We hebben een nieuw kompas nodig: een visie waarmee we ons goed kunnen voorbereiden op die ontwikkelingen. GORINCHEM 2032 IS EEN VISIE VAN DE STAD De nieuwe visie is een visie van de stad. De visie wordt daarom gemaakt in een dialoog met de inwoners, bedrijven en organisaties in de stad en de regio om Gorinchem heen. Een belangrijke rol spelen de ambassadeurs: een gevarieerde groep betrokken Gorcumers en mensen uit de regio, die meedenken over het proces en de inhoud van de visie. 4 VRAGEN OVER DE TOEKOMST Om tot één visie te komen, hebben we allereerst verkend hoe inwoners, jongeren, ondernemers, maatschappelijke organisaties, regiopartners en experts aankijken tegen de toekomst van Gorinchem. De Toekomstagenda Gorinchem 2032 is hiervan het resultaat. Deze agenda beschrijft de identiteit van Gorinchem, de trends die op Gorinchem afkomen en de belangrijkste uitdagingen en dilemma s waar we als Gorinchem in de toekomst mee te maken krijgen. Het gaat daarbij om vier belangrijke vragen:
1. Wat maakt Gorinchem zo bijzonder? 2. Wat zijn de belangrijkste vraagstukken voor de toekomst van Gorinchem? 3. Hoe kunnen we Gorinchem nog aantrekkelijker maken? 4. Welke keuzes moeten we maken op weg naar 2032? DE KRACHT VAN GORINCHEM Een complete vestingstad in een mooie omgeving, een goed voorzieningenniveau en cultuur zijn kernkwaliteiten van Gorinchem. De centrale ligging ten opzichte de Randstad en veel grote steden biedt kansen. GORINCHEM IN 8 KERNWAARDEN De kracht van Gorinchem kunnen we samenvatten in acht kernwaarden. Ze bieden ons een goede uitgangspositie voor de toekomst: 1. Centraal gelegen en goed bereikbaar 2. Historische binnenstad: de grootste, complete vestingstad van Nederland 3. Handel en bedrijvigheid 4. Een open stad met een diverse bevolking 5. Voorzieningen voor stad en regio 6. Cultuur 7. Water 8. Mooie omgeving DE PLANNING Gorinchem 2032 moet een toekomstvisie van de stad worden, waarin de Gorcumse samenleving en de regio zich herkennen. Daarom hebben we de weg ernaartoe zo ingericht dat iedereen een bijdrage kan leveren. Na de verkenningsfase kan nu iedereen zijn of haar eigen toekomstbeeld maken. Toekomstbeelden kunnen tot en met 17 maart 2017 worden ingediend. Vervolgens gaan we over de toekomstbeelden en de toekomstagenda op 10 april in gesprek met de stad en de regio. Hierna ronden we de toekomstvisie af. De planning is dat de gemeenteraad de visie Gorinchem 2032 begin juli 2017 vaststelt.
LASTIGE KEUZES Er liggen in Gorinchem veel kansen voor een mooie toekomst. Tegelijkertijd zijn er uitdagingen en dilemma s die ons tot lastige keuzes dwingen. GROEIEN WE VERDER? De Randstad groeit tot 2032 met zo n 1 miljoen inwoners. Steden zijn in trek om in te wonen. Met name goed bereikbare, historische steden met plek voor cultuur en ontmoeting zijn populair. Wil Gorinchem profiteren van deze groei door zelf in te zetten op groei? Dat kan meer draagvlak voor voorzieningen opleveren en zorgen voor instroom van nieuwe, jonge inwoners. Maar veel inwoners waarderen juist de menselijke maat en de overzichtelijkheid van Gorinchem. AANTREKKELIJK VOOR OUDEREN EN VOOR JONGEREN? Een andere uitdaging is dat Gorinchem vergrijst. Hoe zorgen we dat de groeiende groep senioren ook over zo n vijftien jaar nog prettig in Gorinchem woont? Bestemmen we de nog te bouwen woningen voor hen? Maar hoe voorkomen we dan dat de jongeren vertrekken? Zij zijn onder andere belangrijk om voorzieningen te kunnen behouden. Dus moeten we het ook voor jongeren aantrekkelijk maken om in Gorinchem te wonen en te werken. KAN GORINCHEM DUURZAMER WORDEN? Gorcumers en bezoekers waarderen het groen en het water in en om de stad. Tegelijkertijd kan water door klimaatverandering ook een grotere bedreiging worden. Gorcumers wekken steeds meer duurzame energie op, maar toch is het aandeel duurzaam opgewekte energie in Gorinchem nog heel klein. Om echt klimaat- of CO2-neutraal te worden moet er heel veel gebeuren. Willen we daarin investeren en kiezen voor innovatie? Of spelen we toch liever op veilig en volgen we anderen?
HOUDEN WE DE BINNENSTAD VITAAL? Gorinchem is de grootste vestingstad van Nederland, met een nog complete vestingwal. De historische binnenstad met winkels, cultuur, horeca en evenementen maakt Gorinchem bijzonder, maar staat onder druk. Mensen kunnen ook elders of op internet winkelen. Evenementen trekken veel bezoekers, maar kunnen bewoners soms overlast geven. Waar kiezen we voor in de binnenstad? VERSTERKEN WE DE REGIONALE ECONOMIE EN BEREIKBAARHEID? Gorinchem heeft van oudsher een sterke (maritieme) industrie. Door de centrale ligging heeft Gorinchem veel inwoners die elders werken en werknemers die elders wonen. Volgens recente onderzoeken zal de helft van de banen van nu in Nederland in 2032 verdwenen zijn door robotisering en digitalisering. Hoe behouden we een sterke economie in de regio? WIE GAAT WAT DOEN? Een laatste belangrijke vraag is: wie gaat wat doen? Zeker is dat de overheid en de samenleving meer moeten samenwerken. De overheid doet een stapje terug. Daardoor ontstaat meer ruimte voor initiatieven uit de samenleving. Hoe ver durven we daarin samen te gaan? Hoe gaan we precies samenwerken? Er zijn in Gorinchem veel initiatieven, maar het zijn teveel eilandjes met nog te weinig verbinding
TRENDS Kijken we om ons heen, dan zien we allerlei maatschappelijke trends. Trends die van grote invloed zijn op de Gorcumse samenleving. Willen we een goed beeld vormen van Gorinchem in 2032, dan is het verstandig om met deze trends rekening te houden. VERGRIJZING EN ONTGROENING Nu zijn er nog meer jongeren dan ouderen in Gorinchem. In 2032 is dat omgekeerd. Er zijn dan zo n 2.750 inwoners meer dan nu in de leeftijd van 65 jaar en ouder. En zo n 600 inwoners minder in de leeftijd onder de 20 jaar.
DE BINNENSTAD VERANDERT De (winkel)voorzieningen in de binnenstad staan in Gorinchem net als elders onder druk. Consumenten kopen vaker online. Mensen worden steeds mobieler en zoeken meer belevingswaarde bij het winkelen. Historische binnensteden zijn in trek. MEER DIVERSITEIT IN DE SAMENLEVING De bevolking van Gorinchem is van oudsher al divers. Het straatbeeld wordt diverser, maar de banden tussen mensen beperken zich vaker tot de eigen groep. Contacten tussen mensen van verschillende generaties, opleidingsniveaus en culturen nemen af. Met de toenemende invloed van buiten op de eigen samenleving neemt tegelijkertijd het belang van de lokale identiteit en cultuur toe. TECHNOLOGISCHE REVOLUTIE In 2032 zal technologie nog veel meer dan nu onderdeel zijn van ons dagelijks leven. De zelfrijdende auto is dan in het straatbeeld verschenen. Alles is verbonden met internet. Mensen zijn beter en sneller geïnformeerd. Plaats en tijd zijn voor veel diensten steeds minder belangrijk. Mogelijk is de helft van de banen van nu in 2032 verdwenen door robotisering en digitalisering. Maar ook nieuwe werkgelegenheid zal ontstaan. STEDEN IN TREK Nederland heeft in 2032 een miljoen meer inwoners dan nu. Deze groei concentreert zich in de grote steden in de Randstad. Goed bereikbare, historische steden met plek voor cultuur en ontmoeting zijn populair. Wil Gorinchem als onderdeel van de Randstad verder groeien?
KLIMAATVERANDERING EN SCHONERE ENERGIE Het klimaat verandert wereldwijd. Het wordt warmer. De zeespiegel blijft stijgen. Er vallen meer extreme regenbuien, maar er komen ook meer droge perioden. Alternatieve energiebronnen vervangen aardolie en aardgas. En we wekken energie steeds meer lokaal op, bijvoorbeeld op daken (zon), in gebouwen (warmtepomp, warmteopslag), in de ondergrond (warmte/koude-opslag) of in de omgeving (windmolens). DOE HET ZELF - INWONERS AAN ZET Er wordt een steeds groter beroep gedaan op de eigen kracht van mensen en hun omgeving. Iedereen doet mee. Maar daarvoor moeten we ook meer zelf doen, met behulp van vrijwilligers en eigen netwerk (familie, buurt, mantelzorgers). Iedereen kan makkelijker meepraten doordat steeds meer informatie via internet en andere nieuwe media snel en moeiteloos beschikbaar is.
BELANGRIJKSTE VRAAGSTUKKEN/ DILEMMA S 1. GROEI 2. VERGRIJZING EN ONTGROENING 3. DUURZAAMHEID 4. BINNENSTAD 5. INWONERS AAN ZET 6. BEREIKBAARHEID EN ECONOMIE
Vraagstuk 1 GROEI MEEGROEIEN MET DE RANDSTAD OF NIET? UITGANGSPOSITIE: De Randstad groeit tot 2032 met zo n 1 miljoen inwoners. Met name goed bereikbare, historische steden met plek voor cultuur en ontmoeting zijn populair. Wil Gorinchem als onderdeel van de Randstad verder groeien? TOEKOMSTBEELD 1: INZETTEN OP EXTRA GROEI Gorinchem groeit (mogelijk naar 50.000+ inwoners). Investeringen in woningbouwprogramma s en bereikbaarheid hebben Gorinchem op de kaart gezet als uitstekende uitvalsbasis in de Randstad. Door de centrale ligging, de natuur, kleinschaligheid en stedelijke voorzieningen is Gorinchem een aantrekkelijke stad voor mensen die zich in de Randstad willen vestigen. Een betere bereikbaarheid leidt tot groei met meer werkgelegenheid en een groter draagvlak voor voorzieningen. Er stromen nieuwe, jongere inwoners in, waardoor Gorinchem sociaal en economisch vitaal blijft (meer arbeidskrachten, mantelzorgers en vrijwilligers). Extra woningen kunnen mogelijk gerealiseerd worden op de plaats van leegstaande winkels, kantoren en bedrijven en door uitbreiding. Door de groei ontstaat meer drukte en krijgt Gorinchem een ander karakter. TOEKOMSTBEELD 2: INZETTEN OP BEHOUD VAN KLEINSCHALIGHEID Het inwoneraantal van Gorinchem blijft ongeveer stabiel. De dynamiek op de woningmarkt is laag. Veel inwoners wonen al langere tijd in Gorinchem. De stad behoudt zijn bestaande gezelligheid en charme. Sterke punten van Gorinchem zijn de menselijke maat en de overzichtelijkheid. Het draagvlak voor voorzieningen staat onder druk. Daardoor neemt de aantrekkelijkheid van Gorinchem als woon- en werkgemeente af. TOEKOMSTBEELD 3: ANDERS, NAMELIJK
Vraagstuk 2 VERGRIJZING EN ONTGROENING HOE GAAN WE OM MET DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN? UITGANGSPOSITIE: In 2032 heeft Gorinchem zo n 2.750 inwoners meer dan nu in de leeftijd van 65 jaar en ouder. En zo n 600 inwoners onder de 20 jaar minder dan nu. Accepteren wij deze demografische ontwikkeling of willen we meer doen om jongeren te behouden en te trekken? TOEKOMSTBEELD 1: INZETTEN OP BEHOUD EN TREKKEN VAN JONGEREN We investeren om de stad zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor jongeren, bijvoorbeeld in starterswoningen, meer onderwijs- en sportvoorzieningen en snelle verbindingen naar Randstad en regio. Daarnaast moeten meer uitgaansmogelijkheden en evenementen jongeren verleiden in Gorinchem te blijven of zich te vestigen. Het vasthouden en trekken van jongeren zorgt voor een levendige stad. De arbeidsmarkt functioneert goed. Gorinchem is aantrekkelijk voor onderwijsvoorzieningen, waardoor het vestigingsklimaat voor bedrijven verbetert. Kunnen we de jongeren daadwerkelijk verleiden in Gorinchem te blijven of te komen wonen? Is de aantrekkingskracht van de grotere steden om ons heen met hun uitgebreide voorzieningen en werkgelegenheid niet te groot? TOEKOMSTBEELD 2: INSPELEN OP VERGRIJZING We accepteren dat er in 2032 meer ouderen en minder jongeren zijn. Door te investeren in de aanpassing van woningen, leef- en zorgvoorzieningen voor ouderen zijn we goed voorbereid op deze natuurlijke demografische ontwikkeling. De groeiende groep vitale gepensioneerden wordt de ruggengraat van maatschappelijk actieve inwoners. We hebben een robuust voorzieningenaanbod voor ouderen. Doordat er minder jongeren zijn komen onderwijs-, veel sport- en andere voorzieningen en verenigingen onder druk te staan. Het vestigingsklimaat voor bedrijven neemt af. TOEKOMSTBEELD 3: ANDERS, NAMELIJK
Vraagstuk 3 DUURZAAMHEID KAN GORINCHEM DUURZAMER WORDEN? UITGANGSPOSITIE: Gorcumers en bezoekers waarderen het groen en het water in en om de stad. Water wordt door klimaatverandering ook een grotere bedreiging. Gorcumers wekken steeds meer duurzame energie op, maar toch is het aandeel duurzaam opgewekte energie in Gorinchem nog heel klein. Om klimaat- of CO2-neutraal te worden moet er heel veel gebeuren. TOEKOMSTBEELD 1: KOPLOPER In Gorinchem maken bedrijven, inwoners en gemeente de uitgesproken, hoge ambities op het gebied van duurzaamheid waar. In 2032 zijn we zoveel mogelijk CO2-neutraal en een nog groenere stad met veel biodiversiteit. Om deze ambities te realiseren zetten we in op innovaties en experimenten. Er wordt tussen partijen nauw samengewerkt. Door actief samen te werken aan een duurzame toekomst blijft Gorinchem aantrekkelijk om in te wonen en te werken. Koploper zijn biedt ook kansen voor innovatie, extra werkgelegenheid en nieuwe vormen van samenwerking in de stad. Koploper zijn vraagt om aanzienlijke inspanningen van bedrijven, inwoners en gemeente. Voor het grootschalig opwekken van duurzame energie (bijvoorbeeld met windturbines of zonnepanelen) is ruimte nodig. TOEKOMSTBEELD 2: VOLGER Gorinchem doet wat het (wettelijk) moet doen, maar niet meer dan dat. We laten het vooral aan anderen over om te bepalen wat er moet gebeuren en nemen zelf niet het voortouw. De inspanningen zijn beperkter. Gorinchem profiteert van innovaties elders. Bewezen vormen van duurzamere en goedkopere energievoorzieningen (bewezen technologie) kunnen in Gorinchem risicovrij worden gerealiseerd. We missen kansen op nieuwe werkgelegenheid en innovatieve bedrijvigheid. TOEKOMSTBEELD 3: ANDERS, NAMELIJK
Vraagstuk 4 BINNENSTAD HOUDEN WE DE BINNENSTAD VITAAL? UITGANGSPOSITIE: Gorinchem is de grootste vestingstad van Nederland, met een nog complete vestingwal. De historische binnenstad met winkels, cultuur, horeca en evenementen maakt Gorinchem bijzonder, maar staat onder druk. Belevingswaarde wordt voor mensen steeds belangrijker om een binnenstad te bezoeken. Mensen kunnen ook in de grotere steden om ons heen of op internet winkelen. Evenementen trekken veel bezoekers, maar geven bewoners in de binnenstad soms overlast. TOEKOMSTBEELD 1: BINNENSTAD ALS DÉ TREKKER VAN GORINCHEM De binnenstad ontwikkelt zich tot een samenhangend, aantrekkelijk geheel, waardoor er veel bezoekers en toeristen, ook van buiten de regio, op afkomen. Partijen die actief zijn in de binnenstad werken nauw samen met elkaar. Er vinden veel grootschalige evenementen plaats. De binnenstad is een belangrijke schakel in meerdere toeristische elementen in de regio (zoals de Vestingdriehoek en het omliggende polder- en rivierenlandschap). Een aantrekkelijke binnenstad met veel bezoekers en toeristen zorgt voor werkgelegenheid en kan voorzieningen levensvatbaar houden. Voor Inwoners en bedrijven kan een aantrekkelijke binnenstad een overweging zijn om zich in Gorinchem te vestigen. Meer toeristen en evenementen zorgen voor meer overlast en drukte, waardoor leefbaarheid voor bewoners verder in het gedrang komt. TOEKOMSTBEELD 2: MEER INZETTEN OP KLEINSCHALIGER EVENEMENTEN MET KWALITEIT De trend van minder fysieke winkels kunnen we niet keren. Leegstaande (winkel)panden worden omgebouwd tot woningen. We willen vooral kwalitatieve evenementen, die passen in de belevingswaarde van de historische binnenstad en minder conflicteren met een goed woonklimaat. Gorinchem wordt een stad waar minder te doen is. Kleinschaliger evenementen zorgen voor minder overlast voor bewoners. De economische betekenis van de binnenstad neemt relatief af. De binnenstad wordt minder aantrekkelijk voor winkelend en uitgaand publiek en toeristen. Dit resulteert in een verminderd draagvlak voor voorzieningen. TOEKOMSTBEELD 3: ANDERS, NAMELIJK
Vraagstuk 5 INWONERS AAN ZET HOE ZIET DE SAMENWERKING TUSSEN GEMEENTE EN SAMENLEVING ERUIT? UITGANGSPOSITIE: Via internet en andere nieuwe media is steeds meer informatie snel voor iedereen beschikbaar. Iedereen kan daardoor makkelijker meepraten. Politiek wordt interactiever. Er wordt een steeds groter beroep gedaan op initiatief en inzet van mensen. Het aantal door de overheid betaalde professionals neemt af. Iedereen doet mee. Maar daarvoor moeten we ook meer zelf doen, met behulp van vrijwilligers en eigen netwerk (familie, buurt, mantelzorgers). TOEKOMSTBEELD 1: HET INITIATIEF LIGT BIJ DE STAD Gorinchem loopt voorop met nieuwe vormen van democratie en samenwerking. Inwoners en organisaties nemen vaker initiatief voor ontwikkelingen. De gemeente werpt zo min mogelijk barrières op. Dat laatste kan soms botsen of schuren. Het vraagt om voortdurende dialoog tussen verschillende partijen. De gemeente faciliteert hierin, maar regelt niet meer alles. Wel is de overheid nog een vangnet voor sociaal zwakkeren. Meer invloed van Gorcumse inwoners en ondernemers op het beleid en de eigen leefomgeving. Niet iedereen kan even goed voor zijn eigen belangen opkomen of voor zichzelf en anderen zorgen. Als ontwikkelingen niet voor iedereen wenselijk blijken, kunnen Gorcumers niet altijd vanzelfsprekend terugvallen op de overheid. TOEKOMSTBEELD 2: HET INITIATIEF LIGT BIJ DE GEMEENTE Inwoners en bedrijven hebben wel inspraak, maar het initiatief en de besluitvorming liggen bij de gemeente. De gemeente speelt een sturende rol in ontwikkelingen door regelgeving en investeringen. De gemeente heeft professionals in dienst voor een goede dienstverlening. Zij ziet toe op het algemeen belang. Verantwoordelijkheden en besluitvorming zijn duidelijk. Gemeente staat wat verder van de samenleving af. Inwoners en organisaties hebben minder directe invloed op ontwikkelingen in de gemeente. TOEKOMSTBEELD 3: ANDERS, NAMELIJK
Vraagstuk 6 BEREIKBAARHEID EN ECONOMIE VERSTERKEN WE ECONOMIE EN BEREIKBAARHEID? UITGANGSPOSITIE: Gorinchem heeft van oudsher een sterke maakindustrie en maakt deel uit van de maritieme topregio. Door de centrale ligging heeft Gorinchem veel inwoners die elders werken en werknemers die elders wonen. Volgens recente onderzoeken zullen veel banen van nu in 2032 verdwenen zijn door robotisering en digitalisering. Daarnaast zal nieuwe werkgelegenheid ontstaan. Hoe behouden we een sterke economie in de regio? Hoe dan ook is een goede bereikbaarheid erg belangrijk. TOEKOMSTBEELD 1: INZETTEN OP NIEUWE ECONOMISCHE KANSEN Gorinchem benut haar goede ligging en bereikbaarheid en zet in op verdere verbetering daarvan. We kennen de innovatieve ontwikkelingen in het bedrijfsleven. De gemeente voert een vestigingsbeleid om de komst van innovatieve bedrijven zoveel mogelijk te stimuleren. Er is regelmatig overleg tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid. Via stageplaatsen trekken we jongeren aan voor de regio. We spelen in op de nieuwe economie en op groeiende sectoren. Voor werknemers in zakelijke en creatieve dienstverlening is Gorinchem een goede uitvalsbasis. We zijn niet afhankelijkheid van een dominante sector. Door nieuwe innovatieve werkgelegenheid wordt Gorinchem aantrekkelijk voor jonge mensen. Bij nieuwe economisch activiteiten is het de vraag of Gorinchem voldoende onderscheidend is ten opzichte van andere regio s die hierop inzetten. TOEKOMSTBEELD 2: VERSTERKEN BESTAANDE ECONOMISCHE KRACHT De gemeente faciliteert het bestaande bedrijfsleven en de innovatie die daarin plaatsvindt. Bedrijven specialiseren zich in de dingen waar ze nu al goed in zijn. Bij de uitgifte van bedrijfsterreinen is de vraag leidend en wordt geen selectief vestigingsbeleid gevoerd voor innovatieve bedrijven. Er is een bekende en overzichtelijke arbeidsmarkt. We doen waar we bewezen goed in zijn. Er is een goede kans op verdere specialisatie in de maritieme industrie en het betrekken van hoger onderwijs bij die sector. Maar we spelen niet actief in op nieuwe, innovatieve bedrijvigheid. Het is onzeker of in de bestaande sectoren in de toekomst voldoende werkgelegenheid is. TOEKOMSTBEELD 3: ANDERS, NAMELIJK ontwerp & productie:
RUIMTE VOOR JOUW IDEEËN EN OPMERKINGEN