KWARTAALBERICHT DETAILHANDEL N U M M E R 2 ~ J U L I 2 7 In het eerste kwartaal van 27 behaalde de detailhandel 4,4% meer omzet dan in dezelfde periode een jaar eerder. Daarmee was de omzetgroei groter dan in het vierde kwartaal van 26. > 2-6 Eind maart 27 telde de detailhandel bijna 14,5 duizend vacatures. Dit zijn er duizend meer dan een jaar eerder. Al bijna drie jaar groeit het aantal vacatures in de detailhandel... > 7 De economie groeide in het eerste kwartaal van 27 met 2,5% ten opzichte van een jaar eerder. Zowel de consumptie van huishoudens als de uitvoer groeide in het eerste kwartaal van 27 langzamer dan gemiddeld in 26. > 8 Het volume van de consumptieve bestedingen lag in het eerste kwartaal van 27 1,3% hoger dan een jaar eerder. Dit is het laagste groeicijfer in anderhalf jaar. > 9 KOPEN DE MUIS MET Niemand kan er meer omheen: webwinkels. Het aantal webwinkels groeit sterk, consumenten kopen steeds vaker online en ze besteden dan gemiddeld hogere bedragen. Men oriënteert zich in de winkel, en bestelt vervolgens via internet producten. Andersom komt het ook voor: consumenten die online informatie inwinnen, en in de winkelstraat hun gerichte aankopen gaan doen. En die aankopen beperken zich vaak niet meer uitsluitend tot de producten die al langere tijd populair zijn onder online kopers zoals consumentenelektronica en boeken. Ook mode en levensmiddelen worden regelmatig via het toetsenbord binnengehaald. > 1 totaal detailhandel 26 27 I 7,7 % De iconen in het kwartaalbericht tonen de omzetontwikkeling ten opzichte van dezelfde periode een % jaar eerder. De uitkomsten over het eerste kwartaal 27 zijn voorlopig. DHZ: OMZETTOENAME BLIJFT VOORTKOMEN UIT PRIJSSTIJGINGEN MODEWINKELS: KLEDINGWINKELS BEGINNEN JAAR GOED >3 >3 Kerncijfers VOEDINGS- EN GENOTMIDDELEN: BESCHEIDEN OMZETTOENAME >4 NEDERLANDSE ECONOMIE 1e kwartaal 27 t.o.v. 1e kwartaal 26 economische groei 2,5 % inflatie 1,6 % werkloosheid -13,8 % WOONWINKELS: MATIGE STIJGING CONSUMENTENELEKTRONICA: BLIJFT IN DE LIFT NIET-IN-WINKEL: POSTORDER EN INTERNET OPNIEUW IN DUBBELE CIJFERS >4 >5 >5 DETAILHANDEL omzetvolume 3,1 % faillissementen -37,2 % VRIJE TIJD EN EDUCATIE: OMZETTOENAME VAN 1% PERSOONLIJKE VERZORGING: >6 HORECA omzet 9, % OMZET BLIJFT TOENEMEN HBD-ONDERNEMERSPANEL: >6 CONSUMENT Bestedingen 1,3% consumentenvertrouwen 13* koopbereidheid 3* * waarde, geen mutatie DETAILLISTENVERTROUWEN WEER GESTEGEN >11 1
BRANCHES IN CIJFERS Detailhandel zet omzetgroei voort tabel 1 figuur 1 8 7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 Detailhandel in consumentenartikelen procentuele mutatie t.o.v. zelfde periode een jaar eerder detailhandel in consumentenartikelen 4,4 1,3 3,1 5,3 winkels in voedings- en genotmiddelen 2,6 1,2 1,3 3,7 winkels in non-foodartikelen 5,7 1,3 4,3 6,2 Omzet detailhandel, totaal procentuele mutatie t.o.v. zelfde kwartaal een jaar eerder. In het eerste kwartaal van 27 heeft de detailhandel 4,4% meer omzet behaald dan in dezelfde periode een jaar eerder. Daarmee was de omzetgroei groter dan in het vierde kwartaal van 26. De omzet nam toen met 3,2% toe. In het vierde kwartaal leek de omzetgroei nog iets af te zwakken na forse groeipercentages in het tweede en derde kwartaal van 26. Inmiddels is sprake van een periode van 7 kwartalen op rij met een positieve omzetontwikkeling. De omzetgroei in het eerste kwartaal van 27 kwam vooral op naam van het volume van de omzet. Er werden 3,1% meer artikelen verkocht. I 25 Daarnaast zijn de prijzen in een jaar tijd met 1,3% gestegen. Vooral de winkels in non-foodartikelen realiseerden forse groeicijfers in het eerste kwartaal van 27; zij zagen hun omzet met 5,7% toenemen ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Vooral kledingwinkels en winkels in vrije tijd en educatie realiseerden opvallend hoge groeicijfers. Vanaf het derde kwartaal van 25 zijn het vooral de non-foodwinkels die verantwoordelijk zijn voor het omzetherstel in de detailhandel. De non-foodwinkels bereikten de omzetgroei in het eerste kwartaal voornamelijk door een toename van het omzetvolume. Er gingen ruim 4% meer artikelen over de toonbank. De prijsstijgingen bleven in dit segment beperkt tot ruim 1 %. Ook de winkels in voedings- en genotmiddelen boekten in het eerste kwartaal van dit jaar meer omzet dan vorig jaar (+2,6%). Het volume en de prijzen leverden in nagenoeg gelijke mate een bijdrage aan de omzettoename van de foodwinkels in het eerste kwartaal. 2
BRANCHES IN CIJFERS doe-het-zelf 8,2 % % 26 27 I De dhz-branche telt bijna 2.8 verkooppunten. De verf- en behangzaken zijn in de meerderheid. De bouwmarkten zijn in aantal een van de kleinste groepen, maar hebben mede door hun grote oppervlakte wel het grootste aandeel in de omzet. Het totaal aantal vestigingen in de branche is de afgelopen jaren flink afgenomen. Op het moment zijn er 8% minder vestigingen dan in 24. Vooral het aantal verf- en behangspeciaalzaken is afgenomen (-17%). De daling van het aantal breedpakketzaken en ijzerwarenzaken was respectievelijk -5% en -4%. Het aantal bouwmarkten nam, net als voorgaande jaren, als enige subbranche toe (+2%). Bron: GfK Doe-het-zelf: Omzettoename blijft voortkomen uit prijsstijging tabel 2 Winkels in doe-het-zelfartikelen winkels in doe-het-zelfartikelen 4,6 4,1,5 6,7 bouwmarkten 4,2 4,2,1 6,4 In het eerste kwartaal van 27 lieten de winkels in doe-het-zelfartikelen met + 4,6% opnieuw een duidelijke omzetgroei zien. De winkels moesten de groei vrijwel geheel uit de prijsstijging behalen. De prijzen van de verkochte artikelen lagen gemiddeld ruim 4% hoger dan in het eerste kwartaal 26, waarmee er met +,5% sprake was van een geringe groei van het volume. Al sinds het derde kwartaal 26 is de prijsstijging groter dan de volumegroei. Dat wijst erop dat deze branche al enige perioden moeilijk tot een grote volumegroei van betekenis komt. Ongeveer 85% van de omzet in de dhz-branche komt in de kassa van de bouwmarkten terecht. Het is dus logisch dat hun ontwikkelingen sterk de gang van zaken in de totale dhz-branche bepalen. Omzet en prijs van de bouwmarkten namen in het eerste kwartaal 27 beide met 4,2% toe. Dit zijn vergelijkbare percentages als voor de gehele dhz-banche. kleding 1,2 % Kleding, modeartikelen en textiel: Kledingwinkels beginnen het jaar goed 26 I 27 I % tabel 3 Winkels in kleding, modeartikelen en textiel Jonge consumenten waarderen het wanneer zij s avonds kunnen winkelen. Liefst 62% van de consumenten tussen 13 en 29 jaar zou graag gebruikmaken van de avondopenstelling. Ouderen vinden het in meerderheid (68%) niet nodig om s avonds te winkelen. In totaal zou 33% van de consumenten gebruikmaken van de avondopenstelling. Toch zijn de ochtend en de vroege middag nog de meest favoriete tijd om te shoppen. 67% van de consumenten koopt dan de kleding. Vooral vrouwen winkelen liever vroeg, mannen geven de voorkeur aan de middag. Bron: Textilia/GfK winkels in kleding, mode-artikelen en textiel 9,6 2,4 7, 7, bovenkleding 11, 2,1 8,6 7, damesbovenkleding 5,2 2,4 2,7 7,2 herenbovenkleding.... bovenkleding algemeen assortiment 13,5 2, 11,3 9,2 schoeisel 8,7,1 8,6 7,3 textielsupermarkten -2,6 1,1-3,6 3,7 juweliersartikelen en uurwerken 5,6 9,4-3,4 14,4 De winkels in kleding, mode-artikelen, textiel en juweliersartikelen zijn het eerste kwartaal van 27 goed begonnen. Dat blijkt althans uit de omzetcijfers over die periode. De omzet kwam maar liefst 9,6% hoger uit dan een jaar eerder. Daarmee behoort deze branche tot één van de best presterende van de detailhandel. Ook over het jaar 26 boekten deze winkels al een omzetstijging van 7%. De omzetgroei in het eerste kwartaal komt vooral door een toename van het volume van de omzet. De prijsstijging leverde ook een bijdrage (+2,4%). Bijna alle winkeltypen boekten forse omzetstijgingen in het eerste kwartaal. De hoogste groeicijfers werden behaald in de kledingwinkels. Koploper waren de winkels in bovenkleding met een algemeen assortiment (+13,5%). Ook de schoenenwinkels en de juweliers hadden fors meer omzet dan in dezelfde periode vorig jaar. Alleen de textielsupermarkten verloren omzet. Hun omzet nam af met 2,6%. De omzetverschuiving van textielsupermarkt naar kledingwinkels heeft wellicht te maken met de verbeterde economische omstandigheden. 3
BRANCHES IN CIJFERS voedingsmiddelen 5,5 % % 26 27 I In 26 gingen minder consumenten naar de slager voor de aankoop van vers vlees. Het aandeel zakte tot onder de 4%. Steeds meer slagers compenseren het verlies van marktaandeel door verbreding van het assortiment en/of het aanboren van nieuwe afzetkanalen, zoals de partyverkoop. Voorverpakt vlees was in 26 opnieuw meer in trek. Ongeveer 87% van het vlees werd verkocht in voorverpakte vorm. Bij supermarkten steeg dit aandeel zelfs tot ruim 96%. In totaal zakte het marktaandeel van de slagers terwijl de supermarkten een groter marktaandeel wisten te bemachtigen. Bron: PVE Winkels in voedings- en genotmiddelen: Bescheiden omzettoename tabel 4 Winkels in voedings- en genotmiddelen winkels in voedings- en genotmiddelen 2,6 1,2 1,3 3,7 supermarkten 3,3 1,2 2,1 4, speciaalzaken. -1,2 1,4-2,6 2,1 aardappelen, groenten en fruit 4,8 5,9-1, 7,6 tabaksproducten.... vlees en vleeswaren, wild en gevogelte -12,,2-12,2 -,1 dranken -3, 1, -4, -2,8 De winkels in voedings- en genotmidelen boekten in het eerste kwartaal 27 weinig spectaculaire ontwikkelingen. De omzet nam met 2,6% toe, bijna gelijkelijk verdeeld over prijs en volume. De omzetgroei komt geheel voor rekening van de supermarkten. Zij boekten 3,3% meer omzet dan in het eerste kwartaal van 26. De speciaalzaken zagen hun omzet met 1,2% afnemen, maar dat had een bijzondere reden. Door herstructurering van bedrijven is ongeveer 1% van de omzet in de branche vlees, vleeswaren, wild en gevogelte omgetypeerd naar de groothandel. Zonder deze omtypering zou deze branche op ongeveer -2% voor de omzetontwikkeling zijn uitgekomen en het totaal van de speciaalzaken op een kleine +1%. Opvallend is dat de prijsstijging in de branche aardappelen, groente en fruit sterk is afgevlakt. Weliswaar bedroeg deze in het eerste kwartaal de prijsstijging nog 5,9%, maar in het laatste kwartaal van 26 waren de prijzen zelfs meer dan 1% hoger dan een jaar eerder. wonen 9,6 % Woonwinkels: Matige toename van de omzet I % tabel 5 Woonwinkels 4 Volgens het Centraal Registratie Kantoor (CRK) telt de woonbranche bijna 8.8 ondernemingen. Zij exploiteren in totaal bijna 1.2 winkels. Dit betreft álle verkooppunten in Nederland, die bij de Kamer van Koophandel hebben aangegeven in de woonbranche actief te zijn, ongeacht of dat de hoofd- of nevenactiviteit is. De meeste ondernemingen in de branche hebben 1 tot 1 werknemers. Ruim een op de drie ondernemingen heeft geen personeel in loondienst. Dit zijn bedrijven waarin uitsluitend eigenaren, meewerkende gezinsleden en uitzendkrachten werkzaam zijn. woonwinkels 1,1 1,4 -,3 6,2 woningtextielwinkels 1,2,5,7 1,9 meubels en woninginrichting alg ass 4, 1,2 2,8 7,7 keukens 1, 3,5-2,4 5,4 huishoudelijke artikelen alg. ass..... De woonwinkels hebben 27 op rustige wijze ingezet. Nam de omzet over geheel 26 nog toe met meer dan 6%, in het eerste kwartaal van 27 was de omzet slechts 1,1% hoger dan in hetzelfde kwartaal van 26. Het omzetvolume nam zelfs iets af. De prijsstijging van bijna 1,5% zorgde nog voor de lichte omzettoename. Vooral maart had met -,3% een matige omzetontwikkeling. Binnen het segment van de woonwinkels deden de winkels in meubels en woninginrichting de beste zaken. Ten opzichte van het eerste kwartaal 26 nam hun omzet in het eerste kwartaal 27 met 4% toe. Bij een prijsstijging van ruim 1% nam groeide het omzetvolume van deze winkels met bijna 3%. Vooral de winkels in keukens hadden een matig begin van 27. Zij boekten in het eerste kwartaal slechts 1% meer omzet dan in het eerste kwartaal 26. Dit steekt schril af tegen de +5,4% die zij in geheel 26 realiseerden.
BRANCHES IN CIJFERS elektronica 11,1 % % 26 27 I In 25 gaven consumenten 864 miljoen (inclusief BTW) uit aan computers en software. Bijna de helft daarvan kwam terecht in computerwinkels (45%). De computershops hebben in de loop van de jaren meer concurrentie gekregen van vooral postorder- en internetbedrijven (die hun marktaandeel sinds 22 verdrievoudigden) en wit- en bruingoedzaken. In 22 (toen de computerbranche een flinke omzetstijging boekte) hadden de computershops nog 52% van de markt in computers en software in handen. In 25 gaven consumenten online 148 miljoen uit aan computers (11% meer dan in 24), zo blijkt uit gegevens van Blauw Research. De online bestedingen aan software (voor computers en home-entertainment) bedroegen 57 miljoen (1% meer dan in 24). Bron: HBD en Blauw Consumentenelektronica: Consumentenelektronica blijft in de lift tabel 6 Winkels in consumentenelektronica winkels in consumentenelektronica 5, -6,4 12,2 7,8 wit-, bruingoed, telecom en computers 5, -5,9 11,6 8,9 wit- en bruingoed 6,2-5,1 11,9 11,7 telecommunicatieapparaten en overige elektrische huishoudelijke apparaten.... winkels in computers 3,8-14,6 21,4 -,2 winkels in fotografische artikelen.... De winkels in consumentenelektronica boekten in het eerste kwartaal van dit jaar 5% meer omzet dan in hetzelfde kwartaal van 26. Dit, terwijl deze winkeliers in het eerste kwartaal van 26 ook al een omzetgroei van ruim 1% realiseerden ten opzichte van het eerste kwartaal van 25. In de periode daarvoor was juist sprake van forse omzetdalingen. Door het herstel in 26 en 27 ligt het omzetniveau van deze branche in het eerste kwartaal van 27 weer rond dat van het eerste kwartaal van 23. Het volume van de omzet nam in het eerste kwartaal van dit jaar toe met ruim 12%. De prijzen namen af met meer dan 6%. Binnen de consumentenelektronica waren het de winkels in wit- en bruingoed die de meeste omzetgroei realiseerden in het eerste kwartaal. De omzet van deze zaken nam toe met 6,2%. De winkels in computers boekten bijna 4% meer omzet. niet in de winkel 9,8 % Detailhandel niet in winkel: Opnieuw in de dubbele cijfers Online kopers vinden het gemak van thuis bestellen het grootste voordeel van online shopping. Het niet kunnen voelen en zien van het product wordt beschouwd als het grootste nadeel. Uiteraard speelt het soort product een rol bij de ervaren voor- en nadelen. Voor kleding is het kunnen zien en voelen erg belangrijk, maar voor bijvoorbeeld cd s is dat een stuk minder het geval. 22% van de online kopers geeft trouwens aan dat zij geen enkel nadeel ziet in online shoppen. Overigens vinden niet-kopers de verzendkosten de grootste drempel om online te bestellen. Ook de veiligheid van betalen is een vaak genoemde reden om niet online te shoppen. 28% van de nietkopers geeft aan nooit te zullen kopen via een webwinkel. Bron: Blauw Research I I % tabel 7 Detailhandel niet in winkel detailhandel-niet-in-winkel 4,8 1,8 2,9 6,7 postorderbedrijven / internetverkopers 1,4,2 1,1 12,2 ambulante handel.... De bedrijven in de detailhandel-niet-in-winkel realiseerden in het eerste kwartaal van 27 fors meer omzet dan in hetzelfde kwartaal in 26. Hun omzet nam met bijna 5% toe. Het zwaartepunt van deze toename lag bij het omzetvolume, dat met bijna 3% groeide. De prijzen lagen gemiddeld 1,8% hoger dan in het eerste kwartaal van 26. Sinds het tweede kwartaal van 26 is er bij deze vorm van detailhandel sprake van geringe prijsstijgingen. Daarvoor vielen gedurende een lange reeks van kwartalen prijsdalingen te noteren. Vooral de postorderbedrijven/internetverkopers deden goede zaken. Zij kregen bijna 1,5% meer op hun rekening geboekt. Er zijn voornamelijk meer artikelen gekocht door de klanten, hetgeen blijkt uit de groei van het omzetvolume met meer dan 1%. De prijzen waren nauwelijks hoger dan een jaar eerder. Ook de laatste drie kwartalen van 26 kenden een groei van het omzetvolume van meer dan 1%. Blijkbaar heeft de consument nu definitief internet ontdekt om artikelen aan te schaffen. 5
BRANCHES IN CIJFERS De bloemenwinkels zijn het jaar 27 goed begonnen. Het eerste kwartaal behaalden zij een flinke omzetplus. Januari was goed voor een stijging van ruim 9% ten opzichte van 26, februari en maart respectievelijk 6% en 5%. April daarentegen was een minder gunstige maand. De maandomzet was toen juist 5% lager dan in 26. Bron: VBW vrije tijd en educatie I 11,3 % % Vrije tijd en educatie: Omzettoename van 1 procent tabel 8 Winkels in artikelen voor vrije tijd en educatie winkels in educatie-artikelen en vrije tijd 1, 1,8 8,1 8, boeken, tijdschriften en kranten -1,1 1,3-2,3 2,5 speelgoed 23,1-1,9 2,8 1,3 bloemen, planten.... tuincentra.... kantoor- en schoolbenodigdheden -2,3,7-3, 3,3 fietsen 17,8 1,2 16,5 15,4 dier- en hengelsportartikelen.... sport- en kampeerartikelen... -5,6 De winkels in artikelen voor vrije tijd en educatie hebben in het eerste kwartaal van 27 een omzetstijging gerealiseerd van 1%. Daarmee behaalde deze branche één van de hoogste groeicijfers binnen de detailhandel. Ook in 26 deed deze branche het al goed. De omzet kwam toen 8% hoger uit dan een jaar eerder. De omzetgroei in het eerste kwartaal van dit jaar kwam vooral door een toename in het volume van de verkopen. Er gingen ruim 8% meer artikelen over de toonbank. Daarnaast betaalde de consument bijna 2% meer voor de artikelen van deze winkels. Binnen de winkels in artikelen voor vrije tijd en educatie behaalden de speelgoedwinkels een zeer forse groei van 23%. De fietsenwinkels profiteerden van het mooie weer van maart (+17,8%). De omzet van de boekenwinkels en de winkels in kantoorbenodigdheden nam juist iets af ten opzichte van het jaar daarvoor. verzorging 6,2 % Persoonlijke verzorging: Omzet blijft toenemen 6 De markt van zelfzorggeneesmiddelen en gezondheidsproducten groeide in 26 met ruim 5% naar 595 miljoen. Drogisterijen hadden een marktaandeel van 77%. Hun omzet in de zelfzorgmarkt steeg met ruim 4%. Toch daalde het marktaandeel licht. Dat komt doordat de groei in apotheken en supermarkten groter was. De zelfstandige drogisterijen hebben iets moeten inleveren ten opzichte van 25. Hun omzet verkleinde met ruim 2%. De filiaalbedrijven daarentegen draaiden bijna 13% meer omzet in de zelfzorgmarkt. Bron: IMS Consumer Health I I % -1,1 % tabel 9 Winkels in artikelen voor persoonlijke verzorging 1) winkels in persoonlijke verzorging 1) 4,5 1,2 3,3 3,4 drogisterijen,2 1, -,8 2,4 medische artikelen, parfums, cosmetica 2,5 1,6,9 2,8 optische artikelen.... 1) exclusief juweliers; deze zijn opgenomen bij winkels in kleding, modeartikelen, textiel en juweliersartikelen. De winkels in artikelen voor persoonlijke verzorging realiseerden in het eerste kwartaal van 27 een omzetgroei van 4,5%. Dit kwam vooral door een toename van het volume. Het aantal verkochte artikelen was 3,3% groter. De winkelprijzen lagen daarnaast ruim 1% hoger dan een jaar eerder. Met deze groeicijfers presteerde deze branche ongeveer even goed als de totale detailhandel. Ook in het vierde kwartaal van 25 tot en met het derde kwartaal van 26 nam de omzet in deze branche toe. In het laatste kwartaal van 26 was juist sprake van een lichte omzetdaling in deze winkels van -1,4%. Dit lijkt vooralsnog een éénmalige dip in de omzetontwikkeling te zijn geweest. De drogisterijen profiteerden in het eerste kwartaal van dit jaar nauwelijks van de toegenomen uitgaven in de detailhandel. De omzet van deze winkels bleef nagenoeg gelijk.
ARBEIDSMARKT Meer vacatures in de detailhandel Eind maart 27 waren er meer vacatures in detailhandel dan een jaar eerder. Ook de groothandel en de horeca telden meer vacatures. De cao-loonstijging in de handel nam iets toe. De loonkostenstijging in de handel verdubbelde. Meer vacatures in de detailhandel, groothandel en horeca 1 Eind maart 27 telde de detailhandel bijna 14.5 vacatures. Dit zijn er duizend meer dan een jaar eerder. Al bijna drie jaar zijn er in de detailhandel meer vacatures dan in het voorgaande jaar. Het aantal vacatures in de groothandel kwam eind maart uit op 16., ongeveer 1.5 meer dan een jaar eerder. Ook in de horeca stonden er meer vacatures open. Eind maart 27 waren daar bijna 15. vacatures. Een jaar eerder stonden er nog 11. vacatures open. In geheel Nederland waren er eind maart 224.. Dit zijn er bijna 4. meer dan een jaar eerder. Al drie jaar telt Nederland elk kwartaal meer vacatures dan een jaar eerder. Het aantal vacatures is daarmee bijna verdrievoudigd. Grotere cao-loonstijging in de detailhandel In het eerste kwartaal van 27 kwam de cao-loonstijging in de detailhandel uit op 1,7%. Een kwartaal eerder bedroeg de stijging nog 1,5%. Sinds het dieptepunt van,3% in het derde kwartaal van 25 is de cao-loonstijging in de detailhandel elk kwartaal opgelopen. De cao-lonen in de gehele handel daarentegen zijn minder gestegen dan een kwartaal eerder. De handel omvat behalve de detailhandel ook de groothandel en de handel in auto s. In het eerste kwartaal van 27 was de caoloonstijging daar 1,7%. Dit is,2 procentpunt lager dan in het laatste kwartaal van 26. Voor geheel Nederland kwam de caoloonstijging in het eerste kwartaal van 1 Bij het samenstellen van de cijfers over het eerste kwartaal van 27 is gebruik gemaakt van een vernieuwd bedrijfsregister. De cijfers over dit kwartaal zijn daarom in enkele bedrijfsklassen niet helemaal vergelijkbaar met die van eerdere kwartalen. Dit geldt voor de detailhandel en de horeca. Door de overgang vallen de cijfers in deze bedrijfsklassen lager uit. 27 uit op 1,5%. Een kwartaal eerder stegen de cao-lonen nog met 2,1%. Deze forse daling hangt samen met de invoering van de levensloopregelingen en wijzigingen in het ziektekostenverzekeringsstelsel. Loonkostenstijging in de handel verdubbeld Naast de lonen zijn er voor werkgevers ook nog andere werknemerskosten. De contractuele loonkosten omvatten zowel het cao-loon inclusief bijzondere belo- figuur 2 Aantal openstaande vacatures x 1 4 3 2 1 21 (linkeras) 22 23 ningen, als de wettelijke en contractuele werkgeverspremies voor pensioen, werkloosheid, sociale fondsen, ziektekosten en arbeidsongeschiktheid. In het eerste kwartaal van 27 stegen de loonkosten in de handel met 1,5%. Hiermee is de loonkostenstijging bijna verdubbeld ten opzichte van een kwartaal eerder. Overigens lag de loonkostenstijging gedurende 26 op een uitzonderlijk laag niveau. Voor geheel Nederland werd in het eerste kwartaal van 27 een loonkostenstijging waargenomen van 1,5%. 24 Detailhandel Groothandel Horeca figuur 3 cao-loonstijging per kwartaal % verandering ten opzichte van zelfde periode voorgaand jaar 5 4 3 2 1 21 22 23 24 Detailhandel Handel Totaal 25 I (rechteras) 25 2 15 1 5 II III IV I figuur 4 Contractuele loonkostenstijging per kwartaal % verandering ten opzichte van zelfde periode voorgaand jaar 5 4 3 2 1 21 22 23 24 Handel Totaal 25 25 26 26 Totaal I* 27 I* 27 7
CONJUNCTUUR Conjunctuurbeeld blijft positief De economie groeide in het eerste kwartaal van 27 met 2,5% ten opzichte van een jaar eerder. Zowel de consumptie van huishoudens als de uitvoer groeide in het eerste kwartaal van 27 langzamer dan gemiddeld in 26. Het aantal vacatures daalde licht in het eerste kwartaal. De werkloosheid lag lager dan in het vierde kwartaal. Economische groei 2,5% Het groeicijfer van het bruto binnenlands product (bbp) geldt als maatstaf voor de economische groei in een land. In het eerste kwartaal van 27 was het volume van het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp) 2,5% groter dan een jaar eerder. Het eerste kwartaal van 27 telde echter een werkdag minder dan het eerste kwartaal van 26. Hierdoor viel de groei lager uit. De groei is iets lager uitgekomen dan in het vierde kwartaal van 26. Vooral de consumptie van huishoudens en de uitvoer groeiden minder dan in het vierde kwartaal. Dit komt vooral door een scherp gedaald gasverbruik en een teruggelopen uitvoer van gas. De investeringen trokken wel aan. Kwartaal-op-kwartaalgroei,6% Vergeleken met het vierde kwartaal van 26 was het volume van het bbp in het eerste kwartaal van 27 ook groter. Na correctie voor werkdag- en seizoeneffecten bedroeg de kwartaal-op-kwartaalgroei,6%. Deze groei is in lijn met het groeitempo in de voorgaande zeven kwartalen. Iets minder vacatures Eind maart stonden er, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden, 212. vacatures open, 1. minder dan eind december 26. Deze lichte daling volgt op een periode van ruim drie jaar waarin het aantal vacatures bijna voortdurend is gestegen. De dynamiek op de arbeidsmarkt was in het eerste kwartaal van 27 nog steeds groot. Dit blijkt uit de toename van het aantal ontstane en vervulde vacatures. In het eerste kwartaal van 27 zijn er 2. vacatures meer ontstaan dan in dezelfde periode een jaar eerder. Het aantal vervulde vacatures kwam 33. hoger uit. In het totaal zijn er in het eerste kwartaal 257. vacatures vervuld. Werkloosheid gedaald Gecorrigeerd voor seizoeninvloeden waren er in het eerste kwartaal 379. werklozen, 5,3% van de beroepsbevolking. Een jaar eerder was dit nog 6,2%. Na een lange tijd van daling, nam in de laatste perioden (december-februari en januari-maart) het aantal werklozen niet verder af. Het aantal personen met werk nam wel verder toe. Dit komt doordat mede door de gunstige economische ontwikkeling meer mensen actief zijn geworden op de arbeidsmarkt. Volgens de meest recente informatie, kwam de werkloosheid in de periode februari-april uit op gemiddeld 357. personen. Dit is een flinke daling ten opzichte van januari-maart. figuur 5 Conjunctuurkompas Samenvattend: het conjunctuurkompas werkloosheid b.b.s.g. Koopbereidheid 1-1 CAO-lonen In figuur 5 staan vijf indicatoren waarvan de ontwikkeling belangrijk is voor de groeimogelijkheden van de detailhandel. De indicatoren zijn afgezet tegen het gemiddelde van de periode 25-26. De waarde geeft het gemiddelde weer. De indicatoren zijn zó in de grafiek uitgezet, dat een waarde die gunstiger is voor de omzet van de detailhandel dichter bij de buitenrand staat. inflatie economische groei kwartaal IV 26 kwartaal I 27 8
CONSUMENT Bescheiden groei consumptieve bestedingen Het volume van de consumptieve bestedingen lag in het eerste kwartaal van 27 1,3% hoger dan een jaar eerder. Dit is het laagste groeicijfer in anderhalf jaar. De groei werd voornamelijk geremd door een aanzienlijk lager gasverbruik. Door het zachte weer hebben consumenten minder verstookt. 8 7 6 5 4 figuur 6 Consumptieve bestedingen door huishoudens % volumemutatie t.o.v. jaar eerder Daarnaast is de berekening van de consumentenprijsindex op enkele punten gewijzigd. De prijs voor kinderopvang wordt anders gemeten dan vorig jaar en premies voor aanvullende ziektekostenverzekering zijn vanaf januari 27 opgenomen in het pakket. Deze veranderingen hebben een verhogend effect op de inflatie. 3 2 1-1 -2-3 -4-5 Inflatie gelijk aan gemiddelde eurozone Voor het vergelijken van de inflatie tussen de lidstaten van de Europese Unie worden geharmoniseerde prijsindices berekend. Volgens deze methode bedroeg de inflatie in ons land in april 1,9%, dit is even hoog als in maart. De inflatie in de eurozone kwam in april ook uit op 1,9%. 22 Binnenland 23 Aan duurzame goederen is in het eerste kwartaal fors meer besteed dan een jaar eerder. De aanschaf van deze artikelen is het meest gevoelig voor schommelingen in de conjunctuur. Na correctie voor prijsveranderingen werd 5,7% meer uitgegeven aan duurzame goederen. De groei ligt in lijn met die in de voorgaande kwartalen. Vooral aan kleding en huishoudelijke apparaten werd meer uitgegeven. 24 De bestedingen aan voedings- en genotmiddelen waren, gecorrigeerd voor koopdagen, vrijwel even hoog als een jaar eerder. De horeca-omzet steeg flink ten opzichte van een jaar eerder. Dit betekent dat consumenten in het eerste kwartaal veel meer buiten de deur hebben gegeten en gedronken. De omzet was 9% hoger dan een jaar eerder. Dit is de grootste groei in tien jaar. Het volume steeg met ruim 5%. Duurzame goederen 25 I II Inflatie stijgt De inflatie steeg in het eerste kwartaal van 27 naar 1,6%. Dit is duidelijk hoger dan in de voorgaande kwartalen. In 26 was de inflatie nog gemiddeld 1,1%. De toegenomen inflatie komt vooral doordat de effecten van enkele sterke prijsdalingen in het eerste kwartaal van 26 zijn uitgewerkt. Zo drukte de afschaffing van het gebruikersdeel van de onroerende-zaakbelasting per januari 26 de inflatie in heel 26 met ruim,4%punt. Ook verlaging van de accijns op sterke drank en lagere ouderbijdragen voor kinderopvang hadden in 26 een drukkend effect op de inflatie. Met ingang van 27 is het pakket goederen en diensten waarop de consumentenprijsindex is gebaseerd, aangepast aan de veranderingen van het bestedingspatroon van consumenten. In het nieuwe pakket zit onder andere meer energie en telefonie en minder kleding en vervoer. Consument blijft optimistisch In het eerste kwartaal is het vertrouwen van consumenten, gecorrigeerd voor seizoensinvloeden, verder toegenomen. Het consumentenvertrouwen wordt samengesteld uit twee deelindicatoren: het economisch klimaat en de koopbereidheid. De koopbereidheid kwam in het eerste kwartaal voor het eerst in vijf jaar weer boven de nul uit. Dat wil zeggen dat er meer optimistisch gestemde consumenten zijn dan pessimistisch gestemde. Over het economisch klimaat zijn de consumenten al langer positief. Vanaf het najaar van 25 vertoont het consumentenvertrouwen een stijgende lijn. De sterke stijging van najaar 25 tot najaar 26 is vooral het gevolg van een positiever oordeel over het economisch klimaat. Het afgelopen halfjaar is het vertrouwen slechts licht gestegen. Deze voorzichtige stijging komt voornamelijk door een toegenomen koopbereidheid. De meest actuele uitkomsten van de maanden april en mei geven een lichte stijging weer. 9
KOPEN MET DE MUIS 1 bron: Blauw Research, Thuiswinkel.org Webwinkels in opmars Niemand kan er meer omheen: webwinkels. Het aantal webwinkels groeit sterk, consumenten kopen steeds vaker online en ze besteden dan gemiddeld hogere bedragen. Talloze rapporten zijn er inmiddels over geschreven. Feit is dat internet en fysieke winkels elkaar in veel gevallen aanvullen. Consumenten oriënteren zich in de winkel, en bestellen vervolgens via internet producten. Andersom komt het ook voor: consumenten die online informatie inwinnen en in de winkelstraat hun gerichte aankopen gaan doen. En die aankopen beperken zich vaak niet meer alleen tot de producten die al langere tijd populair zijn onder online kopers, zoals consumentenelektronica en boeken. Ook mode en levensmiddelen worden tegenwoordig regelmatig via het toetsenbord binnengehaald. Op deze pagina geven we de kerncijfers van webwinkelen in een notendop. Deze zijn tevens te vinden op www.hbd.nl/webwinkels. Wat is thuiswinkelen? Allereerst is het verstandig even stil te staan bij wat thuiswinkelen precies is. Voor de afbakening van de thuiswinkelbranche bestaan namelijk verschillende definities. Het CBS beperkt zich tot de verkopen in de detailhandel, die de postorder/internetwinkel als hoofdactiviteit hebben. Hierbij gaat het uitsluitend om detailhandelsproducten. Het CBS houdt een aantal aan van 3.3 postorder- en internetbedrijven in 26, die zich in de detailhandel begeven (in 2 waren dat er nog 8). Bedrijven die naast hun fysieke winkel(s) in mindere mate omzet behalen via internetverkopen, behoren dus niet tot de genoemde CBS-klasse. Daarentegen betrekt de brancheorganisatie Thuiswinkel.org behalve de online detailhandel en postorderbedrijven ook online dienstverlening in haar cijfers. De brancheorganisatie onderscheidt bijvoorbeeld ook bestedingen aan reizen, verzekeringen en tickets. Bovendien kunnen de webwinkels naast hun online verkoop nog een fysieke winkel exploiteren. De brancheorganisatie gaat daarom uit van een veel groter aantal webwinkels, namelijk ruim 1.. De online bestedingen aan producten De totale Nederlandse thuiswinkelmarkt bestaat uit internet en de overige kanalen catalogus, post, televisie en telefoon. Consumenten hebben in 26 via internet voor ruim 1,2 miljard besteed aan producten in het detailhandelsassortiment. Via de overige kanalen op afstand bedroegen de bestedingen 866 miljoen. In de loop der jaren groeien de bestedingen op internet, terwijl verkopen via de andere thuiswinkelkanalen juist dalen. Van de totale bestedingen aan non-food is in 26 volgens het HBD ongeveer 3% uitgegeven via internet. Dit percentage stijgt jaarlijks. In 2 was internet bijvoorbeeld nog goed voor,5% van de totale bestedingen aan non-food. Producten waaraan online het meest wordt besteed Van de producten zijn de online beste- tabel 1 De online bestedingen aan producten, in miljoenen euro s (inclusief BTW) 24 25 groei consumentenelektronica 133 188 42% kleding en schoenen 14 182 3% computer hardware 133 148 11% boeken, kranten en tijdschriften 66 84 27% witgoed/huishoudelijke apparatuur 38 54 42% levensmiddelen en persoonlijke verzorging 55 62 14% huis- en tuinartikelen 44 55 25% muziek en dvd 58 69 19% computer- en home-entertainmentsoftware 52 57 1% sportartikelen 17 2 21% speelgoed 3 4 4% dingen aan consumentenelektronica zoals telefoons, tv s, MP3-spelers en videocamera s het grootst, te weten 188 miljoen. Kleding en schoenen waren goed voor 182 miljoen aan online bestedingen. Dat laatste is toch opvallend. Jarenlang is gedacht dat mode zich niet zou lenen voor online verkoop. Consumenten willen modeartikelen graag zien en voelen voordat ze kopen, zo is de redenering. Maar blijkbaar gaat dat dus lang niet altijd op. Veel internetwinkels bieden klanten tegenwoordig de mogelijkheid om spullen terug te sturen wanneer ze niet passen of om andere redenen waarom de aankoop niet bevalt. Bovendien groeit het vertrouwen van consumenten in webwinkels. Eenmaal een succesvolle aankoop online gedaan, is de onzekerheid weg en doen klanten vaker online bestellingen. Ook het keurmerk van de brancheorganisatie voor webwinkeliers, Thuiswinkel.org, levert een bijdrage aan de betrouwbaarheid. De grootste stijgers ten opzichte van 24 zijn de segmenten consumentenelektronica en witgoed/ huishoudelijke apparatuur. Consumenten gaven daaraan online 42% meer uit. Andere grote stijgers zijn speelgoed, kleding en schoenen, boeken/ tijdschriften/ kranten en huis/tuinartikelen. Gemiddelde bedragen per online bestelling Steeds meer Nederlanders kopen online producten of diensten. Ook de gemiddelde uitgave per bestelling neemt toe. In 25 was de gemiddelde uitgave per bestelling 113, zo becijfert Blauw Research. In 22 was dat nog 17. Bovendien neemt de bestelfrequentie toe; online kopers plaatsen gemiddeld steeds vaker een online bestelling. Deze ontwikkelingen leiden ertoe dat de online bestedingen hard groeien.
HBD ONDERNEMERSPANEL HBD-ondernemerspanel: detaillistenvertrouwen weer gestegen Ruim 52% van de Nederlandse detaillisten verwacht in het tweede kwartaal van 27 meer omzet te halen dan in hetzelfde kwartaal van 26. Het aantal optimistische ondernemers is toegenomen ten opzichte van de eerdere meting in het eerste kwartaal van 27. Ongeveer een op de tien rekent op een lagere omzet. De rest gaat uit van een even grote omzet. Het detaillistenvertrouwen komt uit op bijna 4 punten. Dat ligt hoger dan het vertrouwen in het laatste kwartaal van 26 (3 punten) en het eerste kwartaal van 27 (27 punten). Dit blijkt uit het ondernemerspanel van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD), het representatieve kwartaalonderzoek onder ruim 7 ondernemers in de detailhandel. bron: HBD Ondernemerspanel bron: HBD Ondernemerspanel Figuur 7 Detaillistenvertrouwen van ondernemers totaal en naar food / non-food 45 4 35 3 25 2 26 IV 27 I 27 II totaal food non-food Figuur 8 Detaillistenvertrouwen van ondernemers naar aantal werknemers 8 7 6 5 4 3 2 1 26 IV 27 I 27 II geen 1 tot 9 1 tot 49 5 of meer Het detaillistenvertrouwen is gebaseerd op de vraag wat de detaillisten verwachten van de omzet van hun eigen winkel(s): is die meer, minder of evenveel als in hetzelfde kwartaal een jaar eerder? De waarde is het saldo van positieve en negatieve antwoorden. Met andere woorden: als 6% van de detaillisten méér omzet verwacht en 2% juist mínder, dan komt het detaillistenvertrouwen uit op 4. Non-food en grootbedrijf weer vaker positief Ondernemers in de non-foodsector verwachten vaker een omzetstijging dan ondernemers in de foodsector. In de nonfoodsector zijn ondernemers dit kwartaal ook opvallend positiever dan in het eerste kwartaal van dit jaar. Grotere bedrijven blijken aanzienlijk vaker positief te zijn over de omzetverwachting dan bedrijven met weinig of geen personeel. Veel last van opengebroken straten Opengebroken en afgesloten straten veroorzaken veel overlast voor ondernemers in de detailhandel. In 26 heeft maar liefst 32% van de ondernemers daarmee te maken gehad. De helft van hen geeft aan dat de gemeente voldoende gedaan heeft om de winkel goed bereikbaar te houden, de andere helft juist niet. De overlast heeft in maar liefst 43% van de gevallen geleid tot een lagere omzet. In de meeste gevallen gaat het om een beperkt omzetverlies. Ruim een op de vijf ondernemers met overlast van opengebroken of afgesloten straten noemt echter een omzetverlies van meer dan 1%. Over de totale nationale bestedingen in de detailhandel waren de detaillisten over het algemeen positief. 88% verwachtte dat consumenten in het eerste kwartaal van 27 evenveel of meer zouden uitgeven in de detailhandel als in dezelfde periode vorig jaar. Ook dat is een stijging ten opzichte van de meting in januari 27. Over de gerealiseerde eigen omzet waren uiteindelijk ongeveer 7 op de 1 detaillisten tevreden. Dat was in januari ook al het geval. 11
Colofon D E INKOMENSPOSITIE VAN ONDER- NEMERS IN DE DETAILHANDEL Het HBD brengt het katern Inkomenspositie van ondernemers in de detailhandel uit. Dit katern is het eerste deel uit een reeks van zes katernen en beschrijft de inkomenspositie van ondernemers in de detailhandel. Doel van het onderzoeksprogramma is het in kaart brengen van ontwikkelingen en structuurveranderingen in de detailhandel, waarbij steeds wordt geprobeerd een relatie te leggen met de maatschappelijke waarde die de sector detailhandel vervult. Op deze manier worden veronderstellingen die leven binnen het midden- en kleinbedrijf (MKB) zoals bijvoorbeeld vergrijzing, afkalving, toenemend aantal etnische ondernemers en het ontstaan van een nieuw soort MKB onderbouwd en inzichtelijk gemaakt met cijfermateriaal. Een belangrijke conclusie van het katern Inkomenspositie van ondernemers in de detailhandel is dat tweederde van de detaillisten niet volledig financieel afhankelijk is van de bedrijfswinst. Om verschillende redenen hebben zij nog meer inkomstenbronnen. Het bedrijf wordt bijvoorbeeld gezien als hobby voor erbij, of het bedrijf levert dusdanig weinig winst op dat het noodzakelijk is andere inkomsten ernaast te hebben. Een andere opvallende conclusie is dat de inkomenspositie van ondernemers sterk lijkt op die van de totale Nederlandse bevolking. De spreiding over de verschillende inkomensklassen voor ondernemers wijkt niet af van de totale bevolking. De andere katernen betreffen de thema s: - Starters in de detailhandel; - Leeftijdsopbouw detailhandel; - Ondernemers zonder betaald personeel; - Etnische ondernemers en werknemers; - Dynamiek werknemers in de detailhandel. Abonnees van het Kwartaalbericht ontvangen al deze katernen, die dit jaar regelmatig zullen verschijnen, gratis. Het Kwartaalbericht Detailhandel is een uitgave van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het Kwartaalbericht beschrijft ontwikkelingen in de detailhandel, met name gebaseerd op de omzetstatistiek van het CBS. Het CBS draagt uitsluitend verantwoordelijkheid voor de opgenomen cijfers met bronvermeding. Overname van gegevens uit het Kwartaalbericht is toegestaan, mits met de volgende bronvermelding: Bron: Kwartaalbericht Detailhandel HBD/CBS. ISSN 157-1719 Redactie: Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) Postbus 973 259 LS Den Haag t (7) 338 56 66 f (7) 338 57 11 e info@hbd.nl i www.hbd.nl U PDATE CIJFERS OP WWW. HBD. NL Op de HBD-site zijn nu ook cijfers beschikbaar over de volgende branches: - webwinkels - auto-accessoirehandel - buitenlandse-levensmiddelenzaken - caravanhandel - kunst- en antiekhandel - pompshops - videotheken. Daarnaast zijn van de ruim 4 branches de omzetcijfers, aantallen ondernemingen en aantal banen geactualiseerd. Surf naar www.hbd.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Prinses Beatrixlaan 428 2273 XZ Voorburg Infoservice: t 9-227 (,5 p.min) e Infoservice@cbs.nl i www.cbs.nl Abonnementen: t (7) 338 56 f (7) 338 57 11 e info@hbd.nl Vormgeving: Michelangela, Utrecht Recente HBD- en CBS-publicaties - Sportzaken raken nooit uitgespeeld, HBD - Jaarboek Detailhandel 27, HBD - Omzetstijging bouw houdt aan (webspublicatie), CBS - In 25 meer en kleinere huishoudens (webpublicatie), CBS - Meer meubels verkocht (webpublicatie), CBS Drukwerk: Drukkerij Artoos Nederland B.V., Rijswijk 12