patiënteninformatie borstamputatie U wordt opgenomen in het ziekenhuis voor een borstamputatie in verband met borstkanker. Hieronder leest u meer informatie over de operatie. Dit is ter ondersteuning van de informatie die u van de mammacareverpleegkundige heeft ontvangen. In de folder Opname Chirurgie, hoe gaat dat? vindt u meer informatie over uw opname. Niet alle gegevens in die folder zijn voor u van toepassing. Specifieke informatie vindt u hieronder. Voor algemene informatie over het ziekenhuis verwijzen wij u naar de folder Het olvg van a tot z.
Planning operatie en controles Wanneer Tussen de diagnose en de opname Voordat u wordt opgenomen Dag voor operatie Operatiedag Week na de operatie Wat Bezoek Polikliniek Pre-operatief Onderzoek (PPO) Gesprek mammacareverpleegkundige en coassistent u belt tussen 15.00 en 16.00 uur naar verpleegafdeling C5 over het tijdstip waaarop u wordt verwacht, (020) 599 25 04 vanaf 24.00 uur mag u niets meer eten. Van 2 tot 0 uur voor de opname mag u ook niet meer drinken of roken. nuchter melden op verpleegafdeling operatie op OK recovery (uitslaapkamer) terug naar verpleegafdeling, weer eten en drinken gesprek chirurg 2 weken na de operatie gesprek mammacareverpleegkundige 2
De operatie Voorbereiding Voor uw opname heeft u een afspraak bij de Polikliniek Pre-operatief Onderzoek (PPO). Hier heeft u een gesprek over de manier van verdoven en de gang van zaken rond uw operatie. Meer informatie over dit gesprek vindt u in de folder Anesthesie en pijnbestrijding. Voor de operatie heeft u ook een gesprek met de coassistent en de mammacareverpleegkundige. Tijdens het gesprek met de mammacareverpleegkundige krijgt u uitleg over de operatie en kunt u vragen stellen. De planner van de afdeling Chirurgie geeft u telefonisch door wanneer, hoe laat en waar u zich moet melden voor de operatie. De dag voor de operatie Om ervoor te zorgen dat de arts de schildwachtklier op kan sporen, gaat u de dag voor uw operatie naar de afdeling Radiologie (Nucleaire Geneeskunde). U krijgt een injectie in uw borst met een radioactieve stof. Deze stof gaat naar de schildwachtklier en wordt daar zichtbaar. Deze stof is niet schadelijk voor u. Na een half uur maakt de laborant foto s van uw borst en oksel. Na twee uur worden opnieuw foto s gemaakt. Met de foto s kunnen we zien of de radioactieve stof goed is aangekomen in de schildwachtklier. Als dit niet zo is, dan moet opnieuw radioactieve stof worden ingespoten. De dag voor de operatie belt u tussen 15.00 en 16.00 uur naar verpleegafdeling C5 over het tijdstip dat u wordt verwacht, (020) 599 25 04. De planner van de afdeling Chirurgie geeft u telefonisch door wanneer de operatie is. Opname Op de dag van de operatie meldt u zich nuchter op de verpleegafdeling. Om nuchter te zijn mag u vanaf 24 uur s nachts niet meer eten. Van 2 tot 0 uur voor de opname mag u ook niet meer drinken of roken. U mag iemand meenemen om samen met u te wachten tot de operatie. De verpleegkundige geeft u uitleg over de kamer en uw bed. Ook meet de verpleegkundige uw bloeddruk en temperatuur. Een arts-assistent maakt kennis met u, neemt de medicatie en de operatie met u door. Het definitieve tijdstip van uw operatie hoort u op de verpleegafdeling. Houd er rekening mee dat 3
het mogelijk is dat een operatie uitgesteld wordt door onvoorziene omstandigheden. Bijvoorbeeld als een patiënt spoedeisende hulp nodig heeft. Deze patiënten krijgen om medische redenen altijd voorrang. Uiteraard stellen wij dan alles in het werk om u zo snel mogelijk te opereren. De operatie De chirurg verwijdert uw borst en plaatst een drain in de wond. Schildwachtklierprocedure De schildwachtklier is de eerste lymfeklier(en) die in contact staat met de borsttumor. Deze klier of klieren zit(ten) in uw oksel of soms rond uw borstbeen. Het is belangrijk om te achterhalen of er tumorcellen in deze lymfeklier(en) zijn. Het onderzoek hiernaar noemen we de schildwachtklierprocedure. De arts zoekt welke lymfeklier als eerste in contact staat met de borsttumor via een nucleair onderzoek. Daarna verwijdert hij de klier(en). De patholoog moet onder de microscoop naar de schildwachtklier kijken. Dan pas is bekend of er uitzaaiingen zijn. De uitslag bepaalt uw verdere behandeling. Deze schildwachtklierprocedure doet de arts tegelijk met de operatie van uw borst. Verwijderen schildwachtklier De chirurg spuit voor de operatie een blauwe vloeistof in uw borst om de schildwachtklier beter te zien. Deze vloeistof gaat naar de schildwachtklier. Dit doet de chirurg ter controle: hij ziet de klier, die hij eerst alleen op de foto zag, nu ook met het blote oog door het blauwe stofje. De chirurg verwijdert de schildwachtklier(en). De blauwe vloeistof die is ingespoten, is na de operatie zichtbaar als blauwe plek op uw borst. Uw lichaam neemt de verfstof langzaam op. Dit kan een jaar duren. Direct na de operatie is uw urine groen gekleurd. Dit is niet schadelijk. Uitslag De chirurg stuurt de verwijderde schildwachtklier naar de patholoog. De patholoog kijkt onder de microscoop of de klieren kwaadaardige cellen bevatten. Ongeveer één week na de operatie komt u voor controle bij de chirurg. Hier krijgt u van de chirurg de uitslag van het pathologisch onderzoek. Als er kwaadaardige cellen zijn gevonden, stelt de chirurg voor om ook alle andere klieren in die oksel te verwijderen. U krijgt dan meer informatie over de tweede operatie. 4
Versnelde procedure Als de schildwachtklier kwaadaardige cellen bevat, bespreken we dit met u. Uw specialist bespreekt dan of een tweede operatie nodig is om alle okselklieren te verwijderd, of dat u voor een bestraling kunt kiezen. Dit gebeurt vooral bij patiënten die een borstamputatie krijgen. Dit heet een vriescoupe. De patholoog ontvangt bij een versnelde procedure tijdens de operatie de klieren en onderzoekt deze direct. Als de patholoog kwaadaardige cellen vindt, verwijdert de chirurg tijdens de operatie direct alle andere oksellymfeklieren. Als de patholoog géén kwaadaardige cellen vindt, verwijdert de chirurg de overige klieren niet. De uitslag van deze versnelde procedure tijdens de operatie is nooit helemaal zeker. Voor een definitieve uitslag heeft de patholoog meer tijd nodig. Als blijkt dat er bij de definitieve uitslag toch kwaadaardige cellen zijn gevonden, moeten de klieren alsnog worden verwijderd in een tweede operatie. Dit bespreekt de arts met u in de afspraak een week na de operatie. Na de operatie Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer (Recovery) en heeft u een infuus in uw arm. De anesthesioloog en recoveryverpleegkundige letten op u. Als u goed wakker bent en alles goed gaat, brengt een verpleegkundige u terug naar de verpleegafdeling. Op de verpleegafdeling mag u weer eten en drinken. Als u misselijk bent kan de verpleegkundige u hiervoor medicijnen geven. De verpleegkundige verwijdert het infuus de volgende ochtend. Na de operatie heeft u een wond van uw borstbeen tot aan uw oksel. Deze is deels onder de huid gehecht. De doorzichtige pleister kunt u laten zitten. Als deze los laat is dat niet erg. De wond mag nat worden, de doorzichtige pleister is waterafstotend. Veel vrouwen zien er tegenop om naar de wond te kijken. Het is een emotioneel moment. Het kan daarom prettig zijn om de eerste keer samen met bijvoorbeeld uw partner en een verpleegkundige naar de wond te kijken. De verpleegkundige kan zo nodig uitleggen wat u ziet. 5
Drain In de operatiewond heeft de chirurg een drain (dun plastic slangetje) achtergelaten. Hierdoor kan overtollig wondvocht weglopen. Zo kan de wond beter dichtgroeien. De drain is soms vastgemaakt met een hechting. De verpleegkundige zet de drain extra vast met een pleister. Zo kan de drain er niet per ongeluk uitgaan. De verpleegkundige verwijdert ongeveer 24 uur na de operatie de drain. De drain verwijderen is in de meeste gevallen niet pijnlijk. Pijn U heeft waarschijnlijk weinig pijn omdat u pijnstillers krijgt. Als u pijn heeft krijgt u een extra pijnstiller. De verpleegkundige vraagt u naar uw pijnscore via de pijnmeter. Het cijfer 0 betekent geen pijn en 10 betekent ondraaglijke pijn. Afhankelijk van de score kan de verpleegkundige u extra pijnstillers geven. Fysiotherapie Het kan zijn dat u door de operatie uw schouder minder goed kunt bewegen. Armoefeningen kunnen het herstel bevorderen. Tijdens uw opname spreekt een fysiotherapeut met u over de oefeningen. Uitleg van de oefeningen staat ook in de folder Borstkanker van KWF Kankerbestrijding. Tijdelijke prothese Voordat u het ziekenhuis verlaat, krijgt u van de afdelingsverpleegkundige een tijdelijke borstprothese van een zacht materiaal. Deze prothese drukt niet op de wond en kunt u direct na de operatie dragen. Misschien wilt u op dit moment geen prothese. U kunt hiervoor altijd later nog bij de mammacareverpleegkundige terecht. Als alle behandelingen achter de rug zijn en het litteken is genezen, kunt u een definitieve prothese aanschaffen. U kunt de prothese dragen in een bh zonder beugels. We adviseren u een bh mee te nemen die niet al te strak zit. Op de afdeling zijn verschillende maten protheses aanwezig. Als u kleren aanheeft is niet te zien dat u een borstamputatie heeft ondergaan. Van de afdelingsverpleegkundige heeft u een machtiging en adreslijst 6
gekregen zodat u weet waar u terecht kunt voor een definitieve borstprothese. Het hangt van uw verzekering af of u de prothese vergoed krijgt. Ook krijgt u een folder van het Borstprothese Informatie Centrum. Hier kunt u terecht voor informatie over borstprotheses. Uitslag De chirurg stuurt de tumor naar de patholoog. De patholoog kijkt onder de microscoop welke eigenschappen het tumorweefsel heeft. Ongeveer één week na de operatie komt u voor controle bij de chirurg. Hier krijgt u van de chirurg de uitslag van het pathologisch onderzoek. Naar aanleiding van de uitslag kan de arts een aanvullende behandeling adviseren, zoals radiotherapie en/of chemotherapie, hormonale therapie, immunotherapie. Dit bespreekt hij met u. Mammaprint (gen-expressietest) Na de operatie kan een gen-expressietest worden uitgevoerd. Met de gen-expressietest of mammaprint kan worden bepaald hoe agressief een borsttumor is. Bij deze test wordt na de borstoperatie tumorweefsel onderzocht. Dankzij het onderzoek van de genen in het weefsel kan uw arts het risico op uitzaaiingen beter inschatten. Dit is bijvoorbeeld belangrijk voor de vraag of chemotherapie in uw situatie nodig is. Belangrijk wetenschappelijk onderzoek naar de gen-expressietest is nog niet geheel afgerond. Hierdoor is tot nu toe nog niet bewezen dat er daadwerkelijk sprake is gezondheidswinst. De verwachtingen zijn hoog door eerdere studies. Het OLVG maakt daarom gebruik van de gen-expressietest (mammaprint). Toepassing van gen-expressietest in het OLVG In het OLVG wordt iedere patiënt met borstkanker voor en na de operatie in het multidisciplinair team besproken. Dit team bespreekt het te volgen behandelplan en stelt vast of een gen-expressietest voor u zinvol kan zijn. Als dat het geval is, bespreekt uw internist- oncoloog dit met u. Kijk voor meer informatie op www.mammaprint.nl Naar huis Als de drain is verwijderd mag u naar huis. In de meeste gevallen is dit de tweede dag na de operatie. Voordat u het ziekenhuis verlaat 7
heeft u met de verpleegkundige een ontslaggesprek waarin hij of zij de nazorgadviezen met u bespreekt. U krijgt een controleafspraak met de chirurg en mammacareverpleegkundige. U krijgt een afspraak voor het polikliniekbezoek bij de chirurg en een aparte afspraak bij de mammacareverpleegkundige. Deze zijn niet op dezelfde dag gepland. Zo kunt u thuis de uitslag en voorgestelde behandeling laten bezinken en vragen bedenken die u aan de mammacareverpleegkundige kunt stellen. verwijderd kan vocht zich alsnog ophopen onder de huid. Het lichaam kan dit zelf opruimen. Als u er te veel last van heeft, kan de mammacareverpleegkundige dit weghalen door een punctie tijdens uw eerstvolgende polikliniekbezoek. Pleister De doorzichtige pleister op de wond kunt u laten zitten. De chirurg verwijdert de pleister tijdens het eerste controlebezoek. De pleister is waterafstotend en mag nat worden. Als de pleister loslaat is dat niet erg. Begeleiding naar huis Bij het verlaten van het ziekenhuis moet een volwassene u begeleiden. U mag niet met het openbaar vervoer reizen omdat dit te inspannend kan zijn. Wij raden u aan de eerste 24 uur na uw operatie niet alleen thuis te zijn. Houd de eerste 24 uur na de operatie rust. Adviezen voor thuis na de operatie Soms ontstaat er een bloeduitstorting die de huid rondom het litteken rood of blauw kleurt. Deze bloeduitstorting kan langzaam naar beneden zakken. Dit kan geen kwaad en verdwijnt geleidelijk weer. Als een drain uit de wond is 8
Vragen of complicaties na de operatie Neem contact op met de mammacareverpleegkundige bij vragen of zorgen en in ieder geval: bij een nabloeding. Een nabloeding is te herkennen aan een gezwollen borst, vaak samen met pijn en een strakstaande huid. bij een wondontsteking. Een wondontsteking is te herkennen aan roodheid, zwelling, warmte of pus. Ook kunt u koorts hebben. als de wond open gaat staan. Het kan voorkomen dat de wondranden uit elkaar gaan staan, dit heet wijken. Als de mammacareverpleegkundige niet aanwezig is, kunt u het beste contact opnemen met de verpleegafdeling waar u gelegen heeft. 9
Ruimte voor aantekeningen 10
Ruimte voor aantekeningen 11
onze lieve vrouwe gasthuis postbus 95500 1090 hm amsterdam ' (020) 599 91 11 www.olvg.nl algemene voorwaarden, kijk op www.olvg.nl/algemene_voorwaarden klacht of opmerking, ga naar www.olvg.nl/klacht Redactie en uitgave Marketing en Communicatie juni 2014/chirurgie/301-1011/2013238