Utrecht gezond!

Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht Leidsche Rijn Wijkgezondheidsprofiel 2010 Asn Actieplan fase 1, 2009-2010 1

2

Inhoud 1 Inleiding Wijkgerichte aanpak 4 Gerichte keuzes 4 Gebruikte gegevens 4 Leidsche Rijn en hoofdbuurten 4 Tabellenboek 5 2 Utrecht Leidsche Rijn Overzichtskaart 6 Sociaaldemografische kenmerken 8 Lichamelijke gezondheid 10 Psychische gezondheid 11 Leefstijl 12 Fysieke en sociale leefomgeving 13 Informatie- en voorzieningenbehoeften 14 Zorggebruik 15 3 Aandachtsgroepen Utrecht Volwassenen 16 Jeugd 18 Actieplan fase 1, 2009-2010 3

1 Inleiding Wijkgerichte aanpak In het kader van het convenant Utrecht gezond! werken Agis Zorgverzekeringen en de gemeente Utrecht intensief samen aan een betere gezondheid van Utrechtse inwoners. Hierbij geven we prioriteit aan inwoners van de aandachtswijken Noordwest, Overvecht, Zuid, Zuidwest en aan Leidsche Rijn als snelgroeiende nieuwbouwwijk. Daarbij kiezen we voor een wijkgerichte aanpak om in te kunnen spelen op de lokale gezondheids- en zorgsituatie. Gerichte keuzes De basis voor gezondheidsbevordering en zorg is inzicht in de gezondheidssituatie van de inwoners van de wijk. Het wijkgezondheidsprofiel voor Utrecht Leidsche Rijn geeft informatie over thema s als lichamelijke en psychosociale gezondheid, leefstijl, fysieke en sociale leefomgeving, behoefte aan gezondheidsinformatie en voorzieningen in de buurt, en zorggebruik. Veel van de problemen vragen om een gezamenlijke aanpak van bijvoorbeeld welzijnswerk, thuiszorg, woningcorporaties, huisartsen, GG&GD en scholen. De gegeven informatie kan de gemeente Utrecht en Agis Zorgverzekeringen helpen om - samen met de lokale actoren in de wijk - gerichte keuzes te maken op het gebied van gezondheidsbevordering en zorg. Gebruikte gegevens Voor dit gezondheidsprofiel is gebruikgemaakt van de gegevens uit de Gezondheidspeiling 2008 en de Jeugdmonitor 2006-2007 en 2008-2009 van de gemeente Utrecht. De gezondheidspeiling is een schriftelijke enquête die elke twee jaar wordt afgenomen onder de Utrechtse bevolking van 16 jaar en ouder. De Jeugdmonitor wordt gehouden onder kinderen in groep zeven en acht van de basisschool (BO 7/8) en jongeren in de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs (VO 2/3). In het profiel zijn ook gegevens over het zorggebruik opgenomen. Het gaat hierbij om het zorggebruik van de Agis verzekerden binnen de wijk Leidsche Rijn. Leidsche Rijn en hoofdbuurten De gegevens over de gezondheidssituatie in Leidsche Rijn worden voor de wijk als geheel gepresenteerd. Wanneer er binnen de wijk verschillen zijn in gezondheid is dit in de tekst vermeld. Hiervoor zijn drie hoofdbuurten samengesteld: Terwijde (bestaande uit de buurten Terwijde en Bedrijvengebied De Wetering), Parkwijk/ t Zand (bestaande uit de buurten Parkwijk/ t Zand en Hogeweide) en Langerak (bestaande uit de buurten Langerak, Strijkviertel en Papendorp). Tot slot is achter in dit gezondheidsprofiel een overzicht opgenomen van aandachtsgroepen waar 4

gezondheidsproblemen meer dan gemiddeld voorkomen (op basis van leeftijd, geslacht, opleiding en etniciteit). Deze gegevens zijn gebaseerd op de hele gemeente Utrecht, maar gelden ook in Leidsche Rijn. Tabellenboek Bij dit wijkgezondheidsprofiel hoort het Tabellenboek Leidsche Rijn. In dit tabellenboek is gedetailleerde informatie over de gezondheidssituatie van de inwoners van Leidsche Rijn te vinden. U kunt dit tabellenboek vinden op www.utrechtgezond.nl. Hier kunt u ook wijkgezondheidsprofielen en tabellenboeken van de wijken Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest downloaden. Actieplan fase 1, 2009-2010 5

2 Utrecht Leidsche Rijn Overzichtskaart Ruim negen op de tien inwoners van Leidsche Rijn ervaart zijn gezondheid als goed. Op verschillende thema s, zoals lichamelijke en psychische gezondheid, zijn er minder gezondheidsproblemen dan gemiddeld in Utrecht. Voor de wijk zijn echter ook aandachtspunten te noemen. Leidsche Rijn Utrecht Leidsche Rijn 6

Leidsche Rijn Aandachtspunten t.o.v. Utrecht - overgewicht (inclusief obesitas) - bewegen - meer huisartsconsulten - meer dagopnames ziekenhuis - meer verstrekkingen cholesterolverlagers Verhoogde behoefte t.o.v. Utrecht - bus-/tramhalte - sociaal-culturele activiteiten - ontmoetingsplek - opvoed-/consultatiebureau Actieplan fase 1, 2009-2010 7

Sociaaldemografische kenmerken Leidsche Rijn telt ongeveer 19.000 inwoners. Dit is 6% van de Utrechtse bevolking. In de wijk wonen relatief veel volwassenen tussen de 35 en 64 jaar en jongeren van 0-17 jaar (figuur 1). Figuur 1. Leeftijdsopbouw Figuur 2. Etnische samenstelling 0-17 jaar 18-34 jaar 35-64 jaar 65+ 33% van de inwoners is van allochtone afkomst ten opzichte van 31% gemiddeld in Utrecht. De etnische samenstelling van Leidsche Rijn is redelijk vergelijkbaar met het Utrechts gemiddelde, al wonen er iets minder Marokkanen en iets meer mensen met een overig Westerse (9%) of niet-westerse Nederlands Marokkaans Turks Overig* afkomst (6%) (figuur 2). * Overig: Surinaams/Antilliaans, Overig Westers, Overig niet-westers. 8

Het aantal éénoudergezinnen in Leidsche Rijn is gelijk aan het gemiddelde in Utrecht (5%). In Leidsche Rijn wonen relatief weinig mensen (26%) met een laag opleidingsniveau (LO of MAVO/LBO) (figuur 3). Er zijn minder mensen werkloos of arbeidsongeschikt, of in de bijstand (6%), die moeite hebben met rondkomen (15%) of een inkomen hebben beneden modaal (25%). Figuur 3. Werk en inkomen Lage opleiding** * Geen werk * Moeite met rondkomen * Inkomen beneden modaal * Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. ** Voor opleiding is niet getoetst op verschillen. Utrecht Leidsche Rijn Actieplan fase 1, 2009-2010 9

Lichamelijke gezondheid Slechts 8% van de volwassen inwoners in Leidsche Rijn ervaart de eigen gezondheid als matig tot slecht ten opzichte van 14% gemiddeld in Utrecht (figuur 4). Bij de jeugd ervaart 10% (BO 7/8) en 16% (VO 2/3) de eigen gezondheid als matig tot slecht. Dit is vergelijkbaar met het stadsgemiddelde. In Leidsche Rijn hebben minder bewoners een chronische aandoening of ziekte (43% t.o.v. 50% in Utrecht). Van de ouderen in Leidsche Rijn heeft 73% één of meerdere chronische aandoeningen, ten opzichte van 76% gemiddeld in Utrecht. Het aantal ouderen met één of meerdere chronische aandoeningen of ziekten is in de hoofdbuurt Parkwijk/ t Zand wel wat hoger (80%). Aandoeningen aan het bewegingsapparaat (17%), overspannenheid/stress (12%), hoge bloeddruk (12%) en astma (10%) zijn de meest gerapporteerde aandoeningen en ziekten in Leidsche Rijn. Aandoeningen aan het bewegingsapparaat komen minder vaak voor dan gemiddeld in Utrecht (24%). Bijna één op de tien ouderen in Leidsche Rijn heeft één of meerdere beperkingen in de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL), en ruim één op de tien ouderen heeft een beperking aan het gehoor en/of zichtvermogen. Dit is vergelijkbaar met het gemiddelde in Utrecht. Figuur 4. Lichamelijke gezondheid * Matig tot slecht ervaren gezondheid Min.1 ziekte/ aandoening (<55) Min.1 ziekte/ aandoening ( 55) * Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. 10

Psychische gezondheid De psychische gezondheid van de volwassenen in Leidsche Rijn is beter dan gemiddeld in Utrecht (figuur 5). Minder mensen hebben een matig tot hoog (36% t.o.v. 44%) of hoog (2% t.o.v. 5%) risico op stemmingsproblemen dan gemiddeld in Utrecht. Ook geven minder inwoners aan een depressie te hebben gehad het afgelopen jaar (4% t.o.v. 9%). Onder de jeugd in VO 2/3 in Leidsche Rijn komt een ongunstig psychisch welbevinden (21% t.o.v. 17%) en een negatieve score op zelfbeeld (17% t.o.v. 15%) in vergelijkbare mate voor als gemiddeld in Utrecht. Van de kinderen in BO 7/8 heeft 12% een lage score op zelfvertrouwen, wat vergelijkbaar is met het stadsgemiddelde (20%). Figuur 5. Psychische gezondheid * Depressie * Hoog risico stemmingsproblemen * Onvoldoende gevoel regie eigen leven * Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. Utrecht Leidsche Rijn Actieplan fase 1, 2009-2010 11

Leefstijl Overgewicht komt onder volwassenen in Leidsche Rijn meer voor dan gemiddeld in Utrecht (47% t.o.v. 39%) (tabel 1). In de hoofdbuurt Terwijde heeft zelfs de helft van de volwassenen overgewicht. Van alle volwassenen in Utrecht voldoen de inwoners van Leidsche Rijn het minst vaak aan de beweegnorm (minimaal 30 minuten matig intensief bewegen op minimaal 5 dagen, maar bij voorkeur alle dagen in de week). Bijna de helft van hen voldoet niet aan de norm t.o.v. 38% gemiddeld in Utrecht. In de hoofdbuurt Terwijde voldoet zelfs bijna 60% van de volwassenen niet aan de beweegnorm. Aan de ontbijtnorm voldoen wel meer inwoners in Leidsche Rijn en ook wordt er minder overmatig alcohol gebruikt dan gemiddeld in Utrecht. In de leefstijl van de jeugd in Leidsche Rijn zijn geen significante verschillen te zien met het Utrechtse gemiddelde (tabel 2). Tabel 2. Leefstijl jeugd Utrecht Leidsche Rijn BO 7/8 < 5 dagen per week ontbijten 14% 11% Sport weinig 17% 22% Roken (ooit) 5% 6% Alcoholgebruik (ooit) 39% 35% VO 2/3 Overgewicht 12% 15% < 5 dagen per week ontbijten 22% 27% Voldoet niet aan beweegnorm 38% 40% Roken (nu) 12% 13% Alcoholgebruik (ooit) 42% 39% Tabel 1. Leefstijl volwassenen Utrecht Leidsche Rijn Overgewicht (incl. obesitas) 39% 47% * Obesitas 10% 10% < 5 dagen per week ontbijten 16% 13% * Voldoet niet aan de beweegnorm 38% 48% * Roken 25% 22% Overmatig alcoholgebruik 13% 8%* * Percentage wijkt significant af van het Utrechts gemiddelde. 12

Fysieke en sociale leefomgeving Volwassen inwoners van Leidsche Rijn zijn positiever over hun woonomgeving dan gemiddeld in Utrecht (figuur 6). Van de kinderen in BO 7/8 vindt 5% de eigen buurt niet leuk t.o.v. 7% gemiddeld in Utrecht. Eén op de vijf jongeren in VO 2/3 is ontevreden over de eigen buurt. Dit is vergelijkbaar met het stadsgemiddelde (16%). Volwassenen in Leidsche Rijn ervaren minder vaak een lage buurtcohesie, dat wil zeggen weinig gevoel van samenwerking en vertrouwen (52%). Ook zijn zij minder vaak sterk eenzaam (5%) dan gemiddeld in Utrecht. Matig tot sterk eenzaam is 36% van de inwoners. Dit is te vergelijken met Utrecht gemiddeld. Tussen de hoofdbuurten zijn er enige verschillen. In de hoofdbuurt Langerak ervaart 47% van de inwoners een lage buurtcohesie tegenover 56% van de inwoners in Parkwijk/ t Zand. In de hoofdbuurt Terwijde is 29% van de inwoners matig tot sterk eenzaam tegenover 41% van de inwoners in de hoofdbuurt Langerak. Het aantal volwassenen dat intensieve mantelzorg verleent (7%) verschilt in Leidsche Rijn niet van het gemiddelde in Utrecht. Dit geldt ook voor het aantal kinderen in BO 7/8 dat een chronisch ziek of verslaafd familielid heeft (26%) en het aantal jongeren VO 2/3 met een langdurig ziek gezinslid (21%). Het aantal volwassenen dat ooit slachtoffer is geweest van huiselijk geweld, is ongeveer gelijk (4%) aan het gemiddelde in Utrecht (7%). Een even groot deel van de jeugd als gemiddeld in Utrecht ervaart problemen thuis (BO 7/8: 23%, VO 2/3: 29%). Figuur 6. Fysieke en sociale leefomgeving * Ontevreden woonomgeving * Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. * Lage buurtcohesie * Sterk eenzaam Utrecht Leidsche Rijn Actieplan fase 1, 2009-2010 13

Informatie- en voorzieningenbehoeften Volwassenen in Leidsche Rijn hebben over het algemeen minder behoefte aan informatie dan gemiddeld in Utrecht. Er is echter wel meer behoefte aan een bus- en/of tramhalte, sociaal-culturele activiteiten, ontmoetingsplekken en een opvoed-/consultatiebureau. Tabel 3. Zorggebruik huisarts Utrecht Leidsche Rijn Consult huisarts 73% 77% * Lang consult huisarts 26% 26% * * Percentage is meer dan 10% hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. 14

Zorggebruik Het aantal (lange) huisartsconsulten is hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie in Leidsche Rijn (tabel 3, pagina 14). Het zelfgerapporteerde zorggebruik (data gemeente) voor paramedische zorg (fysiotherapie 20%, diëtist 5%) en GGZ zorg (8%) is in Leidsche Rijn vergelijkbaar met Utrecht gemiddeld. Het gebruik van thuiszorg ligt echter iets lager dan gemiddeld (2% i.p.v. 4% in Utrecht). Het aantal mensen dat in 2007 een poliklinische behandeling bij interne geneeskunde (7%) en neurologie (8%) heeft ondergaan is hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie in Leidsche Rijn. Dit geldt ook voor het aantal dagopnames (8%). Gemiddeld genomen wijkt het aantal medicatieverstrekkingen in Leidsche Rijn niet af van wat verwacht wordt op basis van de populatiesamenstelling, behalve de verstrekkingen van cholesterolverlagers: deze zijn hoger. Wel zijn er verschillen tussen de hoofdbuurten (tabel 4). In Terwijde ligt het aantal medicatieverstrekkingen hoger, terwijl deze in Langerak lager zijn dan verwacht. Bovenstaande gegevens 1) komen voornamelijk uit de databases met gegevens over verzekerden van Agis. De gegevens van de gemeente over zorggebruik op basis van zelfrapportage worden apart weergegeven. Data over zorggebruik en medicatieverstrekkingen van Agis zijn afgezet tegen de Agis norm. Deze norm is gebaseerd op de landelijke gegevens van de Agis populatie en gecorrigeerd voor de samenstelling van de bevolking (leeftijd, geslacht, chronische ziekte, wonen in een achterstandswijk). Tabel 4. Medicatieverstrekkingen Utrecht Terwijde Parkwijk/ t Zand Langerak Medicatieverstrekkingen 81% 80% * 77% * 79% ** Antidepressiva 11% 7% 9%* 6% ** Maagmiddelen 22% 18% * 19% * 18% ** Antibiotica 25% 23% ** 26% 24% Cholesterolverlagers 14% 11% * 8%* 14% ** * Percentage is meer dan 10% hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. ** Percentage is meer dan 10% lager dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. 1) Uitgebreide uitleg hierover vindt u in het tabellenboek via de website www.utrechtgezond.nl. Actieplan fase 1, 2009-2010 15

Aandachtsgroepen Utrecht Volwassenen In tabel 5 staan voor volwassenen per onderwerp de aandachtsgroepen in Utrecht aangegeven op basis van etniciteit, opleiding, leeftijd en geslacht. Een groep wordt als aandachtsgroep aangeduid als een bepaald gezondheidsprobleem significant vaker voorkomt dan gemiddeld in Utrecht. Wat betreft zorggebruik worden de aandachtsgroepen gedefinieerd als groepen met een zorggebruik dat significant hoger is dan gemiddeld in Utrecht (zelfrapportage), dan wel meer dan 10% hoger is dan het verwachte zorggebruik op basis van de Agis norm (data Agis). Tabellenboek In het tabellenboek staan de prevalenties van de onderwerpen per aandachtsgroep weergegeven; zowel per wijk als voor Utrecht als geheel. Het tabellenboek is te vinden op www.utrechtgezond.nl. 16

Tabel 5. Aandachtsgroepen Utrecht Volwassenen Etniciteit** Opleiding Leeftijd Geslacht NL M T S/A OW ONW LO MAVO HAVO HBO 19-40- 55-65- 80+ M V LBO VWO WO 39 54 64 79 MBO Gezondheid Matig/slecht ervaren gezondheid Minimaal 1 ziekte of aandoening Hoog risico stemmingsproblemen Angststoornis Depressie Onvoldoende gevoel regie eigen leven Leefstijl Overgewicht (incl. obesitas) < 5 dagen per week ontbijten Voldoet niet aan beweegnorm Roken Overmatig alcoholgebruik Leefomgeving Ontevreden woonomgeving Lage buurtcohesie Sterk eenzaam Ooit slachtoffer huiselijk geweld Geeft intensieve mantelzorg Zorg Huisartsbezoek Bezoek fysiotherapeut Bezoek diëtist Bezoek aan minimaal 1 zorgverlener GGZ* Medicatieverstrekkingen totaal Verstrekking antidepressiva * Consult bij RIAGG/GGZ, algemeen maatschappelijk werk, centrum voor alcohol en drugs, vrijgevestigd psycholoog, vrijgevestigd psychiater en/of sociaal psychiatrisch verpleegkundige/praktijkondersteuner GGZ. ** NL: Nederlands, M: Marokkaans, T: Turks, S/A: Surinaams/Antilliaans, OW: Overig Westers, ONW: Overig niet-westers. Actieplan fase 1, 2009-2010 17

Aandachtsgroepen Utrecht Jeugd In tabel 6 staan per onderwerp voor de jeugd de aandachtsgroepen in Utrecht aangegeven op basis van etniciteit, leeftijd, geslacht en opleiding. Het gaat hierbij om jongeren uit groep zeven en acht van de basisschool (BO 7/8) en de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs (VO 2/3). Een groep wordt als aandachtsgroep aangeduid als een bepaald gezondheidsprobleem significant meer voorkomt dan gemiddeld in Utrecht. Tabellenboek In het tabellenboek staan de prevalenties van de onderwerpen per aandachtsgroep weergegeven voor Utrecht als geheel. Het tabellenboek is te vinden op www.utrechtgezond.nl. 18

Tabel 6. Aandachtsgroepen Utrecht Jeugd Etniciteit* Opleiding Leeftijd Geslacht NL M T S/A O VMBO HAVO 10 11 12 13 14 15 16 M V VWO Gezondheid Matig/slecht ervaren gezondheid BO 7/8 Matig/slecht ervaren gezondheid VO 2/3 Lage score op zelfvertrouwen BO 7/8 Ongunstig psychisch welbevinden VO 2/3 Negatieve score op zelfbeeld VO 2/3 Leefstijl Overgewicht VO 2/3 < 5 dagen per week ontbijten BO 7/8 < 5 dagen per week ontbijten VO 2/3 Sport weinig BO 7/8 Voldoet niet aan beweegnorm VO 2/3 Roken (ooit) BO 7/8 Roken (actueel) VO 2/3 Alcoholgebruik (ooit) BO 7/8 Alcoholgebruik (ooit) VO 2/3 Leefomgeving Vindt eigen buurt niet leuk BO 7/8 Ontevreden eigen buurt VO 2/3 Ervaart problemen thuis BO 7/8 Ervaart problemen thuis VO 2/3 Chronisch ziek of verslaafd gezinslid BO 7/8 Langdurig ziek gezinslid VO 2/3 * NL: Nederlands, M: Marokkaans, T: Turks, S/A: Surinaams/Antilliaans, O: Overig Westers en Overig niet-westers. Actieplan fase 1, 2009-2010 19

GG&GD Utrecht Bezoekadres Jaarbeursplein 17 3521 AN Utrecht Agis Zorgverzekeringen Bezoekadres Van Asch van Wijckstraat 55 3811 LP Amersfoort Postadres Postbus 2423 3500 GK Utrecht Postadres Postbus 19 3800 HA Amersfoort 20 April 2010 www.utrechtgezond.nl E-mail: utrechtgezond@utrecht.nl Fotografie: Sietse Brouwer a.2573am65.10.1