BELEIDSARTIKEL 9 KINDEREN TEGEMOETKOMING IN DE KOSTEN VAN 9.1 Algemene beleidsdoelstelling Het bieden van een financiële tegemoetkoming in de kosten van kinderen aan ouders of verzorgers. De Algemene Kinderbijslagwet (AKW) voorziet in een bijdrage in de noodzakelijke kosten van levensonderhoud van eigen, aangehuwde en pleegkinderen van ouders of verzorgers. De bijdrage wordt verstrekt totdat het kind de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt. Ouders of verzorgers van een thuiswonend gehandicapt kind van 3 tot 18 jaar kunnen daarnaast in aanmerking komen voor een financiële bijdrage op grond van de Regeling tegemoetkoming onderhoudskosten thuiswonende gehandicapte kinderen 2000 (TOG 2000). De AKW en de TOG 2000 worden uitgevoerd door Sociale Verzekeringsbank (SVB). 9.2 Operationele doelstellingen 1. Zorgdragen dat op een doeltreffende en doelmatige wijze aan ouders of verzorgers een AKW- en TOG-uitkering wordt verstrekt. 2. Het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van AKW- en TOG-uitkeringen door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening. Tabel 9.1: Overzicht beleidsevaluaties 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Algemene doelstelling X Operationele doelstelling 2 X X X Het Centraal Bureau voor de Statistiek verricht regelmatig onderzoek naar het deel van het inkomen dat gezinnen besteden aan hun kinderen. Het CBS is gevraagd in 2003 het onderzoek opnieuw uit te voeren op basis van de meest recente gegevens (1996 2000). Het Periodiek onderzoek Regelovertreding in de sociale zekerheid (POROSZ) is bedoeld om inzicht te krijgen in de omvang én de achtergronden van regelovertreding in de WAO, WW en ABW. Het onderzoek is uitgevoerd met grootschalige surveys onder uitkeringsgerechtigden. Er is voor gekozen het onderzoek periodiek te herhalen (eens per twee jaar), zodat het onderzoek een monitorfunctie krijgt. Het eerste onderzoek heeft in het jaar 2000 plaatsgevonden, het tweede in 2002; de resultaten zijn op 20 juni 2003 aan de Tweede Kamer gezonden. Tot nu toe strekt het onderzoek zich niet uit tot de volksverzekeringen. Het is echter wel de bedoeling deze in het vervolg te betrekken. 94
Tabel 9.2: Prestatie-indicator operationele doelstelling 1 Operationele doelstelling 1: Zorgdragen dat op een doeltreffende en doelmatige wijze aan ouders of verzorgers een AKW- en TOG-uitkering wordt verstrekt. Kinderbijslag wordt verstrekt aan ouders of verzorgers van kinderen tot 18 jaar. Voor kinderen die geboren zijn op of na 1 januari 1995, krijgen de ouders of verzorgers een vast bedrag, afhankelijk van de leeftijd. Als de kinderen voor 1 januari 1995 zijn geboren, is de hoogte van de kinderbijslag op grond van overgangsrecht ook afhankelijk van het aantal kinderen in het gezin waarvoor recht bestaat op kinderbijslag. In 2004 zal naar verwachting kinderbijslag worden verstrekt aan 1,92 miljoen gezinnen ten behoeve van circa 3,52 miljoen telkinderen. Voor het gebruik van kinderbijslag zijn geen streefwaarden vastgesteld, omdat het gebruik daarvan demografisch wordt bepaald. Zoals reeds in de Begroting van 2003 gemeld, is in het Strategisch Akkoord het voorstel opgenomen, dat met ingang van 2003 voor in het buitenland (niet-eu/eer-landen) wonende kinderen nog slechts een vast bedrag van 10% van de Nederlandse kinderbijslag wordt uitgekeerd (woonlandbeginsel). Met het hoofdlijnenakkoord van het kabinet Balkenende II is hierin geen wijziging aangebracht. Invoering van het woonlandbeginsel is echter vooralsnog uitgesteld tot 2005. In de Begroting van 2003 is tevens melding gemaakt van het stopzetten van kinderbijslag voor 16- en 17-jarigen die geen erkend onderwijs volgen. De geraamde opbrengsten van deze maatregel zijn naar beneden bijgesteld, omdat enerzijds de maatregel op een lager aantal kinderen effect blijkt te hebben en anderzijds de besparing op de uitvoeringskosten beduidend lager uitvalt. Ook van deze maatregel is invoering vooralsnog uitgesteld tot 2005. Aan ouders of verzorgers die hun gehandicapte kind van 3 tot 18 jaar thuis verzorgen wordt een tegemoetkoming verstrekt op basis van de TOG 2000. In 2004 zal deze tegemoetkoming naar verwachting worden verstrekt ten behoeve van 29 600 kinderen.voor het gebruik van deze tegemoetkoming zijn geen streefwaarden vastgesteld. Het gebruik wordt bepaald door een in de toekomst naar verwachting stabiele omvang van de populatie. Voor zowel de AKW als de TOG geldt dat de SVB deze uitkeert op basis van de door SZW ontwikkelde regelgeving. SZW houdt toezicht op de rechtmatige en doelmatige (inclusief doeltreffende) uitvoering door de SVB. Doelgroepen Criterium 2002 Streven 2003 Streven 2004 AKW/TOG Tijdigheid AKW/TOG nationaal 95,9% >90% >90% AKW/TOG Rechtmatigheid AKW/TOG >99% >99% >99% Het streven is om de nationale en internationale tijdigheid van alle wetten in 2004 te verbeteren. Eind 2006 moet de nationale en internationale tijdigheid van alle afzonderlijke wetten op een niveau van minimaal 90% zijn. 95
Tabel 9.3: Prestatie-indicator operationele doelstelling 2 De rechtmatigheid van de AKW en de TOG in 2002 waren afzonderlijk binnen de norm. Voor de SVB als geheel was de wetuitvoering rechtmatig. Voor 2004 is afgesproken dat de uitvoering van de wetten en regelingen door de SVB gezamenlijk voldoen aan het wettelijke rechtmatigheidspercentage van minimaal 99%. Eind 2006 dienen alle afzonderlijke wetten aan het percentage rechtmatigheid van minimaal 99% te voldoen. Ingevolge het Strategisch Akkoord heeft de SVB desgevraagd in het kader van de vereenvoudiging en deregulering Sociale Verzekeringen voorstellen gedaan met betrekking tot de volksverzekeringen. Binnen afzienbare tijd zullen deze voorstellen onder de aandacht worden gebracht van de Kamer. Operationele doelstelling 2: Het voorkomen en tegengaan van misbruik en oneigenlijk gebruik van de AKW en de TOG door middel van preventie, controle, opsporing en afdoening. SZW richt zich op handhaving van de regelgeving waarbij misbruik en oneigenlijk gebruik moet worden voorkomen en bestreden. Daartoe worden preventieve maatregelen genomen en controlemiddelen ingezet, vindt opsporing plaats en worden overtredingen en fraude afgedaan door middel van sanctie-oplegging (boetes en gehele of gedeeltelijk weigering van de uitkering) en terug- en invordering van ten onrechte verstrekte uitkeringen. De SVB levert daarvoor inspanningen op het gebied van preventie, controle, opsporing en afdoening. Hierbij dienen overtredingen en fraude zoveel mogelijk aan het licht te worden gebracht en te worden afgehandeld. De Minister heeft in samenspraak met de SVB tevens indicatoren ontwikkeld op het gebied van handhaving en klantgerichtheid. Het betreft hier specifieke aansturingsindicatoren die geen directe relatie hebben met de doelstellingen van de AKW/TOG. In de loop van 2004 zal de Tweede Kamer via het jaarverslag SVB over 2003 en de begroting van SZW voor 2005 geïnformeerd worden over deze indicatoren. Doelgroepen Criterium 2002 Streven 2003 Streven 2004 AKW/TOG % afdoening 100 100 100 Bovenstaande indicator heeft betrekking op afdoening als laatste fase in de gehele handhavingsketen. De gegevens komen momenteel nog uit de statistieken van de sociale recherche. Overtredingen en kleinere fraudegevallen worden hierin niet vermeld. Ook de non-afdoening wordt niet genoteerd bij de SVB. Vandaar dat de totale afdoening nu nog op 100% uitkomt. 96
Tabel 9.4: Budgettaire gevolgen van beleid (x 1 000) 9.3 Budgettaire gevolgen van beleid Nr. AKW 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Totaal verplichtingen 3 218 343 3 300 386 3 317 956 3 399 368 3 273 863 3 253 800 3 236 000 Totaal uitgaven 3 218 343 3 300 386 317 956 3 299 368 3 273 863 3 253 800 3 236 000 1 Apparaatsuitgaven 97 100 449 Personeel 92 93 430 Materieel 5 7 19 Bijdrage aan Agentschap voor regeling 2 Programmauitgaven 3 218 246 3 300 286 3 317 507 3 299 386 3 273 863 3 253 800 3 236 800 Programmauitgaven AKW 3 196 527 3 274 486 3 287 662 3 269 595 3 244 063 3 224 000 3 258 200 Uitkeringslasten AKW 3 118 389 3 195 586 3 208 762 3 190 495 3 164 763 3 144 600 3 126 800 Uitvoeringskosten AKW 78 138 78 900 78 900 79 100 79 300 79 400 79 400 Programmauitgaven TOG 21 719 25 600 29 845 29 773 29 800 29 800 29 800 Uitkeringslasten TOG 19 813 23 700 27 345 27 273 27 300 27 300 27 800 Uitvoeringskosten TOG 1 906 2 100 2 500 2 500 2 500 2 500 2 500 3 Ontvangsten 3 174 272 272 272 272 272 272 Bron: programmauitgaven en ontvangsten: totale uitkeringslasten in constante prijzen, de huidige MOSI-stand (K-MEV). Wat betreft de uitkeringslasten zijn de budgettaire gevolgen van het beleid, gezien de aard van de regeling, niet uit te splitsen naar operationele doelstellingen zoals genoemd in paragraaf 2. De in dit artikel opgevoerde uitvoeringskosten zijn afgestemd op de bijbehorende taken en maken onderdeel uit van het totale budget van de SVB. Dit budget wordt jaarlijks vastgesteld door de minister van SZW, wanneer hij jaarlijks uiterlijk 1 december zijn goedkeuring verleent aan het SVB-jaarplan voor het komende jaar. Wijzigingen in wet- en regelgeving die een afname of een toename van de uitvoeringskosten tot gevolg hebben, leiden tot een aanvulling van dit plan. Omdat met veel meer landen dan oorspronkelijk gedacht een handhavingsverdrag in het kader van de Wet Beperking export uitkeringen is gesloten zullen veel uitkeringen gewoon doorlopen en niet worden stopgezet. Dit heeft een opwaarts effect op de uitkeringslasten. Anderzijds is er een neerwaarts effect op de uitkeringslasten als gevolg van twee extra maatregelen waartoe aanvullend op het Hoofdlijnenakkoord is besloten. Ten eerste zal de bijzondere verhoging van de kinderbijslag voor het eerste kind worden afgeschaft. Ten tweede wordt de indexering van kinderbijslagbedragen voor 2004 en 2005 aangepast in die zin dat uitgegaan wordt van de WKA-index in plaats van het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie. 9.4 Budgetflexibiliteit De budgetflexibiliteit van de programma-uitgaven is nihil. De AKW en de TOG zijn openeinderegelingen, waarvan de uitgaven worden bepaald door het uitkeringsrecht van de doelgroep en de uitkeringsvoorwaarden. Deze zijn in de wet- en regelgeving vastgelegd. De uitgaven kunnen alleen worden aangepast door wijzigingen in de wet- en regelgeving. 97
Tabel 9.5: Budgetflexibiliteit Beleidsartikel (x 1 000) 2004 2005 2006 2007 2008 Totaal geraamde kasuitgaven 3 317 956 3 299 368 3 273 863 3 253 800 3 236 000 Waarvan apparaatsuitgaven 449 Programmauitgaven % % % % % Waarvan op 1 januari 2004 100 Juridisch verplicht 2,3 2,3 2,3 Bestuurlijk maar niet juridisch gebonden 97,7 97,7 97,7 Beleidsmatig gereserveerd ogv een regeling of beleidsprogramma Beleidsmatig nog niet ingevuld Totaal 100 100 100 100 100 Bij de verdeling is uitgegaan van de wettelijke verplichting tot het uitbetalen van uitkeringen in 2003 en 2004. In verband met het reeds toegezegde budget uitvoeringskosten 2003 aan de SVB is ook dat budget als juridisch verplicht te beschouwen. Voor de jaren 2005 en verder is uitgegaan van beleidsmatig gereserveerde bedragen voor de uitkeringslasten en voor de uitvoeringskosten van bestuurlijk gebonden bedragen. Voor beide geldt dat alleen wijzigingen in de wetgeving leiden tot flexibiliteit. 9.5 Veronderstellingen van beleid Tabel 9.6: Volume-ontwikkeling AKW en TOG Volumina 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Gezinnen AKW 1 1 878,0 1 900,6 1 919,8 1 930,0 1 937,4 1 943,1 1 944,5 Aantal telkinderen AKW 2 3 483,02 3 501,69 3 520,27 3 529,15 3 531,63 3 530,62 3 523,46 Aantal telkinderen TOG 2 19,66 25,60 29,60 29,60 29,60 29,60 29,60 1 Volume raming SVB, mei 2003 (bew. SZW). 2 Huidige MOSI-stand (K-MEV). Het aantal ouders/verzorgers dat recht heeft op een TOG-uitkering zal in 2004 verder stijgen. Meer dan de helft van de instromers heeft recht op een uitkering met terugwerkende kracht van 4 of 5 kwartalen. Dit leidt ertoe dat de uitgaven voor de TOG met 5 mln zullen stijgen t.o.v. 2003 (zie paragraaf 9.3). Tabel 9.7: Kengetallen Handhaving AKW/TOG Criterium 2000 2001 2002 Aantal geconstateerde fraudegevallen 59 76 42 Totaal fraudebedrag 680 900 666 500 493 400 Gemiddeld fraudebedrag 11 736 8 626 11 748 % strafrechtelijke afdoening 80% 95% 86% % administratieve afdoening 20% 5% 14% 98
Grafiek 9.1: Raming vs AKW 3.500 3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Begroting Grafiek 9.2 Raming vs TOG 35 30 25 20 15 10 5 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Begroting Uit vergelijking van raming vs realisatie van de TOG blijkt dat het beroep dat op de TOG wordt gedaan hoger is dan tot nu toe werd ingeschat. Dit wordt mede verklaard uit de verruiming van de doelgroep die met de invoering van de TOG 2000 werd beoogd. Een deel van deze doelgroep raakt nu pas bekend met de TOG, danwel realiseert zich aanspraak erop te kunnen maken, waardoor de instroom nog steeds stijgt. 99
9.6 VBTB-paragraaf Tabel 9.8: Beschikbare en beschikbaar komende prestatie-indicatoren Recent heeft de SVB besloten om de prestatie-indicator incassoratio voorlopig niet langer beschikbaar te stellen. Het bleek namelijk dat de resultaten van terugvorderingen die door de SVB in een bepaald jaar zijn ingesteld over verschillende daaropvolgende jaren bekend worden en omgekeerd dat de in een bepaald jaar geboekte resultaten (dus terugontvangen bedragen) terugvorderingen betreffen uit verschillende voorgaande jaren. Dit leidde tot een onjuiste vergelijking van uitstaande en teruggevorderde bedragen. Er is afgesproken dat deze prestatie-indicator wordt verbeterd opdat deze vanaf 2005 (weer) beschikbaar is. Voor de TOG zijn geen afzonderlijke indicatoren beschikbaar. Operationele doelstelling Informatie (voorbeelden) Stand van zaken 9.1 1 Rechtmatigheid van de verstrekkingen Beschikbaar 2 Uitvoeringskosten per telkind AKW Beschikbaar 3 Uitvoeringskosten per telkind TOG Beschikbaar 9.2 4 % afdoening Beperkt beschikbaar Verbeterd vanaf 2005* 5 Incassoratio Beschikbaar vanaf 2005 * Overtredingen en kleinere fraudegevallen worden nu niet vermeld. Ook zijn nog geen gegevens bekend over de non-afdoening bij de SVB. 100