goed voorbereid op je operatie of onderzoek

goed voorbereid op je operatie of onderzoek www.mca.nl/anesthesiologie

inhoud Waarom dit boekje? 2 Jouw voorbereiding 2 De operatie 5 De operatieafdeling 6 Narcose 7 Na de operatie 8 Terug op de afdeling 10 Pijnbestrijding 10 Herstel 12 Jouw vragen 12 1

waarom dit boekje? Je hebt met de dokter afgesproken dat je wordt geopereerd of een onderzoek krijgt. Deze operatie of dit onderzoek gebeurt onder narcose. Op de polikliniek anesthesiologie heb je daarom een gesprek gehad met de anesthesioloog. Dit is de dokter die je tijdens de operatie onder narcose - in slaap - brengt. Ook krijg je een gesprek met de pedagogisch medewerker op de kinderafdeling. Zij geeft je informatie over de operatie of het onderzoek met behulp van foto s en ander voorbereidingsmateriaal. Dit boekje is bedoeld om alles wat er is verteld, thuis nog eens na te lezen. In het boekje vind je de belangrijkste informatie over: je voorbereiding op de operatie of het onderzoek de narcose of verdoving de operatieafdeling pijnbestrijding. Word je niet geopereerd, maar krijg je een onderzoek waarvoor je onder narcose wordt gebracht? Dan zijn vooral de onderdelen over je voorbereiding op het onderzoek (pagina 2) en over de narcose (pagina 7) voor jou van belang. Je ouders krijgen een apart boekje. Waar in dit boekje ouder staat, wordt ook voogd of verzorger bedoeld. jouw voorbereiding Het is belangrijk dat je je goed voorbereidt op de operatie of het onderzoek. Hieronder lees je hoe je dit, samen met je ouders, kunt doen. Veranderingen in je gezondheid Waarschijnlijk zit er enige tijd tussen het moment dat je op de polikliniek anesthesiologie bent geweest en het moment dat je wordt geopereerd of onderzocht. Als er in die tijd iets verandert in je gezondheid, is het belangrijk dat jij of je ouders contact opnemen met de polikliniek anesthesiologie. Bijvoorbeeld als je: intussen ook wordt behandeld door een andere dokter andere medicijnen gebruikt koorts hebt of erg verkouden bent op het moment dat je wordt opgeroepen voor je opname zwanger bent of denkt dat je zwanger bent. 2

Medicijnen Van de anesthesioloog krijg je te horen met welke medicijnen je voor de operatie of het onderzoek moet stoppen en met welke je moet doorgaan. De medicijnen die je moet blijven slikken, mag je met een klein slokje water innemen. Let op! Gebruik voor je operatie of onderzoek dus geen medicijnen zonder overleg met de anesthesioloog! De pil Als je aan de pil bent (anticonceptiepil) kun je deze gewoon blijven innemen. Maar je kunt na de operatie of het onderzoek, gedurende de rest van je cyclus, niet meer rekenen op volledige bescherming tegen zwangerschap!! Nuchter Voor de operatie of het onderzoek mag je een aantal uren niet eten of drinken. Dit heet ook wel nuchter zijn. Hiervoor zijn regels opgesteld. Houd je hieraan, want met een volle maag kan de operatie niet doorgaan. Kom je een dagje in het ziekenhuis, dan geldt het tijdstip van de opname. Ben je langer in het ziekenhuis dan geldt het tijdstip van de ingreep. Opname via dagbehandeling In de regel houdt het in dat je: tot vier uur vóór de opname alleen één snee brood of één beschuit mag, besmeerd met boter en jam. Daarnaast mag je één glas water eventueel met suiker of één glas water of één glas appelsap. tot twee uur vóór de opname één glas thee eventueel met suiker of één glas water of één glas appelsap mag. je medicijnen, als je die slikt, mag innemen met een slokje water. s morgens gewoon je tanden mag poetsen. Verblijf je meerdere dagen in het ziekenhuis In de regel houdt het in dat je: tot vier uur vóór de ingreep alleen één snee brood of één snee beschuit mag, besmeerd met boter en jam. Daarnaast mag je één glas water eventueel met suiker of één glas water of één glas appelsap. tot twee uur vóór de ingreep één glas thee eventueel met suiker of één glas water of één glas appelsap mag. 3

je medicijnen, als je die slikt, mag innemen met een slokje water. s morgens gewoon je tanden mag poetsen. Van de afdeling die je opname regelt, krijg je nog precies te horen tot hoe laat je mag eten en drinken. Suikerziekte Heb je suikerziekte (diabetes mellitus)? Dan zijn de maatregelen die moeten worden getroffen met jou besproken. Is dit niet gebeurd, neem dan contact op met de polikliniek anesthesiologie, zie pagina 12. Loszittende tanden Heb je loszittende tanden? Dan is het heel belangrijk dat je dit doorgeeft aan de anesthesioloog vóórdat hij of zij je onder narcose brengt! Als de anesthesioloog van tevoren weet dat je tand loszit, houdt hij of zij daar rekening mee. Bril en contactlenzen Je mag geen contactlenzen dragen op het moment dat je naar de operatieafdeling gaat. Als je een bril draagt, mag je deze ophouden tot vlak voor de operatie. Geen make-up en sieraden Voor de operatie of het onderzoek doe je alle sieraden, ook piercings, af. Het is nog beter om ze thuis te laten. Ook andere waardevolle spullen kun je beter thuislaten. Vanwege de hygiëne is het belangrijk dat je op de dag van de operatie of het onderzoek geen make-up en nagellak draagt. Heb je kunstnagels? Doe dan één van de kunstnagels af. Gebruik ook geen (gezichts)crème of bodylotion. De stickers en pleisters die tijdens de operatie of het onderzoek op je lichaam worden geplakt, blijven anders niet zitten. 4

de operatie In dit boekje staat alleen algemene informatie over wat je allemaal kunt verwachten vóór, tijdens en na je operatie. Wil je meer weten? Dan kun je dat het beste vragen aan de dokter die je opereert. Het tijdstip van de operatie Van tevoren krijg je te horen hoe laat je geopereerd wordt. Iedereen doet natuurlijk erg zijn best om je op de afgesproken tijd te helpen. Maar door bijvoorbeeld een spoedgeval kan het wel eens voorkomen dat je operatie uitgesteld moet worden. Gelukkig gebeurt dit niet vaak. Wie opereert je? De dokter die je opereert doet, kan een andere zijn dan bij wie je steeds op het spreekuur bent geweest. Als je dit echt niet wilt, dan kun je dat altijd zeggen tegen je dokter. Of je ouders kunnen contact opnemen met de polikliniek. Het kan dan wel zo zijn dat je langer moet wachten op je operatie of onderzoek als je eigen dokter je opereert. Ook kan het zijn dat je geholpen wordt door een andere anesthesioloog dan degene die je gesproken hebt op de polikliniek. 5

Opereren aan de goede kant Als een operatie aan de linker- of rechterzijde plaatsvindt, controleert de verpleegkundige samen met jou aan welke kant je moet worden geopereerd. Op die plek zet de verpleegkundige met een watervaste stift een pijl of stip. Vlak voor de operatie Op de kinderkliniek bereidt de pedagogisch medewerker je voor op de operatie of het onderzoek met foto s en ander voorbereidingsmateriaal. Op de afdeling legt een verpleegkundige je uit hoe je je klaar moet maken voor de operatie. Ongeveer een uur voor de operatie smeert de verpleegkundige een verdovingszalfje op de plaats waar later de prik voor het infuus wordt gegeven. In plaats van zalf kan ook een pleister worden gebruikt. Hierdoor voel je niet veel meer van de prik. Van de verpleegkundige krijg je ook een speciaal operatiejasje aan. Als je naar de operatieafdeling mag, krijgt de verpleegkundige een telefoontje. Je wordt dan met je bed naar de operatieafdeling gebracht. Eén ouder mag met je mee en bij je blijven totdat je op de operatiekamer onder narcose bent gebracht. de operatieafdeling Hieronder vind je uitleg over de operatieafdeling. De ontvangstruimte De verpleegkundige rijdt je met je bed naar de ontvangstruimte van de operatieafdeling. Het kan zijn dat hier nog meer patiënten liggen te wachten op hun operatie. Eén ouder mag mee naar binnen. In de ontvangstruimte krijg je een soort papieren mutsje op je hoofd. Ook krijg je een lekkere warme deken. Omdat het heel belangrijk is dat er schoon wordt gewerkt op de operatiekamers, krijgt ook je vader of moeder een speciaal pak aan en hetzelfde papieren mutsje op als jij. De medewerker van de ontvangstruimte vraagt: naar je naam wanneer je geboren bent voor welke dokter je komt welke operatie ze gaan doen bij je. 6

Dit is allemaal nodig om heel zeker te weten dat alles goed zal gaan. Als je vragen hebt, kan je die altijd aan de medewerker van de ontvangstruimte stellen. Na een poosje komen twee operatiemedewerkers je ophalen. Zij brengen je naar de operatiekamer. Een verpleegkundige of pedagogisch medewerker én je vader of moeder gaan ook mee. De operatiekamer Op de operatiekamer staan allerlei apparaten zoals een operatielamp en het anesthesieapparaat van de anesthesioloog. In de operatiekamer komt de anesthesioloog bij je om je onder narcose te brengen. Vaak zie je de dokter die je opereert ook nog even. Maar het kan ook zijn dat je dan al onder narcose bent. Je vader of moeder blijft bij je tot je slaapt. narcose Anesthesie of narcose betekent letterlijk gevoelloosheid. Het voelt als slapen. De anesthesioloog zorgt voor de narcose (anesthesie). Hij of zij is de specialist die je onder narcose brengt. De anesthesioloog wordt geholpen door een anesthesiemedewerker. Hoe krijg je de narcose? Als je op de operatiekamer komt, plakt de anesthesiemedewerker eerst stickers met draadjes op je lichaam. Ook krijg je een knijpertje op je vinger. Dit doet geen pijn! Soms wordt er ook een opblaasbare band om je arm gedaan. Dit is allemaal nodig om je hartslag, je ademhaling en je bloeddruk goed in de gaten te houden. Soms krijg je een prik in je hand of arm voor het infuus. Van tevoren wordt je huid waar de prik wordt gegeven, verdoofd met een zalfje of een speciale pleister. Hierdoor voel je bijna niets van de prik. Het infuus is nodig om je de medicijnen te geven waardoor je onder narcose gaat. Het kan ook zijn dat je met een kapje onder narcose wordt gebracht. Dit wordt dan over je neus en mond gezet. Hier wordt lucht doorheen geblazen waardoor je onder narcose gaat. Deze lucht kan een beetje vreemd ruiken. Als je onder narcose bent, krijg je een beademingsbuisje in je keel. Van het inbrengen van het buisje merk je niets. Het buisje wordt 7

verwijderd voordat jij wakker wordt. Ook hier merk je dus niets van. Het buisje is nodig om het ademen tijdens de operatie te regelen. Het kan zijn dat door het inbrengen van het buisje je tanden en kiezen beschadigen. Vandaar dat de anesthesioloog van tevoren wil weten of je loszittende tanden of kiezen hebt. Plaatselijke verdoving Soms wordt er tijdens de narcose ook nog een plaatselijke verdoving gegeven. Dit betekent dat een deel van je lichaam, bijvoorbeeld je benen, gevoelloos wordt gemaakt. Als je wakker wordt, kan het zo zijn dat dit deel van je lichaam nog steeds gevoelloos is. Wees gerust, het gevoel komt vanzelf langzaam weer terug. Als je een plaatselijke verdoving krijgt, dan heeft de anesthesioloog dit van tevoren met je besproken. Soms krijg je deze plaatselijke verdoving al voordat je onder narcose wordt gebracht. Is dit bij jou het geval, dan heeft de anesthesioloog ook dit van tevoren met je besproken. Het is ook mogelijk dat je geopereerd wordt met alleen een plaatselijke verdoving. Narcose is dan niet nodig. Hier heeft de anesthesioloog het dan op het spreekuur met je over gehad. Is narcose veilig? Door de goede bewakingsapparaten, de medicijnen van tegenwoordig en de goede opleiding van de anesthesioloog en anesthesiemedewerker is narcose zeer veilig. Dat kans dat er iets misgaat, is heel klein. Maar het kan bijvoorbeeld zijn dat je allergisch reageert op medicijnen. Of, zoals eerder gezegd, dat je gebit beschadigd raakt door het beademingsbuisje. Of dat je na de operatie of het onderzoek tintelingen hebt doordat een zenuw in de knel heeft gezeten. Maar nogmaals, de kans dat dit gebeurt is echt heel klein. Als je vlak voor de operatie nog vragen hebt, kun je die altijd stellen aan de anesthesioloog. na de operatie De uitslaapkamer (verkoeverkamer) Na de operatie brengen de operatiemedewerkers je naar de uitslaapkamer. Hier zie je ook je vader of moeder weer. Op de uitslaapkamer kun je rustig wakker worden. De uitslaapkamer is een grote zaal waar nog meer patiënten liggen. 8

Zij zijn ook allemaal geopereerd. Je kunt dus ook geluiden horen van die andere patiënten. Op de uitslaapkamer lopen verpleegkundigen rond die goed op je letten. Net als op de operatiekamer krijg je ook hier weer een knijpertje op je vinger. Ook worden de draadjes weer aan de stickers vast gemaakt. Je ademhaling, hartslag en bloeddruk worden zo goed in de gaten gehouden. Soms krijg je nog een slangetje in de neus. Dit doet geen pijn. Je krijgt dan wat extra zuurstof. Voel je je niet lekker of heb je pijn? Zeg dit altijd tegen de verpleegkundige op de uitslaapkamer. Hij of zij geeft je hier dan wat voor. Op de uitslaapkamer mag je niet eten. Van de verpleegkundige die voor je zorgt, hoor je of je wel wat mag drinken. Als je niks mag drinken, maakt de verpleegkundige of één van je ouders je lippen af en toe wat nat. Hierdoor heb je niet zo n droge mond. Als je weer goed wakker bent, mag je terug naar de afdeling. De verpleegkundigen van de afdeling komen je dan ophalen. 9

terug op de afdeling Terug op de afdeling kan je: je wat slaperig voelen misselijk zijn overgeven pijn krijgen. De verpleegkundigen weten precies wat ze je hiervoor kunnen geven. Vraag er gerust om. Heb je een zwaar of kriebelig gevoel achterin de keel, dan komt dit van het buisje dat tijdens de operatie in je keel zat. Dit gevoel verdwijnt vanzelf binnen een paar dagen. Ook kan je dorst hebben na de operatie. Als je wat mag drinken, doe het dan voorzichtig aan. Neem af en toe kleine slokjes. Mag je niet drinken? Dan kan de verpleegkundige of je vader of moeder je lippen nat maken om de ergste dorst weg te nemen. pijnbestrijding Na een operatie kun je pijn krijgen. Hieronder vind je uitleg over pijnbestrijding als je in het ziekenhuis blijft. Ook vind je informatie over wat je kunt doen als je weer thuis bent en pijn hebt. De anesthesioloog spreekt van tevoren af welke medicijnen je tegen de pijn mag hebben, deze heten pijnstillers. Zo proberen we te voorkomen dat je veel pijn krijgt. Dat is heel belangrijk voor je herstel. Als je pijn hebt, is het dus heel belangrijk dat je dit tegen de verpleegkundige zegt. Hoeveel pijn heb jij? De verpleegkundige vraagt of je met een getal wilt aangeven hoeveel pijn je hebt. Bij 0 heb je helemaal geen pijn. Bij 10 heb je echt heel veel pijn. Welk cijfer past bij jouw pijn? geen pijn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ergst denkbare pijn 10

Pijnstillers Welke medicijnen je krijgt tegen de pijn hangt af van de operatie die je hebt gehad, je leeftijd en je gewicht. Je hebt pijnstillers in de vorm van een: tablet of drankje: als je het moeilijk vindt om een tablet in te slikken, kun je soms een drankje krijgen zetpil: een zetpil krijg je bijvoorbeeld als je niet mag of kan eten medicijnen die door je infuus direct in je bloed komen. Er wordt dan een medicijnpomp op je infuus aangesloten. De medicijnpomp zit vast aan een infuuspaal met wieltjes. Hierdoor kan je met het infuus en de medicijnpomp lopen. Er zijn twee soorten medicijnpompen: Een morfine-perfusor: via deze pomp krijg je doorlopend medicijnen tegen de pijn toegediend. Je kunt de medicijnpomp niet zelf bedienen. Dit doet de verpleegkundige. Een PCA-pomp: aan deze pomp zit een knop waarop je zelf mag drukken als je voelt dat de pijn opkomt. Als je op de knop drukt, komt het medicijn in je bloedvat. Alleen jij mag op de knop drukken. Wees gerust, je kunt jezelf nooit teveel medicijnen geven. Van de verpleegkundige hoor je welke pomp jij hebt. Pijnstillers op een vaste tijd Het is belangrijk dat je de pijnstillers op vaste tijden krijgt, omdat ze dan beter werken. Meestal krijg je al vóór de operatie of behandeling pijnstillers van ons. Je moet er rekening mee houden dat je ondanks je pijnstillers toch pijn kunt hebben. Of misselijk kan zijn. Het is daarom heel belangrijk dat jij en/of je ouders dit aan de verpleegkundige doorgeven. Dan kan er iets aan worden gedaan! 11

Andere manieren om iets te doen tegen pijn Naast pijnstillers heb je ook andere manieren om iets tegen je pijn te doen. Je kunt aan iets leuks denken of iets leuks doen: je voelt de pijn minder als je aan iets leuks denkt, bijvoorbeeld aan je hobby of de vakantie. Je kunt ook iets leuks doen, bijvoorbeeld een computerspelletje spelen, een mp3-speler opzetten of een leuk boek lezen. Ook voel je de pijn minder als je een ontspanningsoefening doet. Een voorbeeld van een oefening is dat je diep en langzaam ademhaalt. Een warme kruik of koude ijszak: soms helpt een warme kruik of een koude ijszak om je pijn te verminderen. Vraag erom als je dit wilt. Meer rust om je heen: ga als het mogelijk is in een rustige ruimte liggen of zitten. Door zo min mogelijk geluiden om je heen te horen, zal je meer rust hebben. Hierdoor voel je de pijn minder. Ook kan je op een andere manier gaan zitten of liggen waardoor je de pijn minder voelt. Pijnbestrijding voor thuis Van de afdeling krijg je adviezen mee over de pijnbestrijding thuis. herstel Het is normaal dat je je na een operatie een tijdje niet zo fit voelt. Dit ligt meestal niet aan de narcose. De verdoving is na een dag helemaal uitgewerkt. Een operatie en een ziekenhuisopname kunnen voor je lichaam en geest erg inspannend zijn. Het kost daarom tijd om te herstellen. Je hebt gewoon rust nodig om je weer helemaal fit te voelen. 12 jouw vragen Als je vragen hebt over de narcose, kunnen jij of je ouders contact opnemen met de polikliniek anesthesiologie. De medewerkers van de polikliniek zijn op alle werkdagen bereikbaar van 9.00 uur tot 16.30 uur op telefoonnummer (072) 548 31 23. Als je vragen hebt over de operatie, dan kun je het beste contact opnemen met de dokter die je behandelt.

Colofon Redactie: afdeling anesthesiologie en pijnbestrijding afdeling marketing & communicatie Fotografie: beeldgroep MCA Oplage: 1500/2e druk/2010 Druk: Marcelis van der Lee Adu bv Artikelnummer: 111741 Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar tel. (072) 548 44 44 fax. (072) 548 20 58 www.mca.nl