Steeds meer gemeenten aan de glasvezel

NUMMER 2/2013 26 CFO ERIC HAGEMAN LEGT HET UIT 23 SVEN OP WEG NAAR GOUD 23 HOE BEVALT HET TOESTEL? 2 HET BEREIK VAN DE BOSWACHTER Steeds meer gemeenten aan de glasvezel 34 C2000-NETWERK: ALS ELKE SECONDE TELT 20 DATADRAGER VAN DE TOEKOMST 24 HOE MOBIEL GA JIJ OP REIS? Hoe bescherm je jezelf tegen hackers? 14 EEUWENOUDE MEESTERS GAAN DIGITAAL 12 DOE DE CHECKLIST Nederland: kloppend hart van het internet 2 AT5 OP PAD MET 4G 37 HÉT KNOOPPUNT VOOR WEBVERKEER 5 INVESTEREN VOOR HET BESTE NETWERK

Razendsnelle reportages Gewapend met een camera en een rugzak met acht dataverbindingen trekt het verslaggeversteam van In de stad er dagelijks op uit om reportages te maken voor AT5. Daarvoor gebruiken ze sinds kort het 4G-netwerk, vertelt Toon Toetenel, hoofd nieuwe media bij de Amsterdamse tv-zender. waarom kpn? We werkten al met 3G van KPN. Toen burgemeester Eberhard van der Laan op 4 februari offi cieel het 4G-netwerk in Amsterdam activeerde, opperde hij het idee voor een samenwerking tussen KPN en AT5. De symbolische 4G-simkaart die hij van KPN kreeg, heeft hij toen ook aan ons gegeven. Voor de uitzendingen van In de stad en De straten van Amsterdam maken we heel veel gebruik van mobiele dataverbindingen en we willen overal en altijd live ons verslag kunnen uploaden en streamen binnen, buiten, op het water, in een rijdende auto. Daarom was dit een buitengewone kans voor ons. Ook voor KPN is het een interessante en natuurlijk actuele case: hoe presteert het 4G-netwerk onder de belasting van een broadcaster als AT5? BeValt de dienstverlening? Er waren wat opstartproblemen, met name van technische aard aan onze kant. Door het gebruik van 4G werd de accuduur van onze modems korter, maar dit hebben we op kunnen lossen. Het gaat nu steeds beter en de 4Gdataverbindingen zijn prima. We hebben soms problemen met te weinig bandbreedte op een locatie, maar het 4G-netwerk draagt wel bij aan een betere stabiliteit van ons systeem. Met behulp van 4G kunnen verslaggevers hun content snel doorsturen aan de redactie. Hiermee zitten wij boven op het nieuws en leveren we een betere beeldkwaliteit aan onze kijkers. Ook de samenwerking met onze contactpersonen bij KPN verloopt soepel. wat kan er Beter? We durven nog niet altijd 100 procent op het 4G-netwerk te vertrouwen, zoals met de inhuldiging & Koninginnedag. 4G wordt nog uitgerold en de dekking is nog niet altijd optimaal. Ook tijdens de huldiging van Ajax hadden we technische back-up. Ik hoop dat we straks wel volledig op 4G kunnen vertrouwen en KPN daar ook garantie voor kan geven. Bijvoorbeeld dat wij als broadcaster altijd voorrang krijgen op het netwerk. Meer weten over 4G van KPN? Kijk op KPN.com/4G of kpn.com/slimmerondernemen. Benieuwd hoe AT5 tijdens de troonswisseling 4G heeft ingezet voor verslaggeving? Bekijk de documentaire van KPN over 30 april op kpn.com/30april. 2_Team KPN

koning klant at5 gaat overal en altijd live via de rugzak met acht mobiele dataverbindingen Team KPN_3

eelco op Bezoek Bij team Billing Jullie bewijzen dat het kan Eelco Blok, Astrid Bijl (manager Billing Operations), Fokko Dijkstra (manager SSC Billing) en Melvin Wilschut (billing consultant) De medewerkers van Billing zagen én zien volop kansen om bij te dragen aan onze strategiedoelstellingen, en schreven zich in voor TEAMKPN van het Jaar. CEO Eelco Blok ging op bezoek bij de afdeling die jaarlijks honderd miljoen facturen verstuurt. eelco Met de verbeteringen die jullie hebben bereikt, vind ik dat jullie een voorbeeld voor de rest van het bedrijf zijn. Door de factuur inzichtelijker te maken, zie je de kwaliteit van onze dienstverlening stijgen en zijn er minder klantvragen. Door processen te vereenvoudigen zijn de kosten aanzienlijk gedaald. Kwaliteit omhoog, kosten omlaag. Jullie bewijzen dat het kan. En outsourcing werkt; hier en in Manilla. Jullie laten zien dat je daarmee heel goede resultaten boekt. astrid Je moet goede afspraken maken en via dagcalls en videoconferencing in contact blijven. Taal hoeft bijvoorbeeld geen barrière te zijn. We sturen mensen gewoon in het Nederlands aan, via een vast format. eelco Je ziet ook dat de segmenten steeds meer verantwoordelijkheden aan jullie overdragen, omdat jullie deze de afgelopen twee jaar goed hebben opgepakt. Wat zijn de doelen voor de komende twee jaar? fokko We gaan door met bill presentment, dus de factuur nóg duidelijker en eenduidiger maken. En we willen de processen verder vereenvoudigen. Oude systemen uitzetten bijvoorbeeld, zonder dat de klant daar last van heeft. melvin Dat zijn soms lastige discussies met de segmenten. Er wordt al snel gedacht dat er veel klanten gaan reageren als je een systeem uitschakelt. Bij alles moet je je afvragen: blijf je alles leveren, zoals je dat altijd hebt gedaan? Het vraagt om de juiste afwegingen en goede samenwerking met de segmenten. eelco En je moet je vooral afvragen wat op lange termijn de beste oplossing is. We willen dat KPN flexibeler wordt, zodat je grote, incidentele projecten ook goed kunt oppakken. De btw-verhoging is een mooi voorbeeld. Dit was voor jullie een megaklus, maar het is wél gelukt. fokko Op onze afdeling hangt een happylist met tien doelen die we per kwartaal willen bereiken. De meeste zijn gelinkt aan operations en het verder optimaliseren van de processen. astrid In het eerste kwartaal van 2013 hebben we acht doelen gehaald. We weten dat we nog veel moeten en kunnen verbeteren, maar af en toe mag je ook wel even van het succes genieten. 4_Team KPN

netwerk KPN wil zorgen voor de beste ICT-infrastructuur de spin in het web Mensen, bedrijven en organisaties zijn meer en meer afhankelijk van een stabiel, veilig en snel (mobiel) netwerk. Daarom ziet KPN de verantwoordelijkheid én de verplichting om te zorgen voor de beste ICT-infrastructuur van Nederland. Team KPN_5

We investeren miljarden in de infrastructuur om het netwerk continu te moderniseren Eric Kuisch, directeur NetCo Het belang van Informatie- en betekent dat er verschillende werken we samen met alle wereld- generatie apparatuur met extra communicatietechnologie (ICT) netwerken uitgerold worden op wijd opererende telecomleveran- back-upvoorzieningen. Hierdoor in onze maatschappij wordt meerdere plekken, afhankelijk van ciers, zoals Cisco, Ericsson en wordt het netwerk nog stabieler en steeds groter. Een betrouwbare wat technisch de beste oplossing Alcatel. Voor internationale betrouwbaarder. en veilige ICT-infrastructuur is is in een gebied. Waar dat het bedrijven is KPN een interessante Naast een betere dekking, zowel zelfs cruciaal, denk maar aan beste past, komt glasvezel tot in de partij om zaken mee te doen: binnenshuis als buitenshuis, wordt alarmnummers en noodlijnen. woonkamer (Fiber to the Home). Nederland is een klein land, de capaciteit uitgebreid. Bovendien KPN speelt hierbij een grote Al 1,3 miljoen huishoudens zijn waardoor we relatief snel nieuwe leidt de innovatie tot robuustere, rol. We beschouwen het op het glasvezelnet aangesloten. technieken kunnen toepassen en energiezuinigere en veiligere als onze maatschappelijke Eric Kuisch: En we houden uitproberen, vertelt Eric Kuisch. netwerken. Verder is KPN druk verantwoordelijkheid om de beste ICT-infrastructuur te bieden aan alle Nederlanders: stabiel, het tempo hoog, zodat meer huishoudens in Nederland zo snel mogelijk van de voordelen van moderniseren Naast het vaste netwerk past KPN bezig met de uitrol van het 4G-netwerk, waarvan medio 2013 al 50 procent van de Nederlandse veelzijdig en innovatief, legt glas kunnen genieten. Dan is de ook de mobiele infrastructuur aan, bevolking kan gebruikmaken. directeur NetCo Eric Kuisch uit. Als enige aanbieder in opdracht van de overheid zorgt KPN dat internetcapaciteit echt onbeperkt. In gebieden waar nog geen glas geboden kan worden, probeert zodat deze voldoet aan de huidige en toekomstige eisen voor mobiel verkeer. Bijvoorbeeld door meer stevig fundament Kortom, KPN zorgt dat iedereen deze infrastructuur beschikbaar KPN toch al snellere producten zendmasten te plaatsen en door het best mogelijke netwerk tot is én voortdurend verbeterd wordt en diensten beschikbaar te de bestaande netwerken (2G en zijn of haar beschikking heeft. Zo waar nodig. maken met bijvoorbeeld VDSL 3G) te vernieuwen. Tussen 2012 kan iedereen, van grote bedrijven Van koper tot glas Die taak neemt KPN heel serieus: (sneller dan ADSL), waarbij het kopernetwerk opgewaardeerd wordt. Om VDSL mogelijk te en medio 2014 worden bij alle 3900 zogeheten antennelocaties, de 3900 apparatuurkasten en tot kleine ondernemers tot consumenten, altijd vertrouwen op KPN. Eric Kuisch: En dat is wat we investeren miljarden in de maken zijn meer centrales en alle 11.500 antennes vervangen. KPN biedt: een stevig fundament infrastructuur en volgen een straatkasten in de wijk geplaatst. Ook worden de schakelstations waar je op kunt bouwen. Het hybride strategie om het netwerk De allerbeste infrastructuur (Base Station Controllers) modernste netwerk met 4G en continu te moderniseren. Dat bouwen we niet alleen; daarvoor vervangen door een nieuwe glasvezel, dat ons land verder gaat 6_Team KPN

netwerk brengen. Voor zakelijk Nederland staan we als ICT-dienstverlener altijd klaar. Denk aan de binnenvaart, de boortorens van de NAM, de Rotterdamse haven en luchthaven Schiphol. En voor consumenten wordt het leven alleen maar leuker en gemakkelijker dankzij onze innovatieve diensten, zoals nieuwe manieren van televisiekijken en Spotify. Met de uitrol van 4G zal het verschil tussen vast en mobiel internet bovendien steeds kleiner worden. Klanten profiteren dus direct van onze investeringen. kwaliteit meten Omdat we de beste ICTinfrastructuur willen bieden, onderzoeken we voortdurend of de inspanningen tot de gewenste kwaliteit leiden. We meten op basis van technische normen, bijvoorbeeld het aantal drop-outs bij mobiel bellen, of de snelheid van tvzappen. Maar ook hoe Nederlanders over KPN denken. Eric Kuisch: Nu vindt 51 procent van hen dat wij het beste netwerk hebben, zowel vast als mobiel. Dat de overige 49 procent dat niet vindt, komt veelal doordat mensen ons onvoldoende kennen of hier geen uitgesproken mening over hebben. Het is dus aan ons om ook deze mensen ervan te overtuigen dat KPN de beste ICT-dienstverlener van Nederland is. Hoe we dat gaan doen? Door te blijven investeren in ons netwerk en duidelijk veel duidelijker dan in het verleden te vertellen hoe, waarom en voor wie we dat doen. Henk Kamp, minister van Economische Zaken: Nederland is ook de digitale poort van Europa De komende jaren blijven ICT en internet ondanks de economisch moeilijke tijden kansen bieden voor innovatie, groei en banen in alle sectoren van de economie. Alleen al de internetwinkels zetten vorig jaar 300 miljard euro om in de EU. De Europese ICT-sector groeit met 3 procent per jaar en is goed voor vier miljoen banen. Groei en banen, zaken die we de komende jaren hard nodig hebben. Het Nederlandse breedbandnetwerk behoort al tot de top van de wereld: meer dan 90 procent van de huizen kan kiezen voor 100 Mb/s, iets lagere snelheden zijn beschikbaar in 95 procent van de huizen. In de ICT-wereldranglijst van het World Economic Forum staat Nederland op de vierde plaats na Finland, Singapore en Zweden. Onze infrastructuur is sterk en wordt mede dankzij de investeringen van KPN in bijvoorbeeld het 4G-netwerk nog beter. Een derde van alle webaan kopen in Europa verloopt via het internetknooppunt in Amsterdam. Daarmee is Nederland niet alleen de fysieke poort van Europa, met luchthaven Schiphol en de haven van Rotterdam, maar ook de digitale poort van Europa. tussen 2012 en medio 2014 worden bij alle 3900 antennelocaties alle 11.500 antennes en 3900 apparatuurkasten vervangen 50 PROCENT van Nederland heeft 4G medio 2013 Team KPN_7

BouwConnect Duurzaam bouwen door innovatief platform Kopers en huurders van woningen kunnen zelf hun huis ontwerpen of herinrichten. Sinds half mei kan dat met BouwConnect/WoonConnect, een innovatief platform voor de bouw. Betere communicatie kan zo minder bouwafval en duurzamere bouwprojecten opleveren. BouwConnect is ontwikkeld door architectenbureau en auto- duurzaam Bouwen WoonConnect is uniek. Nog worden en minder materialen worden weggegooid, heeft dat BouwConnect maakt zichtbaar hoe het huis eruit gaat zien. matiseerder De Twee Snoeken nergens in de wereld kunnen tot gevolg dat er duurzamer Bovendien wordt in één oogopslag in Den Bosch. De ICT-infrastruc- consumenten op deze manier gebouwd kan worden. duidelijk wat dit betekent voor tuur wordt verzorgd door KPN. BouwConnect is bedoeld voor alle partijen in de bouwwereld, onder zelf aan de knoppen draaien. Kennis van bouwkunde is niet nodig. WoonConnect zorgt dat de efficiënt door ict Frank Auer is algemeen de kosten en voor het energieverbruik. Ook opdrachtgevers van renovatieprojecten, zoals andere projectontwikkelaars, archi- wensen van huizenbezitters en directeur van bouwbedrijf De wooncorporaties, kunnen op tecten, aannemers en installateurs. huurders automatisch vertaald Combi Groep in Rotterdam, dat grote schaal gebruikmaken van Het platform bestaat uit een bouw- worden in relevante informatie en gespecialiseerd is in renovatie en WoonConnect. Het mooie voor bibliotheek met volledig gespecifi- documentatie voor de bouw, zoals onderhoud. Wat zijn volgens hem ons is dat wij het gebruik van ceerde bouwdelen van honderden bouwaanvragen, berekeningen de voordelen van het platform? BouwConnect kunnen koppelen fabrikanten, een communicatieplat- en bouwtekeningen. Wijzigingen BouwConnect/WoonConnect aan het werken met handhelds of form en apps. Zo kunnen kopers en in het ontwerp worden meteen verbetert onze klantgerichtheid ipads op de bouwplaats. Hierdoor huurders met de app WoonConnect doorberekend en verwerkt. Mis- en verhoogt tegelijkertijd de krijgt de efficiency nog een extra zelf hun nieuw te bouwen of te verstanden tussen de verschil- efficiency. We bieden klanten nu impuls. Dit alles leidt tot een renoveren woning in 3D samenstel- lende partijen in het bouwproces echt de mogelijkheid om bij een verbetering van onze concurren- len, inclusief het gebruik van de zijn nagenoeg uitgesloten. En als renovatie te kiezen wat ze willen tiepositie. gewenste materialen. daardoor minder fouten gemaakt laten aanpassen in hun woning. 8_Team KPN

netwerk top 5 Diensten van KPN waarbij een betrouwbare en veilige ICT-infrastructuur cruciaal is 1 Noodnummer 112 moet altijd en overal beschikbaar zijn. 2 Het Nationaal Noodnet is opgezet om te zorgen dat er nog steeds een netwerk is, mocht het telefoonnetwerk overbelast raken of uitvallen bij een ramp of andere calamiteit. 3 Het C2000-netwerk zorgt ervoor dat hulpverleners met elkaar kunnen communiceren. 4 Het continentaal plat, voor verbindingen naar booren productieplatformen op het Nederlandse en soms ook Engelse continentale plat. 5 MExNet (Media Exchange Network) biedt glasvezelverbindingen voor uitzendingen op grotere locaties zoals voetbalstadions of bij Konings TV in april. Smart City IJburg is één ote, dynamische proeftuin Glasvezel zorgt voor supersnel internet en uitstekende tv- en communicatieverbindingen. In de wijk Amsterdam-IJburg laat KPN, samen met de gemeente Amsterdam en netbeheerder Liander, zien wat er nog veel meer met glasvezel kan, van wijkomroep met live tv op je smartphone tot WiFi in de wijk. Amsterdam Smart City is een samenwerkingsverband van meer dan negentig bedrijven, overheden, kennisinstellingen en bewoners. Doel is om Amsterdam als Smart City economisch te laten groeien, onder meer door energietransitie en open connectiviteit. KPN is een van die partners en voert binnen Smart City onder meer pilots uit bij een huisarts en twee scholen in IJburg. De arts doet samen met tien van zijn cliënten mee aan een proef met videoconsult en communicatie via beveiligde e-mail, onder andere over diëten voor diabetici en uitslagen van medisch onderzoek bij chronisch zieke patiënten. Daarnaast bouwt KPN samen met diverse partners een digitaal platform voor mantelzorgers en familieleden, dat de informatieuitwisseling over patiënten verbetert. Ook twee basisscholen in IJburg gaan het gemak ervaren van op glasvezel gebaseerde diensten. Leerlingen van twee klassen krijgen een tablet of een ipad waarmee zij op school en thuis lessen kunnen volgen, aangepast aan het niveau en tempo van de scholier. Ook kunnen ouders via een digitaal platform de schoolprestaties van hun kinderen op de voet volgen en informatie krijgen over bijvoorbeeld zieke leerkrachten of luizencontrole bij hun kinderen. Op de scholen hangen tv-schermen met dezelfde soort informatie, maar hierop kunnen ook tv-programma s en andere opnames worden vertoond. wifi is logisch Ook andere bewoners van IJburg profiteren van het glasvezelnetwerk. Zo is er in het havengebied sinds april 2013 gratis WiFi (powered by KPN Consumenten Glas). Het is een stabiele, snelle verbinding waarmee het goed surfen op het internet is. Via dit draadloze netwerk kunnen klanten met KPN Glasvezel gebruikmaken van alle diensten die ze thuis ook hebben. Zo krijgen ze binnenkort bijvoorbeeld live uitzendingen van de plaatselijke tv-zender IJburgTV op hun mobiel. Ik vind het niet meer dan logisch dat je je klanten WiFi biedt, zegt Roel Geijsen van restaurant NAP in Amsterdam-IJburg. Zo n service moet er gewoon zijn. Bij ons in het restaurant hadden we al WiFi. Nieuw is dat het nu in het hele havengebied beschikbaar is. De enige beperking is dat mensen na een half uur opnieuw moeten inloggen, dit om te voorkomen dat omwonenden hun eigen internetabonnement opzeggen. We doen graag mee aan dit soort proeven. Omdat we vooruitstrevend zijn en graag de eerste willen zijn. Maar ook omdat we verwachten dat nieuwe diensten via WiFi over een paar jaar heel vanzelfsprekend zijn. Team KPN_9

netwerk De Rotterdam Mobiel bellen en internetten op ote hoogte Projectontwikkelaar OVG realiseert het grootste bouwproject van Nederland: De Rotterdam van architect Rem Koolhaas. Het wordt ook wel de verticale stad genoemd vanwege de vele faciliteiten, zoals woningen, kantoren, een hotel en uitgaans- en vrijetijdsgelegenheden. 51 PROCENT van de consumenten vindt dat wij het beste netwerk hebben, zowel vast als mobiel Op een oppervlakte van één voetbalveld verrijst aan de Rotterdamse Wilhelminapier een gebouw met een totale vloeroppervlakte van 160.000 m 2 en drie woon-/kantoortorens van 150 meter hoog (42 etages). Tot enkele jaren geleden waren dergelijke gebouwen berucht om de slechte ontvangst voor mobiele telefoons. Hoe is dat nu? Versterkers en antennes Het is heel belangrijk dat mobiele telefoons overal bereik hebben, zegt Marcel Smulders, senior ontwikkelingsmanager bij projectontwikkelaar OVG. Want steeds vaker gebruiken organisaties alleen nog mobiele telefoons, ten koste van vaste telefonie. In opdracht van de gemeente Rotterdam, die een van de torens in gebruik neemt, zorgt OVG er daarom samen met KPN voor dat er in De Rotterdam een provider-onafhankelijk netwerk komt met signaalversterkers en een antenne-installatie. Marcel Smulders: Nadeel van het aanleggen van een antenneinstallatie tijdens de bouw is dat je fors moet investeren. Maar dit voorkomt extra kosten achteraf, bijvoorbeeld omdat we plafonds weer moeten openmaken en opnieuw brandwerende maatregelen moeten treffen. Bij eerdere projecten hebben we ook de antennes tijdens de bouw al geïnstalleerd, tot tevredenheid van de gebruikers. Zelfs in de lift heb je dan een goed bereik met je mobiele telefoon. inhaalslag Sinds 1999 voorziet KPN hoge gebouwen van deze zogeheten indoor solutions-netwerken. Steeds vaker worden dit soort voorzieningen standaard meegenomen bij nieuwbouwprojecten. Tegelijkertijd vindt een inhaalslag plaats door ook oudere hoge gebouwen te voorzien van antenne-installaties. Inmiddels heeft ongeveer 50 procent van de oudere kantoren een goede ontvangst voor mobiele telefoons. 4 G Door de uitrol van 4G zal het verschil tussen vast en mobiel internet steeds kleiner worden Bekijk en download ook het Maatschappelijk verslag 2012 op kpn.com 10_Team KPN

getest Het geluid is ongelooflijk goed De Squeezebox wordt bij ons thuis vrijwel dagelijks gebruikt door het hele gezin. Als radio, maar vooral met onze Spotify-playlists. Hij is mooi compact, met een goed afl eesbare display. En het geluid is onvoorstelbaar goed voor zo n klein apparaatje. Wij hebben hem in de winkel als demo op de interactieve tafel staan en laten hem voornamelijk zien aan gezinnen die een alles-in-1-pakket overwegen; juist omdat ze korting op de Squeezebox én gratis Spotify erbij krijgen. Een win-winsituatie. En de app op je ipad en iphone werkt heel goed als afstandsbediening voor de Squeezebox. Zo goed, dat ik het demomodel in de winkel vanuit huis op een andere zender en harder kon zetten. Daar hebben we erg om gelachen! micha Van den dool, topverkoper kpn winkel Vlaardingen Over de Logitech Smart Radio met een smart Radio (voorheen squeezebox) kun je muziek vanaf je computer beluisteren. Zowel alle nummers uit je digitale muziekbibliotheek (ongeacht het format) als internetradio stream je zo naar de muziekspeler, die ook spotify ondersteunt. Doordat de smart Radio gebruikmaakt van WiFi kun je het handzame apparaat overal mee naartoe nemen. Naast de spotify-app kun je nog meer (muziek)producten toevoegen, zoals Classical.com, Podcast, soundcloud en Facebook. voor de squeezebox is een update met Ue smart Radio-software beschikbaar. Prijs Logitech UE Smart Radio in de kpn winkel: 147,93. logitech ue smart radio met spotify Spotify begint steeds meer een serieuze concurrent te worden van de ouderwetse digitale muziekbibliotheek. Met de Squeezebox van Logitech kun je je Spotifyplaylists makkelijk thuis beluisteren. Wat vinden KPN ers van het apparaat? De vervanger van mijn cd-speler en tuner De geluidskwaliteit bij gebruik van Spotify is zeer goed. Ook het gebruiksgemak bij het afspelen van je playlists is goed, zeker in combinatie met de afstandsbediening-app op m n iphone. Een minpuntje is de geüpdate UE Smart Radio-software, waardoor sommige functies niet meer (goed) werken. Nu zijn sommige Spotify-tracks niet beschikbaar in mijn regio en dan stopt hij meteen met afspelen. Maar het is een mooi apparaat, en de prijs-kwaliteitverhouding is top. De Squeezebox is de vervanger van mijn cd-speler en tuner. melvin wilschut, Businessconsultant shared service Billing center Van keukenradio tot centraal audiosysteem Ik heb m ooit aangeschaft als keukenspeakertje, maar inmiddels is de Squeezebox uitgegroeid tot het centrale audiosysteem in huis. Dankzij de speciale batterijen kan ik m overal waar WiFi is mee naartoe nemen. Als ik even in de tuin ga werken, en zelfs laatst op een buurtfeestje. Het is een stabiel, degelijk product, zowel in uiterlijk als qua handzaamheid. De Squeezebox is precies zwaar genoeg, zodat je hem makkelijk onder je arm meeneemt maar hem niet snel kan omstoten. De geluidskwaliteit is erg goed met een prima bas, zeker voor zo n klein apparaat. Het duurde wel even voor ik doorhad hoe alles werkte. Dankzij de verschillende apps en internetconnectie kun je met de Squeezebox echt heel veel. pieter kouwenhoven, managementconsultant network & service development Team KPN_11

Veel bedrijven en consumenten zijn wel eens gehackt. Hoe herken je dat en wat kun jij thuis doen om je zo goed mogelijk te beschermen tegen virussen, spyware of phishing? En hoe houd je informatie privé? Security Pri Doe alsnog een en schakel automatische &updates in check nu jouw beveiliging nee Weet niet Doe de gratis beveiligingscheck op kpn.com Virusscanner, firewall en antispyware op je pc? Ja nee Installeer spamfilter, virusscan en firewall Software-updates uitgevoerd Ja Gebruik een toegangscode nee Ja Usb-stick of laptop mee? nee Ja Meteen toegang tot smartphone of tablet Installeer een toegangscode 12_Team KPN

veiligheid vacy Ja Draadloos netwerk beveiligd? Ja Dezelfde inlognamen voor alle accounts Ja Modem beveiligd nee Installeer wachtwoord nee nee Geef iedere dienst een ander wachtwoord Installeer een wachtwoord (>10 tekens) Ook als consument moet je alert zijn voor cybercriminelen. De gevaren zijn bekend: zonder beveiliging kunnen virussen, spyware en spam een pc, laptop, tablet of mobiele telefoon ontregelen. En is jouw apparaat of netwerk eenmaal gekraakt, dan kunnen criminelen er met je banksaldo, e-mails, foto s en alle andere zaken die je privé wilt houden, vandoor. Criminelen kunnen zelfs jouw identiteit stelen. Dat klinkt als een thriller en gelukkig blijft de schade vaak beperkt tot spam. Toch, vink de checklist hiernaast af om zeker te zijn dat jouw gegevens zo veilig zijn als in een kluis. Ontbreekt er iets? Met de onderstaande tips kun je zelf apparatuur zoals modem of pc goed beveiligen en ervoor zorgen dat je privégegevens goed beveiligd zijn. Basisbescherming De basis van goede computerbeveiliging en absolute musthaves zijn virusscanner, spamfilter, firewall en antispyware. Vertrouw geen gratis software die op internet wordt aangeboden, deze programma s bevatten vaak zelf virussen. KPN biedt een E-mail Spamfilter (ESF) en E-mail Virusscan (EVS) bij elk ADSL, glasvezel- en InternetPlusBellen-abonnement. Met de dienst PC Veilig ben je beschermd tegen virussen, spyware, pop-ups, spam en andere internetgevaren. Als je toch vreemde dingen signaleert: meld het bij de Abusedesk (abuse@kpnmail.nl). Zij geven tips hoe je de beveiliging weer opnieuw instelt en weten wat je moet doen om e-mail en internet weer veilig te maken. Veilig draadloos Draadloos internet (WiFi) is gemeengoed geworden. Maar pas wel goed op en beveilig je draadloze netwerk met een moeilijk te kraken sleutel/wachtwoord. Je kunt de naam van het netwerk herkennen aan de afkorting SSID. WPA/WPA2 is de beveiligingsleutel van het draadloze netwerk, waarbij WPA2 only de voorkeur heeft. Kies vervolgens de sleutel van je draadloze netwerk, die je instelt in de router. Een goede sleutel is een combinatie van hoofdletters, kleine letters, cijfers en minimaal 10 tekens lang. Als je een goed wachtwoord hebt gevonden, gebruik deze dan niet op elke plek. Dat is verleidelijk omdat je hem gemakkelijk kunt onthouden, maar als je eenmaal wordt gehackt, is de kans groot dat de dieven ineens overal toegang toe hebben. Bij een draadloze router van KPN moet je bij de eerste keer inloggen zelf een wachtwoord maken. Wachtwoord wijzigen? Hoe dat werkt lees je op kpn.com (typ Wachtwoord wijzigen Experia Box in het zoekveld op kpn.com). Zorg voor een geüpdatet antivirusprogramma en firewall als je op een openbaar (onbeveiligd) draadloos netwerk surft, zoals in een hotellobby of in een koffiebar. Alle acties waarvoor je een wachtwoord hebt ingesteld, denk aan internetbankieren, kun je beter uitstellen tot je op een locatie bent waarvan je zeker weet dat de beveiliging goed geregeld is. Apparatuur Gebruik als basisbeveiliging de viercijferige toegangscode voor je telefoon of tablet. Daarnaast gebruik je verschillende wachtwoorden voor apps, mail en websites. Hetzelfde geldt voor informatiedragers als harddisk en usb-stick. Privégegevens en bijvoorbeeld foto s die erop staan, beveilig je ook met een code. Mocht je de disk of stick kwijtraken, dan kan niemand de gegevens inzien. Een handig programma is Truecrypt, gratis te downloaden op www.truecript.org. Denk er ook hier weer aan om niet een te gemakkelijk wachtwoord te gebruiken. Updaten Updates zijn belangrijk als je zeker wilt zijn dat je veilig kunt internetten zonder een virus op te lopen of spam te ontvangen, of erger. Voer regelmatig de updates voor je computer en je beveiligingsprogramma uit. Want er ontstaan continu slimmere virussen die jouw oude virusscanner niet herkent. Vooral pc-gebruikers worden vaak op de proef gesteld met geluidjes en meldingen die je eraan herinneren dat je een beveiligingsof software-update moet uitvoeren. Het apparaat moet opnieuw worden opgestart en het installeren van updates voor bijvoorbeeld virusscanners en software-updates van belangrijke programma s kost tijd. Blijf die updates wel consequent uitvoeren en schakel automatische updates van de virusscanner in, zodat je niet voor verrassingen komt te staan. Phishing Open nooit bestanden van afzenders die vragen om je gegevens in te vullen of je pincode af te geven, bijvoorbeeld als popup of als e-mailbericht. Dit zijn zogeheten phishing-berichten. KPN en andere bedrijven zullen hier nooit via de mail om vragen. Check ook of je wel op de echte site van het bedrijf zit waar je een mail van kreeg, door te kijken of er een slotje (of https) aan het begin van de adresbalk staat. Wil je weten hoe KPN security en veiligheid waarborgt? Kijk op kpn.com > over KPN > maatschappelijke thema s > veiligheid en privacy. Team KPN_13

Oude meesters in een digitale wereld Het Rijksmuseum is na een ingrijpende verbouwing weer open. KPN verzorgt als hoofdsponsor en ICT-partner het dataverkeer en de mobiele Tem volorporita accae ventore sedi nonsequ en vaste telefonie. Het Rijksmuseum herbergt een wereldberoemde kunstcollectie en heeft als missie om mensen, kunst en geschiedenis te verbinden. In ruim 80 zalen kun je weer genieten van de prachtige collectie. Als grote Nederlandse dienstverlener verbindt KPN al 125 jaar mensen met elkaar en is het sinds begin van dit jaar hoofdsponsor en ICT-partner van het Rijksmuseum. Zo ondersteunt KPN het museum met bijvoorbeeld de techniek achter de website, het mobiele bereik, de apparatuur voor bij de speciale collecties en meer. Mobiel bereik Kantoormedewerkers van het Rijksmuseum maken gebruik van apparatuur geleverd door KPN, zoals ipads en mobiele telefoons. In het museum zelf heeft KPN het bereik van het 3G-netwerk verbeterd. Op sommige plaatsen in het museum is ook 4G-dekking, vanwege het onlangs uitgerolde outdoor-4g-netwerk. Multimediatour Als bezoeker kun je meedoen aan een multimediatour, waarvoor het museum ipods beschikbaar stelt. Ook heeft het museum zelf een app voor tablet en smartphones ontwikkeld, met extra informatie over kunstwerken. Je kunt er ook verschillende routes mee volgen, bijvoorbeeld als je alleen de bekendste werken wilt zien. Bij de special collections hangen ipads met extra informatie aan de muur, die door KPN zijn geleverd. 14_Team KPN

rijksmuseum Je kunt verschillende routes volgen met je ipad wat Vindt de Bezoeker? De tour Hoogtepunten, 90 minuten op zijn ipad leidde bezoeker Hein Bruins door de Eregalerij, waar hij onder meer het schilderij Echtpaar in landschap van Adriaen van de Velde uit 1667 tegenkwam. Het is soms makkelijk verdwalen in musea, waardoor je mooie werken kunt mislopen. Deze tour stippelt de beste route voor me uit zonder dat ik iets hoef te missen, ideaal! Bij verschillende werken krijg ik extra informatie op m n ipad, zoals uitleg van de conversator of een stukje geschiedenis. Dat maakt de museumbelevenis actiever en daardoor nog leuker. wat Vindt de medewerker? Kunsthistorica Stephanie Deijen verzorgt als publieksmedewerker rondleidingen in het nieuwe Rijksmuseum. Mijn ipad gebruik ik om rondleidingen te boeken en informatie te geven over de inhoud van verschillende programma s. Dankzij KPN gaat dat heel snel en dat is natuurlijk prettig werken. Zeker als je veel vragen tegelijkertijd krijgt of een lastminuteboeking moet doen. Dan is het mooi als alles op rolletjes loopt en bezoekers met een glimlach aan hun rondleiding beginnen. Verder gebruik ik mijn iphone, en de laptop achter de infobalie. Het bereik is vrijwel overal prima behalve in het souterrain en in de liften, maar dat lijkt me logisch. Het mobiele bereik is vrijwel overal prima Team KPN_15

Zelf aan de slag met 125.000 kunstwerken De kunstwerken zijn uit de Rijksstudio te downloaden. Je kunt de schilderijen daarna zelf bewerken om er wat moois van te maken: een tattoo, stickers, behang, de mogelijkheden zijn onbeperkt. rijksstudio Op rijksmuseum.nl/rijksstudio kunnen bezoekers zelf aan de slag met 125.000 mooie, bekende en verrassende beelden uit de collectie van het Rijksmuseum. Je kunt de werken in hoge resolutie downloaden om op te slaan in je eigen verzameling. Of om af te laten drukken op een poster, koffiebeker, iphone-hoesje en zelfs behang alles is mogelijk. Het is natuurlijk ook mogelijk de kunstwerken online te delen en liken via Facebook, Twitter en Pinterest. Voor dit innovatieve internetproject is het Rijksmuseum drie keer onderscheiden op de internationale conferentie Museums and the Web. KPN host de website en verzorgt de dataopslag van de Rijksstudio. Het Rijksmuseum heeft nog meer kunst in de eigen depots staan. ingrijpende VerBouwing Het Rijksmuseum bestaat al meer dan 125 jaar en blijft steeds vernieuwen: doel is om een state-ofthe-art cultureel instituut te zijn in binnen- en buitenland. Zo begon in 2003 een ingrijpende verbouwing, die tien jaar heeft geduurd. Het gebouw, in 1885 ontworpen door architect P.J.H. Cuypers, was na ruim honderd jaar gebruik aan een flinke opknapbeurt toe. Alleen een klein deel van de ruim één miljoen voorwerpen tellende collectie (waaronder 700.000 prenten, tekeningen en foto s) van het Rijksmuseum bleef voor publiek toegankelijk. Sinds de officiële opening van het museum op 13 april 2013 is in tachtig zalen weer een uitgebreid overzicht van de Nederlandse kunst en geschiedenis te zien vanaf de middeleeuwen tot nu. Daaronder veel werken van zeventiende-eeuwse 16_Team KPN

rijksmuseum Het Rijksmuseum wil een state-of-the-art cultureel instituut zijn Tem volorporita accae ventore sedi nonsequ Nederlandse meesters. De bekendste werken zijn Het Melkmeisje van Johannes Vermeer en De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn. In het Rijksmuseum is vrijwel alles vernieuwd: de opstelling van de collectie, verschillende publieksfaciliteiten zoals een museumcafé en een winkel, een nieuw aangelegde tuin, een ondergronds plein. Ook zijn er het splinternieuwe Aziatisch Paviljoen en de gerestaureerde Teekenschool, een educatief centrum waar jonge, creatieve talenten worden begeleid. Daarnaast wil het museum vooroplopen met technologische ontwikkelingen, zoals de online-rijksstudio. In ruim 200 zalen zijn veel werken van Nederlandse meesters te zien, zoals Het Melkmeisje en De Nachtwacht. Meer zien? Bekijk ook de video over het Rijksmuseum op TEAMKPN (groep TEAMKPN > Video) of op kpn.com > over KPN > Direct naar > Video s > KPN Video. Team KPN_17

hoe zit dat? claimemissie 4 miljard ICT strategie obligaties CFO Eric Hageman Investeerders kijken met meer vertrouwen naar KPN Met de afronding van de claimemissie in mei en het hybride-obligatieprogramma in maart hebben we onze fi nanciële positie aanzienlijk versterkt. Zo kunnen we blijven investeren in de voor onze klanten zo belangrijke netwerken, diensten en producten. Eric Hageman, CFO en lid van de Raad van Bestuur, legt uit. hoe zou je de afgelopen maanden omschrijven? Als een fascinerende, leerzame en bijzondere periode. Zoiets maak je als CFO natuurlijk maar zelden mee. Het was van tijd tot tijd lastig en behoorlijk hectisch, waarbij het aan adrenaline in elk geval nooit ontbrak. Het allerbelangrijkste is dat we als team de kapitaalverwerving met succes hebben voltooid. Dat geeft een heel voldaan gevoel. wat gaf volgens jou de doorslag voor het succes? Het vertrouwen dat investeerders en beleggers aan KPN hebben gegeven. Zonder dat vertrouwen ben je nergens. De afgelopen maanden hebben we in onder meer Nederland, Engeland, Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten met meer dan tweehonderd investeerders gesproken. Daarbij hebben we de noodzaak van de kapitaalverwerving goed voor het voetlicht gekregen. geldt dat ook voor de kredietbeoordelaars, de rating agencies? Als we geen kapitaalverwerving hadden gedaan, denk ik dat ze ons nu anders hadden beoordeeld. Je ziet dat ze positief reageren op de manier waarop we via obligatieleningen en een claimemissie ons eigen vermogen met 4 miljard hebben versterkt. Rating agencies beoordelen hoe kredietwaardig we zijn. Zeker voor de lange termijn is dat belangrijk, want in een kapitaalintensieve sector als telecom en ICT zijn grote investeringen nodig. wat gaan we doen met die 4 miljard? Doordat we een aantal obligatieleningen niet meer hoeven te herfinancieren, verlagen we onze schuldpositie. Nu we onze nettoschuldpositie hebben verbeterd, hebben we een aanzienlijk beter risicoprofiel. Hierdoor kunnen we doorgaan met het uitvoeren van onze strategie en blijven investeren in 4G en de andere netwerken. Denk aan de aanleg van glasvezel, waarvoor veel geld nodig is. hoe kijk je naar de toekomst van kpn? Positief en met vertrouwen. Bij onze kwartaalcijfers die we in april publiceerden, konden we al een aantal positieve operationele ontwikkelingen melden. Veel nieuwe Interactieve- Televisieklanten, stabiliserende marktaandelen en KPN Compleet dat aanslaat. En met 4G zijn we heel voortvarend van start gegaan. Allemaal het directe gevolg van onze investeringen met als doel om de beste dienstverlener te worden. De investeringen leiden op de korte termijn wel tot een lagere winst. De kosten gaan nu eenmaal voor de baten uit, maar ik ben ervan overtuigd dat als we met z n allen ons vol blijven inzetten de betere operationele resultaten uiteindelijk voor betere financiële cijfers zullen zorgen. 18_Team KPN

in cijfers 18 x crimineel < 1 0 Bron: onderzoek Motivaction voor Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid in 2013 bracht het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) samen met minister Opstelten een leidraad voor ethisch hacken. Hackers die zich hieraan houden worden niet vervolgd voor het inbreken in informatiesystemen van bedrijven en organisaties. KPN heeft bijgedragen aan deze leidraad en wil graag samenwerken met ethische hackers. Meer lezen over ethisch hacken en het melden van kwetsbaarheden? Kijk op kpn.com/privacy.htm#tabcontent3. Cyber 87% van de computers van bedrijven mist belangrijke bel beveiligingsupdates van Java, Microsoft, Adobe Flash Player, Firefox en Open Office en loopt daardoor een hoger risico op voornamelijk malware: kwaadaardige software zoals een computervirus. Dat concludeert het Finse beveiligingsbedrijf F-Secure op basis van een onderzoek op 200.000 voornamelijk Europese werkplekken. afpersing, stalking, defacing (kraken van een site of server), grooming (een volwassene geeft zich bij kinderen uit voor iemand anders), haatzaaien, hacking, identiteitsfraude, phishing, ransomware (schadelijke software), spam, virussen, spyware, botnets, hoaxes, zombies, DDoS-aanval, wormen en Trojaanse paarden. tekens bevat het gemiddelde wachtwoord van de consument. Daarnaast zijn het vaak voor de hand liggende wachtwoorden, zoals de naam van je kind, huisdier of trouwdatum. Daardoor zijn ze gemakkelijker te kraken. Niet echt veilig dus. Toch geven consumenten zichzelf gemiddeld een 7,2 voor hun veiligheid op computer, smartphone of tablet. +/- 40 van de Nederlandse ondernemers was in 2012 de dupe van cybercrime. Van Nederlandse particulieren is geen percentage bekend. Bron: www.politie.nl crime 24-7 waken analisten over de veiligheid van ons eigen netwerk in het KPN Security Operations Center (SOC). 0900-8844 je als je cybercrime wilt melden bij de politie. Op waarschuwingsdienst.nl vind je meer informatie over cybercrime en het verwijderen van virussen. Bekijk ook de video over het Security Operations Center op TEAMKPN (groep TEAMKPN > Video) of op kpn.com > over KPN > Direct naar > Video s > KPN Video. Team KPN_19

3x glasvezel 1 zo werkt dat Glasvezel is de datadrager van de toekomst. Tv-kijken in HD of 3D, mailen, fi lms downloaden en bestanden uitwisselen kan allemaal tegelijk en via glas gaat dat razendsnel. Wat is glasvezel eigenlijk en hoe wordt het aangelegd? En waarom kunnen we op termijn niet meer zonder? de mogelijkheden Van glasvezel Tv-kijken in HD of 3D, gamen, wat is glasvezel De haardunne vezel is van zuiver, zeer buigzaam materiaal geavanceerde techniek... Met lasertechniek worden licht-... superieure eigenschappen Vergeleken met de koperdraad skypen, mailen, films downloaden. Dankzij de grote bandbreedte van glas draaien tal van diensten tegelijkertijd, zonder dat dit ten en bestaat uit twee samenge- signalen door de kern gescho- en coaxkabel is glasvezel veruit koste gaat van de snelheid en smolten delen: de glazen kern ten, als een soort morsecodes. de snelste datageleider. Ook beeld- en geluidskwaliteit. Ook en de glazen bekleding. Een Op deze manier worden data onderscheidt glas zich door voor de zakelijke markt en sectoren kunststof coating beschermt getransporteerd. Hoe sneller de grote bandbreedte en als zorg en onderwijs is glas de de glasvezeldraad tegen de lichtsignalen, hoe sneller de grote afstanden waarover de datadrager van de toekomst. externe invloeden. dataoverdracht. Bij glasvezel zijn data worden getransporteerd. Videoconferencing, medische zorg de snelheden symmetrisch: up- Bovendien is glasvezel stabiel en of studeren op afstand glasvezel en downloadsnelheden zijn gelijk. minder gevoelig voor storingen. maakt het allemaal mogelijk. Een downloadsnelheid van 1 Gbit/s is nu al mogelijk twee Varianten We onderscheiden twee basisvarianten. Ten eerste Fiber to the Home (FttH): glasvezel van de hoofdcentrale tot in de meterkast van de woning of het bedrijfspand. De tweede variant, glasvezel van de hoofdcentrale tot aan de wijkkast, loopt het laatste deel van de wijkkast tot woning of kantoor via de koperdraad. Dit heette eerst Fiber to the Curb, tegenwoordig VDSL. 20_Team KPN