Voorwoord Dit kleuronderzoek is uitgevoerd in opdracht van Mevr. S. van Romburgh in het kader van het project historische kleuren op gevels van de gemeente Leiden. De gemeente stimuleert eigenaren van beeldbepalende en historische panden (ouder dan 50 jaar) om een kleuronderzoek van het exterieur uit te laten voeren. Op basis van dit onderzoek wordt een kleuradvies voorgesteld. Het doel van dit onderzoek is om het historisch kleurgebruik in de stad te documenteren en om zodoende op een verantwoorde wijze een gevarieerder kleurgebruik in de stad te stimuleren. Gezien door de Welstands en Monumentencommissie Leiden d.d. 11-05-2016 Behoort bij beschikking van Burgemeester en Wethouders van Leiden Wabo 161283-2321723 page 1-6
Inleiding Op 28 april 2014 is door kleuradviseur dhr. N.J. Kesper kleuronderzoek uitgevoerd op de voorgevel van het pand Rapenburg 125 te Leiden. Er is ter plaatse geconstateerd dat er geen interessante oude verflagen aanwezig zijn. Het was dus niet mogelijk om stratigrafisch onderzoek uit te voeren. Alleen de huidige kleurstelling is opgenomen. Gebouw Beknopte omschrijving van het betreffende pand afbeelding 1: Voorgevel Rapenburg 125 monumentenregister: Pand met bakstenen gevel met rechte kroonlijst. Deuromlijsting. Fragment van oudere gevel, resten van gemetselde togen boven vensters van 1e verdieping, aan de gevel 5 sierankers. Hardstenen stoep met palen. Beschrijving: De bakstenen voorgevel van het pand Rapenburg 125 telt drie bouwlagen. Het metselwerk op de begane grond dateert vermoedelijk uit het midden van de 18 e -eeuw. Het metselwerk op de bovengelegen verdiepingen vermoedelijk uit het begin van de 17 e -eeuw. page 2-6
Op de begane grond bevindt zich aan de rechterzijde de voordeur met bovenlicht. Aan weerszijden zijn pilasters aanwezig, de bovenzijde van de entree wordt beëindigd met een kroonlijst. Uit foto s van het Regionaal Archief Leiden blijkt dat de deur en het bovenlicht van na 1959 dateren (zie afbeelding 6). De pilasters en kroonlijst zijn ouder (vermoedelijk 18 e -eeuws). Onder de pilasters staan natuursteen neuten welk aansluiten op een natuurstenen plint. Op de begane grond bevinden zich verder twee raamkozijnen met schuifvensters voorzien van een roedeverdeling (elk 3 ruiten breed en 6 ruiten hoog). De begane grond wordt beëindigd met een cordonlijst welke aansluit op de kroonlijst boven de entree. Op de eerste verdieping bevinden zich twee raamkozijnen met schuifvensters. (elk 4 ruiten breed en 6 ruiten hoog). uit foto s blijkt dat ook deze ramen van na 1959 dateren. Boven de raamkozijnen zijn nog delen zichtbaar van 17 e -eeuwse segmentontlastingsbogen. Ter hoogte van de tweede verdiepingsvloer zijn drie smeedijzeren schietankers aangebracht. Op de tweede verdieping zijn ook twee raamkozijnen met schuifvensters aanwezig. De kozijnen zijn smaller en lager dan die op de ondergelegen verdieping. Uit oude foto s blijkt dat ook hier de ramen na 1959 zijn vervangen. Aan weerszijde van de gevel iets boven de kozijnen zijn smeedijzeren ankers aanwezig (kleiner dan op de ondergelegen verdieping). De gevel wordt beëindigd met een kroonlijst. Archief onderzoek Op de beeldbank van het Regionaal Archief Leiden (RAL) zijn een aantal afbeeldingen te vinden van de voorgevel van het pand. De onderstaande foto s laten zien dat gedurende de periode 1880 tot 1959 de gevel in grote lijnen ongewijzigd is gebleven. Na die tijd zijn alle ramen en de voordeur veranderd. Volgens de huidige eigenaar is dit gebeurt tijdens verbouwingen in 1967, 1977 en 1995. Afbeelding 2: Rapenburg 125; eind 19 e -eeuw (bron: RAL) Afbeelding 3: Rapenburg 125; 1907 (bron: RAL) page 3-6
Ref: KOL Rapenburg 125 Afbeelding 4: Rapenburg 125; 1935 (bron: RAL) Afbeelding 5: Rapenburg 125; 1938 (bron: RAL) Afbeelding 6: Rapenburg 125; 1959 (bron: RAL) page 4-6
Stratigrafisch en visueel onderzoek Tijdens recente verbouwingen uit de 20 e -eeuw zijn alle ramen en de voordeur vernieuwd, het is dus niet mogelijk om op dit houtwerk historische kleuren aan te treffen. De kroonlijst was niet bereikbaar voor onderzoek. Maar net als de kozijnen is deze vermoedelijk altijd in een witte/ crèmekleurige kleur geschilderd. Oudere verlagen zijn dan hoogstwaarschijnlijk uitgevoerd in loodwit, deze verf kan sterk verkleuren als deze wordt afgeschermd van daglicht. Dit kan een zeer vertekend beeld geven, daarom worden van kozijnen en kroonlijsten in de meeste gevallen geen kleurcodes opgenomen. Omdat uit onderzoek is gebleken dat geen oude verflagen aanwezig zijn, is alleen de huidige kleurstelling opgenomen. In de onderstaande tabel wordt de huidige kleurstelling weergegeven. Voorgevel Rapenburg 125 bestaand laag nr. (Sikkens) kleur afwerking voordeur/ ramen - Q0.05.10 donkergroen hoogglans kozijnen - G4.03.88 crème hoogglans dorpels - S0.05.65 grijs zijdeglans ankers (smeedijzer) - ON.00.02 zwart hoogglans Kleuradvies De gevel is in de loop der tijd een aantal keren ingrijpend verandert. Het is aannemelijk dat de kroonlijst, raamkozijnen en deuromlijsting dateren uit de 18 e -eeuw (omstreeks 1750). Op de foto s uit het archief zijn schuiframen zichtbaar welke vermoedelijk dateren uit de late 19 e -eeuw. De huidige ramen en deur zijn recent vernieuwd en hebben een fijne roedeverdeling welke vermoedelijk is geïnspireerd op een 18 e -eeuwse raamindeling. Het advies is om de ramen en kozijnen te schilderen volgens de 18 e -eewse traditie zodat deze overeenkomt met de vormgeving. In dit geval blijven de kozijnen crème kleurig (bentheimer), de ramen worden wit en de voordeur groen. De wens van de opdrachtgever is om het geschilderde metselwerk te laten zoals het is. Uit de foto s blijkt dat de rode kleur recent is aangebracht. Het heeft de voorkeur om het metselwerk in dit geval niet te schilderen. Het schilderwerk is degelijk uitgevoerd en door de gevel zo te laten kan in de loop der tijd een natuurlijke patina ontstaan, waardoor de gevel in aanblik meer leeftijd krijgt. In het onderstaande schema treft U de geadviseerde kleurnummers. In de bijlage treft U een sample van de geadviseerde kleuren. Voorgevel Rapenburg 125 nieuw nr. (Sikkens) kleur afwerking ramen (incl. bovenlicht GN.02.88 wit hoogglans deur) kroonlijst, kozijnen F2.10.80 crème hoogglans & cordonlijst voordeur L0.20.15 groen hoogglans dorpels S0.05.65 grijs blauw hoogglans ankers (smeedijzer) ON.00.02 zwart hoogglans Uitgangspunten voor de uitvoering Om een historisch verantwoorde oppervlaktestructuur te verkrijgen wordt geadviseerd om de nieuw aan te brengen verflagen op te zetten met de kwast. Als de schilder een voorkeur heeft voor het opbrengen van de verf met een roller dan moet de aangebrachte verf alsnog worden nagestreken met de kwast. page 5-6
In de oude verflagen ligt de historie van de voormalige kleurstellingen verborgen. De voorkeur gaat dan ook uit naar het behouden van de oude verflagen. Het afkrabben van de bestaande verflagen moet worden vermeden. Bijlage I Geadviseerde kleuren Ramen (incl. bovenlicht deur) nr. Sikkens (Advies) GN.02.88 kroonlijst, kozijnen & cordonlijst F2.10.80 voordeur L0.20.15 dorpels S0.05.65 ankers ON.00.02 LET OP: Kleuren op een beeldscherm of in een geprinte versie kunnen sterk afwijken van originele sikkens kleursampels. Bij het bestellen van de verf zijn de geadviseerde kleurcodes altijd leidend. page 6-6