Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Vademecum fysica en WW (2007) 1 Situering van de wetenschappelijke vakken 1.1 Begeleiding wetenschappen Leraren, vakcoördinatoren en directeurs kunnen een beroep doen op de vakbegeleiding voor hulp in verband met de interpretatie van leerplannen en informatie over de nodige didactische infrastructuur en pedagogische aanpak voor het onderwijs in de biologie, chemie, fysica en natuurwetenschappen. Pedagogisch begeleiders Biologie Chemie Fysica + WW Marijke Covens, J. Mehaudensstraat 25, 1600 Sint-Pieters-Leeuw Tel.: 02 377 19 29 marijke.covens.mb@kerknet.be Marie-Josée Janssens, Bogaardenstraat 32, 3050 Oud-Heverlee Tel.: 016 47 23 44 mariejosee.janssens.mb@kerknet.be Michel Van Deyck, Meidoornstraat 1, 1730 Kobbegem Tel.: 02 466 26 17 michel.vandeyck.mb@kerknet.be Natuurwetenschappen Marijke Covens, J. Mehaudensstraat 25, 1600 Sint-Pieters-Leeuw Tel.: 02 377 19 29 marijke.covens.mb@kerknet.be Marie-Josée Janssens, Bogaardenstraat 32, 3050 Oud-Heverlee Tel.: 16 47 23 44 mariejosee.janssens.mb@kerknet.be Michel Van Deyck, Meidoornstraat 1, 1730 Kobbegem Tel.: 02 466 26 17 michel.vandeyck.mb@kerknet.be 1.2 Overgangen naar studierichtingen met de component Wetenschappen ASO: een taak voor de delibererende klassenraad Het adviseren van leerlingen uit de eerste graad naar de studierichting Wetenschappen dient met uiterste voorzichtigheid genomen te worden. De delibererende klassenraad moet overwegen dat deze leerlingen vooral voor wetenschappen en wiskunde dienen gemotiveerd te zijn. In de tweede graad volgen zij een pakket van 6 lesuren wetenschappen en 5 lesuren wiskunde. Bij navraag in de scholen
van ons bisdom ervaar ik vaak ontgoocheling en ontmoediging zowel bij leerlingen als bij leraren: vele leerlingen zitten niet op hun plaats en eindigen de tweede graad eerder met een afkeer tegen wetenschappen en wiskunde. Bij oriëntatie naar de derde graad zijn de mogelijkheden beperkt: ongemotiveerde (voor wetenschappen en wiskunde) leerlingen zijn gedoemd studierichtingen te volgen met 7 lesuren wetenschappen en 4 of 6 lesuren wiskunde. De studierichtingen in de derde graad met een component Wetenschappen zijn geprofileerd als studierichtingen met sterk natuurwetenschappelijke vakinhouden. Ze bieden een specifieke voorbereiding op hoger onderwijs met belangrijke natuurwetenschappelijke componenten zoals biologie, chemie, fysica, fysische aardrijkskunde in de aanvangsjaren. Een combinatie met een goede wiskundebasis wordt daarbij aanbevolen. De polyvalente aanpak in de tweede graad wat betreft wetenschappen zorgt ervoor dat alle leerplannen biologie, chemie, fysica en natuurwetenschappen uit de derde graad aansluiten op de leerplannen biologie, chemie en fysica van de tweede graad met 1 lestijd per week. De overgang van een niet-wetenschappelijke studierichting in de tweede graad naar een wetenschappelijke studierichting in de derde graad is wettelijk mogelijk en vereist geen inhaalmanoeuvre. - 2 2 Actualiteit 2.1 Verdere invoering van leerplannen fysica tweede graad ASO Gelijktijdig met de herstructurering van de tweede graad vanaf 1 september 2002 werden de lessentabellen ASO aangepast. Voor de vakken biologie, chemie en fysica betekent dit één lestijd per week en per vak in de basisvorming van elke studierichting, zowel in het eerste als in het tweede leerjaar van de tweede graad. Voor de opleiding Wetenschappen wordt voor de drie vakken een tweede lesuur per week voorzien. Pas vanaf de derde graad worden de vakinhouden voor de natuurwetenschappelijke vakken in de verschillende studierichtingen duidelijk gedifferentieerd. Vanaf 1 september 2006 worden de herwerkte leerplannen fysica gebruikt in het 3e jaar. Ze zullen vanaf 1 september 2007 ook in het 4e jaar gebruikt worden. Wellicht zullen niet alle uitgevers herwerkte leerboeken op tijd ter beschikking hebben. Bij gebruik van niet-herwerkte leerboeken moeten de leraren op de eerste plaats de herwerkte leerplannen grondig lezen en toepassen. Het leerplan integreert veel meer dan voorheen een aantal leerplandoelstellingen (bv. Meetresultaten op een correcte wijze noteren rekening houdend met de nauwkeurigheid van de metingen, Meetresultaten grafisch voorstellen en ondanks meetfouten het verloop van de grafiek inschatten ). Ten opzichte van de vorige versie bevat het ook nog enkele verduidelijkingen en kleine aanpassingen, hoofdzakelijk gebaseerd op ervaringen van leraren. De voorliggende eindtermen worden expliciet in de leerplandoelstellingen vermeld en de integratie van ICT staat duidelijk ingeschreven. Het volgen van dit nieuwe leerplan betekent dat men in orde is met de eindtermen die door de Vlaamse Regering zijn goedgekeurd. 2.2 Leerplannen fysica derde graad ASO De leerplannen zijn niet veel veranderd: enkele verduidelijkingen en aanpassingen, hoofdzakelijk gebaseerd op ervaringen van leraren. De rol van de leraar en de integratie van ICT staat duidelijker ingeschreven. De minimale materiële vereisten werden geactualiseerd. Ook de decretale specifieke eindtermen zijn opgenomen (in overleg met de ande-
re natuurwetenschappen). Alle andere eindtermen werden ook nog eens bestudeerd en waar nodig werd de implementatie in het leerplan aangepast. 3 Overzicht van de leerplannen wetenschappelijk werk, fysica, toegepaste fysica (1 september 2007) Volgend schooljaar worden enkele nieuwe leerplannen progressief ingevoerd in het tweede leerjaar van de graad. Voor fysica zijn de volgende veranderingen relevant (vraag de volledige lijst eventueel aan je directeur (Mededelingen, Kl.50.03): - 3 graad leerjaar 2e gr ASO 2e gr ASO 2e gr 3e gr ASO 3e gr ASO 3e gr ASO 3e gr vakbenaming studierichting nummer Economie, Grieks, Grieks- Latijn, Humane wetenschappen, 2006/055 Latijn, Sport Wetenschappen 2006/056 AV Natuurwetenschappen/ TV Toegepaste natuurwetenschappen AV Natuurwetenschappen Handel, Handel-talen, Grafische media, Grafische communicatie Economie-wiskunde, Griekswiskunde, Latijn-wiskunde, Moderne talen-wiskunde Grieks-wetenschappen, Latijnwetenschappen, Moderne talen-wetenschappen, Wetenschappen-sport, Wetenschappen-wiskunde Economie-moderne talen, Grieks-moderne talen, Humane wetenschappen, Latijnmoderne talen Lichamelijke opvoeding en sport Techniek-wetenschappen 2006/029 2006/057 2006/058 2006/012 2006/028 2006/049 Deze nieuwe leerplannen vind je op de website van het VVKSO, http://www.vvkso.be/ rubriek Publicaties, Leerplannen, in de tabel onder Leerplannen in voege. Hieronder vind je een overzicht van alle leerplannen WW, fysica en toegepaste fysica (leerplannen natuurwetenschappen worden hier niet vermeld). Deze leerplannen vind je eveneens op de website van het VVKSO, http://www.vvkso.be/ rubriek Publicaties, Leerplannen, in de tabel onder Leerplannen in voege. Eerste graad A-stroom AV Wetenschappelijk werk Moderne wetenschappen 2006/015 Tweede graad ASO-KSO- ASO 2 u/per week alle studierichtingen 2006/056 1 u/per week alle studierichtingen 2006/055
KSO KSO KSO KSO Bouwtechnieken Glastechnieken Houttechnieken Audiovisuele vorming Dierenzorgtechnieken Lichamelijke opvoeding en sport Landbouwtechnieken Tuinbouwtechnieken Beeldende en architecturale kunsten Muziek Woordkunst-drama Brood en banket Creatie en mode Elektrotechnieken Fotografie Hotel Textieltechnieken Slagerij en vleeswaren Beeldende en architecturale vorming Biotechnische wetenschappen Industriële wetenschappen Bouw- en houtkunde Techniek-wetenschappen Mechanische technieken Elektriciteit-elektronica Elektromechanica Grafische wetenschappen Derde graad ASO-KSO- ASO alle studierichtingen met component wetenschappen alle studierichtingen met component wiskunde zonder component wetenschappen KSO AV Biologie/Chemie/Fysica Muziek Woordkunst-drama PV + TV Farmaceutisch-technisch assistent Apotheekassistent 3e leerjaar 2001/018 2001/014 2001/016 2005/051 2001/030 2001/019 2001/015 2001/029 2006/058-4 2006/057 schoolplan 2004/046 2005/018 Biotechnische wetenschappen 1999/047 Brood en banket 2005/002 Chemie 2005/005 Dierenzorgtechnieken 2003/037 Druk- en afwerkingstechnieken Drukvoorbereidingstechnieken 1998/032B Grafische technieken Fotografie 2004/025 Gezondheids- en welzijnswetenschappen 2002/041 Grafische wetenschappen 1999/102B Industriële wetenschappen 1998/037 Informaticabeheer 2002/001 Landbouwtechnieken Natuur- en landschapsbeheertechnieken 2003/037 Lichamelijke opvoeding en sport 1997/058 Schoonheidsverzorging 2002/022
Slagerij en vleeswaren 2005/002 Sociale en technische wetenschappen 1998/039 Techniek-wetenschappen 2006/049 Tuinbouwtechnieken 2003/037 Voedingstechnieken schoollp - 5 4 Beginnende leraren De ondersteuning van de beginnende leraren wordt dit schooljaar door de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Aartsbisdom Mechelen-Brussel als een drieluik voorgesteld. De eerste sessie behelst een gesprek over de K of identiteit van ons katholiek onderwijs. Dit wordt in overleg met de godsdienstinspecteurs en de coördinerend directeurs in de scholengemeenschap zelf georganiseerd, eind september of begin oktober. Het doelpubliek, de plaats en de timing worden gemeenschappelijk bepaald. De godsdienstinspecteurs zullen zelf contact opnemen. De tweede sessie is een algemeen ontmoetingsmoment en vindt plaats op woensdag 24 oktober 2007, van 14 tot 17 uur, in de lokalen van de DPB, Mechelen. Hier gaat het om de voorstelling van de begeleidingsdienst, algemene informatie over leerplannen door de schoolbegeleiding en vakinfo door de vakbegeleiders. Er is ook gelegenheid om contact te hebben met een tweede vakbegeleider. De derde sessie is voorzien op woensdag 27 februari 2008, van 14 tot 17 uur, in het Leuvense. Het thema is nu evaluatie, met algemene informatie door de schoolbegeleiding, vakinformatie door de vakbegeleiders en ook mogelijkheid om een tweede vakbegeleider te ontmoeten. Je aanwezigheid wordt ten stelligste aanbevolen. 5 Werken met vakgroepen en vakcoördinatoren In de meeste scholen is de vakgroep fysica niet talrijk. Niettemin is het raadzaam dat leraren fysica enkele malen per jaar samen overleggen hoe fysica verticaal (over de jaren heen) logisch kan uitgebouwd worden in de school bv. bij het maken van verslagen van leerlingenpractica, begeleid zelfstandig leren, persoonlijk werk van de leerling: zie hiervoor de Mededeling van 5 juni 2005: http://ond.vvkso-ict.com/vvksosites/upload/2005/m-vvkso-2005-080.pdf. In de vakgroep kan overlegd worden hoe horizontaal kan samengewerkt worden aan gemeenschappelijke jaarplannen, uitstappen, examens en uitwisseling van proeven, onderzoekscompetenties en practica. Met aandrang vraag ik nogmaals de e-mailadressen van alle fysicacoördinatoren (vooral van diegenen die nieuw zijn vanaf dit schooljaar): informatie over nascholing fysica, projecten voor de vrije ruimte, ervaringen met het gebruik van ICT in fysica en efficiënt gebruik van didactische werkvormen in fysica deel ik regelmatig mee aan de coördinatoren. Vakverslagen fysica worden door mij zorgvuldig gelezen en bijgehouden: bij een bezoek aan de school kunnen ze in een vakvergadering besproken worden.
- 6 Veel moed en inzet bij dit nieuwe schooljaar! Michel Van Deyck Pedagogisch begeleider fysica en WW Meidoornstraat 1 1730 Kobbegem Tel.: 02 466 26 17 michel.vandeyck.mb@kerknet.be P.S. Raadpleeg onder Vakdocumenten de algemene visie op wetenschappen en op het vak fysica. Alle informatie i.v.m. natuurwetenschappen vind je in het Vademecum natuurwetenschappen.